[zaloguj się]
[pdf]

POŻAŁOWAĆ (14) vb pf

Wszystkie samogłoski jasne.

Fleksja
inf pożałować
imperativus
sg pl
2 pożałuj pożałujcie
conditionalis
sg
3 m by pożałowåł

inf pożałować (2). ◊ fut 1 sg pożałuję (3). ◊ 3 sg pożałuje (4). ◊ imp 2 sg pożałuj (2). ◊ 2 pl pożałujcie (2). ◊ con 3 sg m by pożałowåł (1).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVIII w.

1. Okazać litość, współczucie; użalić się [w tym: kogo, czego (11)] (14): O wy dźiewki Ierozolimſkié/ proſſę was pożaluycie mię/ przylącżcie ſie kumnie/ a ſemną zles vrońcie OpecŻyw 110v, 28, 38v; Ządoćz [...] pocżnie panu Sżcżęſciu o tey bitwie powiedaćz/ a prośi go aby rzecż tego młodźieńtza rácżył opatrzyćz/ a iey pożałowaćz. ForCnR Dv; [Bóg] Moiżeſzowi mowi. zmiłuię ſię nád kim ſię zmiłuię y pożałuię kogo pożáłuię [Miserebor cuius misereor, et miserabor quaecunque miseratus sum]. BudNT Rom 9/15.

W przeciwstawieniach: »pożałować ... poganić (2), winować« (3): ieſli mu [dworzaninowi] ſie kiedy miłość w ſerce wkrádnie/ [...] [oszukuje się] chytáiącz ſie za te rzecży/ ktore rzkomo ſmákuią/ áno ſą żołcią zápráwione: bo ktokolwiek z ludzi ná to więc páthrzy/ młodego cżłowieká rychley pożáłuie/ niż pogáni GórnDworz Mm, Mm; GórnRozm M2.

Zwrot: »z serca pożałować« (1): Nie naydźieſz/ ktoby z ſercá pożáłował/ Nie máſz/ ktoryby z chęći porátował GrabowSet I4.
Szeregi: »obmowić i pożałować« (1): Tátárowie kiedy iedno chcą/ po was chodzą iáko po kury do koyćá [...]/ iáko ſię tego nie wſtydźićie? By to ſzło z naſzey nikczemnośći/ byłoby ſię czego wſtydźić/ ále iż nie ieſt nas ſto/ żebyſmy Tátárom/ abo Turkom odpor dáć mogli/ káżdy báczny rychley nas w tey mierże obmowi/ y pożáłuie/ niżliby nas winowáć miał. GórnRozm M2.

»pożałować i (a) (po)płakać« [szyk 1:1] (2): OpecŻyw 107v; Y rzekłá Tárſia kniemu. [...] proſzę ćiebie day mi áż popłácżę á pożáłuię ſmierći moiey mátki/ y też mey mámki HistRzym 20.

»poradzić, pożałować« (1): Nikt nie porádźi/ nikt nie pożáłuie [...]. Co ludźi widźiſz/ wſzytko podeyźrzáni/ W oczy ćię chwali/ á ná ſtronie gáni. KochFr 61.

»pożałować, poratować« (1): GrabowSet I4 cf Zwrot.

»pożałować i wspomoc« (1): waſcha K m. raczil naſch pozalowacz y wſpomocz. Ami dzyekvyem viſſocze. LibLeg 11/155v.

2. [Pożalić się, poskarżyć się komuś [komu czego]: bociem ią w wielkiey żałoſci Dla mogich cięſzkich grzechow/ A przetho niewiem khomu mam tego pożałować/ Iedno thobie panno maria Pozdraw G4.]

Synonimy cf POŻALIĆ SIĘ.

Formacje współrdzenne cf ŻAŁOWAĆ.

Cf POŻAŁOWANIE, [POŻAŁOWANY]

JR