[zaloguj się]
[pdf]

RZYGANIE (21) sb n

rzyganie (21), [rzeganie].

a jasne, końcowe e pochylone; rzeganie z tekstu nieoznaczającego é.

Fleksja
sg
N rzygani(e)
G rzyganiå
A rzyganié
I rzyganim

sg N rzygani(e) (10). ◊ G rzyganiå (2). ◊ A rzyganié (8); [-é], -(e) (8). ◊ I rzyganim (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI (dwa z niżej notowanych przykładów) – XVII w.

Gwałtowne zwracanie treści żołądkowej, wymiotowanie; ructus BartBydg, Mącz, Calep, Cn; singultus Murm, BartBydg, Mymer2 (21): Murm 79; BartBydg 133b, 144b; [ziele seldanella] ma włoſnoſć thrawić w żołądku ſprochniałe wilkoſci s ktorych rzyganie pochodzi FalZioł I 141b; Rzyganie ktore z nieſtrawnoſci żołądka przychodzi FalZioł III 16b, I 116d, 117b, II 3c, 4b; Zaſię gdy grubſza karmia będzie na ſpodku, tedi lekka na wirzchu będąca ſtrawi ſie ſama á tak pływa po oney grubey, z kąd więc pochodzi zgaga, rzyganie [...] boleſć GlabGad G5, K6, K8v; Mymer2 41v; Mącz 359b; trzebá tedy tego/ áby ſye náturze doſyć czyniło [...] zdrowie y áppetyt ták reguluiąc/ iákoby ſye nic dietą nie obćiążyło áni obráźiło. co narychléy okaże żołądek/ ieſli dobrze trawi/ ieſli rzygánia/ [...] odęćia [...] nie ma Oczko 25; pijány/ kiedy w ſobie zbytnim pićim wzbudźi one wiátry/ y one ſzkodliwe nawáłnośći ſzcżkánim y ſmrodliwym rzygánim/ iuż tám przyrodzenie zbytnie obćiążone wytrzymác [!] nie może WerGośc 227; Calep 930a; [Cresc 1571 241; [hanyż] Chuć iedzenia czyni/ rzygánié/ ſczkánié/ puſzenié żołądka. UrzędowHerb 25a].
Zwrot: »rzyganie pobudzać, pobudzający« [szyk zmienny] (1:1): Ructatrix herba, Ziele które rziganie pobudza. Mącz 359b; Ructu gravis herba, Ziele nie dobrey woniey pobudzáyące rzigánie. Mącz 359b.
Wyrażenie: »rzyganie kwaśne, occiane« [szyk zmienny] (1:1): Też wino w ktorim wre to ziele z gałganem tłuczonym/ rziganie przikre oczciane zaſtanawia. FalZioł I 19a, *2c; [SienHerb 372a (Linde s.v. rzygać); Włoſki kopr [...] Ma moc roztwarzáiącą y wypądzáiącą grube wiátry z żywotá/ káźi też kwáśne rzegánie ktore pochodźi z gárdłá po obiedźie dla nieſtráwnośći żołądká. Cresc 1571 220].

Synonimy: blwanie, wracanie.

Cf RZYGAĆ

DDJ