[zaloguj się]
[pdf]

PROŻNICA (10) sb f

prożnica (5), proznica (4), [proźnica], prożnica a. proznica (1); prożnica LubPs, GrzegRóźn; proznica HistAl, GliczKsiąż; prożnica : proznica Leop (3:2).

Fleksja

L sg próżnicy (10).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde także XVII(XVIII) – XVIII w.; poza tym: popróżnicy.

Wyrażenie przyimkowe: »po prożnicy« (10):
1. Niepotrzebnie, daremnie, bezpodstawnie; frustra BartBydg, Vulg; in vacuum, in vanum, inaniter Vulg (10): BartBydg 244; Iż tedy wyelkye to yeſt ſſaleńſtwo po proznicy wydáwáć wten cżás pyenyądze nye mogąc przy tem cżego zyſkáć/ nye zda ſie rzecż być rozumna przed dwánaſcye lat dzyeći polecáć komu vcżyć GliczKsiąż I6v; [nauka strapionym] áby przypomináiąc ſobye dziwne ſpráwy Boże/ ktore przedtym Pan miłośćiwie nád wiernemi okázował/ tym ſie cieſzyli. Cżego ieſli ktorzy nie cżynią/ á iż tylko ſobye ony przypadki ſwe przed ocży przekłádáią/ tedy iedno po próżnicy żal ku żalowi tym więcey przykłádáią. LubPs R5; Cży mnimaćie że poproznicy piſmo mowi/ Duch ktory w was mieſſka/ ku zazdrośći ſie ma? Leop Iac 4/5, *B2, Is 1/13, Ez 21/23; GrzegRóżn C2; [Powikłáły ſie ſćieſſki krokow ich: poprożnicy będą chodzić y záginą. Leop Iob 6/18 (Linde), Iob 35/16 (Linde), Ps 126/1 (Linde); BibRadz Ex 40/18 (Linde s.v. po prożnicy), Iob 9/29 (Linde)].
Zwroty: »po prożnicy pracować, [robić]« = in vacuum a. in vanum laborare Vulg (1): Leop Is 49/4; [Ieſli Pan niezbuduie domu: poproźnicy robili co gibuduią Leop Ps 126/1 (Linde)].

»po próżnicy tracić« (1): Alexander [pisze do Dariusza:] nie ſluſzno ieſt Ceſarzowi ták po proznici tráćić [daremnye potraczycz HistAl 1510] ſwoj lud [...] my [dwaj]/ telko ſami przed wſzytkiemi widzącemi będziem boiowáć HistAl H7v.

2. [Bezczynnie, próżnując, nic nie robiąc:
Wyrażenie: »po prożnicy stojący«: Y pothym wyſzedſſy coś około trzećiey godziny/ vyźrzał drugie robotniki ná rynku po próżnicy ſtoiące [stantes ... otiosos] Leop Matth 20/3 (Linde) [przekład tego samego tekstu] BiałPos 269 (Linde).]

Synonimy: 1. daremnie, darmo.

ZCh