[zaloguj się]
[pdf]

BŁAZEŃSKI (42) ai

błazeński (36), błażeński (6); błazeński BielŻyw (3), HistAl, KromRozm I (3), KwiatKsiąż (2), OrzQuin, BielSat, HistLan (3), BielSpr, BielRozm, Calep (3), LatHar (2), KlonWor; błażeński KuczbKat, CzechEp; błazeński : błażeński BielKron (2 : 1), Mącz (11 : 1), ModrzBaz (1 : 2).

a pochylone (w tym 3 r. błędne znakowanie), e jasne.

Fleksja
sg
mNbłåzeński fNbłåzeńskå nNbłåzeński(e)
Gbłåzeński(e)go Gbłåzeński(e)j G
D D Dbłåzeński(e)mu
Abłåzeński Abłåzeńską Abłåzeński(e)
Ibłåzeńskim I Ibłåzeńskim
pl
N subst błåzeński(e)
G błåzeńskich
A subst błåzeński(e)
inne formy
sg n D skostn - po błåzeńsku

sg m N błåzeński (7). ◊ G błåzeński(e)go (1). ◊ A błåzeński (4). ◊ I błåzeńskim (1). ◊ f N błåzeńskå (4). ◊ G błåzeński(e)j (2). ◊ A błåzeńską (4). ◊ n N błåzeński(e) (1). ◊ D błåzeński(e)mu (1). ◊ A błåzeński(e) (2). ◊ I błåzeńskim (1). ◊ pl N subst błåzeński(e) (5). ◊ G błåzeńskich (3). ◊ A subst błåzeński(e) (4). ◊ D sg n skostn po błåzeńsku (2).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI(XVII) – XVII w.

1. Właściwy błaznowi, trefnisiowi, kuglarzowi, cechujący błazna; do błazna należący, związany z zawodem błazna; ludicrus, mimicus, obscoenus, perridiculus, scurrilis Mącz; deridiculus, ludicer, lusorius, nugatorius, ridiculus Cn (23): KromRozm I A3; Scoenobaticum facere, Ziwot błáżeński wieść/ po powrozách chodzenim ſie obchodźić Mącz 371c, 65c, 169c, 198d [2 r.], 207a, 221d (10).
Zwrot: »ogolić się po błazeńsku« = zgolić całkowicie zarost: ty [...] ktoryś ſye po błazeńſku ogolił. KromRozm I A3.
Wyrażenia: »igrzyska błazeńskie« = rozrywkowe widowiska odbywające się za czasów Cesarstwa Rzymskiego: [Domicjanus] igrzyska błazeńſkie ktore bywáły z dawná/ zápowiedzyał BielKron 148.

»kaptur(ek), zawojek błazeński« (2 : 1): Darius [...] nátychmiaſt mu poſlał piłę/ macżugę y zawoiek błazeński HistAl C3v; Y dał vſzyć kápturek błazeńſki z dzwonkámi HistLan D4, Fv.

»maszkara błazeńska«: Máſzkárę błazeńſką rychléy vyrzyſz ná nas/ y ná Przełożónych náſzych/ á niżli włóśień pokutuiących ludźi w Wárſzáwie Pośćie. OrzQuin Z4v.

»szczęście błazeńskie« = (tutaj prawdopodobnie) szczęście zawodne: Więc kiedy iáki nędznik ſzcżęśćie ma błazeńſkie: Mowią że ma nieborak złoto Toloſáńſkie. KlonWor 11.

»ubiór, szata błazeński(a)« (2 : 1): BielKron 56v; Białymgłowam oddano błazeńſkie vbiory HistLan F3; Albá wyraża onę błazeńſką ſzátę/ ktorą [...] ná P. Iezuſá z nátrząſániem włożono. LatHar 80.

W przen (2):
Wyrażenia: »błazeńska kapica« (obelżywie o stroju mnicha): [Do mnicha] Owa kyedybyć kto co w wyązał/ przekrzćiłby ſye/ y zrzućiwſſy tę błazeńſką kápicę ze wſſyſtkimi zabobony licemyerniczymi/ przyyąłbyś ewángelią. KromRozm I A3v.

»kuglarstwa błazeńskie«: A przez nię [prawdę słowa bożego] żeby wſzytkie y náuki y wynalaſki/ y inne kuglárſtwá práwie błáżeńſkie/ były wykorzenione. CzechEp 360.

2. Obelżywie, pogardliwie: głupi, niedorzeczny, bezwstydny, plugawy, sprośny, haniebny, hańbiący; cordax, ineptus, morologus, obscoenus Mącz, Calep; stolidus Calep; frivolus, futilis Cn (19): BielKron 464v; KwiatKsiąż D3, D4; Mącz 169c, 510b; Dla ich błazeńſkich vſtaw záwżdy dźiurá wtrześie. BielSat C2v [idem BielRozm 19]; KuczbKat 395; drugie iż żadney boiáźni śmierći v nich [u Turków] niemaſz/ bo they wiáry błazeńſkiey ſą/ iżby mieli po śmierći w ráiu s pięknemi pannami roſkoſz mieć BielSpr 52v; ModrzBaz 11; BielRozm 19; Calep 530a, 674a, 1008h; LatHar 316.
Fraza: »błazeńska (to jest) rzecz« (3): Rzecż ieſt błazenſka innym roſkazować á ſam ſiebie ſprawować nieumieć BielŻyw 51, 110, 144; ModrzBaz 7v. Cf »płonny, nikczemny i błazeński«.
Szeregi: »płoche ani błazeńskie«:Lecż/ iákom rzekł/ tákie tańce niemáią być płoche áni błażeńſkie ModrzBaz 55v.

»płonny, nikczemny i błazeński«: ieſliby śię tákie popędliwe chęći [...] puśćiły zá ſwą byſtrośćią/ iákoby z nádzieie płochey/ gdy zniey rzecży płonne nikcżemne/ y błażeńſkie roſtą ModrzBaz 7v.

Synonimy: 1. głupi, kunsztowny, lekki, śmieszny, wszeteczny; 2. gamracki, niesposobny, nietrafny, niewstydliwy, nikczemny, płochy, płony, wszeteczny.

Cf BŁAŹNIWY

KN