Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: PUSZCZANIE

Następne hasło: PUSZCZENIE »

PUSZCZANY (22) part praet pass impf

puszczany (15), puszczan (5), puszczany a. puszczan (2).

W formach złożonych -any (6), -åny (1) Mącz; w formach niezłożonych -ån(-) (3), -an- (1); -ån (2) BielKron, SarnStat; -ån- : -an- SienLek (1:1)

Fleksja

sg
m	N	puszczany, puszczån	f	N	puszczanå, puszczåna, puszczan(a)	n	N	puszczan(e), puszcz(a)no

pl
N	m pers	puszczani
inne formy
pl N subst m i n - puszczané; pl N subst f - puszczan(e), puszczany

sg m N puszczany (3), puszczån (2); ~ (attrib) -any (2); ~ (praed) -ån (2) BielKron, SarnStat, -any (1) FalZioł. ◊ f N puszczanå (3), puszczåna (1), puszczan(a) (2); ~ (attrib) -anå (1); ~ (praed) -anå (2), -åna (1) SienLek (2:1). ◊ n N (attrib) puszczan(e) (1), (praed) puszcz(a)no (1). ◊ pl N m pers puszczani (4). subst m i n puszczané (3); -é (1), -(e) (2). f (praed) puszczan(e) (1) FalZioł, puszczany (1) SienLek.

Sł stp brak, Cn s.v. jaje abo jajca na wodę puszczane; Linde brak.

Znaczenia

1. Który wskutek czyjejś decyzji może się przemieszczać (21)
- a. O ruchu ludzi: któremu pozwala się iść, gdzie chce (7)
  - α. Któremu pozwala się odejść a. opuścić jakieś miejsce (6)
    - αα. Uwalniany (1)
  - β. Dopuszczany do społeczności (1)
- b. O ruchu przedmiotów: spławiany (1)
- c. O ruchu płynów (13)
  - α. Zakraplany, wlewany w celach leczniczych (6)
  - β. O krwi wypuszczanej z organizmu w celach leczniczych (7)
2. Wydawany (1)

1. Który wskutek czyjejś decyzji może się przemieszczać (21):

a. O ruchu ludzi: któremu pozwala się iść, gdzie chce (7):

α. Któremu pozwala się odejść a. opuścić jakieś miejsce (6): Synowie kmieccy dla náuki ſzkolnéy y rzemieſłá przed dwunaśćią lat máią bydz puſczáni. SarnStat 660, 659.

puszczany skąd (1): A thowari kthore thu [Rajecki] ma abi thak dlugo ſtąd nyebili puſchczane azbi krol ye^go M⟨iłość⟩; [...] yeſli winien yeſth albo nye, tho roſztrzignal LibMal 1548/145.

αα. Uwalniany (1): y Zidow, y ormianow, y Tatharow thich ktorzi są pobrany v kogokolwyek y gdziekolwiek naydzies, abi bily pvsczany LibLeg 10/57.

Wyrażenie: »wolnie, wolny puszczany« [w tym: skąd (1)] (1:1): LibLeg 7/100; Rudis, Rózgá álbo pręt którą ſzérmierze y zapáśnici wolni bywáli puſzczani z ſzkoły Mącz 359c.

β. Dopuszczany do społeczności [miedzy kogo] (1): Niecżyſtość cieleſna byłá s trądu/ á tháki nie był puſzcżan miedzy ludzi/ ále oſobno przed namioty mieſzkał BielKron 36v.

b. O ruchu przedmiotów: spławiany [dokąd] (1): COnſtitucią 1565. omienioné ſą Towáry/ któré do Gdańſká puſczáné bydź máią SarnStat 283.

c. O ruchu płynów (13):

α. Zakraplany, wlewany w celach leczniczych (6):

puszczany na co (2): ſok z barzſzcżu wyciſniony/ na bielmo puſzcżany/ mocznie ſpądza bielmo. FalZioł V 78, V 78.

puszczany w co (4): tha wodka w ocży ma być puſzcżana przed ſpaniem dwie godzinie FalZioł II 19d; ſok wyciſniony z iagod pſinkowych [...] ma być tam w maciczę bawełnę w tym rozmocżiwſzy: puſzcżany. FalZioł V 28v, V 78v; SienLek 72.

β. O krwi wypuszczanej z organizmu w celach leczniczych (7): Gdy dobri cżas krew puſzcżać: Tedy też dobrze bańki ſthawiać. Bo w tym niemaſz żadney roznoſci [...]. To oboie ſluſznie y pożytecżnie bywa puſzcżano. FalZioł V 59v.

Frazy: »ma być krew puszczana« (1): W gorący czás niema być kreẃ puſzczaná SienLek 36v.

»żyła, medyjana bywa (a. ma być) puszczana« (4:1): FalZioł V 58, 58v; Ktore żyły/ kiedy máią bić/ á dla ktorych niemocy puſzczány SienLek 33, 35v, 36.

2. Wydawany [o głosie] (1):

Fraza: »słowa mają być puszczane z ust« (1): iż [Pitagoras] wprzod vcżniow ſwych náucżał milcżeć niż mowić/ vkázuiąc/ że ſłowá rozmyſlnie máią być puſzcżáne z vſt. Phil G.

Cf PUSZCZAĆ