[zaloguj się]
[pdf]

PRZYŁĄCZONY (83) part praet pass pf

przyłączony (60), przyłączon (23).

W formach złożonych o jasne; w formach niezłożonych: -ona; pozostałe formy niezłożone z tekstów nieoznaczających ó.

Fleksja
sg
mNprzyłączony, przyłączon fNprzyłączonå, przyłączona, przyłączon(a) nNprzyłączoné, przyłączono
G Gprzyłączon(e)j G
A Aprzyłączoną A
pl
N m pers przyłączeni
subst przyłączon(e)
I m przyłączonymi
L przyłączonych

sg m N przyłączony (9), przyłączon (14); ~ (attrib) -ony (4); ~ (praed) -on (14), -ony (5); -on TarDuch, BibRadz (3), BielKron, GrzegRóżn, LeovPrzep, RejPos (2), RejPosWstaw, BudBib, ModrzBaz; -ony WujJud, SarnStat (2); -on : -ony WujNT (2:2). ◊ f N (praed) przyłączonå (10), przyłączona (7), przyłączon(a) (2); -å Mącz, KuczbKat, WujNT; -a OpecŻyw, GroicPorz, KrowObr; -å : -a BielKron (2:2), SarnStat (5:2). ◊ G przyłączon(e)j (1). ◊ A przyłączoną (1). ◊ n N (praed) przyłączoné (8), przyłączono (2) MurzHist, Leop; ~ -é (4), -(e) (4). ◊ pl N m pers przyłączeni (14); -eni (4) SarnStat, -ęni (1) RejPosWiecz2, -(e)ni (9). subst przyłączon(e) (12). ◊ I m przyłączonymi (1). ◊ L przyłączonych (2).

Składnia dopełnienia sprawcy: przyłączony przez kogo (3).

Sł stp s.v. przyłączyć, Cn brak, Linde XVII w. s.v. przyłączyć.

1. Uczyniony elementem jakiejś całości, należący do niej, zjednoczony z kimś; adiunctus Mącz, Vulg, Modrz; coniunctus Vulg, Modrz; aggregatus, applicatus Mącz; congregatus, collectus PolAnt; appositus Vulg (79): Adiunctus, Prziłączony, Przidány Mącz 178a, 149d, [305]b.
Przen (3):

przyłączon do czego (1): proſimy ćie Pánie/ áby tá Swiecá w imię twoie poświęconá [...] do niebieſkiego ſwiátłá byłá przyłątzoná. KrowObr 88.

przyłączony czemu (2): [św. Chryzostom powiedział:] by cżłowiek ćiáłá nie miał/ tedyby mu był Pan Bog ony dobrá gołe podał/ żadną zaſłoną ich niepokrywáiąc: ále iż duſzá przyłącżona ieſt ćiału/ tedy być to muśiáło KuczbKat 110; Pánná ktora go náwiedziłá w ćiemnicy/ ieſt boſtwo duſzy Kryſtowey przyłącżone [et divinitas anime coniuncta]/ ktore lutość miáło HistRzym 6.

a. O osobach (też po śmierci) (38):

przyłączon(y) do kogo, do czego, ad aliquid (3): Kto wżdy iákokolwiek przyłącżon bywa do żywych [Qui semper vivat Vulg Eccle 9/4]/ ma nádzyeię ieſzcże zoſtáć. BielKron 81v; Ale ktoby chćiał wiedźiéć iáko dawna y wielka przyiaźń ieſt miedzy domem Rákuſkim, á Królmi Polſkimi trzebá ſie dołożyć piſmá, któré configurował Przyłuſki iáko ziazd w Preſzpurku: iáko Zygmunt Krol był przyłączony ad confoederationem aurei velleris: iáko w tym trwał SarnStat 1226, 716.

przyłączon(y) komu (4): tam ze wyᾳc nanas pamyᾳtaycye a zanamy ſyᾳ pylnye modlcye yz biſmi wam bily przilᾳczeny a ſwamy w nyebye obdarzeny. BierRaj 21, 17; Iezu ktorys łotrom był przyłącżon á miedzy złoſniki palicżon [!] ſmi⟨łuj⟩ ſie nadn⟨ami⟩ TarDuch C4v; Tho mowi Pan Bog/ Oto ia wezmę drzewo Iozeffowe/ kthore ieſt w ręce Effráimowey/ y pokolenia Iſráelſkie kthore ſą iemu przyłącżone Leop Ez 37/19; [SądParysa A3].

przyłączon(y) k(u) komu, ku czemu (4): on [Bóg] ieſt wſſitkich rzecży ſprawtza ij krol wſſego ſwiata. Temum oddána/ ij ku temum przilącżona/ ij wiekuijſtą miloſcią iemu ſlubiona. OpecŻyw 3v; Káżde ćiáło ku podobnemu ſobie będzie przyłączono á wſzelki cżłowiek z rownym ſobie ſtowárzyſſy ſie. Leop Eccli 13/16; Papież tedy klątwy [na Kollegium Koleńskie] wydał/ kápłáńſtwo y doſtoieńſtwo thakież y dochod mu odiął/ [...] Lowáńſkie Kollegium/ theż y Biſkup Vtryceńſki knim przyłącżeni byli BielKron 225; Ficto offitio simulataque consuetudine adiunctus, Nie s prawą chucią ku prziyáźni prziłączony. Mącz 127c; [Dlá tego opuści człowiek oica i matkę a będźie vprzyimie przyłączon ku żenie ſwoiéi [adhaerebit uxori suae] MurzNT Matth 19/5].

przyłączony w co (4): Bo pomſtá nie może minąć tych ludzi złośćiwych/ Y nie będą przyłącżeni w pocżet ſpráwiedliwych. LubPs Bv; Przez to słowo Brátá rozumiemy ty ktorzy ſą przyłączeni w przymierze Páńſkie/ ktore z onym ludem vczynione było BibRadz I 113c marg; RejPos 30v; BudBib 4.Esdr 14/8.

W przeciwstawieniach: »wyłączon, wyrzucon ... przyłączon« (2): á iż potym maſz być wiecżnie wyrzucon/ iáko niewierny/ od oblicżnośći Páná ſwego/ y od roſkoſzy wiernych iego/ á potym maſz być przyłącżon w towárzyſtwo tych/ ktorym on ná vpadek przyſzedł RejPos 30v; Bo ty będzieſz wyłączon ze wſzytkich/ á ná potym będzieſz przyłączon wrádę moię/ z tymi ktorzy ſą tobie rowni áſz ſię cżaſy dokońcżą. BudBib 4.Esdr 14/8.

Wyrażenia: »krewnością, przyjaźnią, towarzystwem przyłączony« = krewny, przyjaciel, towarzysz (1): Proſſᾳcyᾳ myli panye Ieſu Kriſte abi wſſytki [...] ktorzi ſy[a] mim nyedoſtoynim modlytwam polyecyly [...] ij oni ktorzi krewnoſcya [!] przijaznyᾳ towarziſtwem albo zᾳdzᾳ lyutoſcy mnye ſᾳ przilᾳczeny tako ti ktorzi yeſſcze ſᾳ wcyelye yako ij oni ktorzi odpocziwayᾳ wzyemy ziwe raczil rzadzyc [...] ij [...] od wſſitkych przecywnoſcy bronyc a vmarle s mąk racz wibawyc BierRaj 17.

[»krwią przyłączony« = krewny: [Jowisz mówi:] WDZięcznieſmy do ćiebie wſtąpili Peleuſie [...] Boś nam ieſt krwią przyłączony Y znáſſego plemieniá vrodzony. SądParysa A3.]

»na miejsce [czyje] przyłączony« (1): gdyby z tych Woiewództw [...] ſześći Deputatów nie było/ tedy áby równa liczbá bydź mogłá/ ná mieyſce onégo/ álbo ich Polſczy Deputaći máią bydź przyłączeni SarnStat 869.

Przen (8):

przyłączon(y) do kogo, do czego (6): To ſię tak záchowáło/ áż ſą ſercá one Státeczne do gwiazd złotych wiecznie przyłączone Prot B. Cf Zwrot, Wyrażenie.

przyłączon(y) ku komu, ku czemu (2): Abowiem Koſcioł przeto bywa názywan ciáłem Páná Kryſtuſowym/ iż przez wiarę przyłącżon bywá ku iedney głowie pánu Kriſtuſowi RejPosWstaw 143v, [412].

Zwrot: »przyłączon być do ludu swego, do ojcow swoich« = po śmierci połączyć się z przodkami; congregari ad patres suos, congregare se ad populos suos PolAnt (2:2): A thákże Izáák vmárł/ y przyłączon ieſt do ludu ſwego [collectus est ad populos suos] będąc ſtárem BibRadz Gen 35/29, Num 31/2, Iudic 2/10; Abowiemći Dawid wieku ſwoiego vſłużywſzy/ Bożą rádą záſnął: y przyłączon ieſt do oycow ſwoich [appositus est ad patres suos] WujNT Act 13/36.
Wyrażenie: »przyłączony do anjołow« (1): [daj nam] ábyſmy byli przyłątzeni przes ćię do Aniołow Bożych/ przes zaſlugi twoie KrowObr 171.
α. Zaliczony do wspólnoty religijnej (11):

przyłączony do kogo, do czego (6): W czym nam iáwnie á iáſnie okázuie/ iż przezeń y niewierni ſą poświęceni á przyłączeni do ludu iego/ A ktemu iż miáłá być iedná owczárnia y ieden paſtyrz. BibRadz I 148v; RejPos 61v; [Chrystus Pan] Nie mowi tego/ ná tobie Pietrze/ ále ná tey opoce/ przez opokę pewnie/ ſámego śiebie rozumieiąc/ do ktorego wſzyſcy przyłącżeni/ y na nim zbudowáni być máią NiemObr 32; Iáko pierwey kilka Pogáńſkich ludzi/ ták teraz wielka moc Pogánow ieſt do widziálnego kośćiołá przyłączona WujNT 443, 439. Cf Wyrażenie.

przyłączon(y) komu, czemu (4): Ia błogoſłáwionośći twoiey/ to ieſt Stolicy Piotrowey/ obcowániem ieſtem przyłącżony WujJud 20v; Poſtánowił Pan Bog thę ſłużebność w Koſciele ſwoim dla tego/ áby wſzytki cżłonki przywiedzyone w iedność ciáłá/ á były przyłącżone á poſłuſzne głowie ſwoiey Pánu Kryſtuſowi RejPosRozpr c; WujNT 439 [2 r.].

przyłączon(y) czym (4): RejPosWiecz2 92; WujJud 20v; [św. Korneliusz] okrzczony przyłączon ieſt ſpołecznośći Chrześćiáńſkiego ludu: ktoremu ſámym podobieńſtwem vczynkow dobrych był przyłączony. WujNT 439. Cf Wyrażenie.

przyłączony przez co (1): iáko krześciánie ieſtechmy w Pánu Kryſtuſie/ przez zwirzchowne tylko złącżenie w ciało iego/ ktory ieſt koſcioł á zebránie wiernych/ ktorym złącżeniem w imię iego zwirzchu przez krzeſt bywamy przyłącżęni [!] RejPosWiecz2 92.

Wyrażenie: »wiarą [do czego] przyłączony« (1): Cżłonki páná Kriſtuſowe/ nicżym inym/ iedno iednoſtáyną wiárą á nádzyeią/ do iedney ſpołecżnośći przyłącżone bywáią. RejPosWiecz2 94 marg.
Szereg: »przyłączon abo policzon« (1): mamy bacżyć/ iáka to ieſt roſkoſz/ ktho ieſt przyłącżon ábo policżon do they winnice iego RejPos 61v.
β. Przydany, dodany jako towarzysz, pomocnik (3):

przyłączony do kogo (1): Y będą przyłączeni do ćiebie [bracia twoi]/ y ſtrzec będą oſtrożnośći namiotu świádeſtwá wedle wſzey służby BudBib Num 18/4.

przyłączon(y) komu (2): Naprzod gdi poſſel nasch ktorego sdworv naschego slyemi y ſynschimy yemu przes nas przilaczonimy poddanimy naſchimy ſtimy ktorzi bedą od Tvreczkiego Czeſſarza kv they tes to rzeczi poslany syedzie ſye thedi powy im posdrowienye LibLeg 10/69v; my theż o Bogu mowić/ ábo z nim mowić/ ábo ſpráwy iego obácżyć/ nigdy nie możem iedno przez pośrzedniká/ ábo gdy mu będźie przyłącżon Pośrzednik/ przez ktorego on wſzytko vcżynił. GrzegRóżn C.

b. O abstraktach (3):

przyłączony czemu (1): tak też imy przes wodę chrztu/ ktorey obietnicza y ſłowo Boże ieſt prziłączone/ yeſteſmy od rodzęni SeklKat V3v.

przyłączony k(u) czemu (2): Rozumiey zęc ſię to nie dla wody ſtawa/ ale dla obietnicze ſłowa bożego ktora bywa prziłączona ku wodzie. SeklKat V3; Teraz mowmy o vtráćie y o inſzych wádách ktemu przyłącżonych. Bo ktorzi ludźie ſwowolnie á roſpuſtnie żywą ći muſzą wiele vtrácáć ModrzBaz 55v.

c. O terytoriach, jednostkach administracyjnych i ich mieszkańcach: wcielony, włączony, oddany pod czyjeś władanie (21): BielKron 374 marg, 475v; Gdźieby deficiente ſtirpe Kśiążęćiá Kurlándckiégo [...] Kurlándcka źiemiá przypádłá do obu narodów y Páńſtw/ ſpólnie przyłączona bydź ma SarnStat 1207; W tym okręćie [tj. ojczyźnie] maćie ſyny/ dźieći/ żony/ imienia/ ſkárby/ y wſzytko w czym ſie kochaćie/ w tym ták wiele duſz ieſt ile ich to kroleſtwo y páńſtwá przyłączone máią SkarKazSej 667a.

przyłączon(y) do czego (5): Wieliż miáſto y powiát Moſkiewſki po woynie z Moſkwą przyłączony był do Kśięſtwá Wielkiégo SarnStat 1044; Ruſka Ziemiá do Korony Polſkiéy ieſt przyłączoná SarnStat 1057, 1037, 1058, 1211.

przyłączon(y) czemu (7): TA źiemiá o ktorey piſzę/ byłá niekiedy Fráncuſkiey źiemi przyłącżona iáko y Alſácya BielKron 284, 284, 385; Szláchtá onych Kśięſtw ma ſwóy oſobliwy powiát/ á wſzákże iż we wſzytkim ieſt Woiewództwu Krákowſkiému przyłączona: dla tego [...] SarnStat 1216, 1187, 1212, 1215.

przyłączon(y) k(u) czemu (5): Limburg miáſto y kſięſtwo Limburgeńſkie [...] tę źiemię ku Fránciey licżą/ ále cżęść więtſza thego kſięſtwá ku Gieldriyſkiemu kſięſtwu przyłącżoná ieſt. BielKron 285v; á ná tym mieyſcu ten kośćioł ochędożnie poſtáwion/ nádawſzy do niego kielichow ornatow/ y inych rzecży doſyć/ y fárá S.Wáwrzyńcá kniemu przyłącżoná ieſt BielKron 376v, 385; Mącz 328a; ModrzBaz 138v.

przyłączony czym (2): Provincia, Kráyiná/ Ziemiá/ Stároſtwo/ Powiát. Proprie tantum dicitur, Kráyiná/ Walką á woiną ku páńſtwu náſzemu prziłączona. Mącz 328a. Cf Wyrażenie.

W połączeniach szeregowych (2): té Kśięſtwá [...] były ziednoczoné y wćieloné/ y Woiewództwu Krákowſkiému ná wieki przyłączoné SarnStat 1215, 1212.

W charakterystycznych połączeniach: przyłączona(-y, -e) kraina (2), krolestwo, księstwo (2), miasto, państwo, powiat, ziemia (12).

Wyrażenie: »przymierzem przyłączony« (1): Kuſz/ y Fut/ y Lud/ (y) wſzytko poſpolſtwo/ Kuw też/ y ſynowie ziemie przymierzem (przjłącżoney) [filii terrae foederis] polęgą z nimi od mieczá BudBib Ez 30/5.
Szeregi: »przyjęty i przyłączony« (1): oni wſzyſcy y kożdy zoſobná nie zbrániáią ſie Vniéy [...] á żeby téż wedle condiciiéy y Artykułów niżéy opiſánych/ które ſą przez téſz Poſły przed námi przełożoné/ do Króleſtwá náſzégo byli przyięći y przyłączeni. SarnStat 1211.

»przywrocony i przyłączony« (3): áby byłá [Ziemia Podlaska] do Korony przywrócona i przyłączona. SarnStat 1037, 1058, 1187.

»przyłączony i zapisany« (1): Látá 1413. Lithwá drugi raz ku Polſzce przyłącżona y zápiſana byłá/ przez ſpráwę Włádziſławá Krola BielKron 385.

d. O majątku, dobytku, posiadanych dobrach (5):

przyłączony do czego (4): áby nie ináczey iedno iáko wyſtępuiący przećiw Máieſtatowi Krolewſkiemu byli karáni/ to ieſt/ nie tylko ná gárdle/ ále y ná máiętnoſći/ ktoraby po zámordowánym Heretyku do ſkárbu Krolewſkiego byłá przyłączoná GroicPorz ii4; Kośćioły miáły przyłącżone do śiebie ſzkoły dla młodźieńcow ModrzBaz 131v, 124v; SarnStat 104.

przyłączony z czego ku czemu (1): iż oczogo pozvąno Koſczielne nieieſt, iedno przilączone ziego wlaſſnego kv Koſczielnemv ComCrac 20.

W przeciwstawieniu: »odłączony ... przyłączony« (1): [o podziale dochodów] ze wſzytkich prowentów [...] rewidowánych y ſzácowánych/ ma bydź naprzód odłączona piąta część/ która żeby do trzech częśći náſzych przyłączoná byłá. SarnStat 104.

e. O tekście [ku czemu] (1): Ty ſą ſłowa onego Aniołá ktory mowi/ y máią być przyłączone ku końcowi Káp. 10. BibRadz I 453c marg.
f. O ciele człowieka [do czego] (1): gdyby ktorykolwiek cżłonek od ćiáłá był oderwan/ iuż nie ieſt godzien áby iy iego właſnym przezwiſkiem zwano/ przeto iż żywym być/ áni vrzędu ſwego vżywáć może/ ieſli do wſzytkiego ćiáłá nie będzie przyłącżon ModrzBaz 3.
g. astron. O układzie ciał niebieskich [ku czemu] (2): ku ktoremu [złączeniu] będźie też przyłączon Sáturnus/ ná then czás w ogniſtym známieniu niebieſkim będący. LeovPrzep C4, A2.
h. O wymowie [ku czemu] (1): wſzakże ieſli powtoręm i tudźieſz idźie iaki inſzy wokáliſz/ tedy wedle mało wyſzſzyi przeſzłego napominięniá/ má to/ i/ ku poślednięmu nie ku tęmu ktory przeſzedł wokaliſzowy być przyłączono/ iako wſłowách pieię/ śieię/ wieię MurzOrt B2.
i. O smaku substancji roślinnej [czemu] (1): Czebula myſza [...] ma w ſobie nieiaką oſtroſć ogniſtą/ y gorzkoſć też iey ieſth przyłącżona z nieiaką ſlodkoſcią. FalZioł I 133a.
2. Przekazany, podporządkowany (o jurysdykcji) (3):

przyłączony do czego (1): MATERIA SĄDÓW KROL: Co zá máterią do ſwych ſądów Król ſobie zoſtawił.[...] Ieſcze potym niektóré, z tego Reyeſtru ſą wyięté, a do Trybunálſkiego ſądu przyłączoné SarnStat 139.

przyłączony czemu (1): Wóytowie/ Sołtysi/ Łáwnicy [...] praw Niemieckich [...] áby przedawáli práwo naiwysſze/ któré Máieſtatowi náſzému tylko ieſt przyłączoné: [...] ná co im żadna nie ieſt dáná władza SarnStat 954.

przyłączony czym (1): poddáni náſzy [...] którzy przedtym od práwá Kśięſtw przerzeczonych byli przez nas wyięći/ á práwem króleſtwá náſzégo byli przypiſáni/ przyłączeni/ y dárowáni/ máią ſie przywrócić do tákowégóż porządku práwá SarnStat 1213.

W połączeniu szeregowym (1): SarnStat 1213 cf przyłączony czym.

W przeciwstawieniu: »wyjęty ... przyłączony« (1): SarnStat 1213 cf przyłączony czym.

3. Graniczący [czemu] (1): A rycerz ſpráwiedliwy/ miał niektorą źiemię gránicżną á przyłącżoną [ź]iemi onego łákomego [rycerza] HistRzym 73v.

Cf PRZYŁĄCZYĆ

DDJ