[zaloguj się]
[pdf]

[PRZEWAŁ sb m

e prawdopodobnie jasne (tak w prze-); -åł, -ał-.

Fleksja
sg pl
N przewåł przewałowie
G przewał(o)w
A przewały
inne sg N a V. - przewåł

sg N przewåł. ◊ N a. V przewåł. ◊ pl N przewałowie [w znacz. 2.]. ◊ G przewał(o)w. ◊ A przewały.

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI w. (jeden z niżej notowanych przykładów).

1. Obfity, ulewny deszcz (zwłaszcza gwałtowny), ulewa, nawałnica: Quasi imber (przeval) super herbam Glosy III nr 102/216; álbo niebá mogą dáć przewáły [caeli possunt dare imbres]? Leop Ier 14/22 (Linde).

W połączeniu szeregowym: Niechay ſie zroſcie we dżdżu nauká moiá niecháy płynie iáko roſá mowá moiá Iáko przewal ná źiele y iáko kropie ná trawę/ iże imię boże wziwáć będe. PsKrak 1532 [103].

W porównaniu: PsKrak 1532 [103] cf W połączeniu szeregowym.

Szereg: »przewał i rosa«: Bogoſławćie wſzelki przewał y roſá pánu/ bugoſławćie [!] wſzelki duch boży pánu. PsKrak 1532 135v. [Ponadto w połączeniu szeregowym.]
2. Zły duch przebywający w chmurach, sprowadzający deszcze, płanetnik: A z tych przewałow wielkie powodzi przychodzą a prędkie potoki wylewające z brzegow PamJancz 146.

W porównaniach: Turcy gońce swe zowią Akandie, jakoby ciekący, a są jako przewałowie deżdżowi, ktorzy z obłokow padają. PamJancz 146, 146.

Wyrażenie: »przewałowie deszczowi«: Takież też gońcy albo ciekący Tureccy jakoby i przewałowie deszczowi niedługo mieszkają, ale poki zasięgną, wszytko połapią, pobiorą, zmordują i skażą PamJancz 146, 146.

Synonimy: 1. nawałność; 2. obłocznik.

Cf [PRZYWAŁ]]

MPi