[zaloguj się]
[pdf]

PRZYŁOŻENIE (14) sb n

o oraz pierwsze e jasne; końcowe e z tekstów nieoznaczających é.

Fleksja
sg
N przyłożeni(e)
G przyłożeniå
I przyłożeniem, przyłożenim
L przyłożeniu

sg N przyłożeni(e) (4). ◊ G przyłożeniå (4). ◊ I przyłożeniem (2) LatHar, SarnStat, przyłożenim (2) GroicPorz, SienLek; ~ -em (1), -(e)m (1). ◊ L przyłożeniu (2).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVIII w. s.v. przyłożyć.

1. Umieszczenie czegoś na czymś, zetknięcie czegoś z czymś; admotio Mącz, Calep, Cn; appositio Mącz, Cn; adiectio, admotus, appositus Cn (11): Admotio, Prziłożenie/ prziſtáwienie. Mącz [234]b, 310a; Calep 26a.

przyłożenie czego (5): LatHar 648 cf Szereg. Cf przyłożenie czego na co, Zwrot.

przyłożenie czego na co (1): WYſzſzey námieniony Autor wypiſał o rozmáitych mękách/ kthore złoczyńcom bywáią zádawáne [...] z okrućieńſtwá Káthowſkiego/ [...] iáko wodą/ octem/ lanim wrzącego oleiu w gárdło/ [....] przyłożenim ná pępek myſzy GroicPorz iiv.

Zwrot: »przyłożenie pieczęci« [w tym: do czego (1)] [szyk 2:1] (3): Cerarium – Zapłata od prżłozenią [!] pieczęczi do lyſtu. Calep 181b; A iżby potwiérdzenia/ y przeſtrogi przerzeczoné tym więtſzą wźięły moc/ kazáliſmy pieczęći náſzych przyłożeniem to obwárowáć [fecimus Sigillorum nostrorum munimine roborari JanStat 758]. SarnStat 999, 322.
Szereg: »przyłożenie i dotknienie« (1): iáko y S.Bernárd ſámym przyłożeniem y dotknieniem tey przenaświętſzey hoſtyey/ raz niewieśćie opętáney/ á drugi raz cżáry ſrodze zepſowánemu cżłowieku/ zdrowie przywroćił. LatHar 648.
Przen (1):
Zwrot: »przyłożenie serca« = adiunctio a. applicatio a. attentio a. contentio a. inductio a. intentio animi Cn (1): Wſzákże ſie to [że ktoś zabije drugiego z miłości i z żalu wielkiego] rzadko pokázuie: á práwie cudownym ſpoſobem to ná ludźi przypásćby [!] muſiáło: y to ieſzcże bes przyłożenia ſercá ich/ ku tákowey rzecży: y procż myſlenia o tym przed tym. CzechRozm 239v.
a. O stosowaniu środków leczniczych (2): á ten plaſtr na priſzcż przykładać kielko razow [...] Po napierwſzem przyłożeniu/ tedy będzie priſzcż cżarny/ á zawżdy ſie w ſobie będzie burzył FalZioł V 71v.
Wyrażenie przyimkowe: »za przyłożenim« (1): Nátłucż ślimaków y z ſkorupámi/ á obłoż puchlinę/ wſzythkęć onę wilgość wyćiągnie/ zá pierwſzym przyłożenim. SienLek 132v.
2. Dołożenie, dodanie (3):
a. O wielkościach mierzalnych (1):

W przeciwstawieniu: »składanie ... przyłożenie« (1): A co złożyſz łokći od wagi/ álbo przyczyniſz/ pámiętay tho pilno/ [...] Bo iákoby czego przebaczył ná skłádániu álbo ná przyłożeniu/ tedy iuż wſzyſtko pomyliſz Strum Cv.

b. O tekście (1):
Wyrażenie: »przyłożenie słowka« (1): A iż też y śioſtrę Moyżeſzowę Almą názywa/ bes przyłożenia ſłowká tego drugiego Bethulá: Tedy tego nie w inſzy ſpoſob cżyni tylko w ten/ iż oná młodziuchną ná ten cżás byłá w ſzoſtym práwie roku CzechRozm 130.
c. jęz. Dodanie wyrazowi (zwłaszcza na początku) sylaby lub spółgłoski (1): Prothesis seu prosthesis, Latine Appositio, Przyłożenie/ Przyſádzenie. Figura est cum litera vel syllaba adsciscitur ad principium dictionis, ut, Gnatus pro Natus, Syn. Mącz 327d; [UrsinGramm 93].

Synonimy: 1. przysadzenie, przystawienie; 2.c. przysadzenie.

Cf PRZYŁOŻYĆ

JR, LW