[zaloguj się]
[pdf]

PRZYSIĘŻNY (81) ai

Fleksja
sg
mNprzysiężny fN nNprzysiężné
Gprzysiężn(e)go Gprzysiężn(e)j G
Aprzysiężny A Aprzysiężné
Iprzysiężnym I I
pl
N m pers przysiężni
G przysiężnych
D przysiężn(e)m
A m pers przysiężn(e), przysiężnych
subst przysiężn(e)
I m przysiężn(e)mi, przysiężnymi

sg m N przysiężny (6). ◊ G przysiężn(e)go (2). ◊ A przysiężny (3). ◊ [I przysiężnym.] ◊ f [G przysiężn(e)j.] ◊ n N przysiężné (1). ◊ A przysiężné (1). ◊ pl N m pers przysiężni (7). ◊ G przysiężnych (3). ◊ D przysiężn(e)m (1). ◊ A m pers przysiężn(e) (9), przysiężnych (1); -(e) : -ych ZapKościer (7:1). [subst przysiężn(e)]. ◊ I m przysiężn(e)mi (46), przysiężnymi (1) ZapKościer (46:1).

Sł stp: przysiężny, przysiężni, Cn notuje, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVII w.

Przymiotnik od „przysięga”; qui iuramento adhibetur Cn (81): SarnStat 815; [Dopiero wiencz gdy woiewoda [...] wedlie xziąg dawnich przissięznich ucziny [...], będzie tho raczil crol iego mcz prziyącz potwierdzicz CorfusDocum 1553 nr 83, 1553 nr 83].
Wyrażenie: »przysiężny list, zapis« = umowa państwowa dotycząca zawarcia przymierza [szyk 2:2] (3:1): bomy wſczy panowye zyemyae Moldawſkiey od vyelyka aſz do mala y wſthka slyachtha y wſziſthka zyemya mamy Myr y prziſzyązne zapyſzy s waſą panyſką m. LibLeg 6/191v; athym obyczayemeſczye do naſſego vyelkyego dworv poſzlaly y pothem zaſzyąſczye naſſ zandaly, a byſzmy wam przyszyaſſzny lysth poſlaly. LibLeg 7/41, 6/77v, 158v; [Hospodar nasz Alexander [...] poslal swoye posly do wassey K. mczi [...], prossączy u ych mczi myru y pokoyu wieczistego y o listhy przyssięzne CorfusDocum 1553 nr 85].
α. W funkcji rzeczownika: »przysiężne« = opłata pobierana przez sąd za wysłuchanie przysięgi (1):
Szeregi: »pamiętne alias przysiężne« (1): zá pámiętné aliâs przyśiężné [pro Memoriali aliâs Pámiętné/ sive alio nomine Przysiężné JanStat 502] nie więcéy ieno dwá groſzá bráć SarnStat 817.

[»przypowiedne alias (a. alio vocabulo) (et) przysiężne«: Przypowiedne alias przysszaszne. Item przypowiedne alio vocabulo przysszaszne nuncupatem per capitaneos adinventum erat per eosque usque in praesentia regiminis nostri tempora percipi solitum WizytGn 1511-12/21, 1511-12/21.]

a. Zaprzysiężony; iuratus Mącz, Cn; sacramento imbutus a. rogatus, qui iuramentum exigit, qui sacramentum dixit Cn (75): Vrzędnicy ſądowni wedle ſtárego zwyczáiu máią być wybieráni y przyſiężni UstPraw Cv; Sędzyowie Zyemſcy y Grodzcy/ Podſędkowie/ Piſárze máią być przyſiężni/ ktorzy ná rocech pierwſzych máią przyſiądz pod ſtráceniem vrzędu. UstPraw C3v, C3v; Theż niżli ſie thám zámkną/ oſádzą miáſto ludem zbroynym/ nád kthorymi przełożą zacne mieſzcżány przyſiężne BielKron 234v; Iuratus, Prziśiężny to yeſt yákoby który prziśiągł. Mącz 178c; ZapKościer 1587/70v, 1588/75; [7 kop marlic szacowanych przez przysiężne białoskórniki każdą skórę po jednemu groszu rachując InwMieszcz 1574 nr 190].
Wyrażenia: »rada przysiężna« (1): Iuratus senatus, iurati testes, Rádá y Swiádkówie prziśiężni. Mącz 178c.

»świadek przysiężny« (1): Mącz 178c cf »rada przysiężna«.

Szereg: »iuratus abo przysiężny« (1): pisarzow procuratorow voznich thak w sandziech ziemskich iako Groczkich prosą a-bi bili iurati abo przisiezni i przi sandziech abi bili obeczni ZapWar 1545 nr 2646.
α. W funkcji rzeczownika: »przysiężny« = ławnik, członek kompletu sądzącego w sądach miejskich i wiejskich prawa magdeburskiego (niemieckiego); iurator Cn (66): przed prziſąznymi ſtal ſię ieſt rozdzial miedzi Marcinem Smukala a miedzy wyzei napiſanemi dziećmi ſ strony Maćierziſtego. ZapKościer 1579/1; stalo ſzye wdomu barthoſza Swarki Soltiſza myasteczka Koſczerziny: yprzet wſzytkemy prziſzęſznyemy, yſz slachetny Panowye Koſzyczkowſczy [...] otłoſzeli pyenądze ſzeſtrankowy swemu Imyenem Ivrkowy ZapKościer 1582/29; Stala ſzyę vgoda wdomu barthoſza Swarky a soltyſza Koſzczyerſkego y przet wſzytkemy prziſzeſnemy Iako myedzy Gertrudą Gąmcziną a myedzi soltiſzem Radąnſkym, yſz tak naleſzly prziſzęſzny. yſz ta vcziwa Gęmczina bela na tym Soltyſtwę [lege: Sołtystwie] wradányu 12 lath. ZapKościer 1582/35v, 1582/28 [2 r.], 29v, 30, 31, 31v (62).

przysiężny czyj (1): Gdy bendą pyſzacz lata boſzego 1584 a ktoby [lege: ktora by] strona strony thego kupu nyetrzymala przepada wyny 10 slotych na Ratus a nam przyſzyeſznyem waſzym pywa Koſzczyerſkiego ZapKościer 1582/8v; [nijaki Matys Vilin, [...] że jest przysiężnym żuławskim, nic nie płaci LustrMalb II 14; ŹródłaEkMalb II 5].

Zestawienie: »starszy przysiężny« (3): Gdzye przytym byely vczywy ludzyę przytym darowanyu Iako Pan Marczyn Skyba starſzy prziſzyeſzny Iacobus pyſzarſz Koſczerſki Matyſz stęſzyczye ZapKościer 1587/70v, 1584/51, 1587/71v.
b. [Potwierdzony przysięgą: A tak potrzeba iest tego wedle przymierza a przysięzney przyiazni y też sąsiedztwa [...], aby [...] wszyscy w pokoiu dobrze zyć y bespiecznie wszędzie zyć mogli. CorfusDocum 1562 nr 102.]

Synonimy: a.α. cf PRZYSIĘGŁY.

Cf NIEPRZYSIĘŻNY, PRZYSIĘGŁY, PRZYSIĘŻNIK, [PRZYSIĘŻONY]

MN