[zaloguj się]
[pdf]

PRZYLNĄĆ (29) vb pf

przylnąć (25), przylgnąć (4); przylgnąć BibRadz, GórnDworz, Calep, LatHar.

Fleksja
inf przylnąć
praet
sg pl
1 m przylgnął(e)m m pers
3 m przylnął m pers przylnęli
f przylnęła m an
n przylnęło subst
imperativus
sg
3 niech przylnie
conditionalis
sg pl
3 m m pers by przylnęli
n by przylnęło subst by przylnęły

inf przylnąć (3). ◊ fut 3 sg przylnie (6). ◊ 1 pl przylni(e)my (1). ◊ praet 1 sg m przylgnął(e)m (1). ◊ 3 sg m przylnął (5). f przylnęła (5). n przylnęło (2). ◊ 3 pl m pers przylnęli (1). ◊ imp 3 sg niech przylnie (1). ◊ con 3 sg n by przylnęło (2). ◊ 3 pl m pers by przylnęli (1). subst by przylnęły (1).

Sł stp notuje, Cn s.v. przylipam; przychodzień przemijający; smyk (nomen); Linde: przylnąć XVI (pięć z niżej notowanych przykładów) – XVII w.; przylgnąć także XVII(XVIII) – XVIII w.

Przylepić się, przywrzeć; adhaerere Mącz, Calag, Calep, Vulg, PolAnt, Cn; haerere Calep, PolAnt; affigi, lentescere, obhaerere Cn (29): Wyleyże to [składniki leku] na dno doniczne/ pomaczawſzy áby nieprzylnęło. A uczyń s tego czopek SienLek 61; Calag 23a; Calep 470a.

przylnąć do kogo, do czego (6): klątwę iáko rychło ná Ceſárzá wydał/ w kielká dni potym tákową muchę wypił/ ktora mu do ięzyká przyłnęłá/ y od żadnego lekárzá niemogłá być oderwána y odięta. KrowObr 39; Mącz 152b, [305]a; RejZwierc 245; Y proch ktory przylnął do nas z miáſta wáſzego/ oćieramy wam BudNT Luc 10/11; WujNT Luc 10/11.

przylnąć k(u) czemu (5): Zaſię ieſtliby Lożyſko mocznie przylnęło ku maciczy, tak żeby łaczno odſtać nie mogło/ Tedy [...] ma być wolne parzenie cżynione FalZioł V 25v; WróbŻołt 136/6; BibRadz Ier 4/4; gdy komu iáki robak w vcho wleźie [...] námáż lepem drewienko ćienkie/ á tym w vchu śięgay/ tedyć kniemu przylnie SienLek 72v, 133.

przylnąć gdzie (1): párch ná koniu [...] roſpalonym żelázem z nienagłá pożży/ á ná ony mieſtcá przyłoż chlebá [...] pothym ziąwſzy ón chleb/ poſyṕ grynſzpanem gęſto/ iż wſzędy przylnie. SienLek 181v.

Przen (12):

przylnąć do kogo, do czego (5): WróbŻołt 43/26; A ſobie ſie przypátruyćie. żeby iákie kłáki/ ábo páździorká z nich [siatek szatańskich] do was nieprzylnęły CzechRozm A7v; Bo to ieſt náuká/ ktora iákoby z niebá zſtąpiwſzy/ przylnęłá do náſzego przyrodzenia [naturae impressa est] ModrzBaz 71; SkarŻyw A4; LatHar 612.

przylnąć czemu (1): Przylnęła ćiału duſza moia/ á przeto mie racży ożywić panie boże według ſłowa twego. WróbŻołt 118/25.

przylnąć na czym (1): Ieſli zwroćił krok moy z drogi/ a zá ocżymá moiemá chodziło ſerce moie/ á ná dłoniach moich przylnęło cożkolwiek. Siać będę á inſzy niech ie/ y latoroſli moie niech będą wykorzenione. BudBib Iob 31/7; [Prożno y dármo omywaſz ręce twoie/ niewinnym ſię czyniąc krwie ſpráwiedliwego. Bo tá mocno ná duſzy twoiey przylnęłá. BzowRóż 76 (Linde)].

[W porównaniu: [krotofilny człowiek] Gdźie ćię potka/ prowádźi/ dźierży ſie ćiebie iże też przylnie/ więcey ſnadź niż ſmołá ErazmJęzyk F2 (Linde).]

α) Złączyć się, połączyć się (3):

przylnąć do kogo (2): Aby nie byli iáko oycowie ich/ rod zdrádliwy y ſprzećiwny rod nie przyprawuiący ſercá ſwego/ y (ktorego) nie przylnął do Bogá duch iego. BudBib Ps 78/8, Ier 50/5.

przylnąć ku komu (1): Dla tegoż/ opuśći człowiek oycá ſwego y mátkę: á przyłączy ſię (marg) Właſnie, á przylnie. (–) ku żenie ſwey: y będą dwoie w iednym ćiele WujNT Mar 10/7.

Zwrot: »przylnąć przymierzem« (1): Przydzćie (rzekną) á przylniemy do Iehowy przymierzem wiecżnem [copulate vos Domino foedere sempiterno] BudBib Ier 50/5.
β) Opanować kogoś [do kogo] (1): Záklinánie trzećiego Oleiu ktory Swiętym Bálſamem zową. [...] A ieſliby do niego [człowieka pomazanego olejem] przećiwni duchowie przylnęli/ oſtátki álbo zmázy iákie/ zdotknienia thego Swiętego Oleiu/ áby odeſſli KrowObr 84.
γ) Zespolić się [do czego] (1): A cżáſu onego/ trząść będę Ieruſzalim z kágáńcámi/ á náwiedzę męże odpocżywáiące ná drożdżach iych (marg) Albo ktorzy przylnęli do drożdzy ſwych [tj. zgnuśnieli w dobrobycie i złych nałogach]. (–) BudBib Soph 1/12.
δ) Przywiązać się, polubić [do czego, [do kogo]] (1): bo tho ich [białych głów] obycżay przylgnąć do gorſzego/ á iáko owce/ to cżynić/ co pirwſza vcżyniłá GórnDworz N; [Y przylnęłá duſzá iego [Et haesit anima eius] do Dyny corki Iáákobowey y rozmiłował ſię panienki BudBib Gen 34/3 (Linde)].
[Szereg: »przylnąć i przypoić się«: Abowiem ſerce ludzkie ieſt iáko lep/ iż nátychmiaſt przylnie y wnet ſie przypoi do rzecży ktorą miłuie. WujPosŚw 1584 397 (Linde).]
a. Praet w funkcji impf praes: Znajdować się na czymś [na czym] (1): Sledźioná nam żołądek vkázuie/ iże ná nim przylnęła/ á ták ku iego ſye lekárſtwom bráć będźiem. SienLek 95 [Cf widząc żołądek [...]/ ná kthorym (iákom rzekł) śledźioná leżáłá 95v].

Synonim: przylepić się.

Formacje współrdzenne cf LGNĄĆ.

Cf [PRZYLGNĄCY], PRZYLNĘŁY, PRZYLNIENIE

DDJ