Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: PRZYROWNAĆ

Następne hasło: PRZYROWNAJĄCY »

PRZYROWNAĆ SIĘ (19) vb pf i impf

pf (17), impf (2) [praes, part praes act] March¹, KuczbKat.

sie (14), się (5).

o oraz a jasne.

Fleksja

inf	przyrownać się

praet
	sg
2	f	-ś się przyrownała
3	m	przyrownåł się
3	f	przyrownała się

imperativus
	sg
2	przyrownåj się

conditionalis
	sg
3	f	by się przyrownała

inf przyrownać się (10). ◊ fut i praes 1 sg przyrownåm się (1). ◊ 1 pl przyrownåmy się (1). ◊ 3 pl przyrownają się (1). ◊ praet 2 sg f -ś się przyrownała (1). ◊ 3 sg m przyrownåł się (1). f przyrownała się (1). ◊ imp 2 sg przyrownåj się (1). ◊ con 3 sg f by się przyrownała (1). ◊ part praes act przyrownając się (1).

Sł stp, Cn, Linde brak.

Znaczenia

I. W funkcji właściwej (16)
II. W funkcji strony biernej: Zostać uznanym za podobny (3)

I. W funkcji właściwej (16):

1. Zestawić się dla wykazania różnic i podobieństw (2):

przyrownać się ku komu (1): Tkni ſie iedno nieborácżku tkni/ á obácż coś ieſt/ przyrownay ſie iedno ku themu doſtoynemu ſwiętemu/ o ktorym ſam Pan ſwiádectwo wydał/ iż nie powſtał táki miedzy ſyny niewieſciemi. RejPos 13.

przyrownać się z czym (1): á zwłaſzcżá przy tym święćie ktore idzie/ to ieſt/ przy zwiáſtowániu Bogárodzice Adámam [tj. żywot Adama] położyć chćiał: áby ſię ſkázá náſzá z napráwą/ vtrátá z nagrodą przyrownáłá/ á tym ſię weſelſzą być pokazáła [!]. SkarŻyw 257.

2. Uzna(wa)ć, że się jest podobnym (4):

przyrownać się do czego (1): Toć znáć iż nawyżſzym był Paſterzem wſzytkiego kośćiołá/ Biſkup Rzymſki ktory ſię do głowy/ á ich do cżłonkow przyrownał SkarJedn 125.

przyrownać się komu, czemu (żywotne) (2): á dla tich rozmagitych włoſnoſci dobrych/ pan Bog według cżłowieczthwa miedzy inemi zwierzęty raczył ſie Barankowi przyrownać/ Iakho według ducha Gołębiowi. FalZioł IV 2a; Przeto vkázuie Pan Bog iáko nas miłuie/ kiedy śie cżęſto álbo Pánicowi/ álbo Małżonkowi przyrownáiąc/ Zelotem, to ieſt w miłości zawiſnym śie zowie KuczbKat 280.

przyrownać się ku czemu (żywotne) (1): A oná [poganka] [...] przyrownáłá ſie ku ſzcżęnięciu/ wyznawáiąc pogańſtwo ſwoie/ á wſzákoż ták rozumiáłá być hoyne miłoſierdzie iego/ iż y ſzcżęniętom/ to ieſt złym á niewiernym ludziom/ doſtawa ſie odrobin s ſtołu tey ſwiętey łáſki iego RejPos 76.

3. Stać się (a. być) podobnym; assimilari Vulg (6):

przyrownać się komu, czemu (4): Viele ieſt tych co ſromu niemáią. (–) Viele ich zludźmi mieſſkáią/ ktorzy ſie pſom przirownáią. March¹ A4; Leop 4.Esdr 15/47; By Iáſkołcżę będę krzycżał/ boleśći ſwoie wylicżał/ przyrownam ſię Gołębicy/ hukáiąc w wielkiey teſknicy. ArtKanc P18v. Cf »twarzy się przyrownać«.

przyrownać się czym k(u) komu (2): Wſpomagay kogo możeſz zwłaſzcżá potrzebnego/ A pomiernie nie żáłuy nigdy chlebá ſwego. Bo iedno tym ku Bogu kęs ſie przyrownamy/ Kiedy co dáć możemy/ á iż rozum mamy. RejWiz 18v. Cf »przyrownać się podobieństwem«.

Zwroty: »przyrownać się podobieństwem [k komu]« (1): ábowiem y miedzy ángioły y názacznieyſſemi ſwiętemi nikt ſie táki nieobierze ktoby ſie miał przyrownáć iákiem podobieńſtwem ktobie [Boże]. RejPs 131v.

»[czyjej] twarzy się przyrownać« = stać się jak ktoś (1): Ienżes ſie [Jezu] moié twárzy racżyl przyrownatz [tj. stałeś się człowiekiem]/ day grzeſſnému ſlużebnikowi twému dóſtoynie cie chwalitz. OpecŻyw 18.

4. Stać się równym komuś a. czemuś, dorównać (3):

przyrownać się czemu (2): Piſze Ezdrás o Zydziech z niewoley wypuſzcżonych/ kiedy kośćioł ſkáżony murowáli á nápráwiáli/ płákáli wſpomináiąc ná pierwſzy kośćioł/ ktoremu wtore murowánie przyrownáć ſie nie mogło/ bo kośćioł Sálámonow był mocny/ chędogi/ wielkim koſztem á ozdobnie wyſtáwiony. BielKron 265, 266.

przyrownać się ku czemu (1): Przycżyna tego leſt [!], iż wſzelka rzec ſtworzona żawſze ciągnie ku doſkonałoſci ſwey. A ile nawięcey może tim barziey żąda przyrownać ſie ku oney bytnoſci pirwſzey ánie ſmiertelney, ktora ieſt Pan Bog ſtworzyciel wſzego. GlabGad A4v.

5. Dotyczyć, odnieść się do kogoś a. do czegoś, mieć z czymś związek [k komu] (1): Aći [zapewne księża katoliccy] nie tylko áby dobrowolnie mieli dopuśćić nędzny á zaſlepiony lud do tey ſwiętey ſwiátłośći/ ále ieſzcże ktemu od niey gwałtem/ miecżem/ ogniem/ gwałcąc pokoy á teſtáment Páná ſwego/ odwodzą á odćiſkáią nędzne owiecżki iego. [...] Iż ſie właſnie mogą k nim przyrownáć ony ſłowá Páńſkie: Biedá wam náucżonym w zakonie/ iż zámykacie fortki kroleſtwá niebieſkiego ludowi moiemu/ ſámi imi żadnym obycżáiem wnidź nie możecie/ á inych imi iść nie dopuśćicie. RejPos 338v.

6. [Dostosować się [komu]: Mamy ſię ludziam przyrownać/ Gdy téż śniemi chcemy mieſkać. SeklStudent b2.]

II. W funkcji strony biernej: Zostać uznanym za podobny (3):

przyrownać się do kogo, do czego (2): Tá rádá s ſthrony rządzenia ſie w ſpráwach Rzecżypoſpolithey przełożonemu thego zacnego cżłeká ieſt wielce potrzebna y vżytecżna/ do ktorey przyrownáć ſie może y oná powieść Agázykleſá Krolá Lácedemońſkiego/ od ktorego dowiedował ſie ieden/ iákimby ſpoſobem mogł kto pánowáć beſpiecżnie nullo ſtipatus ſatellitio? Phil S4v; A nie tylo dźieći ſwoie z świętym Ianem ći miniſtrowie: ále y żony ſwoie z naświętſzą mátką Bożą rownáć śmieią. (marg) Zadna niewiáſtá do mátki Bożey przyrownáć ſię nie może. (–) SkarKaz 578b.

przyrownać się k czemu (1): Byłoby co mowić o tych Rzymſkich táiemnicách/ á oſobliwie z ſłow Ianá ś. w Ziáwieniu/ ktory táiemnice Bábilońſkie przypomina. Tákże/ mogłyby ſię k temu przyrownáć/ y ony táiemnice pogáńſkie/ ktorych oni nie wſzytkim/ ále niektorym przednieyſzym oſobom zwierzáli. NiemObr 85.

Synonimy: I.2., 3. przypodobnić się; 3. przypodobać się; 5., 6. przystosować się.

Formacje współrdzenne cf ROWNAĆ.