Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: PRZESŁONY

Następne hasło: PRZESŁUCHAĆ SIĘ »

PRZESŁUCHAĆ (22) vb pf i impf

pf (21) [w znacz. I.], impf (1) (inf) [w znacz. II.].

e oraz a jasne.

Fleksja

inf	przesłuchać

praet
	sg
2	m	przesłuchåłeś
3	m	przesłuchåł

imperativus
	sg
2	przesłuchåj
3	niech przesłuchå

conditionalis
	sg		pl
1	m	bych przesłuchåł, bym przesłuchåł	m pers
2	m	byś przesłuchåł	m pers
3	m	by przesłuchåł	m pers	by przesłuchali

inf przesłuchać (7). ◊ [fut 2 sg przesłuchåsz. ◊ 1 pl przesłuchåmy.] ◊ praet [2 sg m przesłuchåłeś.] ◊ 3 sg m przesłuchåł (3). ◊ imp 2 sg przesłuchåj (1). ◊ 3 sg niech przesłuchå (1). ◊ con 1 sg m bych przesłuchåł (1), [bym przesłuchåł]. ◊ 2 sg m byś przesłuchåł (2). ◊ 3 sg m by przesłuchåł (3). ◊ 3 pl m pers by przesłuchali (1). ◊ [pass con 3 pl subst by się przesłuchały.] ◊ part praet act przesłuchåwszy (3).

Sł stp, Cn brak, Linde XVI (cztery z niżej notowanych przykładów) – XVIII w.

Znaczenia

I. pf (21)
II. impf Należeć (1)

I. pf (21):

1. Zapoznać się z czyjąś wypowiedzią, wysłuchać, posłuchać; audire Modrz (17): Toż ſię też w oney burśie Alcimowi ſtáło: Iedno ſobie nie teſkni/ á przeſłuchay máło. KlonWor 43.

przesłuchać czego (2): niech pirwey pilnie przypátruie ſię [król] rozumowi y przyrodzeniu tego/ ktorego wywyżſzyć vmyślił: niech przesłucha iego mowy ábo w rádźie/ ábo ná ſądźiech ModrzBaz [41]; [ná tom tám był iáchał/ Abym prawdy przeſłuchał ŁaszczPogrom 10]. Cf »przesłuchać głosu«.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): Którzy to Senatorowie [...] będą mieli facultatem té liſty przynieśioné otworzyć/ coby Poſłowie chćieli powiedźieć/ przeſłucháć SarnStat 45.

Zwrot: »przesłuchać głosu [czyjego]« (1): Rácżże łáſkáwie przeſłucháć Pánie głoſu mego LubPs B4.

Szereg: »przeczyść i przesłuchać« (1): Boć máło po tym byś nawięcey przecżedł y przeſłuchał ieſliżeć to przy pámięći nie zoſtánie RejZwierc 15v.

a. Zapoznać się z czyimś zeznaniem w celu wydania wyroku, opinii (12): [Jakoż na tem stanęło, żeby się od rewizyjej począł i kończył [sejm lubelski], to jest, iżby się rejestra rewizorskie przesłuchały i sumaryjusze spisały Diar 1566 [3].]

[przesłuchać kogo (G): ale ma [pan] ná ono pámiętác co poſpolićie mowią. Nie cżyń wyroku aż obudwu ſtron przeſluchaſz. LorichKosz 53v (Linde s.v. przesłyszeć).]

przesłuchać czego (6): SarnStat 436; [A jmć ks. biskup przerzeczony żałoby i alegacyi tych stron przesłuchawszy, [...] zwyczaje ich i wolności przyznał OrdynWiej 32; A dlá lepſzey wiádomośći/ przeſłuchamy twoich mądrych árgumentow/ ktorymi tey twoiey obrony dowodźiſz. ŁaszczWiecz 5 (Linde)]. Cf Zwroty.

przesłuchać kogo (A) (1): Tu iuż Chryſtus s Senatem Niebieſkym ſiadł aby ſtrony pozwáne przeſłuczał [!] RejKup y5.

przesłuchać co (3): RejZwierz 3v [2 r.], 22v. Cf Zwroty.

przesłuchać kogo (G a. A) (2): RejZwierc 49v; Ano w káżdem powiećie/ ná pewnych mieyſcách/ mieliby ſędziowie záwżdy ná ſądźiech śiedzieć/ [...] á káżdego przesłucháć. ModrzBaz 90.

[Przysłowie: LorichKosz 53v (Linde) cf przesłuchać kogo (G).]

Zwroty: »krzywdy, krzywdę przesłuchać« [szyk zmienny] (2:2): yz go mi za tho ządami abi roſkazal wſziczkim wſzitky krziwdi poddanich naschich przeſluchacz LibLeg 10/150v; BIegłá zá nim [Filipem, królem Macedonii] niewiáſtá vboga wołáiąc/ Iżeby iey przeſłuchał krzywdy/ nárzekáiąc. RejZwierz 3v, 3v; SarnStat 1198.

»przesłuchać sprawy, rzeczy (G), sprawę« [szyk zmienny] (2:1:1): viſadzylyſzmi przednyeyſche radi naſche abi they rzeczi snowv przeſlvchaly. LibLeg 11/159; NArſiás go [Antygona, króla Macedonii] brát prośił/ áby ſpráwę iego/ Tám poćichu przeſłuchał/ iáko powinnego. RejZwierz 22v; Znowu wići roznoſzą [Niemcy]: lecz Pápiéż hámuie/ A przeſłuchawſzy ſpráwy/ Krzyżaki winuie. KochProp 9; Phil Q4; [BazHist 35v (Linde); CiceroKosz 138].

[Szereg: »przesłuchać i dowiedzieć się« : iż tey ſpráwy wſzytkiey znowu chcą doſtátecżnie przeſłucháć y dowiedźieć ſię BazHist 35v (Linde).]

[Przen [czego]: Bo vcżyniłeś mi práwo/ y (przesłuchałeś) przy moiey/ záſiadłeś ná ſtolicy ſędzia ſpráwiedłiwy [!]. BudBib Ps 9/4 (Linde).]

2. Nie zwrócić uwagi na czyjąś wypowiedź, nie wysłuchać a. nie usłyszeć [co a. czego] (1): Boć Pan moy racżył wyſłucháć głos płácżu moyego/ A nye przeſłuchał żáłoſney proźby ſługi ſwego/ Lecż przyiął modlitwę moyę ſercá pokornego. LubPs B5.

3. Być nieposłusznym, postąpić niezgodnie z czyimś zaleceniem, radą, rozkazem (3):

Zwroty: »rady przesłuchać« (1): Czoż mi radziſz proſzę cie chczęć iuż na wſzem dufać A ninacżym twey rady niechcę nicz przeſluchać RejJóz K8v.

»przesłuchać rozkazania« (2): Proſſę rácż być záwżdy wdzyęcżnym obżywyenim moim Abych ni w cżym nie przeſłuchał roſkazánia twego LubPs aa5; RejPos 3v.

II. impf Należeć [ku czemu] (1): Drugie powiedzial przed namy ysz niektorzi livdzie Zamku Bialohrodzkiego y Kylyskiego przegnaly owcze swoye przes granycze y na ziemy waſchey paſly, ktora miala przeſluchacz kv koronie polskiey LibLeg 10/67.

Synonim: II. należeć.

Formacje współrdzenne cf SŁUCHAĆ.

Cf PRZESŁUCHANIE, PRZESŁUCHANY

ALKa