Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: PRZYNARZĄDZANIE

Następne hasło: PRZYNASZAN »

PRZYNASZAĆ (27) vb impf

Inf z tekstu nieoznaczającego pochyleń; w pozostałych formach pierwsze a pochylone (w tym 1 r. błędne znakowanie); w przynoszać o prawdopodobnie jasne (tak w nosić).

Fleksja

indicativus
inf	przynaszać
praes
	sg	pl
1	przynåszåm	przynåszåmy
2		przynåszåcie
3	przynåszå	przynåszają

praet
	sg		pl
3	m		m pers	przynåszali
	f	przynåszała	m an
	n		subst	przynåszały

imperativus
	pl
2	przynåszåjcie
3	niechåj przynåszają

impersonalis
praet		przynåszåno
participia
part praes act		przynåszając

inf przynaszać (1). ◊ praes 1 sg przynåszåm (2). ◊ 3 sg przynåszå (11). ◊ 1 pl przynåszåmy (1). ◊ 2 pl przynåszåcie (1). ◊ 3 pl przynåszają (4). ◊ praet 3 sg f przynåszała (1). ◊ 3 pl m pers przynåszali (2). subst przynåszały (1). ◊ imp 2 pl przynåszåjcie (2). ◊ 3 pl niechåj przynåszają (1). ◊ [impers praet przynåszåno. ◊ part praes act przynåszając.]

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI w. (dwa z niżej notowanych przykładów).

Znaczenia

1. Niosąc (możliwe też: wioząc) przybywać dokądś, mając z sobą coś, rzadko: kogoś; dostarczać na określone miejsce, aby (po)dać komuś lub gdzieś umieścić (11)
2. Przekazywać jakąś treść słowami (2)
- a. Mówić komuś, informować kogoś o czymś (1)
- b. Przekazywać słowa boże (1)
3. Powodować, sprawiać (10)
4. Dawać, zsyłać, udzielać (1)
5. Obradzać, wydawać plon (1)
6. [Być tym, z czego można otrzymać produkt żywnościowy]
*** Bez wystarczającego kontekstu (2)

1. Niosąc (możliwe też: wioząc) przybywać dokądś, mając z sobą coś, rzadko: kogoś; dostarczać na określone miejsce, aby (po)dać komuś lub gdzieś umieścić; afferre Vulg, PolAnt (11): Y obwołano w Iudźie y w Ieruzálem áby znoſzono Pánu podátek [...]. A byli temu rádźi wſzyſcy przednieyſzy y wſzytek lud/ á przynaſzáli y kłádli do oney Skrzynie BibRadz 2.Par 24/10.

[przynaszać kogo [= niemowlęta]: Dźieći iák ſie vrodzą do rzék [na brzeg rzeki] przynaſzami [ad flumina primum deferimus IX 604]/ A lodem y wodámi ich ćiáłá ſtwárdzamy VergKoch 264 (Linde).]

przynaszać co (1): [Wokabul 1539 X4 cf przynaszać dokąd]. Cf przynaszać co czym.

przynaszać co czym (1): (marg) Moſty ná dobywánie zamkow. (–) Tákież moſty [...] przynáſzáią folgámi [= dźwigniami] pod mury kiedy nie może pożyć murow/ álbo kopániem álbo ſtrzelbą BielSpr 63v.

przynaszać czego czym (1): ministratorii urceoli, Naczinie wodne którym wody przinaſzáyą. Mącz 222c.

przynaszać dokąd (1): BielSpr 63v; [niemożemy doſtáć żadney zwierzyny/ chłopi nieprzynoſſáią nic ná targ też żadnych ptakow Wokabul 1539 X4; VergKoch 264 (Linde)].

a. Podawać do natychmiastowego spożycia, podawać do stołu (4):

przynaszać czego (2): Wſzelki prawi [Ewangelia ś. Jana] goſpodarz pirwey goſciem dobre picie podawa/ á gdy ſobie podpiją tedy podleyſzego każe przynaſzać etc. GlabGad G. Cf Zwrot.

przynaszać co komu (2): MiechGlab [90]; LubPs hhv; [pełne miſy nam przynaſzano BusLic 22v].

przynaszać na czym (1): Ná kſiążęcym nacżyniu máſło mu przynaſzáłá. LubPs hhv.

przynaszać dokąd (2): Stawiali też przy onych ogniſkach pudła [z karmią] [...], takież y miody na ogniſka lali, mnimaiąc aby duſze vmarłych miały onego wſzytkiego pożywać czo oni ſpalili, abo w noci przichodąc [!] mieli ieſć to czo im tam przynaſzali [nocte venirent escaque se exsaciarent]. MiechGlab [90]. Cf Zwrot.

Zwrot: »przynaszać [do stołu], [czego] na stoł« [szyk zmienny] (1): Roſkaż pánie czeládźi/ Niechay ná ſtół dobrégo winá przynaſzáią KochPieś 10; [Nieprzynoſſa iuz nigdy do ſtołu/ iáko pirwey przynoſſáłá. Sie tregt nu nicht mehr zm tiſch/ wie ſie hat vor gethan. Wokabul 1539 N5v].

b. Przybywać z darem; tu: z ofiarą Bogu (3):

Zwroty: »przynaszać dary ([komu])« = afferre munera Vulg [szyk zmienny] (2): Sluby cżyńćie y pełńćie ie Pánu Bogu wáſſemu: wſſyſtcy ktorzy około niego przynaſſaćie dáry. Leop Ps 75/12 [przekład tego samego tekstu] KochPs 113.

»przynaszać Panu« (1): Známięnité dáry przynaſzayćie: Pánu KochPs 113.

Przen [co przed kogo] (1): Więc nie báránem/ ani wołem go błagayćie/ Ale przedeń ſumnienié czyſté przynaſzayćie KochPs 6.

c. Doręczać pisma do rozpatrzenia [co przed kogo] (1): nie to [się w Polsce dzieje], co prawa a wolności nasze uczą, ale co moc czyja swowolnie zechce, a co się łakomstwu czyjemu podoba. O czym wiele i od nas na każdym sejmie publice wiedzieć raczycie, bo już i na piśmiech wolumina wielkie tego przed Pana swego i przed WM przynaszamy Diar 33.

2. Przekazywać jakąś treść słowami [co] (2):

a. Mówić komuś, informować kogoś o czymś [do kogo] (1): W przijiaćielu ſię kochay/ i każdą przeſtrogę Wdzięcżnie od niego przijmuy/ bo ſmiele rzec mogę/ Krolowie inſzich rzecżi wſzech obfitoſć maią/ Samey prawdi tam do nich namniey przinaſzaią. KochSat C.

b. Przekazywać słowa boże [podmiotem jest tekst] (1):

Zwroty: »w sobie przynaszać« (1): ktorą [prawdziwą światłość] w ſobie ty święte kſięgi świátu przynaſzaią BibRadz *5.

»światu przynaszać« (1): BibRadz *5 cf »w sobie przynaszać«.

3. Powodować, sprawiać [co] (10): Czokolwiek ſobie vmyſliſz aby to pewnie zachował á nie wiele mowił bo to nienawiſć przynaſza. BielŻyw 15; á dwie ſmierci cżłowiecże ſą. iedna ktorą przyrodzenie przynaſza, á druga ktorą cżynią cznoty BielŻyw 81, 15, 102, 169; BibRadz II 44c marg.

przynaszać komu (2): [gdy Kometá ſzkodliwéy więc mocy Stráſznie błyſczy/ álbo pśia gwiazdá w ogniu ſrogim Gdy náſtawa/ ách oná mdłym ludźiom vbogim/ Gorączki y niemocy przynaſza okrutne [sitim morbosque ferens mortalibus aegris X 274] VergKoch 283.] Cf [»pomoc przynaszać«], »pożytek przynaszać«.

Zwroty: [»pomoc przynaszać [komu]«: który [Chorebus] tám ná on czás z przygody Do Troiéy przybył wielką miłośćią goráiąc/ Ku Káſſándrze/ á ſwoię pomoc przynaſzáiąc Priámowi y Troiéy [auxilium Priamo Phrygibusque ferebat II 344] VergKoch 46.]

»pożytek przynaszać [komu]« (2): Wielki tedy pożythek cżytánie hiſthoriy przynaſza wſzytkim ná świećie BielKron 333v, 390v.

»skutki przynaszać« (1): Ktore złączenie Plánetow iáko ſye rzadko trafia/ ták też ſkutki dźiwne rádo przynaſza/ iákich ſye tám thego roku ſpodźiewáć trzebá. LeovPrzep H3v.

»z sobą przynaszać« (1): Nie ieſt to ſzcżęſcie ktore zſobą nędzę przynaſza. BielŻyw 128.

4. Dawać, zsyłać, udzielać [co] (1): Abowiem miłoſiernyć y dobrotliwy ieſt Pan/ [...] ktory y odpuſzcza grzechy/ y przynaſza wybáwienie czáſu vtrápienia [liberat in tempore tribulationis]. BibRadz Eccli 2/12[13].

5. Obradzać, wydawać plon [co] (1):

Zwrot: »owoce przynaszać« (1): Ale każdy w pokoiu orał ſwą źiemię/ á ona theż zboża ſwe y drzewá polne owoce ſwe przynaſzáły [terra autem dabat fructos suos et ligna camporum fructum suum]. BibRadz 1.Mach 14/8.

6. [Być tym, z czego można otrzymać produkt żywnościowy:

Zwrot: »mleka przynaszać«: Kozy záwſze świeżego mleká przynaſzáią/ Bo ſię w puſzcżey Orkiſzu dobrze náiadáią. KmitaŁów D4.]

*** Bez wystarczającego kontekstu (2): Apporto, affero: cui contrarium asporto – Przinaſząm. Calep 84b, 39a.

Formacje współrdzenne cf 1. NIEŚĆ.

Cf PRZYNASZANY

ZCh