Słownik polszczyzny XVI wieku

O Słowniku

Biogramy twórców idei Słownika

Maria Renata Mayenowa, urodziła się 2 VI 1910 w Białymstoku, zmarła w 1988, teoretyk literatury. W 1928-32 studiowała filologię polską w USB, m. in. pod kierunkiem M. Kridla, następnie została nauczycielką gimnazjum w Wilnie, w 1940-41 asystent Uniwersytetu Wileńskiego, w latach 1946-48 kontynuowała studia w Pradze. Była współzałozycielką IBL PAN, kierowała działem historii polskiego języka artystycznego, w latach 1957-69 była zastępcą dyrektora do spraw naukowych; od 1954 profesor UW i PAN. Redaktorka naukowa serii i wydawnictw zbiorowych Biblioteka Pisarzów Polskich, Słownik polszczyzny XVI wieku, Poetyka. Zarys encyklopedyczny, organizatorka międzynarodowych konferencji naukowych poświęconych poetyce i semiotyce (była wiceprezesem Polskiego Towarzystwa Semiotycznego). Zainteresowania badawcze Mayenowej obejmowały głównie problemy języka literackiego, poetyki i semiotyki. Opracowała podręcznik Poetyka opisowa (1949); syntetyczne studium Poetyka teoretyczna (l974), nawiązujące zarówno do tradycji klasycznej poetyki i retoryki, jak do poszukiwań współczesnej semiologii, przynosi opis i reinterpretację podstawowych kategorii struktury i odbioru dzieła literackiego (zwłaszcza pojęcia tekstu, jego spójności i sposobów uczestnictwa w aktach komunikacji literackiej); ponadto prace z zakresu wersologii (np. szkic O sztuce czytania wierszy 1964), historii języka polskiego i edytorstwa tekstów staropolskich. Była redaktorką naczelną wydaniazbiorowego dzieł Jana Kochanowskiego.

(źródło: Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny. Komitet redakcyjny pod przewodnictwem Juliana Krzyżanowskiego, od 1976 Czesława Hernasa. Warszawa 1984.)
foto: archiwum Pracowni

Stanisław Rospond (1906–1982) - językoznawca, profesor Uniwersytetu Wrocławskiego.
W latach 1925–1929 odbył studia polonistyczne i slawistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie następnie pracował jako asystent.
Od 1936 r. pracował jako starszy asystent w Katedrze Języka Polskiego Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, gdzie jako docent pozostawał w latach 1939 - 1941.
W 1945 wrócił na Uniwersytet Jagielloński, jednak w listopadzie przeniósł się do Wrocławia, gdzie utworzył Katedrę Języka Polskiego na tamtejszym uniwersytecie, którą kierował do 1969 r.
Od 1945 r. przewodniczył podkomisji śląskiej Komisji Ustalania Nazw Miejscowości.
W 1946 r. zainicjował prace nad Słownikiem nazwisk śląskich, zaś w 1951 wydał dwutomowy Słownik nazw geograficznych Polski zachodniej i północnej.
W latach 1950 - 1954 był współzałożycielem i rektorem Wyższej Szkoły Pedagogicznej we Wrocławiu, gdzie po przeniesieniu do Opola kierował jej Katedrą Języka Polskiego. Uczelnia ta przekształciła się w Uniwersytet Opolski.
W latach 1958-1960 dziekan Wydziału Filologicznego Uniwersytetu Wrocławskiego.
Współzałożyciel Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego.
Autor i współautor ponad sześciuset prac naukowych, w tym kilkanastu książek i wielu słowników, obejmujących zagadnienia slawistyczne, polonistyczne, śląskoznawcze (głównie z zakresu historii języka). Do najważniejszych prac należały: Gramatyka historyczna języka polskiego, Polszczyzna śląska, Dzieje polszczyzny śląskiej, Nazwiska Ślązaków, Nazwy patronimiczne na Śląsku.
Pierwszy kierownik wrocławskiej pracowni Słownika polszczyzny XVI wieku.

(źródła: Encyklopedia wiedzy o języku polskim, pod red. S. Urbańczyka, Wrocław 1978; Wikipedia: http://pl.wikipedia.org/wiki/Stanisław_Rospond_(językoznawca) [dostęp 24-03-2010].)

Witold Taszycki (1898 – 1979) - historyk języka polskiego, badacz onomastyki i dialektologii historycznej.
Ukończył gimnazjum w Krakowie (1917). Studiował filologię polską i słowiańską na Uniwersytecie Jagiellońskim (1917-1921). W latach 1921-1922 studiował w Sofii i Pradze.
W 1922 obronił doktorat na UJ i został asystentem w Katedrze Językoznawstwa Indoeuropejskiego oraz lektorem języka bułgarskiego w UJ. W 1925 habilitował się w UJ. Od 1928 do 1929 był profesorem Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, w latach 1929-1941 oraz w 1944 był profesorem Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie (w czasie okupacji niemieckiej prowadził tajne nauczanie uniwersyteckie we Lwowie, oficjalnie pracując jako nauczyciel w szkołach zawodowych: handlowej i zegarmistrzowskiej).
Był redaktorem serii Rozprawy z Onomastyki Słowiańskiej oraz szeregu czasopism i słowników. Był między innymi współautorem - wraz ze Stanisławem Jodłowskim - Zasad pisowni polskiej i interpunkcji ze słownikiem ortograficznym, edytorem wielu zabytków literatury staropolskiej: Psałterza floriańskiego, Najdawniejszych zabytków języka polskiego i Krótkiej rozprawy między trzema osobami: Panem, Wójtem i Plebanem Mikołaja Reja.
W latach 1945 - 1946 współorganizował slawistykę i polonistykę na Uniwersytecie im. Mikołaja Kopernika w Toruniu i na Uniwersytecie Wrocławskim, od 1946 profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Od 1939 był członkiem PAU, od 1946 uczestniczył w pracach Komisji Ustalania Nazw Miejscowości, w 1956 został członkiem rzeczywistym PAN. 5 października 1977 uzyskał doktorat honoris causa Uniwersytetu Śląskiego.
Pierwszy kierownik krakowskiej pracowni Słownika polszczyzny XVI wieku.

(źródła: Encyklopedia wiedzy o języku polskim, pod red. S. Urbańczyka, Wrocław 1978; Wikipedia: http://pl.wikipedia.org/wiki/Witold_Taszycki [dostęp 24-03-2010].)

Stefan Hrabec (1912 – 1972)
Studiował filologię polską na Uniwersytecie Lwowskim w latach 1930–1936 pod kierunkiem W. Taszyckiego, J. Janowa i Z. Stiebera.
W 1946 r. osiadł w Toruniu, gdzie w 1946 został powołany na zastępcę profesora filologii słowniańskiej.
W 1952 przeniósł się na Uniwersytet Łódzki, gdzie w 1954 został profesorem nadzwyczajnym języka polskiego, potem zwyczajnym i rektorem.
Habilitował się w r. 1951 na podstawie pracy Elementy kresowe w języku niektórych pisarzy polskich XVI i XVII wieku (1949). Wcześniej dał się poznać jako onomasta dzięki pracy Nazwy geograficzne Huculszczyzny (1950), onomastyka też pozostała jedną z gałęzi jego działalności naukowej. Więcej jednak zajmował się językiem literackim, por. np. O języku Biernata z Lublina (1960), O języku Bazylikowego przekładu A. F. Modrzewskiego De republica emendanda (1960).
Wraz z Konradem Górskim zainicjował prace nad Słownikiem języka Adama Mickiewicza (zredagował t. 3), wydał Flisa Sebastiana Klonowica (1951).
Pierwszy kierownik toruńskiej pracowni Słownika polszczyzny XVI wieku.

(źródło: Encyklopedia wiedzy o języku polskim, pod red. S. Urbańczyka, Wrocław 1978.)

Władysław Kuraszkiewicz (1905 – 1997) - językoznawca, slawista, profesor uniwersytetów: KUL, Wrocławskiego i Poznańskiego.
Studiował filologię polską i słowiańską na Uniwersytecie Lwowskim, doktorat uzyskał w r. 1929. Ucząc w gimnazjach krakowskich, pogłębiał wykształcenie na Uniwersytecie Jagiellońskim; habilitował się w r. 1934, od r. 1936 był prof. nadzwyczajnym Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Całą wojnę przeżył w obozie koncentracyjnym. Od r. 1947 wykładał na KUL i Uniwersytecie Wrocławskim. Od r. 1950 był profesorem Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. W r. 1947 został członkiem PAU, w 1967 – PAN.
Jego liczne prace dotyczyły dialektologii polskiej i ukraińskiej, zabytków staroruskich, jęz. staropolskiego. Wydał szereg tekstów staropolskich w Bibliotece Pisarzów Polskich oraz osobno kilka tomów zapisek sądowych mazowieckich (z A. Wolffem) i wielkopolskich (z H. Kowalewiczem). Wziął żywy udział w dyskusji nad pochodzeniem polskiego języka literackiego. Spośród autorów staropolskich szczególnie zajął się Rejem, wydając jego Postyllę wraz z obszerną charakterystyką języka (1965) i osobno Szkice o języku Mikołaja Reja (1960). Zainteresowanie leksykografią wykazał indeksem Wyrazy polskie w Słowniku łacińsko-polskim Jana Mączyńskiego (1963). Jedną z pierwszych prac nad statystyką wyrazów był jego artykuł Ilość różnych wyrazów w zależności od długości tekstów (1952).
Pierwszy kierownik poznańskiej pracowni Słownika polszczyzny XVI wieku.

(źródło: Encyklopedia wiedzy o języku polskim, pod red. S. Urbańczyka, Wrocław 1978.)