[zaloguj się]
[pdf]

PRZYSIĘGŁY (75) part praet act

Fleksja
sg
mNprzysięgły fNprzysięgłå
Gprzysięgłégo G
Dprzysięgł(e)mu D
Aprzysięgłégo, przysięgły A
Iprzysięgłym Iprzysięgłą
pl du
N m pers przysięgli N m
subst przysięgł(e) n
G przysięgłych G
A m pers przysięgł(e) A m
I m przysięgłémi I m przysięgł(e)ma

sg m N przysięgły (14). ◊ G przysięgłégo (6); -égo (3), -(e)go (3). ◊ D przysięgł(e)mu (3). ◊ A przysięgłégo (4), przysięgły (1); -égo (3), -(e)go (1). ◊ I przysięgłym (2). ◊ f N przysięgłå (1). ◊ I przysięgłą (1). ◊ pl N m pers przysięgli (26). subst przysięgł(e) (2). ◊ G przysięgłych (9). ◊ A m pers przysięgł(e) (4). ◊ I m przysięgłémi (1). ◊ du I m (cum nm) przysięgł(e)ma (1) UstPraw E2.

Sł stp notuje, Cn s.v. przysiężny, Linde bez cytatu.

1. Zobowiązany przysięgą do pełnienia swoich obowiązków, zaprzysiężony; iuratus Modrz, Calep, JanStat, Cn; iureiurando adstrictus a. comprobatus, sacramento imbutus a. rogatus Cn (72): Procuratorovie pienięzni ktorzy znaimv movią, [...] mayą bycz przyſięgli ComCrac 18v, 15v, 18v; á ſzkodę obwieſć woźnym y dwiemá ſláchćicomá: A ieſliby woźnego álbo ſláchty niemogł mieć/ tedy dwiemá człowieki przyſięgłemá ktoreykolwiek wśi UstPraw E2, K2; Iuratus – Prziſiegłi. Calep 571b; Sędźiowie Ziemſcy y Grodzcy/ Podſędkowie/ Piſárze/ niech będą przyśięgli SarnStat 269; A Piſarz polny/ który ie [poruczniki i towarzysze] popiſowáć y munſtrowáć będźie/ przyśięgłym ma bydź. SarnStat 434; A któryby piſarz ſam przy áktách Grodzkich oſobą ſwą vſtáwicznie nie był áni mieſzkał: áby ſzláchćicá ośiádłégo y przyśięgłégo zá Podpiſká przy áktách Grodzkich miał SarnStat 1157, 324, 336, 444, 458, 459 (20); VotSzl E.

przysięgły komu (1): Naprzod kiedy Biſkupá mianuiećie y poſwięcáć maćie/ tedy kielká Biſkupow przyſięgłych Papieżowi przy namniey dwu do tego poſwiącánia wzywáćie. KrowObr 127.

W połączeniu z nazwą funkcji (29): ZapWar 1545 nr 2646; aby jedno ci sami przysięgli sędziowie a pisarze a nikt iny nie zastawał przy namowach dekretu. Diar 95; POzew tedy ieſt wezwánie Perſony wedle Práwá/ przes przyſyęgłego Sługę Mieyſkiego/ przed oblicznoſć Sędźiego. GroicPorz pv; tedy Woyt dáie Woźnemu Ziemſkiemu przyſyęgłemu moc ku pozywániu tákim liſtownym pozwem GroicPorz p2, p2 [2 r.], p2v, p3v, p4, qv; Abowiem tho iáko vrzędnicy przyſięgli Páná ſwego/ tzynić muśićie KrowObr 132, 127; dayże tho nam miły Pánie/ áby Koronna Przyśięgła Rádá/ v Krolá náſzego ná tym Seymie ważna byłá OrzRozm F2, L4v; nie z Tyránnem ſwowolnym/ ále z Królem przyśięgłym/ á ktemu świętobliwym y ſzczodrobliwym Pánem ſwym/ o Exekucyą mówimy. OrzQuin Cv; Káżdego ktory ſię do przyśięgi bierze/ oſobno Piſarz przyśięgły przesłuchawa. ModrzBaz 86, 63, 95v, 125; A zaſz nie podobniey było vrżędnikowi prżyśięgłemu nie w ſwey/ ále w cudzey rżeczy wierżyć/ niż tym zbrodniom kázáć w ſwey rżeczy prżyśięgáć? GórnRozm G2v; Piſarz Ziemſki Podpiſká przyśięgłégo chowáć ma SarnStat 1157, 321, 486, 488, 574, 847, 1218; Do czego Inſtigator oſobny przyśięgły y vprzywileiowány byćby muśiał/ y Piſarz ſkárbowy też przyśięgły y dobrze ośiádły VotSzl E2.

W połączeniu szeregowym (1): A ták wam opowiádamy: ábyśćie onégo A.B. vżywáli iáko prawdźiwégo/ vczynionégo/ przyśięgłégo/ y wiernégo Woźnégo SarnStat 574.

W przeciwstawieniu: »przysięgły ... nieprzysięgły« (1): (nagł) NA VIZIĄ. (–) Po Scrutinium ſłuſznie idźie Vizia: bo tám świádkowie bywáią przyśięgli, á tu nieprzyśięgli SarnStat 773.

W charakterystycznych połączeniach: przysięgły(-a) biskup, instygator, komornik (2), krol, pisarz (4), poborca, podpisek (3), rada koronna (2), rzecznik, sędzia, sługa (miejski a. urzędowy) (5), świadek, urzędnik (2), wojt, woźny (3).

a. W funkcji rzeczownika: »przysięgły« = ławnik, pomocnik wójta w sprawach sądowych i czasem też administracyjnych (11): ábyſmy [...] liſt Párgáminowy potwiérdzenia Przywileiu [...]/ y owſzem przez wſzelkiégo podeyźrzeniá y przygány/ z ſtrony tegóż Wóytá/ y Przyśięgłych przed Námi przynieśiony/ [...] raczyli on potwiérdźić SarnStat 951, 955; [OrdunekGórn 25].

W połączeniu z określeniem miejsca działalności (3): á Wóytowie/ Sołtyśi/ y inni Láwnicy/ Przyśięgli króleſtwá náſzégo/ od tych/ którzy ſie práwuią/ [...] wyćiągáią po dźiewiąći wiárdunk ſzérokich groſzy Práſkich SarnStat 953; z Szláchtą/ Ráycmi/ Wóytmi/ Láwniki/ Przyśięgłémi Miaſt/ z Sołtyſmi y Vrzędniki wśi/ [...] vczyniliſmy ziazd y Séym SarnStat 954, 955.

W połączeniach szeregowych (5): áby ſkaźni y Práwá w Máydeburgu nie kupowano/ y tákże v Miaſt Króleſtwá náſzégo v Sędźi/ Wóytów/ Láwników/ Przyśięgłych SarnStat 955; będźie wolno im od wſzytkich Sędźi/ Wóytów/ Sołtyſów/ Láwników/ Przyśięgłych/ ták miaſt iáko wśi wſzyſtkim/ którzy ſie práwuią/ áppellowáć/ odzywáć SarnStat 955, 953, 954 [2 r.].

Wyrażenie: »przysięgły prawa« = iuratus iuris JanStat (2): oznáymuiemy [...] Iż z ſtrony ſłáwetnych Woytá y Przyśięgłych práwá náſzégo naiwysſzégo Niemieckiégo Zamku Krákowſkiégo prośbá byłá vczynioná SarnStat 951; á co ieſcze gorſzégo/ przerzeczeni Wóytowie/ Sołtyśi/ Láwnicy/ Przyśięgli praw Niemieckich/ gdyby mieli czynić koniec doſtáteczny prawuiącym ſie [...] áby przedawáli práwo naiwysſzé SarnStat 954.
2. Mający wartość przysięgi (1): á tegom [słów rozkazania twego, Panie] iſćie nigdy myſlą práwie przyſięgłą vmyſlił nieodſtępić. RejPs 183.
3. Wyrażenie: »przysięgły list« = umowa państwowa dotycząca zawarcia przymierza (1): Przyſięgły ná kopią liſt wprzod wywieſzono/ Ktory po wſzyſtkim woyſce głośno obwieſzcżono. CzahTr Gv.
4. Sprzymierzony (1): Bundgenoſz. Sprzzymierzony [!]/ Przyśięgły: Et, W ſpolnym przymierzu będący. Confoederatus. Calag 106a.

Synonimy: 1.a. asesor, ławnik, poradnik, przysadnik, przysądnik, przysłuchacz, trybunalista; 4. sprzymierzony.

Cf NIEPRZYSIĘGŁY, PRZYSIĄC, PRZYSIĘŻNIK, PRZYSIĘŻNY, [PRZYSIĘŻONY]

MN