Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: PRZYJAZNOŚĆ

Następne hasło: PRZYJAŹLIWIE »

PRZYJAZNY (10) ai

a jasne.

Fleksja

sg
m	N	przyjazny	f	N		n	N	przyjazn(e)
	G	przyjazn(e)go		G			G
	A	przyjazn(e)go		A			A
	I	przyjaznym		I	przyjazną		I

sg m N przyjazny (4). ◊ G przyjazn(e)go (3). ◊ A przyjazn(e)go (1). ◊ I przyjaznym (1). ◊ f I przyjazną (1). ◊ [n N przyjazn(e).]

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVIII w.; poza tym w objaśnieniu s.v. przyjacielski.

Znaczenia

1. Przyjacielski, życzliwy, sprzyjający, przychylny (7)
- W przen (1)
- [Przen]
- α. W funkcji rzeczownika (1)
- a. O zwierzęciu (1)
2. Będący wyrazem przyjaźni, życzliwości (2)
3. Pomyślny, sprzyjający (1)

1. Przyjacielski, życzliwy, sprzyjający, przychylny; amicus Mącz, Modrz, Cn; amicabilis BartBydg, Cn; benevolus, facilis Cn (7): amicabilis, przyazny BartBydg 22; Amicus, Prziyemny/ wdzięczny Prziyáſny. Mącz 7d.

przyjazny komu, czemu (2): GlabGad N2 cf »luby i też przyjazny«, ModrzBaz 19 cf W przen.

[przyjazny k komu i ku czemu: Vſnawalys my [!] was przyyaſnego knam y ku naſemu myaſtu ZapWpolActCon 1531 122/147.]

Szeregi: »luby i też przyjazny« (1): bywa taki cżłowiek [mający twarz średnią między długą a okrągłą] w mowie prawdziwy pouolny dobrze dowcipny y pamiętny, każdemu luby y też przijazny. GlabGad N2.

[»przyjazny, towarzyski«: Abowiem gdyż z Nátury ſwoiey człowiek ieſt ſtworzenie przyiázne/ towarzyſkie/ rychley wtowárzyſtwie prześpieie MrowStadło A7.]

»zgodny a przyjazny« (1): Optime cum aliquo convenire, Bárzo zgodnym á prziyáznym być. Mącz 481c.

»życzliwy albo przyjazny« (1): ModrzBaz 19 cf W przen.

W przen (1): chłopſka krew nigdy niemoże życżliwą álbo przyiázną być ślácheckiey krwi [plebeium sanguinem nec favere, nec amicum posse esse unquam nobili sanguini]. ModrzBaz 19.

[Przen: Iupiter ma tám dom ſwoy/ gránicę y oſoby ſwey położenie: á Wenus podwyżſzenie troycżyzne [...]. Mars też troycżyżnę ma támże/ Wenus ſzeſnym [tj. zawierającym sześć] przyiáźnym ná Słonce wzgląda: Iuppiter cżwornym MusProgn B4.]

α. W funkcji rzeczownika (1):

W połączeniu szeregowym (1): Ręka długa ſzyroka ſubthilna z palczami długimi á ſubtilnymi [...] znamionuie dobrego poradnika, priiaznego/ ſwiebodę/ y też dobrze bacżnego gdy kto czo przen [lege: przeń] vcżyni. GlabGad P2.

a. O zwierzęciu (1):

Szereg: »towarzyszny a przyjazny« (1): WOł miedzi inemizwie rzęty [!] ieſt towarzyſzny á przijazny/ tak iż ieden drugiego z ktorim w Iarzmie chodzi rycżącz ſzuka FalZioł IV 5a.

2. Będący wyrazem przyjaźni, życzliwości (2): Dłon wypięta w roſciągnieniu thak iż ſie palce wſzpacżą wzgorę znamię ieſt dobrego rozumu obacżnoſci, ſwiebody, y przijaznego opczowania w towarzyſtwie GlabGad P2v.

Wyrażenie: »afekt przyjazny« (1): wiedząc też właſny prawdźiwey przyiáźni obycżay/ iáko Cypryan święty pięknie nápiſał: iż áffektu ſwego przyiáznego zátáić miedzy ſobą nie mogą/ ále go miłym przyjaćiołom y powinnym rádźi pokázuią WerKaz 276.

3. Pomyślny, sprzyjający [komu] (1):

Szereg: »miły, przyjazny« (1): A nic nie ieſt ták miłego/ ták przyiáznego nieprzyiaćielowi náſzemu ſzátánowi/ iáko Opilſtwo WerGośc 203.

Synonimy: 1. chcący, przyjacielski, przyjający, przyjajny, życzliwy.

Cf NIEPRZYJAZNY, PRZYJAŹLIWY, PRZYJAŹNIWY