[zaloguj się]
[pdf]

PRZEPALAĆ (12) vb impf

e jasne; inf z tekstu nieoznaczającego å, drugie a prawdopodobnie jasne (tak w -ać); w pozostałych formach a pochylone.

Fleksja
inf przepalać
indicativus
praes
sg pl
1 przepålåm
3 przepålå przepålają
praet
sg
3 m przepålåł
imperativus
sg
2 przepålåj
conditionalis
sg
3 m by przepålåł
n by przepålało

inf przepalać (1). ◊ praes 1 sg przepålåm (2). ◊ 3 sg przepålå (3). ◊ 3 pl przepålają (3). ◊ praet 3 sg m przepålåł (1). ◊ imp 2 sg przepålåj (1). ◊ con 3 sg m by przepålåł (1). ◊ [n by przepålało. ◊ part praes act przepålając.]

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVII i XIX w. s.v. przepalić.

1. Spalać całkowicie; perurere Mącz, Calep, Cn (2): Peruro, Przepalam przeżegam. Mącz 509a; Peruro, comburo, urendo consumo – Prżepaliam. Calep 795a.
2. Działać wysoką temperaturą lub żrącą substancją w celach leczniczych [kogo, co] (7):
a. Wykonywać zabieg przepalania (3):

przepalać czemu (żywotne) (1): Niékthorzy przepaláią zołzy konióm/ á wyćiſkáią ropę/ záſypuią śiárką tártą SienLek 183v.

Zwroty: »przepalać ranę« (1): A ieſtli [wściekły pies] przekąſa barzo, tedy wezmi iakie żelazo/ á rozpaliwſzy ie: przepalay ony rany od pſa, á toć pomoże. FalZioł V 109.

»przepalać [gdzie] żelazem gorącym« (1): A thak gdy by ſie kto miał dać rzezać albo przepalać na niektorym mieſcu żelazem gorączem/ napierwey ma wziąć ten trunek aby nie poczuł FalZioł I 87a.

b. Mieć działanie przepalające (4):
Zwroty: »ciało przepalać« (1): Ciało przepala Liſt. 56. [Cf Iaſkier w możdżerzu ſthłucżony gdy będzie na gołe ciało prziłożon. zrani ono mieſcze á prawie ſwoią gorączoſcią przepali ſkorę I 56] FalZioł ‡‡3.

»przepalać mięso« (1): Cżemu pierz, gorcżycza [...] wnątrzu nie ſzkodzą gdyż z wierzchu na ſkorę ciała przyłożone przepalaią mięſo iż ſie od nich ſpryſzcży iako ſparzelina. GlabGad K2v.

»przepalać skorę« (2): FalZioł V 102; Bowiem takowe zioła zwierzchu bywaią przykładane ſucho [...]. Przetho zoſtawaią w ſwey prawey moci, ktora przepala ſkorę y rani ciało. GlabGad K2v.

Szereg: »przejadać i przepalać« (1): To lekarzſtwo dla tego ieſt rzecżono Cauſticum/ iże przeiada ſkorę y przepala FalZioł V 102.
3. Wypalać na wylot (o czymś rozpalonym) [co] (1): Tegoż cżáſu kámień ogniſty ſpadł/ ták áż żelázo przepalał/ przed kościelnemi drzwiámi w Bryzgonie. BielKron 180v.
[Zwroty: »ciała przepalać [czym]«: Tedy roſpalono długie á okrągłe żelázá: y pocżąwſzy od máłego pálcá v ręku/ aſz do rámieniá wtykano męcżennikom: [...] wſzytki ćiáłá ich dziuráwiąc/ y przepaláiąc/ ſrogimi onymi żelazy ogniſtymi. SkarŻyw 145.

»przepalać żelazem«: SkarŻyw 145 cf »ciała przepalać«.]

4. Rozpalać ogień w piecu, aby go przesuszyć (2):

przepalać czym (1): GostGosp 56 cf Zwrot.

Zwrot: »piece przepalać« (1): Klucżnik ma doyźrzeć/ gdy piece przepaláią/ áby porządnie ſuchemi drwy przepalał/ iákoby ſie piece nie pſowáły GostGosp 56.
5. [O Słońcu: ogrzewać na całej powierzchni; percoquere Cn [gdzie]: liśćie z gáłęźia oſmykować/ a to ná mieścach źimnych áby tám ſłońce przepaláło Cresc 1571 328, 580.]

Synonimy: 2.b. przejadać; 5. grzać, ogrzewać.

Formacje współrdzenne cf PALIĆ.

Cf PRZEPALAJĄCY, [PRZEPALANIE]

LWil