[zaloguj się]
[pdf]

PRZEWOŹNY (11) ai

przewoźny (11), [przewoźni].

e oraz o jasne.

Fleksja
sg
mNprzewoźny fNprzewoźnå nN
Gprzewoźn(e)go Gprzewoźn(e)j Gprzewoźn(e)go
A A Aprzewoźné
L Lprzewoźnéj L
pl
N subst przewoźn(e)
G przewoźnych
A subst przewoźni(e)
I m przewoźn(e)mi

sg m [N przewoźny.] ◊ G przewoźn(e)go (1). ◊ f N przewoźnå (2). ◊ [G przewoźn(e)j.] ◊ L przewoźnéj (3); -é (2), -e (1) SarnStat (2:1). ◊ n [G przewoźn(e)go.] ◊ A przewoźné (3); -é (2), -(e) (1). ◊ pl N subst przewoźn(e) (1). ◊ G przewoźnych (1). ◊ [A subst przewoźni(e). ◊ I m przewoźn(e)mi.]

Sł stp brak, Cn w innym znaczeniu s.v. przewóz, Linde także XVII – XVIII w.

1. Sprowadzany skądś, importowany; advectitius JanStat (11): winá nie máią [w Brunszwiku] iedno przewoźne/ piwá doſyć. BielKron 290; á mąki ná tárgi do miáſtá nie dopuſzcżáć: tákże chlebá przewoźnego. GostGosp 140, 140; Státut odnowiony o ſoli przewoźney [De sale forensi et advectitio statutum innovatum JanStat 50]. SarnStat 338, 384 [2 r.], 924 marg, 925; [LustrRus II 143; LustrPom 86; Ktemu Zidowie Wlodzimirſćzi niemaÿą ÿ niebendą mogli skor wſzelÿakich [...], thak theſz ktorebÿ mieſczkie ludzie przedawali ÿako ÿ przewoznie w jarmarki ÿ targi ÿ krom targow na mieſczie kupowaćz MetrKor 1582 129/118v.

przewoźny skąd (2): Szlácheckiégo ſtanu ludzióm wolné piwá wárzenié, y przewozné zkądkolwiek ſzynkowáć. SarnStat 284. Cf »z dalekich krajow przewoźny«.

[W przeciwstawieniu: »przewoźny ... domowy (a. co jest doma)«: iáko káżda rzecż przewoźna więcżſzą ma grácyą niż domowa RotRozm Kv; Bo przewoźna rzecz milſza/ niż tá co ieſt domá. Albertus C (Linde)].

[Przysłowie: RotRozm Kv; Albertus C cf W przeciwstawieniu.]
Wyrażenie: »z dalekich krajow, [z daleka] przewoźny« (1): Siłá rzeczy cudzoźiemſkich z dálekich kráiów przewoźné wſpomina Státut. SarnStat 294; [á co v nas nagłownieyſza/ y máiętnośći leżącey oycżyſtey vpleniamy [tj. umniejszamy]/ ábyſmy iedno ſzátámi iedwábnemi/ pułmiſkámi wymyślnemi/ trunki z dáleká przewoźnemi/ ſzálonym ſzáleć pomagáli. GrabZdanie B2v].
Szeregi: »swoj i przewoźny« (1): Chćiałbym ieſzcże [...] támże też viridarzá/ ſwych źiołek y przewoźnych. GostGosp 170.

[»przewoźny i tuteczny«: Tamże też biorą targowe rybami, jako od wyziny i inszych ryb przewoźnych i tutecznych LustrRus I 246.]

2. [Związany z przewożeniem, przejeżdżaniem:
Wyrażenia: »czynsz, myto przewoźne« = opłata za przewóz przez rzekę: Są też przewoźnicy 2 we wsi przez Wyslę [z] staradawna zasadzeni, którzy mają po trosze ról, płacą czynsza przewoźnego per fl 2 LustrSand 244; áby Krzyżacy połowę mytá przewoźnego ná Wiſle v Toruniá Krolowi poſtąpili StryjKron 555.

»karczma przewoźna« = znajdująca się przy trakcie, gościńcu: Item od Karczmy przewozney doroczney 12 Cochan I 152.]

α. W funkcji rzeczownika: przewoźnik: Portitor ... Przewozny Cervus F40 303v.]

Cf PRZEWOZOWY, PRZEWOŹNICZY, PRZEWOŹNIK

ALKa