Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: POZYWANIE

Następne hasło: [POŹBLIŻAĆ SIĘ] »

POZYWANY (37) part praet pass impf

o jasne; w formach złożonych a jasne; w formach niezłożonych: -ån, -ana.

Fleksja

sg
m	N	pozywån, pozywany	f	N	pozywana

pl
N	m pers	pozywani

sg m N pozywån (12), pozywany (3); ~ (attrib) -any (1); ~ (praed) -ån (12), -any (2); -ån GroicPorz (3), UstPraw (2), Mącz (2); -ån : -any SarnStat (5:2). ◊ f N (praed) pozywana (1). ◊ pl N m pers pozywani (21).

Składnia dopełnienia sprawcy: pozywan(y) od kogo SarnStat (4), przez kogo (2) GroicPorz, UstPraw.

Sł stp s.v. pozywać, Cn, Linde brak.

Znaczenia

1. Wzywany jako oskarżony do sądu (36)
2. Wzywany; przen (1)

1. Wzywany jako oskarżony do sądu (36): Tácy co ſą w dálekich ſtronách máią być pozywáni ná mieyſcách zacnych ábo w párochiey w ktoreyby miał ośiádłość UstPraw H3; Competit in eum actio, Ma być poziwan/ może być przed práwo podągnión. Mącz 295c; Postulari ad iudicium, Być poziwan. Mącz 315c; Przećiwko Przywileiowi niech zaden pozywan nie będzie. SarnStat 62; Brát oddzielony miánowićie, á nieoddzielony ſpólnie, pozywány bydź ma. SarnStat 591, 144.

pozywan(y) o kogo, o co (10): UstPraw B; Ieſt nád to y tákich wiele/ ktorzi ſwoich rzecży ſproſnie vżywáią/ we dnie y w nocy piją/ [...] ktorzi iednák wedle obycżáiu náſzego o to niebywáią pozywáni [vocentur]. ModrzBaz 32; Bezecni ſą/ którzy czwarty raz o potwarſtwo bywáią pozywáni. SarnStat 150; MIeſczánie/ którzy źiemſkié imioná máią/ gdy będą o nie pozywáni od kogo/ záchowamy ſie wedle práwá. SarnStat 240, 496, 502, 661, 746, 808, 918.

pozywan(y) do kogo, do czego (8): do Stároſty nie ma bydź żaden pozywány/ iedno o wybićié pániéy wiáno máiącéy/ y o świéże złoczyńſtwo. SarnStat 496, 496. Cf »pozywan(y) do sądu«.

pozywan(y) przed kogo (2): czi wsitczi ktorzi prawa nie othpowiedne maia a imi sie na roku pospolithem zwikli zakladacz przed vowoda [lege: wojewodę] i vicesgerenta maia bicz poziwani ZapWar 1545 nr 2646; A ieſliżeby też Burmiſtrz był Duchownégo álbo świetckiégo którégo poddánégo náſzego/ tedy przed iego páná álbo vrzędniká ma bydź pozywan SarnStat 271.

pozywan pro aliqua re [= za co] (1): Do Stároſty nie ma nikt bydz pozywan ieno pro recenti crimine: czego rok y ſześć niedziél. SarnStat 496.

W połączeniu szeregowym (1): SarnStat 435 cf »na sejm pozywany«.

W charakterystycznych połączeniach: pozywany do starosty (2); pozywan(y) o dług, o imiona, o kmiecie zbiegłe (3), o potwarstwo, o rzeczy ziemskie (2), o stawienie poddanych, o wybicie paniej wiano mającej, o złodziejstwo; pozywan(y) przed pana, przed urzędnika [pańskiego], przed wicesgerenta, przed wojewodę; pozywany przez istca, przez sługę miejskiego; pozywan(y) na miejscach zacnych, w parochijej; pozywany mianowicie [= imiennie], nieuważnie, spolnie, upornie.

Wyrażenia: »za dworem [= sądem królewskim] pozywany« (1): życzyłbym tego bráćiey ſwey y ſobie/ ábyſmy [...] o obronie kráiow Ruſkich [...] pilnie rádzili. [...] bo ich [ruskich braci] więc tym zbywano/ że pilniey o czym inſzym rádzić/ ábo o tym iákobyſmy zá dworem nie byli pozywáni. VotSzl B3.

»w [jakiej] rzeczy pozywan« (1): VStáwiamy/ iż gdy kto przećiwko ſwému Przywileiowi w któréykolwiek rzeczy będźie pozywan/ y vkaże ſwóy przywiléy v ſądu: niech tráći kopę groſzy SarnStat 62.

»pozywan(y) przez list, listownym pozwem, per edictum« [szyk 3:2] (2:1:2): Ludźie Rycerſkiego ſtanu/ ktorzy pod Mieyſką władzą imienie máią/ liſtownym pozwem pod pieczęćią Woytowſką/ przes ſługę Mieyſkiego/ thák bywáią pozywáni. GroicPorz pv, n3v [2 r.]; którzy máią Práwo/ niech niebędą pozywáni/ iedno przez lifty náſzé [non citentur nisi per literas nostras JanStat 522] álbo Stároſty náſzégo/ y ći tylko przez lifty náſzé nie będą pozywáni. SarnStat 574.

»oblicznie pozywan« (2): Ale ći wſzyſcy/ niedobrze ſye tu podobno wſzytkim ſłowom wtym Práwie przypátrzyli/ w ktorych miánowićie wyrażono obyczay pozywánia gdy położono/ tribus edictis citatus, gdźie ſye nie okázuie áby oblicznie miał być pozywan/ ále per Edictum. GroicPorz n3v, n3.

»pozywan przez przywołanie« (1): iże w Krákowie Mężoboycá tym obyczáiem niebywa pozywan per edictum, iedno przes przywołánie GroicPorz n3v.

»pozywan(y) do sądu« [szyk 4:2] (6): Świecki człowiek niema być pozywan do ſądu Duchownego o rzeczy ziemſkie áni o dług pożyczány/ áni vmowiony. UstPraw B; Tákże gdy będźiemy w źiemiách Wielkiéy Polſki/ tylko z tychże źiem ſzláchtá do ſądu Dworu náſzégo ma bydź pozywáná [citari, ad iudicium Curiae nostrae debebunt JanStat 542]. SarnStat 144; Rector/ żaki y Studenty ſwé [...] ma moc ſądźić: áni dla tego żacy y Studenći z ich towárzyſzámi y ſeruitory do inégo ſądu nie máią bydź pozywáni [nec appellans per aliquem Iudicem JanStat 219]. SarnStat 203, 661, 746, 918.

»na sejm pozywany« (1): A in exceſsu criminali, przez Hetmáná podług ſtárych praw y zwyczáiów/ z Rotmiſtrzámi y z Porucznikámi/ których może dośiąc/ záſádźiwſzy łáwicę zwykłym obyczáiem/ ſądzeni y karáni/ álbo ná Séym od ſtrony pozywáni bydź máią. SarnStat 435.

»na trybunał pozywany« (1): A iżby tym rychley y ſpráwiedliwiey/ te prowentá [...] oddawáne były: tedyby tego potrzebá/ żeby ći wſzyſcy ktorzyby ábo nierychło/ ábo niedbale/ to co powinność ich nieśie/ czynili/ ná Trybunał/ ták Piotrkowſki iáko y Lubelſki/ inter cauſas officij, pozywáni y przed inſzymi ſpráwámi ſądzeni bywáli VotSzl E2.

Szeregi: »gaban albo pozywan« (1): Kto komu ręczy zá iáki dług [...]/ á on co zań ręczono nie uczyni doſyć: tákowy rękoymia ieſli ſłownie ręczył/ [...] będzyeli miał pokoy o ono rękoiemſtwo rok y ſzeſć niedzyel/ iż niebędzye przes iſtcá gában álbo pozywan: tedy zá dáwnoſćią powodu zniknie. UstPraw F4v.

»pozywany i sądzony« (1): VotSzl E2 cf »na trybunał pozywany«.

»nie pozywany ani turbowany« (1): A gdy tákowy kwit Prowizorowie pomienieni mieć będą/ iuż zátym ni od kogo nie mogą bydź pozywáni áni turbowáni. SarnStat 443.

2. Wzywany; przen [na co = w jakim celu] (1): Duży to kiy Dawidow ná Goliaſzá piekielnego/ á dźiwnie od Kośćielnych Doktorow zálecony/ y pożytecżnie od wiernych Bożych/ [...] ná wſzelkich pokus odegnánie zdawná pozywány/ krzyż święty LatHar 580.

Synonimy: 1. pociągany, przywodzony.

Cf POZYWAĆ