[zaloguj się]
[pdf]

ŁAWNIK (51) sb m

-a- (26), -å- (7); -a- ForCnR, BielKom (2), SarnStat (20), VotSzl; -å- GroicPorz (5), HistLan; -a- : -å- GostGosp (2 : 1).

Fleksja
sg pl
N ławnik ławnicy
G ławników
D ławnikom
A ławniki
I ławniki, ławnikami

sg N ławnik (8). ◊ pl N ławnicy (13). ◊ G ławników (12), -ów (8), -(o)w (4). ◊ D ławnikom (2); -om (1), -(o)m (1). ◊ A ławniki (2). ◊ I ławniki (12), ławnikami (2); ławniki : ławnikami SarnStat (2 : 2).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI w.

1. praw. Członek sądu ławniczego, radny; iuratus BartBydg, Cn; scabinus Cn, SarnStat; assedo, assessor, centumvir Cn (49): A tedy Mądry [...] pocżnie z ijnymi ławniki tę rzecż rozważaćz ForCnR Ev; GroicPorz B4; A z win przerzeczonégo ſądu náſzégo Wóyt náſż ná część náſzę cztérzy winy/ á piąto ná Láwniki ma wyćiągáć [pro scabinis praeditis JanStat 1021]. SarnStat 956, 955.

W połączeniu z określeniem miejsca działalności (10): Przi ktorym kupie i litkupie bel Sliachetny Maciey Liewińſki Lawnik powiathu Mirachowskiego. ZapKościer 1580/6; Czwarti swadek Iako vcziwy bartoſz Lawnyk ſzewſzi Suleczina lath mu 80 ZapKościer 1584/53, 1580/12v, 1582/40v, 1583/37, 1584/39v, 52v (10).

W połączeniu z imieniem i nazwiskiem (6): Iako slachetny Pán Ian Suchowſki a lawnyk powyatu Myerachowſkego Lath mu 70 temy slowy zeſnal pot prziſzęgą swoyą ZapKościer 1584/52v, 1580/6, 12v, 1582/40v, 1583/37, 1584/53.

W połączeniach typu szeregowego z nazwami urzędników (30): Wzyawſchy thą ſprawą od nyego pan Woyth zlawnyky Zophia knyemv prziwyeſzcz roſzkazali LibMal 1554/186v, 1551/161v; GroicPorz k3; s przyzwoleniem Rádziec ſthárſzych álbo Láwnikow Rádá ma być wybieraná od Woiewody BielKron 370v; HistLan E; ZapKościer 1587/72, 1589/87, 87v [2 r.]; ActReg 17; GostGosp 114; y z Wielmożnémi Woiewodámi/ Káſztelanmi/ Podkomorzmi/ Komorniki/ Sędźiámi/ Podſędki/ Pány/ Rycérztwem/ z Szláchtą/ Ráycmi/ Wóytmi/ Láwniki/ Przyśięgłémi Miaſt/ z Sołtyſmi y Vrzędniki wśi/ y mieyſc kożdych/ áwo ze wſzytkimi vczyniliſmy ziazd y Séym SarnStat 954, 270, 622, 651, 953 [2 r.], 954 [4 r.] (18); VotSzl D3v.

Zwroty: »ławniki posadzić; ławnicy na sądzie zasiędą« (1; 1): GroicPorz 1v; A ieſliże wedle Niemieckiégo práwá álbo Mieyſckiégo, to iest, gdy cum plebeio, tedy Wóytá y Láwniki niech poſádźi. SarnStat 651.

»stanąć obliсznie przed ławniki« (4): Anno domini 1582 die vero 18 Iuny Stanawſzy przed namy oblicznie soltiſzem legą y przed lawniky [...] zeznaly [...] iſ mu poziczel 40 grziwien ZapKościer 1582/87v, 1587/72, 1589/87, 87v.

»ławnikow wybierać« (1): [król Kazimierz] ſiedmi łáwnikow s przyległych miaſt/ przez ſprawcę ktemu náznácżonego/ dopuśćił wybieráć. BielKron 374v.

»zeznać przed ławniki« (1): Wawrzinyecz z livtomyrſka ſzin nyeyakiey pyeſzczkowey zeznal przed panem Woythem y przed Lawnyky nyſz go męczono yſz vkradl konya na Nowey Grobly LibMal 1551/161v.

Zestawienia: »panowie ławnicy« (5): Item Roſkazala abi pyenyadze seſchcz wyardunkow kthore myala zwiſlugi, y ſchathi yey wſſythkye vbogym lyudzom rozdano. Czo panom lawnykom poruczila Sepulta viva et palo transfixa die et anno quibus supra. LibMal 1548/138v; ZapKościer 1580/12v, 1583/37, 39, 1584/39v.

»ławnik ziemski« (1): a tak ſzye tą rzeſzcz [!] stala: yſz Panowye lawnyczy syemſczy, vgodę vczenyely ZapKościer 1583/39.

Szereg: »ławnik, (albo) przysiężnik« [szyk 1 : 1] (2): BartBydg 137b; PRzyſyężnicy álbo Lawnicy ſą Perſony ná Sądźie ſyedzące [sentencyją sędziemu najdują] GroicPorz dv.
Przen: O Kurii rzymskiej (1): Papież [w Rzymie] z Lawniki ſwymi ná ſkále głębokiey y wyſokiey w Koſćiele Bożym ſyedźi OrzList h2v.
2. Prawdopodobnie zarządzający folwarkiem (2): chłopom ták zboże ná naśienie dawáć: Ławnicy niechay wezmą/ y ſámi niechay śiewu doyźrzą co wyśieie ktory GostGosp 106, 108.

Synonimy: 1. przysięgły, przysiężca, przysiężnik; 2. ekonom, gasztult, rządca, sprawca, szafarz, urzędnik, włodarz.

Cf [ŁAWICZNY], ŁAWNICZY

TK