[zaloguj się]
[pdf]

PRZEMIENIONY (36) part praet pass pf

przemieniony (28), przemienion (6), przemieniony a. przemienion (2).

Oba e jasne; w formie złożonej o jasne; forma niezłożona z tekstów nieoznaczających ó.

Fleksja
sg
mNprzemieniony, przemienion fNprzemieniona, przemienionå nNprzemienion(e), przemieniono
Gprzemienion(e)go G G
Dprzemienion(e)mu D D
Aprzemieniony A Aprzemienion(e)
Vprzemieniony V V
pl
N m pers przemienieni
subst przemienion(e)
G przemienionych
A subst przemienion(e)

sg m N przemieniony (4), przemienion (2); ~(attrib) -ony WujJud (2); ~(praed) -on (2) HistRzym, WujJud. ◊ G przemienion(e)go (3). ◊ D przemienion(e)mu (1). ◊ A przemieniony (1). ◊ V przemieniony (1). ◊ f N (praed) przemieniona (2) BielKron, CzechEp, przemienionå (2) GrabowSet, SarnStat; przemienion(a) (2). ◊ n N (praed) przemienion(e) (4) FalZioł, CzechRozm, NiemObr, WujNT, przemieniono (2) KromRozm III, BielKron. ◊ A przemienion(e) (2). ◊ pl N m pers przemienieni (6). subst przemienion(e) (2). ◊ G przemienionych (1). ◊ A subst przemienion(e) (1).

Składnia dopełnienia sprawcy: przemienion(y) od kogo (4).

Sł stp s.v. przemienić, Cn brak, Linde XVII w. s.v. przemienić.

1. Który uległ zmianie, stał się inny niż poprzednio; mutatus Mącz, JanStat; commutatus Mącz; transfiguratus PolAnt (34): Mutatus, Przemieniony/ Zmieniony Mącz 239a, 239b.
a. Który stał się inny w zakresie niektórych cech (4): Ale [takie ustawy] gdy od lvdzi ſą vſtawione/ tak że też od lvdzi mogą być przemienione SeklWyzn e3v; tedy ſie sſtáłá ciemnoſć práwie áż do oſtátniey godziny dzienney [...]. Widząc tedy Filip krol ty znamiona/ [...] rzekł/ pomyſláłem áby to dziecię żadnym obycżáiem nie było chowáne [...]/ á iże przy národzeniu iego widziałem żywioły przemienione [vidi elementa mutari]/ niechay thedy będzie chowáne w dobrey pámięći/ iákoby był moy ſyn HistAl A6v.
α. O Chrystusie na górze Tabor (2): Iezu ná gorze Thabor chwálebnie przemieniony/ zmiłuy ſię nád námi. LatHar 337, 536.

[przemienion przed kim: Y przemienion ieſt przed nimi: á oblicże iego lſniáło ſię iáko ſłońce CzechNT Matth 17/2.]

b. Który stał się kimś lub czymś innym, przeistoczony (28): RejAp 162; CzechEp 39; [powiedam wam] Zeć wſzyścy z martwych wſtániemy; ále nie wſzyścy przemienieni [immutabimur] będźiemy. [...] á vmárli powſtáną nieſkáżonymi/ á my będźiemy przemienieni. WujNT 1.Cor 15/51-52, przedm 4.

przemienion(y) w co (16): Iſidorus piſze o thym zielu złotogłowie ktore połacinie zową Narciſcus/ iſz ieſt nazwano dla iednego dziecięcia ktore było przemienione w kwiatek iego czudny FalZioł I 93a, IV 48d; KrowObr 229v, 239; BielKron 2v, 187v; Hiſtoria o Apolloniuſzu Krolu Tyrſkim/ á Tárſy Krolewnie. Przykład iże ſmutek przemienion bywa w weſele. HistRzym 6v; CzechRozm 80; ták y my w ćieleſne ćiáło iego/ to ieſt/ w obcowánie Páná Chryſtuſowe/ y wſzyſtkich świętych bywamy przemienieni. ReszPrz 58; Iák piaſek/ ták moy dowćip nierodzący/ Duſzá/ z fráſunku w ſkáłę przemieniona GrabowSet M4; y niech ćię to potka/ co żonę Lotowę/ ktora przemieniona byłá w słup ſolny SarnStat 264. Cf przemieniony z czego w co, Wyrażenia.

przemieniony z czego w co (2): ciáło náſze z zyemie ſtworzone/ poki nie [będzye] przemieniono w lepſze/ [...] to ieſt/ s cieleſnego w duchowne przemienione BielKron 2v; WujNT 2.Cor 3/18.

Wyrażenia: »przemieniony w przyrodzenie [jakie], w naturę [jaką]« [szyk 1:1] (1:1): á iuż ſie [to bło]goſłáwieńſtwo okazáło ná niektorych w tym żywocie ſpráwą Páńſką/ [Eno]chu/ Eliaſzu/ Moiżeſzu/ ktorych ciáłá ſą przemienione w przyrodzenie d[ucho]wne BielKron 2v; ták rownie cżłowiecżeńſtwo páná Chriſtuſowe/ będąc złącżone z Boſtwem/ [...] w náturę Boſką przemienione ieſt. NiemObr 139.

»w wyobrażenie [jakie] przemieniony« (2): NiemObr 83; A my wſzyścy/ odkrytym obliczem chwałę Páńſką iáko w źwierćiedle vpátruiąc/ w toż wyobráżenie przemienieni bywamy [in eandem imaginem transformamur] z iáſnośći w iáſność [tj. stajemy się coraz jaśniejsi] WujNT 2.Cor 3/18.

α. O cudzie w Kanie Galilejskiej [w co] (1): Iáko wodá oná w Kanie Gálileyſkiey od Chriſtuſá w wino przemienioná/ gdy ſię ſtáłá winem/ iuż winem wybornym zoſtáłá CzechEp 212.
β. O Eucharystii (6):

przemienion(y) przez co (1): WujJud 174v cf przemieniony czym.

przemienion(y) czym (3): Przemienion bywa chleb ſłowy Bożemi (przez poświęcenie/ y przyſzćie Duchá ś.) w ćiáło Páńſkie. WujJud 174v, 174v; WujNT 115.

przemieniony na czym (1): Ten chleb [...] nie ná oſobie ále ná náturze/ to ieſt iſtnośći/ przemieniony/ wſzechmocnośćią ſłowá sſtał ſie ćiáłem. WujJud 174v.

Wyrażenie: »chleb i wino (bywa) przemienione w ciało i krew (Pańską) itp.« (5): RejZwierc 197; O tjm przemienieniu Cyprian ś. ták mowi: Chleb ten poſpolity/ w ćiáło y krew przemieniony ſpráwuie żywot WujJud 174v, 174v; Chleb y wino bywa przemienione w ćiáło y krew Páńſką/ tąż mocą wſzechmocną ktorą [...] WujNT 115, 116.
2. Zastąpiony kimś a. czymś innym (2): Ieſtliby takowe nie ſpanie przychodziło Dziecięciu z niecżyſthego mleka/ kthore wyſyſa z mamki, Tedy ma być mamka przemieniona, albo opatrzona FalZioł V 42.
a. Nadany jako nowe (o imieniu) (1):
Fraza: »imię przemieniono jest« (1): Gdźyekolwyek w piſmye S. od bogá komu imyę dano álbo przemyenyono yeſt/ oſobliwą zacnoſć á przywiley yáki onemu człowyekowi dany známyenowáło. KromRozm III M3v.

Synonimy: 1. przeistoczony; 2. zastąpiony.

Cf NIEPRZEMIENIONY, 1. PRZEMIENIĆ

AL