Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: [PRZYJAŹLIWOŚĆ]

Następne hasło: PRZYJAŹNIE »

PRZYJAŹLIWY (15) ai

-ź- (6), -z- (6), -ſz- (2), -ſ- (1).

-a- (11), -å- (1) Mącz.

comp przyjaźliwszy (2).

Fleksja

sg
m	N	przyjaźliwy	f	N		n	N
	G	przyjaźliwsz(e)go		G			G	przyjaźliw(e)go
	D	przyjaźliw(e)mu		D			D
	A	przyjaźliw(e)go, przyjaźliwy		A			A
	I	przyjaźliwym, przyjaźliw(e)m		I			I	przyjaźliw(e)m
	V			V	przyjaźliwå		V

pl
N	subst	przyjaźliw(e)
A	m pers	przyjaźliw(e)
A	subst	przyjaźliw(e)
I	m	przyjaźliwymi

sg m N przyjaźliwy (2). ◊ G przyjaźliwsz(e)go (2). ◊ [D przyjaźliw(e)mu.] ◊ A przyjaźliw(e)go (1), przyjaźliwy (1). ◊ I przyjaźliwym (1) BibRadz, [przyjaźliw(e)m]. ◊ [f V przyjaźliwå.] ◊ n G przyjaźliw(e)go (1). ◊ I przyjaźliw(e)m (2). ◊ pl N subst przyjaźliw(e) (2). ◊ A m pers przyjaźliw(e) (1). subst przyjaźliw(e) (1). ◊ I m przyjaźliwymi (1).

Składnia comp: przyjaźliwszy nad kogo (2).

Sł stp brak, Cn s.v. przyjazny, Linde XVII w.; poza tym w objaśnieniu s.v. przyjacielski.

Znaczenia

1. Przyjacielski, życzliwy, sprzyjający, przychylny (11)
- Przen (1)
- a. W funkcji rzeczownika (1)
2. Będący wyrazem przyjaźni, życzliwości (1)
3. Przyjazny, pokojowy (o wzajemnie życzliwych stosunkach pomiędzy państwami i społecznościami) (3)

1. Przyjacielski, życzliwy, sprzyjający, przychylny; amicus, benevolus, facilis Calag, Cn; favens Calag; amicabilis Cn (11): Nemo mihi coniunctior atque charior, Niemam nádeń prziyaźliwſzego. Mącz 178a; Gnſtig ſein. Być przyiáźliwy/ et ſprzyiáiáć. Favere. Calag 260b, 260a; [(nagł) S.O.R. Ku przyjaźliwemu czytelnikowi. (–) OrzPolic 107].

przyjaźliwy komu, czemu (5): y ten Klemens wſzyſtki Biſkupy y Kxiążętá záklął/ ktore przyiázliwe Ceſarzowi być rozumiał. KrowObr 39v; możeſz mi wáſzá M. wierzyć/ iż wáſzá M. niemaſz áni ſobie/ áni Domowi ſwemu/ przyiázliwſzego nád mię człowieká OrzList d2; ktoby kolwiek był przyiázliwym zakonowi [et si quis acquiescebat legi]/ áby ten był mocą ich wedle dekretu krolewſkiego ná gárdle karány. BibRadz 1.Mach 1/60; OrzQuin Z4; GórnRozm B.

W połączeniu szeregowym (1): máią z iecháć do Norymbergu [...]/ ludzie dobrzy/ [...] thák z ſtrony Papieſkiey/ iáko z Luterſkiey/ ktorzy máią wybráć ludzi vcżone/ ſtátecżne/ przyiáźliwe/ Bogá ſie boiące pod rownią. BielKron 217.

[Wyrażenie: »[komu] we wszem przyjaźliwy«: Abowym ya m. u. k., będącz wassey yasnosczi we wssem prziiazliwem, nie chczialem się skwapiacz tego oznaymiyacz CorfusDocum 1563 nr 119.]

[Szereg: »łaskawy i przyjaźliwy«: ŁAſkáwa y przyiázliwa/ miła páni ſioſtro/ żądam wam zdrowia ſſczeſcia/ y wſſego dobrego ná długie czáſy Wokabul 1539 X3v.]

Przen (1): Táyno to być nie mogło/ choć przez czás niemáły/ Chowáły mię w ſwych iámách przyiázliwe ſkáły. Prot B.

a. W funkcji rzeczownika (1): [jest napisano] Iżeś ieſth nie od Bogá wybrany/ ale od ſiebie ſámego poſlány/ przez zdrádę y przez pieniądze/ ktory miedzy pokoinymi niepokoy tzyniſz/ miedzy przyiázliwymi zwádę KrowObr 38v.

2. Będący wyrazem przyjaźni, życzliwości (1): prośi też [papież Frydrycha] áby temu Legatowi pryiázliwy [!] vmyſł okazał/ od ktore^go ſzerzey wſzytko vſłyſzy BielKron 200.

3. Przyjazny, pokojowy (o wzajemnie życzliwych stosunkach pomiędzy państwami i społecznościami) (3):

W połączeniu szeregowym (1): bo sthand vyelyką poczyechą pan moy bandzie myal gdi tho vyedziecz a ſlyſecz bandzie, ysz Crol Ian s czorką ye^go Cro M. bandą spokoynego panowanya laſky, y przyaſlywego sanſzyeczsthwa V.C.M. vſzywacz LibLeg 7/34v.

Wyrażenie: »przyjaźliwe sąsiedztwo« (3): zaczmv thy odnaſſ podzyankvyeſſ, A powyeſſ zeſzmy thego odnyego barſzo wſdzyaczczny [!] mayancz thą nadzyeyą yſſ napothem wkaſdey thakyey potrzebye nyebandzie nam pomoczy szwey zalowal. Czo my yemv zawsdy pamyanthacz chczemy przyaſzlywem sanſzyeczthvem y zachovanyem naſſem LibLeg 7/37v, 7/34v, 37; [A my [Zygmunt I] to iemu [wojewodzie wałaskiemu] łaską nassą a przyazliwem sąsiesthwem nagradzac bedziemy. CorfusDocum 1539 nr 20].

Synonimy: 1. chcący, przyjający, przyjajny, życzliwy.

Cf NIEPRZYJAŹLIWY, PRZYJAZNY, PRZYJAŹNIWY