[zaloguj się]
[pdf]

PRZYŚCIE (648) sb n

przyście (534), przyszcie (96), przyście a. przyszcie (18); przyście : przyszcie SienLek (1:1), WujJudConf (2:1), CzechEp (13:1), GrabowSet (1:1), LatHar (8:3), WujNT (25:47).

e pochylone.

Fleksja
sg
N przyścié
G przyściå
D przyściu
A przyści(e)
I przyściem, przyścim
L przyściu

sg N przyścié (77); -é (4), -(e) (73). ◊ G przyściå (211); -å (178), -(a) (33). ◊ D przyściu (25). ◊ A przyści(e) (135). ◊ I przyściem (73), przyścim (11); -im WróbŻołt, GroicPorz, OrzQuin (2), SienLek (2), SkarJedn, StryjKron; -em : -im CzechRozm (1:2), SkarKaz (2:1); ~ -em (3), -(e)m (70). ◊ L przyściu (116).

Sł stp: przyście a. przyszcie, Cn notuje, Linde XVI (jeden z niżej notowanych przykładów) – XVII w.

I. Znalezienie się gdzieś; adventus Miech, HistAl, Vulg, PolAnt, Mącz, Calep, JanStat, Cn; ingressus Vulg, PolAnt, JanStat; introitus PolAnt, Vulg; ventio Mącz, Calep, Cn; occursus PolAnt; accessio, accessus, aditio, obitus Cn (613):
1. Przybycie po pokonaniu pewnej drogi; zwykle pieszo [w tym: czyje (155) – G sb i pron (69), pron poss (48), ai poss (38)] (179):
A. O ludziach (119): BielŻyw 22; RejJóz K5v; ale przysłano do nich [posłów] od KJM, iż jeszcze ad deliberandum księża biskupi prosili. A przetoż odłożone im przyście do czwartku. Diar 56, 39; do kthorego [cmentarza] teſz ziemie/ iákoby do iákiey rozumney rzetzy/ ták mowićie. Abyś ſię ku przyśćiu náſzemu vchędożyłá KrowObr 104; Leop Iudic 9/26, 1.Reg 16/4, RRrr4; Ale oná wwiodłá go [męża] w dom oycá ſwego/ ktorego on vyzrawſzy rádował ſie z przyſćia iego. BibRadz Iudic 19/3, 4.Reg 6/32, 1.Mach 14/21; Mącz 294c, 481a, b; GórnDworz H3v [2 r.]; HistRzym 79; Y przyſzedł Adonia [...] do Báthſzewy mátki Solomonowey. Y rzekłá/ ſpokoyneli przyśćie twoie? A (on) rzekł. Spokoyne. BudBib 3.Reg 2/13, 1.Reg 16/4; HistHel B4; SkarŻyw 553; StryjKron 527; Calep 28b, 1033b, 1109b; LatHar 517; vſtáwiamy/ [...] iż klątwá tá [...] która byłá y innych czáſów chowáná po wſzyſtkich kośćiołách/ dla przyſzćia záklętégo [tj. ekskomunikowanego]/ od tego czáſu przez żadnégo nie ma bydź chowáná SarnStat 225; A te ſłowá [tj. Hosanna] [...] ráduiących ſię z przyſzćia Páná náſzego/ kośćioł święty vſtáwicznie powtarza we Mſzey świętey WujNT 89, 435; SkarKaz 579b.

przyście do kogo (2): SkarŻyw 235; y mowi/ do niego [Labana] Iákob: (Máłoś miał przed przyſzćiem moim do ćiebie: á teraz sſtałeś ſię bogátym [...].) SkarKaz 579a.

przyście k(u) komu (4): A miedzy inſzemi przyſzli téſz [do Franciszka Spiery] dwa Biskupi/ i ieden zacny doctor [...]. Ten pierwſzégo dnia przyściá kniemu ſwoiego/ napominał go aby [...] MurzHist Iv; Posłowie wdzięcznie przyście IchM ku sobie przyjąwszy [...] karty tej od nich niewzięli Diar 51, 83, 87.

przyście na co [= w jakim celu] (8): CZWARTA CZESC EWángeliey, o przyſzćiu P. Chriſtuſowym do Iudſkiey ziemie ná vmęczenie. WujNT 77 marg; Przyſzćie ná ſąd P. Ieſuſowo. WujNT Mar 13 arg, przedm 36, 41, s. 124, 160 marg, 187, 265 marg.

przyście dokąd (13): Diar 39; Thedy obwiniony zá tákowym wolnym przyſzćim do Vrzędu/ bliſzſzy ſye odwieſć ſámośiodm/ niżby [...] GroicPorz ll4; Spytał iey [Judyty] Holofern/ co zá przycżyná twego tu przyścia? BielKron 113v, 65; GórnDworz Kv; RejPos 242v; WujNT przedm 36, 41, s. 77 marg, 124, 160 marg, 187, 265 marg.

przyście skąd (1): iż też tám przyſzłá niewiáſtá iáwnogrzeſzna [...]. Ale ſkąd było przyſcie iey/ [...] przywiedź ſobie ná pámięć ony ſłowá tegoż Páná ſwoiego RejPos 308v.

W przeciwstawieniu: »przyście ... odeście« (2): Iż tę vſtáwę trzyma wſzytek narod ludzki ná świećie/ áby poſeł káżdy miał wolne przyśćie y odeſzćie. BielKron 247v, 249v.

Przen (2): [...] ieſliżeć da Pan Bog [...] tákie powſtánie s they márney ſmierći twoiey [...]. A oná ſwięta tłuſzcża [tj. dusza i ciało] będzye [...] cżekáłá z wielkiemi pociechámi onego przyſcia twego RejPos 223v.

przyście dokąd (1): gdyby ſie ták bárzo ná ćieleſne Ieruzálem oglądał/ żeby dla niego duchownego przyśćia do tey świętey gory Syońſkiey [...] zániechał CzechRozm 120v.

a. Przybycie po dłuższej podróży (tu możliwe: jadąc) (31): tám [na wzgórzu] wielkiego Alexandra przyſcia [Jedelus] ocżekawał. HistAl C2, Cv; Leop 2.Cor 7/6, 7; TY wtore kſięgi wypiſuią nam [...] Przyſćie/ y mieſzkánie Izráelitow ná Puſzczy BibRadz I 31; HistRzym 21v; BudBib Num 33/40, 1.Reg 16/4; BudNT Mar 3/37, 2.Cor 7/6; SkarJedn 97; Vweſelił ſię [Józef] przyśćiem trzech krolow SkarŻyw 234, 165; WujNT 1.Cor 16/17, 2.Cor 7/6, 7.

przyście do kogo (1): [Jan apostoł] Elektę y ſyny iey w miłośći y wierze vtwirdza. [...] Oſtátek záchowuiąc ná ſwe przyſzćie do nich. WujNT 829.

przyście k komu (1): IZ w przeſzłym liśćie [św. Paweł] Tymotheuſzowi vczynił był nádzieię przyſzćia ſwego k niemu WujNT 733.

przyście dokąd (6): BibRadz 1.Esdr 3/8; Látá XXV przyścia Ezechielá do Bábilonu/ karał Ezechiel ſłowy lud przećiw Bogu BielKron 96; BudBib 1.Esdr 3/8; NiemObr 51; WujNT 1.Thess 2/1; CHłopi tułáiąci ſie/ którzy do trzećiégo dniá po przyſzćiu ſwym do miaſt y miáſtecżek w ſłużbę y w rzemieſło ſie nie oddádzą/ chcemy [...] áby [...] SarnStat 520.

α. Aby się osiedlić (7): Leop Deut 18/12; y było to Miáſto [Romowe] áż do przyśćia Krzyżakow v Pruſſow Pogánow/ nagłownieyſzym ſtolcem Ziemie StryjKron 41; któré [Bułgarów, Serbów i innych] hiſtorycy zárázem zá ich przyſzćiem ich właſnémi imiony zową. KochCz A4v.

przyście dokąd (3): MiechGlab *4v; ktore [latopisce]/ przyczynę przyśćia Rzymian y Włoſkich 500. Sláchćicow [...] w ty ſtrony/ iednoſtáynie kłádą być tyrańſtwo Neroná StryjKron 71, 288.

przyście skąd (1): Przyſzćié tych wſzytkich narodów/ któré ſię tu miánuią/ od Dunáiá część/ drudzy ku zachodu. KochCz B2.

b. Przybycie jako wojsko nieprzyjacielskie, najazd zbrojny (24): ktora [kometa] ſie obraczała nad rzeką Thanais [...], przyſcie Tatarow znamionuiącz przed tym nigdy nieſłychanych MiechGlab 2, 18, 33; ſlyſząc Egiptcżykowie przyſcie Alexandrowe wyſzli przećiw iemu/ y poddáli ſie mu HistAl B7, B4v, B5v, C8v, D8v, F7v (12); BibRadz Is 48 arg, 2.Mach 8/14, 15/8; OrzQuin Z3v.

przyście ku czemu [= w jakim celu] (1): Rzecż [Boga] [...] o przyſćiu Nábuchodonozorá Krolá Bábilońſkiego/ ku ſpuſtoſzeniu ziemie Egiptſkiey. BibRadz Ier 46/13.

przyście dokąd (5): [Skanderbeg] zaſadzył dwá tyſiącá wybornych mężow w ćiáſnych mieyſcách ná przebywániu/ áby bronili Turkom przyśćia do Albániey. BielKron 243v, 359v; dziećię pod Krákowem ledwo puł Mieſiącá máiąc od národzenia/ [...] przyſcie Tátarſkie do Polſki przepowiádáło StryjKron 350. Cf przyście skąd dokąd; dokąd którędy.

przyście skąd dokąd (1): Po przyſciu Tatarow ze wſchodu ſłonca do ziemie Gotſkiey [...]. Ricerz niektory [...] MiechGlab 64.

przyść dokąd którędy (1): Látá 1241. [...] przyśćie Tátárſkie było thego cżáſu do Polſki przez Ruſkie źiemie BielKron 360v.

c. Powrót; reversio Mącz (8): Tobith y żoná iego fráſuią ſię dla nierychłego przyśćia ſyná ſwego. BibRadz Tob 10 arg; Mącz 488d; HistRzym 27v [2 r.]; Iż to błogoſłáwiony ſługá/ ktorego ták cżuynego záſthánie Pan iego ná przyſcie ſwoie. RejPos 345, 343v; WujNT przedm 37.

przyście dokąd (1): [Brutus mówił:] Dáłeś tu znáć Wálery/ iż nam miłość á łáſkę Senat vkázuie dekretem ſwym/ áby náſze weſołe przyście było do miáſtá BielKron 108.

d. Dostęp, możliwość przyjścia (1):
Wyrażenie: »wolne przyście [do czego]« (1): Ut mihi tui libri pateant, non secus ac ipse adesses, Abych miał wolne przyście do twych xiąg/ áby ich przede mną nie zámykano. Mącz 283b.
B. O istotach niematerialnych: w sposób nadprzyrodzony (60): TarDuch D5; [Paweł mówi kupcowi przed sądem nad jego duszą:] To yeſt/ ſprawa prziſcza mego Bych cżę v wiodł z obłudnego Mniemania RejKup r6; BielKron 32; Nadobna náuká/ z iáką gotowoſcią záwżdy ocżekáwáć mamy prziśćia Páná ſwoiego RejPos 340 marg, 340, 341v [2 r.]; WujJud 174v; MWilkHist E2; LatHar 394; Chriſtus sſtapiwſzy duſzą ſwą do piekłá/ przepowiádał wybáwienie Oycom onym świętym/ ktorzy byli w ćiemnicy piekielney/ áż do przyśćia iego zátrzymáni. WujNT 804; SiebRozmyśl K2v; SkarKaz 2a, 119b.

przyście do kogo (2): TE hiſtorią nápiſał też Lukaſz s. o tym przyſciu Páńſkim [po zmartwychwstaniu] do wątpliwych zwolennikow ſwoich RejPos 118; SkarŻyw 589.

przyście na co [= aby wziąć udział] (zawsze: na Sąd Ostateczny) (10): KromRozm II e3; RejAp 87v; Iáko ſie w tych żywociech záchowáć [...] á cżego ſie trzymáć mamy/ ocżekawáiąc przyſcia Páná náſzego Iezuſá Kryſtuſá ná ſąd. RejPosWstaw 21 marg, [213], [213]v, 22v; WujNT 712; Mowmy [...] o poſtráchách y poćiechách tego Páńſkiego przyſzćia ná ſąd oſtátni. SkarKaz 1b, 1a, 2a.

przyście w co (1): ktoremu [Józefowi] Bog po Máryey/ w ćielenie ſwoie y przyśćie wżywot pánieńſki obiáwił SkarŻyw 241.

W charakterystycznych połączeniach: przyście chwalebne, straszliwe, święte (2), widome; przyście Ducha Św.; oczekawać (oczekiwać, czekać, oczekawający) przyścia (5).

Szereg: »przyście i odeszcie« (1): Abowiem y Chriſtus ma pod ſobą Anioły/ ktorym przyśćia y odeſzćia dawa roſkazánie. CzechEp 243.
a. Do nieba po śmierci (1): tu iuż nam nie trzebá iedno s tymi duchy ſwiętemi/ ktorzy z rádoſcią cżekáią przyſcia náſzego/ tákichże rádośći vżywáć RejAp 54v.
b. Boga do człowieka (zwłaszcza w Eucharystii oraz w chwili śmierci) (29): RejPs 37; OrzList f2v; ábowiem káżdego z nas dokońcżenie żywotá náſzego iuż ieſt ſwięte przyſcie iego. RejAp 191, 191, Dd3v; A my też rozrádowawſzy ſie z mocną wiárą s tákiego przyſcia ták wdzięcżnego Páná/ ábychmy ſie theż gothowáli RejPos 1; A ták obácż á vważ to ſobie/ iáko ma być v wſzytkich wiernych wdzięcżne to przyſcie ſwięte iego RejPos 3v, 12v, 115, 144v marg, 196, 223v (11); ArtKanc A10; Co vcżynię gdy mnie ſtrách/ dniá przyſzćiá twoiego Ogárnie GrabowSet A4v, P4.

przyście do czego [= aby uczestniczyć] (1): Trzećie przyśćie iego, do ſmierći káżdego ArtKanc A10.

przyście z czym (1): gotuyże yuż przyſcye twoye z miłoſierdzim ſwoim LubPs aa6v.

W charakterystycznych połączeniach: przyście jasne, jawne, radościwe, srogie, święte (10); doczekać (oczekawać) przyścia (2).

Wyrażenie: »przyście ku wspomożeniu, na wspomożenie« (1:1): záćmiły ſie iuż y ocży moie oczekawáiąc rádoſciwego przyſcia thwoiego ku wſpomożeniu memu. RejPs 100; A coż zá to odnieſieſz? Oto ſłyſzyſz iż łáſkę Páná ſwego/ á prętkie przyſcie iego ná káżde wſpomożenie thwoie. RejAp 198.
Szereg: »przyście a zawołanie« (2): Iż to błogoſłáwiony [...] ſługá będzie y ieſt/ ktorego gdy przydzye Pan/ [...] naydzye go záwżdy pilnego á czuiącego ná ſwięte przyſcie á ná záwołánie iego. RejPos 343v, 342v.
W przen (2): RejPs 143; O wſzechmocny á dobrotliwy Pánie/ iáko nas dziś maſz wiele tych Fáryzeuſzow/ do ktorych kołáce ſwięte przyscie twoie/ á náuká ſwięta twoiá RejPos 225.
c. Człowieka do Boga (2): Tu prorok [...] oznáymuie prágnienie przyſćia álbo ſpołecznego złączeniá z ſynem bożem RejPs 91v.
Szereg: »przystęp i przyście« (1): A na thy to gody/ [...] wzywa nas á wabi nas ten wiecżny krol niebá y zyemie/ dobrowolny káżdemu przyſtęp y przyśćie dawáiąc RejPos 238v.
2. Objawienie się, pojawienie się (bez uwzględnienia elementu ruchu); adventus Vulg, PolAnt; praesentia PolAnt [w tym: czyje (407) – pron poss (64), G sb i pron (248), ai poss (95)] (434):
a. O ludziach; pojawienie się na świecie i rozpoczęcie działania [w tym: o antychryście (8)] (9): Przyśćie tedy iego [antychrysta] będźie ná ten cżás według vcżynkow Cżártowſkich/ iáko cżłowieká wſzytkich grzechow pełnego BielKron 467; CzechEp 349, 351 marg, 353 marg; ktorzy [heretycy] mowią/ iż kośćioł zbłądził/ [...] áż do przyſzćia Lutrá y Kálwiná. WujNT 124, 2.Thess 2/9, s. 837, 885.
Wyrażenie: »przyście na świat« (1): ANtykryſthowe przyſćie ná świáth vprzedźi Sądny dźień BielKron 467.
b. O świętych (14): PatKaz II 62v; BielKron 135; CzechRozm 107v, 167; O przyśćiu Eliaſzá/ ktory ieſt Ian Krzćiciel. WujNT Matth 17 arg, Mar 9 arg.

W połączeniach szeregowych (3): byly fygury y proroczthwa o yey [Maryi] miloſzczy przyſzczyu, o począczyu yteſz yey narodzenyu PatKaz II 59, 55v, 59.

Wyrażenie: »przyście na świat« (4): bog wſzechmoczny prorokoual o tey myley panny przyſzczyu naſzwyath PatKaz II 55v, 20v, 55v, 76v.
Szereg: »przyście a zjawienie« (1): Ale gdy ſie przypátrzyſz/ iáko ſie ich wiele rozrádowáło [...] s przyſcia á z zyáwienia tego ſwiętego cżłowieká [tj. św. Jana] thedy [...] RejPos 321.
c. O Chrystusie (też o Mesjaszu z Nim nieutożsamianym) (411):

przyście na co [= w jakim celu ] (1): [Faryzeusze] wierzyli też o przyśćiu Meſyaſzowym ná zbáwienie wierzącym weń. BielKron 118v.

Wyrażenie: »przyście Pana (a. Pańskie), Krystusowe« (2:1): ArtKanc A9v; ábyś [duszo moja] [...] y cżworáki ádwent/ to ieſt przyſzćie Páná twego w ſercu nabożnie rozbieráłá LatHar 393, 393 marg.
α. O Jego życiu i działalności w Ziemi Świętej (243): WróbŻołt aa2v, gg4v; Tu prorok oznámuie iż znaczne miáło być przyſćie wewſſech národziech páńſkie RejPs 111, 105, 126v, 127, 173; A co pán mowi że go ociec nieposłáł ſądźić/ to iako mowi posłáł/ tak śię rozumie/ o przyśćiu wcielé śmiertelnem MurzNT 218v marg, 56; KromRozm III B4v; Leop Act 7/52, 1.Cor 15/23; BibRadz I 478v; Byłá tego wielka á ſkryta potrzebá/ áby Pan Kryſtus w vbogiey á w chudey ſkorze do nas przyſzedł był. Bo o ták wzgárdzonym przyśćiu iego/ Prorocy zdawná powiedáli. OrzRozm Hv; BielKron 36 [2 r.], 94; OrzQuin M3v; RejAp 91v, 100v; HistRzym 83v; ROzumiał themu ten wſzechmogący Pan/ iż wnet po przyſciu iego/ y pothym ná ſwiecie miáło być wielkye zámieſzánie á wielkie zádziwowánye tym nowym vſtáwam iego/ á ſwiętym náukam iego RejPos 8; Abowiem vpadł przed nim [Chrystusem] on zły á niewierny narod ludzki/ ktoremu ſie dziwne widziáło to ſwięte przyſcie iego/ á bárzo przykra náuká iego RejPos 29; iż [...] przed przyſciem ſwiętym iego [wierni Pańscy] byli záwołáni do tey winnice iego RejPos 60; Bo Dawid s. [...] przeźrzał był dziwne przyſcie á dziwne ſpráwy cżłowieczeńſtwá iego ſwiętego z Boſtwem złącżonego RejPos 135; iáko on Herod y oni Biſkupi wſzyſcy/ [...] s przyſcia iego ſtrwożeni á vſtráſzeni byli. RejPos 305v, 2, 3, 4, 5v [2 r.], 8v (52); WujJudConf 147; BudBib Mal 3/2; CzechRozm 70, 165; SkarŻyw 111; Iż ponieważ Prorok mowi/ że ten Pan przyść miał/ ktorego żydowie ſzukáli/ [...] tedy ich też Prorok o przyśćiu tegoż/ á nie inſzego/ imieniem bożym vpewnia. CzechEp 302; iż ſyn cżłowiecży w przyśćie ſwoie/ nie wiele wiáry miał ználeść ná źiemi NiemObr 14; ArtKanc C6v; LatHar 176, 401; Chriſtus ieſt końcem zakonu/ iż zakon nie miał trwáć/ iedno do przyśćia iego. WujNT 559, 126 marg, Act 7/52, 2.Tim 4/8, s. 751; SiebRozmyśl F4v; SkarKaz Oooob.

przyście skąd (2): poználi [apostołowie] iż tho nie tego ſwiátá cżłowiek/ poználi iuż byli ſkąd było przyſcie iego RejPos 208v, 232v.

W połączeniach szeregowych (3): CzechRozm 169v; SkarŻyw 384; ále kroleſtwá niebieſkiego [P. Bóg] nie obiecował. Bo ſię dáć y obiecáć iedno przez przyſzćie mękę y śmierć Syná Bożego nie mogło. SkarKaz 637a.

W przeciwstawieniu: »przyście ... wyście« (1): Ewángelie opiſuią nam Chriſtá Páná/ [...] począwſzy od przyśćia iego ná ten świát/ áż do wyśćia z niego. WujNT przedm 31.

W charakterystycznych połączeniach: przyście blogosławione (3), dziwne (3), łaskawe (2), miłe, pokorne (3), święte (25), uniżone, wielmożne, znaczne (2).

Wyrażenia: »przyście boże« (1): Bo to inſza ieſt mowić o przyrodzoney iſtnośći/ á inſza o przyśćiu Bożym CzechEp 341.

»przyście (Pana) Krystusowe(-o), Jezusowe, Krystusa« = Domini Iesu Christi praesentia PolAnt [szyk 41:2] (22:2:19): WróbŻołt aa2v, aa4, bb8v, 88/39, mm3, pp3; RejPs 133; LubPs Dv; O przyśćiu Páná Kryſtuſowym y iego wywyſſeniu/ y o pokáżeniu Báłwánow y báłwochwálcow. Leop Is 2 arg, Ps 39 arg; TEn Máláchiaſz był oſtátni prorok miedzy Zydmi przed przyśćiem Kryſtuſowem BibRadz I 478v, *6v, I 138d marg, 378d marg, 456a marg, II 22a marg, 2.Petr 1/16; Byłá tá náuká rzecżona Kábállá poſpolita v Zydow przed przyściem Páná Kryſtuſá. BielKron 79; iż [niektóre Sybille] piſmá ſwięte po ſobie zoſtáwowáły o przyściu Kryſtuſá BielKron 132, 25, 36, 46, 93, 93v [2 r.] (12); RejPos 58; CzechRozm 31v, 83, 116v; Po przyśćiu Chryſtuſowym/ nieprzyimuie záprawdę świętá náuká kośćielna (ná kápłáńſtwo) tych ktorzy po vmarłey żenie drugą bierzą SkarŻyw 456, 358 [2 r.]; CzechEp 373; Ián ná puſzczy pokutę y przyśćie Chriſtuſowo opowiáda. WujNT Ioann 3 arg; Iáko ná on czás przed przyśćiem Páná Chriſtuſowym/ máło nie wſzytek świát cudze bogi y báłwany chwalił WujNT 479, 159, 263, 883; PowodPr 35.

»przyście w ciało« (1): á ludźie zá przyſzćim w ćiáło Syná Bożego/ głupſtwo ono y ſlepotę báłwochwálſką [...] porzućili. SkarKaz 487a.

»przyście Mesyjaszowe(-o), Mesyjasza« [też nieutożsamionego z Chrystusem] (20:13): WróbŻołt Y2; BibRadz I 438v marg; BielKron 36, 118v; RejAp 13v; Anná prorokini támże Duchem s. nápełniona/ powiedáłá o práwym przyśćiu iuż będącego Meſyaſzá RejPos 142, 8v, 179v, 231, 288, 295 [2 r.]; BiałKat 346; iż zá przyśćia Meſyaſzowego vſtáć miał zakon Moyżeſzow. CzechRozm 87, 72, 107v [2 r.], 164v, 165, 165v (15); SkarŻyw 2, 241; możemy y z ſámey męki Páńſkiey wiárę náſzę o pewnym przyśćiu pożądánego onego Meſyaſſá dobrze vgruntowáć. LatHar 262; WujNT 1 marg, Zzzzz.

»przyście Pańskie, Pana« = Domini praesentia PolAnt [szyk 30:1] (19:12): RejPs 60, 141v, 142; LubPs E3 marg; Abowiem nie oznaymiliſmy wam mocy y przyśćia Páná náſzego Iezu Kryſtá/ bawiąc ſię báśniámi zmyſlonemi BibRadz 2.Petr 1/16; RejAp 120, 166 [2 r.], 166v, Ee; IZ thá ſwięta Ewányelia ieſth przywłaſzcżona dziſieyſzey niedzieli/ ktorą zową Adwentus/ to ieſt przyſcia Páńſkiego RejPos 1; Pátrzayże/ iż ile tu Prorokow ſłyſzyſz/ opowiedáiąc to przyſcie Páńſkie/ káżdy ná cię woła RejPos 3, 1 [2 r.], 1v, 9v marg, 11v, 12 (20); Boże abychmy z tego Pána przyśćia vcżuć z tym Prorokiem poćiechę táką mogli SkarŻyw 111.

»pi(e)rwsze (a. pirwe, a. napirwe) przyście« [szyk 9:1] (10): Gdi [Chrystus] przyſzedł pirwym przyſcim, prziſzedł taiąc boſtwa ſwego pod człowiecżeńſtwem WróbŻołt Q3v, Q3v, Q4 [2 r.]; RejPos 120v; SkarJedn 97; ArtKanc A10; dźiękuy zá przyśćie pierwſze w przyięćiu cżłowiecżeńſtwá náſzego LatHar 394; WujNT 159; gdyż przed wielą ſet lat Prorocy opowiedźieli/ y pierwſze vbogie y wtore záraz wſpániáłe przyſzćie iego SkarKaz 1a.

»przyście Syna Bożego« (11): aboczyem ſzwyąta anna cztla proroczthwa o przyſzczyu ſyna bozego naſzwyat PatKaz II 76v, 58v; Oto iako nabożnie proroci żądali przyſzcia ſyna bożego WróbŻołt cc, Y2, aa2v, ccv, pp3; RejPs 119v, Ff2v; ArtKanc B3; LatHar 79.

»przyście na świat« (21): PatKaz II 76v; iż imię boże miało ſie rozſlawić po wſzytkim ſwiecie przez przyſzcie na ſwiat pana Ieſuſowe WróbŻołt mm3, Y2 [2 r.], aa2v [2 r.], aa3, bb8v; RejPs 60; LubPs E3 marg; KrowObr 218; Przepowiedał też [prorok Abakuk] przyście Páná Kryſtuſá ná ſwiát. BielKron 93, 333v; RejPos 28; RejPosWstaw 22v; SkarŻyw 358; LatHar 79; Lono Abráámowe byłoć mieyſce odpoczynienia wſzytkich tych/ ktorzy vmieráli w łáſce Bożey/ przed przyśćiem ná świát Páná Chriſtuſowym WujNT 263, przedm 31, s. 89; PowodPr 35.

»przyście Zbawiciela« (10): WróbŻołt aa3; Wzruſzył w nim [Duch Św. w człowieku] napirwey obietnice onym ſwiętym Pátriárchom vcżynione/ o przyſzciu zbáwićielá tego. RejPos 58, 1, 1v, 2, 16, 117v, 179v; CzechRozm 31v; A te ſłowá weſołego wołániá [...] kośćioł vſtáwicznie powtarza we mſzey świętey [...]. Czym pokázuie rádość/ y weſele przyſzćia ná świát náſzego zbáwićielá. WujNT 89.

Szeregi: »przyście a narodzenie« [szyk 1:1] (2): nieprzyiaciele náſzy [...] obacżą iż ſtráćili moc ſwoię [...] mocą á przyſciem á národzeniem tego to Páná á Zbáwicielá náſzego. RejPos 16, 18.

»przyście i wcielenie« (1): Tu ſię teſz w tey pieśni pokázuie/ przycżyná przyśćia Chryſtuſowego y w ćielenia iego ná świát SkarŻyw 358.

»przyście a zesłanie« (1): áż vwierzył [Abraham] onym ſwięthym á błogoſłáwionym obietnicam Páná ſwoiego/ o przyſciu á o zeſłániu onego Meſyaſzá RejPos 179v.

»przyście a (i) zjawienie« [szyk 10:2] (12): iż y Moiżeſz/ y Dawid/ [...] iáwnie nam figurowáli á okázowáli/ zyáwienie á przyſcie tego Krolá RejPos 2v; y co tego [wjazdu Jezusa do Jeruzalem] były zá przycżyny/ [...] tho ſzyrzey dniá Adwentowego o tym ſwiętym przyściu á zyáwieniu iego/ tám nápiſano ſtoi. RejPos 86v; biſkupi/ Fárizeuſzowie/ á doktorowie [...] poſmiewáli ſie z onych nowozyáwionych ſłuchow á powieśći/ o przyſciu á o zyáwieniu Meſyaſza tego. RejPos 288, 3, 17, 27v, 31, 109 (12).

W przen (3): iáká rádość [...] sſtáłá ſie ieſth wſzytkiemu ſwiátu/ z národzenia á s przyſcia tego náſzego ták wdzięcżnego goſciá RejPos 18; tedy muśiáło też być/ áby po przyśćiu świátłości y prawdy [...] [ceremonie] vſtáły. KuczbKat 294; BudNT Act 13/24.
αα. W rachubie czasu od początku nowej ery (1):
Wyrażenie: »roku od przyścia Syna Bożego na świat« (1): W Krákowie Drukowano v Mátyſá Wirzbyęty. Roku od przyſcia Syná Bożego ná ſwiát. 1560. RejWiz Dd5v.
β. O zapowiedzianym drugim przyjściu Chrystusa przed końcem świata (164): TarDuch B7v; RejPs 45v; Leop 2.Tim 4/1, 8, 1.Ioann 2/28, BB3; BibRadz 1.Cor 15/23; LeovPrzep K, Kv; Iż ták będzie przed przyſciem iego iáko przed potopem zá żywotá Noego/ wſzytkich złośći á omylnośći będzie pełen ſwiát. RejAp 68; Cżęſtokroć Pan wſzędy w piſmie ſwiętym powtarza obietnicą ſtráſznego ſądu ſwoiego á przyſcia ſwoiego. RejAp 125v, AA6, AA7, BB, BB3, 14 (13); z wielką rádoſcią [...] będą wſzyſcy ocżekawáć onego ſwięthego á wdzięcżnego przyſcia iego. RejPos 258v; á iż on [Chrystus] z námi vſtáwicżnie ieſt wolą á opatrznoſcią ſwoią/ áż do tego ſwiętego á obiecánego przyſcia ſwego. RejPos 258v; ktore [strachy] ſie máią okázowáć y przed przyſciem iego/ y cżáſu ſwiętego ſądu iego RejPos 260v, 1, 3, 4v, 29, 29v (28); GrzegŚm 12, 38; RejZwierc [282]; WujJudConf 220v; ſtáraymy ſie pilnie/ iákobychmy ſie ſłuſznie zgotowáć mogli ná przyſcie tákiego ſędzyego. RejPosWstaw [213], 21v, [213] [3 r.], 22v, 111; Y obiáwion będźie on bezpráwnik [tj. antychryst]/ ktorego Pan zágłádźi duchem vſt ſwoich/ á świętym przyśćiem ſwoim ſkáźi. CzechEp 322, 309, 349, 354; NiemObr 152, 162, 165; Cżwarte przyśćie będźie/ gdy ku ſądu śiędźie [pierwsze = wcielenie, wtore = do serca ludzkiego, trzecie = przy śmierci człowieka] ArtKanc A10v; Przyśćia ſwego náznácżenie/ dał znaki w Nowym zakonie/ mowiąc: będą znáki ná Słońcu/ ná gwiazdách, y też Mieśiącu. ArtKanc S20v, A10v, T4v [2 r.]; LatHar 374; Powiedz nam kiedy ſię to sſtánie? á co zá znák przyſzćia twego/ y dokonánia świátá? WujNT Matth 24/3, przedm 39, 1.Cor 15/23, 1.Thess 2/19, 2.Thess 2/8, 2.Tim 4/1 (10); Inym ſrogi poſtrach/ ále dobrym to przyſćie weſele wielkie przynieśie. SkarKaz 8a. 1a, b, 8a, b, 552b.

cum inf (1): á wſzákoż rzecz ieſt nieomylna/ że przyśćie Syná Bożego ná then świát ſądzić żywych y mártwych/ ieſt bárzo bliſkie. LeovPrzep K.

W charakterystycznych połączeniach: przyście chwalebne (7), straszliwe (2), święte (22), wdzięczne, zacne (3).

Wyrażenia: »przyście Boga, Boże« (1:1): ábyſmy [...] ſprawiedliwie żyli/ na tym ſwiecie/ ocżekawaiącz przyſcia bożego SeklWyzn b4v; WujNT 746.

»przyście (Pana) (Jezu) Krysta, (Pana) Kryst(us)owe« = adventus Domini nostri Iesu Christi PolAnt, Vulg (11:6): BielKron 203; ockni proſzę ćię káżdy człowiecze Krześćijáńſki/ ku temu wſzechmocnemu Páná IEzu Kryſtá przyśćiu LeovPrzep K; RejPosWstaw [213]; BudNT 1.Thess 3/13, 2.Thess 2/1; CzechRozm 188v; CzechEp 356, 398, 412; ktory [Chrystus] też was vmocni áż do końcá nie nágánionych/ w dźień przyſzćia Páná náſzego Ieſuſá Chryſtuſá. WujNT 1.Cor 1/8, s. 703, 1.Thess 3/13, 5/23, 2.Thess 2/1, 1.Tim 6/14, Iudae 24; SkarKaz 85a.

»przyście Pańskie, Pana (naszego)« = adventus Domini PolAnt, Vulg (28:15): LubPs A3v; gdyż żadenmu ſtworzeniu nie ieſt oznáymion pewny cżás przyſcia Páńſkiego RejAp 90v; Potym iuż Apoſtoł tego dokłáda co ſie miáło dzyać po rozwiązániu ſzátáná przed przyſciem Páńſkim. RejAp 169v, BB4v, 68, 86v, 98v, 138v (12); RejPos 6, 258 [2 r.], 259v marg, 260 marg, 261v, 262v, 355v; GrzegŚm 10; RejPosWstaw [213]; BudNT 1.Thess 4/4; SkarJedn 57; NiemObr 165; ArtKanc A13v; iż my żywiący/ ktorzy pozoſtániemy w przyſzćie Páńſkie nie vprzedźimy tych ktorzy záſnęli. WujNT 1.Thess 4/15, s. 159, 1.Thess 3/13, s. 709 marg, 1.Thess 5/23, 2.Thess 2/1 (13); áby y duch wáſz y duſzá y ćiáło/ záchowáne bez przygány było/ ná przyſzćie Páná náſzego IEZVSA Chryſtuſá. SkarKaz 85a, 118b.

»przyście Syna Bożego, Syna Człowieczego« = adventus Filii hominis Vulg (5:5): LeovPrzep E4v, I4v, K; RejPos 259; Też ieſzcże ſprzećiwne ſą wykłády twoie/ wſzyſtkim ktorzy wynoſząc głowy ſwe/ ocżekawáią przyśćia ſyná cżłowiecżego/ ktory przyść ma ſądźić żywe y zmárłe CzechRozm 264; WujNT Matth 24/27, 37, 39, s. 264; Szcżęśliwi ktorzy ten ſąd y przyſzćie Syná Bożego miłuią y prágnąć go mogą. SkarKaz 8a.

»przyście na świat« (1): LeovPrzep K cf cum inf.

»wtore, drugie przyście« [szyk 6:2] (6:2): WróbŻołt Bv; LeovPrzep E4v; Ten krzyſz święty/ ná ſkońcżeniu świátá/ gdy ſię wtore przyśćie Zbáwićielá náſzego obiáśni/ napierwey ſię ná niebie vkaże SkarŻyw 399; CzechEp 409; ArtKanc A16; LatHar 394; Eliaſz [...] vprzedzi wtore przyśćie Páńſkie. WujNT 159; SkarKaz 118b.

»przyście zasię« = powrót (1): ty wykłády twoie/ znácżnie ſprzećiwiáią ſie wierze y wyznániu náſzemu/ o wſtąpieniu Chriſtuſowym ná niebioſá/ y przyśćiu iego záſię CzechRozm 263v.

»przyście Zbawiciela, Odkupiciela« (3:1): LubPs A3v; iż okrućieńſtwo ich [panów i Kościoła rzymskiego] nie żadną mocą ludzką/ ále przyśćiem Kryſtuſá zbáwićielá w duchu bożym vpádnie BielKron 203; że mu [światu] iuż nic więcey nie doſtáye/ iedno áby pobożni ludzye przyſcia odkupicielá ſwego [...] ocżekawáli RejPosWstaw [213]; SkarŻyw 399.

Szereg: »przyście i objawienie« (1): á poki nie przyidźieſz niech z ochotą ćierpię/ ćieſząc ſię pewnemi obietnicámi przyſzćia y obiáwienia twego. SkarKaz 522b.
W przen (1): Ten krzyſz [...] záſtráſzy nieprzyiaćiele Boże/ á wierne oświeći vweſeli/ y przyśćie im niebieſkiego Ceſarzá opowie. SkarŻyw 399.
II. Nastanie w czasie; adventus Vulg [w tym: czego (18)] (19): to krom czaſu [tj. przedwczesne] przyſzczye rozumu yeſt ſyą ukazalo [Maryi] gdy bogu do koſzczyola byla ofyarouana PatKaz III 112.
a. O zjawisku atmosferycznym (1): Przeto oſieł [...] cżuie deſzcż w richle przyſzły j naſtarza [= stroszy] ſwe vſzi, znamię iego przyſcia vkazuiąc GlabGad Cv.
b. O chorobach (6): A tym czo terciane miewaią thedy thrzy ziarnka [nasienia nawrotu] day z winem przed przyſciem febry FalZioł I 49c; cżęſte iadanie iabłek [...] gotowa przycżyna ku przyſciu łamania, a napełnienia głowy remą FalZioł III 23c, II 6c, III 31a; Niekthórzy ſpaliwſzy kość trupią/ [...] dáią proch z niey pić/ tym ktorzy Czwartaczkę máią/ á pomaga im/ gdy tho przed przyśćim piją. SienLek 142.
W przen (1): Ale / iż Człowiek ſkłonnieyſzy záwżdy bywa ktemu/ coſye iemu lubi/ niż ktemu coſye mu godźi: przychodźi nań pod czás nie z nagłá/ ále z lekká przez poſły ſwe/ to co go chce káráć zá Nieporządek iego: ieſliże s tymi poſły przed przyſzćim iego nieuczyni porownánia. SienLek 31v.
c. O porach roku (2): kwitnącéy młodźi Táki doſtátek iego [króla] wiek zrodźi/ Iáká ná przyśćiu wioſny przyiemnéy Trawy więc bywa obfitość źiemnéy. KochPs 106; Y drzewá/ ktoré teraz odźiały ſie w liśćié/ Złupi z tego vbioru mroźnéy źimy przyśćié. KochFrag 20.
d. O Sądzie Ostatecznym (9): O Thomaſzu [...]/ wſpomoſz nas nędznych/ ábyſmy niebyli potępieni ze złymi/ tzáſu przyśćia ſądu KrowObr 163v; BielKron 467v; RejAp 138v [2 r.], Ee4v; wſzákże cżáſu przyſcia onego dniá wielkiego/ kiedy iuż ſtąd przechodzić będzyemy/ vkaże ſie nam P. Kriſtus łáſkáwym RejPosWstaw [1102]; CzechRozm 185v [2 r.]; WujNT 2.Petr 3/12.
III. Znalezienie się w jakimś stanie lub sytuacji (16):
1. Osiągnięcie, zdobycie czegoś (12):
a. O sytuacji życiowej (5):

przyście do czego (1): [wierni] Máią dopiero drogi they przez woynę ku przyśćiu do pokoiu y przeſpiecżnośći ſzukáć. WujJudConf 214v.

przyście ku czemu (4): Niewiedzieć lepak czo ieſt vboſtwo, ieſt przyſcie ku wielkiemu panſtwu. BielŻyw 128; Gdyż tedy ku temu naſzemu á krzeſcianſkiemy żywotowi przez cznoty bywa przyſzcie BielŻywGlab nlb 13; KuczbKat 240. Cf Wyrażenie.

Wyrażenie: »przyście ku zdrowiu« (1): Zdáło mi ſię przeto zá rzecż potrzebną/ ábych o poſpolitey wſzech ſwobodzie rádził Nie iſzbych miał zwątpić ſam o ſobie/ ále máiąc nádźieię o przjśćiu ku zdrowiu [se habens multam spem effugiendi infirmitatem]. BudBib 2.Mach 9/22.
b. O stanie psychicznym i umysłowym [w tym: do czego (3), ku czemu (1)] (4): Abowięm nietaino panu Chriſtuſowi/ że ku przyśćiu do ſłowa iego nic godność tego świata niepomaga MurzNT 66; iżby [dworzanin] nie doſyć ná tym miał/ ku przyſciu do doſkonáłośći GórnDworz D3v, Ee3v.
Wyrażenie: »przyście ku pamięci« = przypomnienie sobie czegoś (1): Reminiscentia, Spomnienie/ prziście ku pámięći. Mącz 215d.
c. O wieku (1):
Wyrażenie: »przyście do lat [jakich]« (1): y po przysczyv onych do lath rozvmnych zatrzymalem spokoyne pozywanye za thym tho rozdzalem sznymy y zgynna ych bracza vczynyonya [!] ZapWar 1529 nr 2373.
d. O zbawieniu [do czego] (2): gdyż ich [złych ludzi] okrućieńſtwo/ nie może wam przeſzkodźić ku przyſciu do chwały niebieſkiey. LeovPrzep b2; Tá ieſt ná tym świećie drogá y ſpoſob przyśćia do żywotá wiecznego; áby ludźie przez wiárę poználi ćiebie ſámego prawdziwego Bogá WujNT 374.
2. Dostanie, otrzymanie (o własności); recuperatio Mącz; accessus JanStat (3):

przyście do czego (2): Dla tego wſzyſcy obywátele [...] którzy bráćią/ álbo powinowáté ſwé zábiiáią/ w oyczyſté dobrá nie mogą wſtępowáć/ áni do nich przyſzćia żádnégo mieć. SarnStat 595 [idem] 610.

przyście ku czemu (1): Recuperatio, Oſięgnienie/ prziście ku ſwemu. Mącz 348d.

3. Utracenie [o co] (1): Defectio a recta ratione, Prziśćie o rożum [!]. Mącz 115b.

Cf PRZYŚĆ

KW, (KO, LWil)