[zaloguj się]
[pdf]

PREZYDENT (9) sb m

pre- (5), prae- (4); -ſi- (6), -zy- (3).

Teksty nie oznaczają é; pierwsze e prawdopodobnie Jasne (tak w pre-).

Fleksja
sg pl
N prezydent prezydentowie
G prezydenta
D prezydent(o)m
A prezydenta prezydenty
I prezydent(e)m prezydentami, prezydenty
inne sg A (lat) - praesidentem

sg N prezydent (1). ◊ [G prezydenta.] ◊ A prezydenta (4). ◊ I prezydent(e)m (1). ◊ pl [N prezydentowie. ◊ D prezydent(o)m.] ◊ A prezydenty (1). ◊ I prezydentami (1), [prezydenty]. ◊ (lat) sg A praesidentem (1).

Sł stp, Cn brak, Linde bez cytatu.

1. Ten, kto kieruje, przewodzi [praesidens Łac śr] (3):

W połączeniu z przymiotnikiem odrzeczownikowym (1): Agonotheta – Preſident ſzermierſky, vſtawca nad ſtermierzmy [!]. Calep 46a.

a. [Burmistrz: Tak jakom Jegomości P. Prezydenta prosił, tak i W. Mości znowu z osobna wszystkich pilnie i uniżenie proszę, żebych ów skrypt mój [...] u siebie mógł mieć RybWiersze 100.

W połączeniu z przymiotnikiem od nazwy miasta: Tego dnia mówił [...] prezydent mecki [tj. miasta Metz] w gospodzie imieniem Wiart DiarPos 241.]

b. Przewodniczący obrad (2): [powiedźieliſmy cżego do porządney rozmowy trzebá: átoli naprzod Preſidenta: to ieſt/ Oſoby tákiey ktoraby tego pilnowáłá/ żeby ſię ieden drugiemu w rzecż nie wriwał BudUrzęd 7v, 7v.]

prezydent czego (1): Słyſzyćie Stániſłáwá Hoſiuſá Biſkupá y Kárdynałá/praeſidentem być Concilij OrzRozm P3; [Prezydentem synodu obrany jest p. Waleryjan Kołek AktaSynod III 186; AktaSejmikPozn 1574/22]. Cf Zwrot.

prezydent na czym (1): iż ná nim [trzecim synodzie w Efezie] Alexándryiſki Pátryárchá Cyryllus/ pierwſzym prezydentem był/ dla tego/ iż trzymał mieyſce Celeſtyná Papieżá/ ktorego tám ſwym namieſtnikiem cżjniąc [...] ná to Koncylium od ſiebie poſłał SkarJedn 115; [HerbOdpow Aa5v].

[Zwrot: »wybrać za prezydenta [czego]«: a tam była pierwsza sesyja, w której naprzód sobie wybrali za prezydenta synodu p. Filipowskiego. AktaSynod I 66.]
c. [Zwierzchnik biskupstwa w kościele luterańskim: Odpowiedziało książę, że tego uczynić a ku tym ceremonijam pozwolić bez prezydenta [biskupstwa sambijskiego], który [Jan Auri Faber] tu w Królewcu miejsce biskupie dzierży, żadnym obyczajem nie może AktaSynod I 332.

prezydent czyj: tom ſame tci godnem/ godnem wiſoko y dobrze vczonem naſſem Praeſidentom y Theologum Kroliewieckim/ na wſſem na ten obyczay aby przeirzeli/ roſkazali UstKościel A4v, B2v.

W połączeniu z przymiotnikiem od nazwy miejscowej: Napominamy przeto tci godne wyſoko y dobrze vczone/ rć. Ninieiſzego Praeſidenta naſſego Samlandskiego y prziſzlego Pomezanskiego UstKościel B2v.

Wyrażenie: »kościołow prezydent«: Wſkaſuiem wſſem/ y ſoſobna kaſzdemu/ naſzem milem wiernem y poddanem/ Naſzem Praelatum/ iako Koſciolow naſſich Praeſidentom/ y Rectorum Collegium naſſego Kroliewiećkiego/ Panom/ Rićerzom/ [...] naſſe laſkawe poſdrowienie y wolią UstKościel A2.]
2. Reprezentant, delegat (3):

prezydent od kogo (1): Támże [na szóstym konsylium w Carogrodzie] byli od Papieżá prezydentámi Theodorus y Georgius kápłani y Ian Diakon SkarJedn 118.

Zwrot:»prezydenta swego posłać« [szyk zmienny] (2): Ná ktory [zjazd biskupów w Kalcedonie] poſłał Leo S. Prezydenty ſwoie: Páſcháſiná y Lucencyuſzá Biſkupy/ Bonifacyuſzá y Bázyliuſzá kapłany. SkarŻyw 318; SkarJedn 252.
3. Obrońca; przen [praesideo – rządzę, sprawuję, jestem starostą, przedłożonym, obrońcą Mącz 380b] (3): Antychrist ma praeſidenta dyabłá. CzechEp 421 marg.
Szereg: »prezydent, (abo) sprawca« (2): A Antychriſt mieć będźie dyábłá praeſidenta ábo ſprawcę przednieyſzego/ ktor[y] to chwalić będźie etc. CzechEp 421, 426.

Synonimy: 1.a. burmistrz; 2. legat, poseł, posłaniec, wysłaniec.

JDok