[zaloguj się]
[pdf]

PRZEŚPIECZNOŚĆ (16) sb f

Zawsze: -ſ-.

Oba e oraz o jasne.

Fleksja
sg
N prześpieczność
G prześpieczności
A prześpieczność
L prześpieczności

sg N prześpieczność (2). ◊ G prześpieczności (5). ◊ A prześpieczność (7). ◊ L prześpieczności (2).

Sł stp, Cn, Linde brak.

1. Sytuacja niczym nie zagrażająca; securitas JanStat (13): FalZioł IV 54b; WróbŻołt B6; BielKron 316v; vſtáwiamy/ áby ná wſzytkich [...] mieyſcách/ gdźie ſądy bywáią ſpráwowáné [...] tákże po ſądźiéch ośm dni cáła y wſzelaka przeſpieczność byłá chowána SarnStat 783; [cesarz Heraclius] krzyż ſwięthy [...] dla lepſzey przeſpiecżnoſci przenioſl [...] do Konſtantinopola BielKron 1551 70].

prześpieczność od czego (1): Wierny w tym to cżáśie wielce śię ráduie/ W Kryſtu nádźieię ma/ że przezeń od ſkázy/ przeſpieczność otrzyma. ArtKanc F4v.

prześpieczność w czym (1): Y náto [cesarz] námawiał kſiążęthá przyrzekáiąc/ káżdemu zá wſzelką wolność/ thák w mowieniu iáko w odyechaniu przeſpiecżność BielKron 233v.

prześpieczność czyja [w tym: G pron (1), pron poss (1)] (2): Dla braciey czuſz dla wiernych ludzi prosiłem tey przeſpiecżnoſci twey o niebieskie Ieruſalem. WróbŻołt qq3; SarnStat 157.

W połączeniu szeregowym (1): tam [w ziemi oblubieńca] ieſt wiecżná radoſtz ij przeſpiecżnoſtz/ zdrowié ij mijr wiekuiſty. OpecŻyw 3v.

Przysłowie bibl.: Lepyeyći ieść ſuchy chleb/ w dobrey przeſpiecżnośći/ Niżli w domu ſwarliwym/ mięſo w obfitośći. BielKom C.
Wyrażenie: »pospolita prześpieczność« = swoboda poruszania się za granicą dla posiadacza glejtu (2): PRzekaźcá drógi álbo przeſzćia poſpolitégo/ gdyby tego który pod obroną poſpolitéy przeſpiecznośći [communis securitatis JanStat 606] iedźie/ vpornie zábił/ ma zań zápłáćić SarnStat 610 [idem] 934.
Szereg: »pokoj i prześpieczność« (1): Máią dopiero drogi they przez woynę ku przyśćiu do pokoiu y przeſpiecżnośći ſzukáć. WujJudConf 214v.
2. Poczucie braku zagrożenia, spokój, zaufanie (3): FalZioł V 82v; A ia przezpiecżnoſc y moc moię [Fortitudinem meam] będę w tobie pokładał/ y w tobie iey będę ſtrzegł miły panie WróbŻołt 58/10; Ná to pátrząc vkrzywdzony/ Zlęknie ſie Páńſkiey możnośći/ A iż nagle zły ſkáżony/ Rozśmieie ſie w przeſpiecznośći. SzarzRyt A4v.

Synonimy cf PRZEŚPIECZEŃSTWO.

Cf BEZPIECZNOŚĆ, NIEPRZEŚPIECZNOŚĆ, PRZEŚPIECZEŃSTWO

DDJ