Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: POŻARTOWAĆ

Następne hasło: [POŻARZE] »

POŻARTY (19) part praet pass pf

pożarty (16), pożart (2), pożarty a. pożart (1).

o oraz a jasne.

Fleksja

sg
m	N	pożarty, pożart	f	N	pożartá, pożart(a)	n	N	pożart(e), pożarto
	I			I	pożartą		I

pl
N	m pers	pożarci

sg m N pożarty (2), pożart (1); ~ (praed) pożarty (1) SkarŻyw, pożart (1) WujNT. ◊ f N pożartá (7), pożart(a) (1). ◊ I pożartą (1). ◊ n N (praed) pożart(e) (2) WujNT, SkarKazSej, pożarto (1) RejAp. ◊ pl N m pers pożarci (4).

Składnia dopełnienia sprawcy: pożarty od kogo, od czego (6).

Sł stp s.v. pożreć, Cn brak, Linde XVII w. s.v. pożrzeć.

Znaczenia

1. Łapczywie zjedzony (6)
- Przen (1)
- a. Przez zwierzęta (zazwyczaj po uśmierceniu) (4)
2. W znaczeniach przenośnych (13)
- a. Zniszczony, unicestwiony (12)
  - α. Fizycznie (3)
  - β. Pod innym względem (9)
    - αα. O pokonaniu śmierci w kontekście ofiary Chrystusa (6)
- b. Zabrany, zagarnięty przemocą (1)

1. Łapczywie zjedzony; devoratus Vulg; haustus Calep (6): Haustus – Ponorzony, pozarty. Calep 473a.

Przen (1): oto y mięſo iey [bestii] potym pożárto będzye/ to ieſt/ Páńſtwá iey/ bogáctwá iey zniſzcżą y márnie roznioſą RejAp 146v.

a. Przez zwierzęta (zazwyczaj po uśmierceniu) (4): A záś one ktorzy byli przycżyną zátrácenia iego [Daniela]/ wpuśćił do iámy/ á we mgnieniu oká thuż przed nim pożárći. Leop Dan 14/41, ZZ; o ſyniech wiem że od źwierząt ſą pożárći. HistRzym 130; Oćiec iey/ gdy iednego cżáſu ná morzu iádąc z okrętem ſię rozbił/ y ná ieden wyſep wypłynął: od wilkow y beſtyi pożárty ieſt. SkarŻyw 152; [końſkie kopytá poſłápáły ią [Jezabel]/ náwet y od pſow iey pożárta [Vulg 4.Reg 9/36]. WerReguła 86].

2. W znaczeniach przenośnych (13):

a. Zniszczony, unicestwiony; absorptus PolAnt, Vulg; devoratus Vulg (12):

α. Fizycznie (3):

W porównaniu (1): Bo áż do ćiernia gęſtego (przyidą)/ á napoiem ſwym vpiią ſię/ będą pożárći iáko śćierniſko gdy wſzytko ſuche. BudBib Nah 1/10.

Wyrażenie: »ogniem, w ogniu pożarty« (1:1): Y (owſzem) w ogniu rzewniwośći iego [Jehowy] pożárta będzie wſzytká ziemiá [in igne zeli eius consumetur omnis terra] BudBib Soph 1/18; WujNT Apoc 20 arg.

β. Pod innym względem (9): Zaſmućili ſie [prześladowcy] y trzęſli ſie iako piani/ á gich wſzytka mądroſc pożarta ieſt WróbŻołt 106/27; SkarKazSej 658b; [Za wielką tedy przyczyną pán Chriſtus i ſłudzy ie^go/ owieczki ſwé przeſtrzegaią aby śię takowych zdradziec [tj. fałszywych proroków] chroniły/ A tak i my wiarowac się ich pamiętáimy/ abyſmy odnich pożarći niebyli MurzNT 30].

pożart czym (1): Doſyćći temu ktory tákowy ieſt/ ná ſtrofowániu tym ktore bywa od wielu: ták iżby ſię przećiwnym obyczáiem godźiło ráczey odpuśćić y ćieſzyć/ by ſnadź zbytnim ſmutkiem tákowy pożárt nie był [ne forte abundantiori tristitia absorbeatur] WujNT 2.Cor 2/7.

αα. O pokonaniu śmierci w kontekście ofiary Chrystusa (6): BibRadz 2.Cor 5/4; Muśi to co ma naśienie śmierći záwſze obumieráć przez vmartwienie/ [...] á to záś máiąc naśienie żywothá wiecżnego/ muśi ná káżdy dźień rość do żywotá wiecżnego/ á cżáſu ożywięnia z grobu/ przyść do zupełnośći gdy będźie śmierć pożárta od śmiertelnośći. GrzegŚm 52; Lecż gdy [...] śmiertelność tá oblecże nieśmiertelność/ tedy ſię ſpełni rzecż nápiſana. Pożárta ieſt śmierć do zwyćięſtwá BudNT 1.Cor 15/54; A śmierć będzie pożárta czáſu zmartwychwſtánia. WujNT 1.Cor 15 arg, 1.Cor 15/54, 2.Cor 5/4.

b. Zabrany, zagarnięty przemocą (1): [Bóg] Przeklęctwo puśći ná to kroleſtwo/ w ktorym pożárte od nieprzyiaćioł będźie/ y zginie SkarKazSej 701a.

Synonimy: 1. pojedziony, zjedziony.

Cf POŻRZEĆ