Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: POZBAWIENIE

Następne hasło: POZBAWIONY »

POZBAWION (16) part praet pass pf

Pierwsze o oraz a jasne; w formie niezłożonej -ón, -ona, -ono; w formie złożonej -on-.

Fleksja

sg
m	N	pozbawión, pozbawiony	f	N	pozbawiona	n	N	pozbawiono

pl
N	m pers	pozbawieni

sg m N pozbawión (10), pozbawiony (3); ~ (praed) -ón (9). f (praed) pozbawiona (1). n (praed) pozbawiono (1). ◊ pl N m pers pozbawieni (1).

Sł stp s.v. pozbawić, Cn brak, Linde bez cytatu s.v. pozbawić.

Znaczenia

Który przestał coś mieć (16)
- a. O sprawach pożądanych: któremu coś odebrano, który utracił kogoś lub coś (15)
  - α. Osierocony (4)
  - β. O drzewie (1)
- b. O sprawach niepożądanych: który uwolnił się od czegoś, wyzwolony (1)

Który przestał coś mieć (16):

a. O sprawach pożądanych: któremu coś odebrano, który utracił kogoś lub coś; privatus Mącz; destitutus Vulg [kogo, czego] (15): OBroćiłem ſie ku rzecżam innym/ y vźrzałem [...] łzy niewinnych/ á żadnego poćieſſyćielá: áni tego ktori by ſie mogł záſádzić gwałtownośći ich/ y ſą pozbáwieni pomocy odewſſech ludzi. Leop Eccli 4/1; Narzekay nád vmárłym iż ieſt pozbáwion świátłoſći/ nie mniey też żáłuy y ſzalonego iż ſtráćił rozum. BibRadz Eccli 22/10; Mącz 322d [2 r.]; Cżyni mu [dziecięciu] potym Kápłan ná cżele y ná pierśiach/ znák krzyżá świętego/ poniewaſz im Duch zły przez Páná Chriſtuſá zwyćiężon/ y mocy ſwej pozbáwion ieſt KarnNap B3v; ia cżłek vtrapiony [...] poydę k fortam grobu ſwego/ widząc ſrogość dniá przyſzłego. Iuż ſwoich lat oſtátecżnych/ pozbáwionem bárzo wdźięcżnych ArtKanc P18.

W chakterystycznych połączeniach: pozbawion dobr, lat ostatecznych, mocy, myta, pomocy, światłości [= życia].

Zwrot: »być pozbáwion ojczyzny« = być wygnańcem, banitą (1): Excuti patria. Być Wygnan álbo pozbáwion oyczizny. Mącz 339b.

Wyrażenia: »pozbawiony oczu« = ślepy (1): Orbus luminibus, Pozbáwiony oczu/ Sliepy. Mącz 267c.

»zdrowia [= życia] pozbawion« (1): Tym kſztałtem gdy iuſz ieden był zdrowia pozbáwion [Mortuo autem primo ad modum hunc]/ á drugiego wiedziono ku nágrawániu/ tedy mu obłupili ſkorę z głowy y z włoſy BudBib 2.Mach 7/7.

»żywota pozbawion« (1): Ieſli ktorego robotá zgore/ ſzkodę popádnie/ á on będźie zachowań (marg) Iákoby rzekł/ ácz będźie pokaran ná nagrodźie ktorey ſię ſpodźiewał/ wſzákoż żywotá pozbáwion nie będźie gdyż nie odſtąpił gruntu náuki prawdźiwey (–) BibRadz 1.Cor 3/15.

α. Osierocony; orbatus PolAnt, Mącz; orbus Mącz (4): Gdźie ieſliżbych ia był pozbáwion dźiatek ſwych/ niechayże iuż ták zoſtánę ſierotą. BibRadz Gen 43/14; Mącz 247c, 267c [2 r.].

β. O drzewie (1): Nudatur arbor foliis, Bywa pozbáwiono liścia. Mącz 252d.

b. O sprawach niepożądanych: który uwolnił się od czegoś, wyzwolony [od czego] (1): Febri quartana liberari, Być pozbáwión od czwartodzienny febry. Mącz 339d.

Synonimy: a. postradany; b. wyzwolony.

Cf POZBAWIĆ