[zaloguj się]
[pdf]

PRZYZNAĆ (95) vb pf

a jasne.

inf przyznać (38). ◊ fut 1 sg przyznåm (2). ◊ 2 sg przyznåsz (6). ◊ 3 sg przyznå (9). ◊ 2 pl przyznåcie (2). ◊ 3 pl przyznają (2). ◊ 2 du przyznåta (1) PaprPan D2. ◊ praet 1 sg m przyznåłem (1). ◊ 2 sg m -ś, -eś przyznåł (3). ◊ 3 sg m przyznåł (9). f przyznała (1). n przyznało (1). ◊ 3 pl m pers przyznali (3). ◊ imp 2 sg przyznåj (2). ◊ 2 pl przyznåjcie (3). ◊ con 2 sg m przyznåłbyś (1). ◊ 3 sg m by przyznåł (3). ◊ 2 pl m pers byście przyznali (1). ◊ 3 pl m pers by przyznali (2). ◊ impers [może przyznać się w funkcji biernej] fut przyznå się (1). ◊ praet przyznało się (1). ◊ part praet act przyznåwszy (3).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVIII w.

1. Wyrazić zdanie (83):
a. W odniesieniu do tego, co ktoś twierdzi: uznać za prawdziwe, potwierdzić [w tym: co (24)] (26): Przedwiecżny Oćiec: co y Photynianom przyznáć nie trudno. Przedwiecżny Syn. LatHar 378.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (9); iż, że] (12): przyznałbyś to w.m. iż then kogo to/ thák bárzo miłowáły białegłowy/ był chłopem nikcżemnym GórnDworz N, Y4; Ceſarz [...] przyznawſzy iż [Sylenus] prawdę powieda/ kazał go wolno puśćić. RejZwierc 168v. Cf Fraza.

Fraza: »przyzna (a. musi przyznać) każdy itp.« [w tym: mi (16), co, to (20), iż, że (9)] (21): Prywatá nie miewáła v cnych przodkow mieyſcá. MVſi to káżdy przyznáć nic nie ieſt lepſzego MycPrz I A2v; WierKróc Av; Ale mi tho przyznatá obá s Ciceronem/ Wierzę żeſcie y w niebie tám ſłycháli o nim [M. Żółkiewskim]/ Iáka mądra wymowá z iego głowy płynie PaprPan D2; AZali ſam nie przyznaſz krom pochlebſtwá wſzego/ Poyrzawſzy ná oſobę tego Zawáckiego/ Ze z onych wſzytkich Grekow [...] Nie był ták żaden mężny y ták vrodziwy PaprPan P; ZNáć że ſie iáko żywo pocżćiwie rządzili/ A ich ſpráwy pocżćiwe w ten ich kray wpráwiły/ Y dziś nie odmieniáią przyzna mi tho káżdy PaprPan P3v, D3, E4v, F, Bb4v; Oczko A2v, 5; NiemObr 59, 175; Prżeto muſiſz ty byś niechćiał przyznáć mi to iż tu ieſt wielka ſwawola GórnRozm B3; ActReg 169; LatHar +7v, 381; WysKaz 14; Bom proſtak nie Poëtá co mi przyznaſz tuſzę. CzahTr A4v, D, H2v.
Szereg: »przyznać i potwirdzić« (1): foremny tho ſpoſob ieſt zátrefnowánia/ kiedi cżłowiek przyznawſzy ono/ y potwirdziwſzy czo kto powiedział/ inácżey wyłoży/ niż on rozumiał ktho rzekł. GórnDworz Q5v.
b. Stwierdzić coś w odniesieniu do własnej osoby [co] (9):

przyznać komu (1): gdybyśćie mi to z ſercá przyznáć [...] chćieli: iż Páná y Bogá ſwego Chryſtuſá miłuiećie SkarKazSej 671a.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (3); iż, że] (5): przyznay to z weſelem żeś vſzedł śideł śmierći CzechEp 85; ActReg 57; Przyznam ia to rad/ że kiedy ſię dobrze á wczás nágotuiemy: tedy znácznie zá pomocą Bożą oyczyznie ſłużymy. VotSzl C3v; CiekPotr 74; SkarKazSej 671a.

Zwroty: »[co] pod przysięgą przyznać« (1): A kthore Syenko pod prziſzyegam ſzwam prziznal [...] pyenyadze poſlom v.m. [...] oddal. LibLeg 11/152.

»[co] przyznać sobie« (1): A ták/ krotko mowiąc/ [Żydzi] niewoley tey y ćiemnośći [tj. grzechów] ſobie przyznáć niechćieli CzechRozm 30.

α. Przypisać sobie cechę (2): Wſzákoż gdźiebych w cżym/ zwłaſzcżá według zdánia ſtárſzych ſwych pochybił/ przyznam rad z pokorą niedoſtátek ſwoy. PowodPr 85.
Zwrot: »przyznać sam« (1): Lecz nie dźiw/ boſmy ludźie: złé z dobrym warſtámi Przewiiamy/ przyznáć to muśimy y ſámi. GosłCast 35.
c. W odniesieniu do innych podmiotów (48):

cum A cum inf „być” czym (1): Tobie w ręce ſam práwie Bóg tám był bróń podał/ Ciebie śrzodkiem y z ſwoim náczyniém być przyznał Którym hárdé chćiał króćić KochJez A4.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (2); iż, że (3)] (4): Oczko 29; Iżeś tedy przyznał/ że tu ieſt wielka Wolność/ tedyć ono prawdá/ co dawno powiedźiano/ iż w naywiętſzey Wolnośći/ naywiętſza niewola. GórnRozm B2v; Nawet przyznałem to, iż wm do IM P.Kanclerza niemasz zadney przyczyny ActReg 170; OrzJan 120.

α. Uznać za prawdę wiary [w tym: co (12)] (14): SkarJedn D4v, d8; NiemObr 138; bo y przy oſtátecżney wiecżerzy/ łamánie tego Sákrámentu bez naruſzenia Ciáłá Páńſkiego/ przyznáć ſię muśi. LatHar 189; WujNT 404; WysKaz 14, 19, 37, 39; przyznáć też błąd ich [protestantów]/ y konfederacią vtwierdźić/ rzecż ieſt nieprzyſtoyna y niezbożna PowodPr 37.

przyznać kogo za kogo (1): ktorymi [wywodami] náſzego Iezuſá Chriſtuſá ſkáluią y zá Meſyaſzá przyznáć niechcą CzechRozm 82.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (2); iż, że] (3): ieſli to chcećie przyznáć/ [...] iż we zborze páńſkim/ potrzebne ieſt przepowiádánie ſłowá Bożego NiemObr 34; iż ſtárzy Arianowie/ áby nie muśieli przyznáć iż Chriſtus nie ieſt ſtworzeniem ále Bogiem: tedy to mieyſce ták fáłſzowáli [...] WujNT 305; WysKaz 16.

β. Przypisać cechę, działanie, sprawstwo [w tym: co (26), komu (23)] (27): GórnDworz V4v, Kkv; Ze on [Mokrski] wielki porządek v nas wiedzye w Ruśi/ Káżdy ktory go ſwiádom przyznáć mu to muśi PaprPan L2, M3, N3, Q, X4; Przyznayćie wſzytki rodzáie/ Władzą/ y możność wiecznému Iednowłaycy niebieſkiému. KochPs 144, 144, 145; CzechEp 91; To tylko przypomnieć muſzę/ iż X⟨iądz⟩ K⟨anonik⟩ nie cżuiąc ſię/ lice grubego báłwochwálſtwá/ ſwoiey Kátolice przyznał. NiemObr 120; PudłFr 69; ActReg 40, 184; muśiſz wáſzá kró⟨lewska⟩ M⟨iłość⟩ przyznáć wielkié dobrodźieyſtwo páńſkié/ że ná pomoc wáſzéy kró⟨lewskiej⟩ M⟨iłości⟩ [...] máło nie świát wſzyſtek pobudźić raczył. OrzJan 109; LatHar 320, 495; Bo y Zbáwićiel náſz moc Bożą złemu Piłatowi w vrzędźie iego przyznał. SkarKaz 611b; CiekPotr 21.

przyznać co za co, [kogo za kogo] (1): boſką moc iemu [Kościołowi] przycżytáć/ y zá práwy go kośćioł przyznáć mamy. SkarJedn 23; [á ludzie zátym chcieli ich [św. Piotra i Jana] zá tákowe [tj. za świętych] przyznáć y chwalić GilPos 10].

przyznać kogo kim (1): Synem Bożym/ to ieſt Bogiem/ znátury iuſz śmiáł [Nataniel] tego przyznáć/ krory [!] myśli iego wiedział SkarŻyw 384.

przyznać co jakie (1): co [prawo wyboru króla] sobie zobustron ci zacni Polski y Litewski narodowie ([...] oboiemu temu narodowi [...] iako iedney spolny anierozdzielney Rzptey) pozyteczne przyznali ActReg 40.

Ze zdaniem dopełnieniowym [w tym z zapowiednikiem: to (3); iż, że (3), żeby (1)] (4): ktorzy mu [Chrystusowi] tego przyznáć niechcą/ żeby on miał być Meſyaſzem onym zdawná oycom záſlubionym CzechRozm 164v; Samby to ſnadź Vliſes záwſze przyznał iemu [Mokrskiemu]/ Ze nie miał w ſwoim pocżcie nigdy ták mężnego PaprPan L2; NiemObr 69; GrabowSet K.

Szereg: »przyznać i podświadczyć« (1): Ia niewiem/ ktoby mu [księdzu kanonikowi] to/ przypátrzywſzy ſię Wędźidłu iego [...] przyznáć y dobrym ſumnieniem podświádcżyć mogł? CzechEp 19.
γ. Stwierdzić, że coś się do kogoś odnosi [komu] (2): A Bogu ſámemu infinitum tempus, nieſkońcżony cżás właſnie należy. Y ważnieyby było infinitiuum nieſkońcżony mowię cżás dáć boſtwu [...] niż iy Abráhámowi iuż przeſzłemu muśieć przyznáć CzechEp 68, 213.
2. Potwierdzić, zatwierdzić, przedłużyć moc prawną [co] (3): ComCrac 20; pan Viernoss bendzie winien [...] stanącz w Varssewie v Act Grodzkich a tam [...] sesnacz y poczwierdzicz the vgode [...] a potym tho seznanye do act [...] ziemskich [...] oczyvisczie prziznacz ZapWar 1550 nr 2665; ActReg 21; [Długu u pana Chrystofa Espachera za skóry fl. 52, z którego długu jam [żona zmarłego] jeszcze nic nie wzięła, bo go nie chce przyznać. InwMieszcz 1593 nr 289].
3. Dać, nadać, udzielić; agnoscere JanStat; iudicare Cn [kogo, co; komu (5)] (6): ComCrac 20; Kto wygra, temu panią z klenoty przyznają KochMon 28; o któré gránice pozwał przerzeczonégo N. iáko Principałá/ á was iáko śćienniki: ábyśćie ſtánęli/ y powództwo temu N. powodowi przyználi SarnStat 462; y nagrodę Mam od niego ſámego [Gwizjusza], y od wſzego woyſká; Ze mi to przyznał, iákom ſię przed wielą inych W okrutney [...] bitwie ważył. CiekPotr 63.

przyznać za kogo (1): A Paris z Menelaem bić sie o cię mają, A kto wygra, temu cie za żonę przyznają. KochMon 24.

przyznać czym (1): Także od Brzestia Litewskiego nie mały tract stołu Krolewskiego yszlacheckich dobr [...] odrywac było poczęto co acz Dekretem swym na Seymie walnym Krola IegoM. teraz zmarły przyznał. ActReg 42.

4. Uznać prawomocność czyjegoś stanowiska (3):

przyznać kogo (1): przyznay Arcybiſkupá/ wedle Praw y Prywileiów Koronnych/ którégoś wzgárdźił. OrzQuin C4.

przyznać czym od kogo komu (1): ActReg 114 cf Ze zdaniem nawiązującym.

Ze zdaniem dopełnieniowym nawiązującym do dopełnienia dalszego w zdaniu nadrzędnym (2): Cosię tycze H. Legata iesli ma breue od Papieza do Krola IegoM. dobrze ze poiedzie do Dworu [...] tym przyzna się od Papieza ze iest Krolem naszemu Panu [tj. uzna się w imieniu papieża naszego pana (Zygmunta III), za króla], iako się przyznało, gdy tenze [tj. legat] był v maximiliana w Wieluniu. ActReg 114.

Formacje współrdzenne cf 1. ZNAĆ.

Cf PRZYZNAN, PRZYZNANIE

LWil