[zaloguj się]

BOŻY (15471) ai

o jasne.

Fleksja
sg
mNboży fNbożå nNbożé
Gbożégo Gbożéj, bożyj, bożé, boży Gbożégo
Dbożému Dbożéj, bożyj, bożé Dbożému
Aboży, bożégo Abożą Aboże, boży
Ibożym, bożem Ibożą Ibożym, bożem
Lbożym, bożem Lbożéj, bożé, bożyj Lbożym, bożem
Vboży Vbożå Vboż(e)
pl
N m pers boży, boż(e)
m an boży
subst bożé, boży
G bożych
D bożym, boż(e)m
A m pers bożé, bożych
subst bożé
I m bożymi, bożemi
f bożemi, bożymi
n bożymi
L bożych
V m pers boży
subst boż(e)

sg m N boży (1669).G bożégo (1663); -égo (72), -ego (26), -(e)go (1565); -égo OpecŻywSandR (2), OrzQuin (18), SienLek, Oczko, ZawJeft, JanNKar, SiebRozmyśl; -ego OpecŻywPrzedm, MurzHist (8), MurzNT (4); -égo : -ego OpecŻyw (23 : 8), BiałKat (12 : 4), SarnStat (12 : 1).D bożému (272); -ému (8), -emu (5), -ęmu (1), -(e)mu (258); -ému JanNKar (2), SarnStat (2); -emu OrzQuin, BiałKat (3); -ému : -emu OpecŻyw (3 : 1); -ému : -ęmu MurzNT (1 : 1).A boży (467), bożégo (419); -égo (12), -ego (8), -(e)go (399); -égo OpecŻywList; -égo : -ego OpecŻyw (6 : 6), BiałKat (5 : 2).I bożym (640), bożem (10); -em RejPs (4), RejKup, MurzHist (2), GórnRozm; -ym : -em BibRadz (14 : 1), GrzegRóżn (28 : 1); -em (2), -(e)m (8).L bożym (422), bożem (13); -em MurzNT (2), RejFig, BudNT (3), Oczko; -ym : -em PatKaz II (4 : 4), PatKaz III (2 : 1), SkarKaz (29 :1); -em (1), -ém (1), -ęm (1), -(e)m (10); -ém Oczko; -em : -ęm MurzNT (1 : 1).V boży (89).f N bożå (645); -å (581), -(a) (64).G bożéj (1440), bożyj (36), bożé (20), boży (7); -yj MurzHist (15), MurzNT (21); -é OpecŻyw (17), OpecŻywSandR (2), KlerPow; -y LibMal, ZapKościer (2); -éj : -y PatKaz III (12 : 1), Leop (22 : 1), BielKron (35 : 1), GrabowSet (3 : 1); -éj (117), -ej (12), -(e)j (1311); -éj : -ej BiałKaz (16 : 4), SarnStat (81 : 8).D bożéj (357), bożyj (7) MurzHist (4), MurzNT (3), bożé OpecŻyw (6); -éj (14), -ej (2), -(e)j (341); -éj : -ej BiałKat (3 : 2).A bożą (692).I bożą (558).L bożéj (439), bożé (10) OpecŻyw (9), OpecŻywPrzedm, bożyj MurzHist (3); -éj (5), -ej (1), -(e)j (433); -éj OrzQuin (2), SiebRozmyśl; -éj : -ej BiałKat (2 : 1); -é OpecŻyw (9), -e (1) OpecŻywSandR.V bożå (51); -å (43), -a (1), -(a) (7); -å : -a OpecŻyw (4 : 1).n N bożé (590); -é (25), -e (16), -(e) (548); -é OpecŻyw (4), SienLek, KochFr, KochPieś; -e Oczko, SarnStat (2); -é : -e MurzHist (3 : 8), MurzNT (5 : 1), OrzQuin (1 : 1), BiałKat (9 : 3).G bożégo (1686); -égo (63), -ego (32), -(e)go (1591); -égo OpecŻywSandP, OpecŻywSandR, ForCnR, OrzQuin (4), SiebRozmyśl; -ego ForCnRWiet, MurzHist (8); -égo : -ego OpecŻyw (12 : 4), MurzNT (13 : 8), BiałKat (12 : 8), SarnStat (18 : 3).D bożému (279); -ému (5), -emu (2), -ęmu (2), -(e)mu (270); -ému BiałKat; -emu MurzHist; -ęmu MurzNT (2); -ému : -emu SarnStat (4 : 1).A boże (770), boży (1) KlonFlis; -e (41), -é (39), -(e) (690); -e OpecŻywSandR, MurzHist (2), Strum; -é OpecŻyw (14), OrzQuin (7), SienLek, Oczko; -e : -é MurzNT (3 : 4), BiałKat (2 : 11), SarnStat (32 : 1).I bożym (380), bożem (27); -em (2) Diar; -ym : -em FalZioł (6 : 5), RejKup (2 : 1), MurzHist (1 : 1), MurzNT (1 : 2), BibRadz (8 : 15), ModrzBaz (5 : 1); -em MurzNT (2), -ęm (1) MurzHist, -(e)m (24).L bożym (321), bożem (8); -em LudWieś, ModrzBaz (3); -ym : -em Krom Rozm I (7 : 1), MurzHist (1 : 1), MurzNT (3 : 1), HistRzym (4 : 1); -em (2) MurzHist, MurzNT, -(e)m (6).V boż(e) (3).pl N m pers boży (240), boż(e) (2); -y : -(e) RejAp (9 : 1), WujJudConf (2 : 1). an boży (1). subst bożé (132), boży (1); -é : -y LubPs (2 : 1); -é (7) OpecŻyw (2), MurzHist, OrzQuin (2), BiałKat (2), -e (2) SarnStat, GosłCast, -(e) (123).G bożych (437).D bożym (85), boż(e)m ModrzBaz (2).A m pers bożé (101), bożych (3); -ych CzechRozm, WujNT; -é : -ych BielKron (1 : 1); -é (8), -(e) (93). subst bożé (180); -é (14), -e (3), -(e) (163); -é : -e MurzHist (1 : 1), MurzNT (1 : 1), SarnStat (2 : 1).I m bożymi (146), bożemi (32); -emi SeklWyzn, MurzHist, MurzNT, GliczKsiąż (2), LubPs, Leop (5); -ymi : -emi BibRadz (4 : 2), RejPos (12 : 5), RejZwierc (1 : 5), WujJud (2 : 3), SkarŻyw (5 : 2), SkarKaz (7 : 4); -emi (1) MurzHist, -ęmi (1), MurzNT; -(e)mi (30). f bożemi (6) MurzHist, BielKron (2), RejAp, ModrzBaz (2), bożymi (4) KrowObr, KuczbKat, CzechRozm, NiemObr; -emi (1), -(e)mi (5). n bożymi (10), boż(e)mi (3); -ymi CzechRozm (4), CzechEp (2), NiemObr, ReszPrz, WujNT; -(e)mi BibRadz, WujJud; -ymi : -(e)mi BudNT (1 : 1).L bożych (76).V m pers boży (18). subst boż(e) (1).

stp, Cn notuje, Linde XVIXIX w.

Przymiotnik od rzeczownikaBog; divinus Calep, Cn (15471): BierRaj 17; Ani ten cżlowiek zgrzeſſyl/ ani iego rodzicy/ ale ſie to ſtalo/ aby vcżynki bożé byly w nijm ziawioné. OpecŻyw 63, 48, 114, 130, 133, 180v (16); PatKaz I 5v, 17v; A takoſch ta myla panna byla począta zwyecznoſzczy bozey woczczu nyebyeſkym PatKaz II 22v, 37v, 50v, 60, 63 [2 r.], 66; PatKaz III 114v, 117, 129, 133, 138; HistJóz A4; modlythwa naczye nyech bandzye. y wyelye dzywow ktoreſz czinil za bozym danym MetrKor 46/175, 46v, 117; FalZioł V 66; FalZiołUng V 119; BielŻyw 136, 155; mamy ye [synów] krczyczy na boſchv wyare na ſthary zakon LibLeg 8/161, 133, 11/57; Y iakoż mamy ſpiewać pioſnki boże/ w ziemi czudzey. WróbŻołt 136/4, k. Sv, aa4, ff3, nn4v (8); RejPs 31v, 139 marg, 163v, 222; RejRozpr B3; SeklWyzn 3, b4v, Ev, e2, g4 (7); SeklKat A2v, E2, F3, G2, Sv (6); RejKup b2v, c2, g3v, r2; iż dla wielkih [!] bogactw kthorem miał/ nie Boże ſtworzenie ále towárzyſzem Bożym mnimałem ſie być HistAl Gv, C2 [2 r.]; KromRozm I Ev, [H3v], M4; a ſkoro pana opuścił/ każde słowko boże zdało mu śię potępięniem MurzHist H, B3v, I3v, Lv, L2v, P (8); MurzNT 18v, 51, 103v, 168v marg, Luc 7/30; MurzOrt Bv [2 r.]; KromRozm II i, p4v, q4v, r2, yv (8); KromRozm III A6v, A7v, B2v, D8v, E8 (7); Tobie ſkruchá nie pomoże/ Zaſz nie wieſz ſrogośći Bożey BielKom D; GliczKsiąż C8, H; LubPs P5v marg, R5v, Y3v, Z4v, ee6v marg (16); GroicPorz c4, i4; O oblubienico Boża wybrána bądz nam drogą práwą/ do wietznego weſela. KrowObr 164v; niedziwuy ſie [...] iż ſię wſzyſcy wierni y wybráni Boży Mſzą wáſzą iako bluznierſtwem [...] brzydzą KrowObr 190, C2v, 12, 110, 175, 189v (96); RejWiz 26v, 71v, 87, 111 marg, Dd (6); Leop Eccli 2.Par 32/12, AAa, 1.Mach 3 arg, Ioann 6/29, Rom 3/3 (23); RejFig Bb7; Pánie ſłuchay nas/ Tyś ieſt miedzy námi Kſiążęćiem Bożym BibRadz Gen 23/6, Ps 49/23, II 59v marg, 1.Cor 15/15, 2.Tim 2/19, Hebr 9/9 (48); bo cożkolwiek my mamy dobrego to Boże ieſt OrzRozm P4v, G2; A iuż to trzeći raz przez znáki Boże Aaron kápłáńſtwo odzyerżał. BielKron 41v, 31, 34v, 101v, 266v, 463 (27); GrzegRóżn C2, H2v, K, K2, N3 (11); Mącz 453a; OrzQuin P3; SarnUzn B6, C4v, F4v, G5, G7v (8); że ono ozdobne y ſubtylne budowánie/ ieſt ſpráwione wedle myſli Bożey LeovPrzep a2, Gv [2 r.], G2v, G3, H3, I2v; ktorzy [niewierni] opuśćiwſzy ſtrách Boży vdáli ſie zá ſtráchem ſwiátá tego. RejAp 121v, 76, 131, 168, 169, 197 (8); o pięknośći powiedział/ iákoby miáłá być promieniem dobroći Bożey/ á kthemu záwdy dobra GórnDworz L14, Ce7v, Gg2, Gg4v, L1v, Mm5; HistRzym 127; RejPos A6v, 22, 64, 84v, 284v (12); Według tedy ſtworzenia/ Szátan Boży ieſt: ále według ſwégo wyſtępku/ ſam ſwóy ieſt. BiałKat 16, 13v, 56, 88v, 148v, 283v (20); Gdźie ſad álbo Ray Boży/ známionuie Kroleſtwo Boże y żywot wiecżny GrzegŚm 41, A3v, A4v, 21, 24, 41 (10); KuczbKat 5, 95, 140, 280, 380 (12); Iuż moie látá u dyabłá/ Com ná Boży kábat ſłużył RejZwierc 233v, 45v, 53, 57v, 79v, 266 (15); BielSpr 43 marg; Bo nie ſkąd inąd [...] wſzcżęły ſie odſzcżepieńſtwá/ iedno ſtąd/ że Kápłaná Bożego nieſłucháią. WujJud 20v, 39v, 123v, 185, 236, 249v (23); WujJudConf 8, 46, 59v, 138, 180v (10); y zacni wykłádácże piſmá ſwięthego z oſwiecenia Bożego/ mogą być názwáni Prorocy. RejPosRozpr c3, c, cv; RejPosWstaw [213]v, [413] [2 r.], 42; Z przepuſzcżenia Bożego bywa dan mroz BudBib Iob 37/10, 15/8, 31/2, Is 14/13, 35/4, Sal 2/13 (17); Cży go wierzyć będźieſz/ ſynem Bozym z dobrodźieyſtwá Bożego vcżynionym? BiałKaz G4, C2; Vwierzył Abráhám Bogu/ y pocżytano mu ku ſpráwiedliwośći y nazwan ieſt przyiaćielem Bożym. BudNT Iac 2/23; Kto wierzy wſyná Bożego/ ma świádectwo Boże w ſobie BudNT 1.Ioann 5/10, Luc 22/69, Act 28/28, 2.Tim 2/19, Apoc 19/9, k. Kk3 (25); Weźmi miecż ſwięty Boży/ broń nim wiernych iego StryjWjaz C2v; żadney inney rżecży imię Boże Iehowáh/ oprocż Bogá ſámego [...] nie ſłuży CzechRozm 52v; W kſztáłćie Bożym być co znácży wedle Antichriſtá/ á co wedle piſmá. CzechRozm 56 marg, 3, 57v, 69, 89, 194 (126); Wielkieć to ſą dobrodzieyſtwá Boże/ ktore nam vżycżáne bywáią przez Krztu Swiętego przyięćie KarnNap B2; w krotkiem cżáśie (ieſli ſię nieupámiętaſz) przeklęctwo Boże vcżuieſz ModrzBaz 99v, 11v, 55, 64, 86v, 144v (11); SkarJedn 62, 77, 109, 327, 340 (20); KochOdpr B2v; Calag 253a; Nie ćierpiał krzywdy bożéy Phineás cnotliwy/ Ale mieczem złé karał KochPs 162, 172; ołtarze Boże ludżie [!] Beſtyom podobni rozmiecą. SkarŻyw 58; Rozmáite powołánie Boże do pokuty SkarŻyw 80 marg; Adámie ty Boży kmiećiu/ ty śiedziſz v Bogá w wiecu SkarŻyw 357, 58, 79, 208, 492, 583 (77); Coż ieſt przebog/ duch/ cży mára? Dźiwnać iákaś Boża ſtworá MWilkHist K4, F2v; zá dziwnym foritowánim Bożym onę pięćdzieſiąt tyſiąc Wołochow y Turkow/ náſzych ſześć tyſiąc/ á práwie garść ludzi pobiłá StryjKron 757, 300; ſam Iezus Chriſtus toż cżynił ná Bożey modlitwie nocuiąc CzechEp 288; Bo to inſza ieſt mowić o przyrodzoney iſtnośći/ á inſza o przyśćiu Bożym CzechEp 341; Papież [...] to co ieſt Bożego ſobie przywłaſzcża CzechEp [398], 46, 47, 216, 249, 316 (73); Pan y zbáwiciel náſz/ ktory będąc głową wſzytkich wiernych chwalcow Bożych [...] przedśię wiele nienawiśći/ [...] ná ſobie odnośił NiemObr 3; To ten wierny ſługá páná Chriſtuſow/ żadney rády Bożey/ nie táił przed wiernymi vcżniámi ſwoimi NiemObr 86, 10, 19, 42, 73, 116 (25); NIe rzekł iáko żyw żaden więtſzéy prawdy zwieká/ Iáko kto názwał bożym igrzyſkiem człowieká. KochFr 128 [2 r.]; ReszPrz 25, 53, 69, 108, 112; ReszList 152, 157; KochPieś 27, 46; Niesłycháne wćielenie SYnacżká Bożego ArtKanc B2; Swięte Boże wierne ćiáło/ co w grobie leżáło/ trzećiego dniá z martwych wſtáło ArtKanc F14v, F15, K19, N9, O14v; ZawJeft 13, 31; iako zna Krol IeoM [...] łaskę Bozą wtey sprawie, tak przykładem Bozym, tosz trzeba z ludzmi czynic ActReg 116 [2 r.]; Divinus — Szwiety, bozy Calep 336v; GostGospSieb 2; Phil L3; GrabowSet C4v, R4v; Człowiek choć wyraz Boży/ nieſpoſobny ná to/ Ani nálazł fortélu ná ſzędźiwé láto KochFrag 21; OrzJan 55, 108; Biegayże z [...] onym miłośnikiem Bożym Heliaſzem [...] po drogách mándatow Páná Bogá LatHar 191; O Duſzo moiá/ obrázem Bożym ozdobiona [...] miłuyże tego/ ktory ćię ták wielce vmiłował LatHar 278, 38, 110, 244, 475, 721 (40); Wiedzćie iż Pogánom poſłane ieſt to zbáwienie Boże WujNT 393; A ieſlić [jesteśmy] ſynámi [bożymi]/ tedyć y dźiedźicmi: dźiedźicmi mowię Bożymi WujNT Rom 8/17; Ponieważ głupſtwo Boże/ ieſt mędrſze nád ludźi: á mdłość Boża/ ieſt mocnieyſza nád ludźi [quia quod stultum est Dei sapientius est hominibus, et quod infirmum est Dei fortius est hominibus]. WujNT 1.Cor 1/25; Chriſtus w poſtáći Bożey ieſt rowien Oycu WujNT 723, Luc 3/6, 23/35, Act 23/4, Rom 3/26, s. 687 (114); WysKaz 14, 21, 22, 34, 47; SarnStat [7v], 218, 710, 792, 1292 (13); PowodPr 11 marg, 43, 68, 80; źle dobr Bożych vżywaćie/ á nie pomnićie ná pokorę y ſkromność Chrześćijáńſką SkarKaz 580b; Obieráć miał P. IEZVS [...] dwánaśćie mężow: ktorzyby [...] mogli [...] duſze rozumne y wolne pod iárzmo Bożé y wiáry świętey podbić. SkarKaz 609b, 39a, 83a, 162a, 514a, 637b (25); VotSzl A4v, D2v; Cnotá ieſt ſkarb Boży wielki Ktory widźi cżłowiek wſzelki CzahTr Dvb; GosłCast 17; rzemięśnikom ná budowánie namiotu Bożego ná puſzczy [...] Duchá Bożego było potrzebá SkarKazSej 660b, 684b, 685b, 699a, 699b, 700b (10); KlonWor 29, 53.

W połączeniach pochodzenia biblijnego (50): nieſamym telko chlebem żywie cżlowiek/ ale ij ſlowem ktoré pochodzi z vſt bożych [quod procedit de ore Dei Vulg Matth 4/4]. OpecŻyw 37v; WróbŻołt 79/11; to dzieſięcioro Boże przikazanie dał był pan Bog Moizeſſowy na dwu tabliczach palczem Bożim napyſſane. SeklKat G4v; Iuż ich lator[oſł]ki yáko Cedrowye Boży/ Ná wyzſſą wyroſły LubPs S3v; KrowObr C3v, 23v, 130, 212; Proźbá z vſth vbogiego/ áż do vſzu Bożych prziydzie [ad aures eius perveniet] Leop Eccli 21/6, 34/15; ſłyſzałem głos ieden ze cżterech rogow ołtarzá zlotego/ kthory ieſt przed ocżymá Bożemi [ante oculos Dei]. BibRadz Apoc 9/13 [idem WujNT], Deut 9/10, 2.Par 35/22, Apoc 3/1; OrzRozm B4v; BielKron 34v [2 r.], 35; Toć kazał powiedzieć Pan kthory ma ſiedm duchow Bożych/ y ſiedḿ gwiazd [qui habet septem spiritus Dei et septem stellas Vulg Apoc 3/1] RejAp 34, F2v, 48v, 51; RejPos 69v; WujJud 46; CzechRozm 54, 99v, 106; świętych duſze idą do niebá záraz/ y widzą twarz Bożą SkarJedn 274, 281, 343 [2 r.]; w ocżách Bożych podłemi zoſtawáią/ ktorży ſię v ludzi chćiwośćią prożney chwały nádymáią. SkarŻyw 212, 262; NiemObr 98 [2 r.]; ReszPrz 69; ArtKanc G14; WujNT Matth 4/4, Apoc 3/1, 4/5, 5/6, 9/13; WysKaz 15; SkarKaz 119b, 278a, 383a, 384b, 635a (7).

W formułach dyplomatycznych [z łaski bożej (114), z bożej miłości (18), bożą mocą (1), z mocy bożej (8), z bożej pomocy (1), z przejrzenia bożego (8), z rządzenia bożego (1), z zmiłowania bożego (2)] (153): Wedlye Nayaſznyeyſzego xyazączya a pana pana sygmuntha zbozey myloſczy krolya Polſkyego MetrKor 37/1v; Teraz bogati Czeſarſ naſ yego m. zbozey pomoczy ſzwamy przyyaczielſtwo ma. MetrKor 46/117v, 34/133, 288, 37/3v, 40/174, 61/222v (14); MiechGlab 66; Iam yeſt Svltan Svleyman z bozey moczi pan wyelkii nie zwicziezoni LibLeg 11/87; BOzam moczą Czeſſarz Tvreczky y ynnich wyelye paniſthw LibLeg 11/140, 6/77v, 158, 7/67v, 10/55v, 11/82v (21); ComCrac 1543/11; SeklWyzn ktv; MurzNT A2; GliczKsiąż A2; UstPraw Kv; BibRadz I *2; Woldemarus z łáſki Bożey/ opiekun Ianá z Brándeburgu/ Márgrabie BielKron 370, 298, 412v, 429v [3 r.]; KochSat ktv; SarnUzn A2; GórnDworz A2; KwiatOpis B2v, Cv, [C2]v, Dv; BiałKaz kt; StryjWjaz kt; ia złáſki Bożey Ceſarz/ przeſtáwáć chcę ná tym co on poſtánowi SkarJedn 289, A4; KochPs 2; SkarŻyw A2, 520; StryjKron 747; ZapKościer 32v; WerGośc kt, 207; Iozeph Wereſzcżyńſki [...] z przeyźrzenia Bożego Opát Siećiechowſki WerKaz 275, 279; WerKazPapr kt; KmitaPs kt; ActReg 45, 143; OrzJan 65, 92; WysKaz kt; My tedy Zbygniew z ſmiłowánia Bożégo świętégo Rzymſkiégo Kośćiołá/ Tytułu świętéy Pryſzki Kárdynał y Biſkup Krákowſki SarnStat 382, 59, 249, 380, 834, 1155 (75); SiebRozmyśl A; KlonKr kt; SkarKaz 2.

W charakterystycznych połączeniach: biskup boży(-a, -e) (9), chwalca (53), cierpliwość (5), dobroć (26), dobrodziejstwo (44), dobrotliwość (5), dziedzic (6), kapłan (42), krzywda (24), kształt (27), mierziączka (4), miłośnik (18), myśl (4), nadzieja (4), naśladownik(-wca) (6), nieprzyjaciel (72), obraz (26), obrona (6), postać (21), przeklęctwo (5), przyjaciel (46), rada (18), rodzajnatura’ (2), sława (11), (s)przeciwnik (9), stan (4), strach (5), świadectwo (14), uczynek (11), wiara (42), wierni (41), wybrani (71), wyznawca (6), zbawienie (11), zmiłowanie (5).

Przysłowia: Błogoſłáwieńſtwo Boże cżyni bogátymi. KołakSzczęśl A.

[bibl.] Dáycież Ceſarzowi tzo ieſt ceſarzowo/ a tzo ieſt bożégo bogu. OpecŻyw 75; TarDuch B7v; LibLeg 7/69v; Co Ceſarſkie to dáć iemu A co boże to dáć ſámemu RejRozpr B2v; MurzNT Mar 12/17; KrowObr B2v; Oddayćieſz tedy co ieſt Ceſárſkiego/ Ceſárzowi: á co ieſt Bożego/ Bogu. Leop Matth 22/21 [idem WujNT Luc 20/25]; BielKron 203; RejPos 46v, 249; A Chriſtus záś co Bożego Bogu/ co Ceſárſkiego/ Ceſárzowi roſkazal oddáwáć CzechEp [384], [394]; LatHar 128; WujNT 93, Mar 12/17, s. 170, Luc 20/25, s. 278 (10) [ogółem 23 r.].

[bibl.] Látwiey Wielbłądowi przeiść przez vſſko igielne/ niż bogáthemu wniść do kroleſtwá Bożego. Leop Mar 10/25; Látwiey ieſt wielbłądowi [...] przez dźiurę igielną prześć/ niż bogátemu wniść do kroleſtwá (marg) Bożego. G. (—) niebieſkiego. WujNT Matth 19/24; Luc 18/25; Mar 10/25 [ogółem 4 r.].

ták piękny by bogiem był [...] yáko by go mátká boża vrodźiłá. Mącz 393d.

Zwroty: »(nie) brać, wzywać na daremno itp. (imienia bożego) imię boże« [szyk zmienny] (18): SeklKat F3, F3v; Nie vydźie karánia káżdy/ ktory bierze nádáremno Imię Boże. GroicPorz pp4, y4 [2 r.]; thę obłudę poſwiącáiąc/ y imienia Bożego nádáremne wzywáiąc. KrowObr 67, 84, 88, 92v, 148, 228 (7); BielKron 149; Imienia Bożego niebráć ná dárémność. BiałKat 206; Imieniá Bożego dáremnie niebierz ModrzBaz 140v; CzechEp 325; Imienia nie bierz Bożego/ ná prożność nieſtátku twego ArtKanc M4; SarnStat 710.

peryfr. »paść z nieba bożą rosą« = darmo przyjść: Tákże żoná nierządna gdy iey zewſząd nioſą/ Mnima by iey to pádło z niebá Bożą roſą RejWiz 139v.

»być, siedzieć itp. na (po) prawicy bożej« [szyk zmienny] = esse ad dexteram Dei, sedere a dextris virtutis Dei, sedere in dextera Dei Vulg (60): Pſalm o poſadzeniu pana Ieſuſowym na prawici bożey WróbŻołt ll7; KrowObr 67, 68, 70, 98v, 155 (8); Leop Luc 22/69 Hebr, 10/12; Kryſtus [...] ktory ieſt ná práwicy Bożey BibRadz Rom 8/34; RejPos 21v, 22v [2 r.], 231v marg; BiałKat 88v; GrzegŚm 8, 11, 35; KuczbKat 55; RejPosWstaw 110v; BiałKaz Gv; Chriſtus ſiedźi ná práwicy Bożey CzechRozm 265v, 45v, 49v, 180v, 227, 268 (14); CzechEp 125, 187, 246, 311, 329 (6); oto widzę niebá otworzone/ á ſyná cżłowiecżego/ ſtoiącego po práwicy Bożey NiemObr 120, 9, 120; ArtKanc T17v; LatHar 573; WujNT Mar 16/19, s. 399, 420, Act 7/55, 56 (10); SkarKaz 242b, 243a.

»stworzyć, uczynić itp. na wyobrażenie (kształt, obraz, podobieństwo) boże« [szyk zmienny] = ad imaginem Dei creare, ad similitudinem Dei factum esse Vulg (29): Leop Gen 1/27, Iac 3/9; BibRadz Gen 1/27; ábowiem cżłowiek ná kſtałt Boży ieſt ſtworzon BielKron 5v; HistRzym 53v, 106, 111v; GrzegŚm 21 [2 r.]; KuczbKat 1; że iáko pierwſzy cżłowiek był ſtworzony ná wyobráżenie y podobieńſtwo Boże WujJud 165v; CzechRozm 88v [2 r.]; ModrzBaz 80 [2 r.], 88v, 143; SkarŻyw A4, 271, 532; StryjKron 6; CzechEp 54, 257; KołakSzczęśl A3; y przezeń przeklinamy ludźi ktorzy ná podobieńſtwo Boże ſpráwieni ſą. WujNT Iac 3/9, Yyyyy2; SarnStat 1272; bo ná obraz Boży vczyniony ieſt człowiek. SkarKaz 315a, 315b.

»wzywać imię boże, wzywanie imienia bożego« [szyk zmienny] = nomen Domini invocare Vulg (9): Kielich zbawienia będę brał/ á imię boże będę wzywał. WróbŻołt 115/13, 115/17; LubPs aa4; BiałKat 257; y ſnich z wzywánim imienia Bożeo y zbłogoſłáwieńſtwem iego rozgrzeſzenie wźiął. BiałKaz M4; ModrzBaz 53; Enos iáko pocżął wzywáć imienia Bożego. SkarŻyw 269; WujNT Cccccc 4v; SarnStat 184.

Wyrażenia: »(święty) anjoł boży; święty boży anjoł« = angelus Dei, angelus Domini Vulg (121 : 1): PowUrb +3v, +4; Przeto aniol boży vkazal ſie we ſpaniu Iozefowi OpecŻyw [27], 29v, 48, 58; PatKaz II 64v; WróbŻołt 34/5, 6, L6, ee2; RejPs 136v; SeklWyzn 3; SeklKat F3v, R3; HistAl Cv; MurzNT Luc 15/10; KrowObr B4v, 5, 21, 134v, 171 (9); Ale thy pánie moy Krolu/ iesteś iáko Angioł Boży Leop 2.Reg 19/27, 24/16, 2. Par 32 arg, 4.Esdr 5 arg, Matth 22/30, Act 27/23 (8); BibRadz Gen 21/17, Iudic 6/20, Act 27/23, Gal 4/14, Hebr 1/6; BielKron [842]v, 161; RejAp 20v; HistRzym 28 [2 r.], 29, 41, 46v, 90; Iáko ſie to wielekroć trefowáło/ iż Anieli Boży vkázowáli sie w oſobach pielgrzymſkich RejPos 113, 5v, 42v, 109v, 150, 166 (17); Stróżem y wódzem był Anyół Boży Ludowi Izráelſkiemu. BiałKaz 78v, 78v [3 r.]; KuczbKat 20, 420; RejZwierc 37, 128, 132, 141v, 225v (7); WujJud 216; RejPosRozpr cv; BudBib Gen 32/1; BudNT Matth 22/30, Act 27/23, Gal 4/14; CzechRozm 8, 41v, 42, 47, 49v (10); duſzá twoiá/ zbáwienia y weſela wielkiego w ráiu niebieſkim z Anioły Bożymi y z wybránymi iego vzywie [!] KarnNap Fv; SkarŻyw 69, 126, 151, 188, 286 (8); Ach moi mili pánowie Swięći Boży Anyołowie. MWilkHist H3, C4; CzechEp x2v, 100; ReszPrz 111; LatHar 47, 72, 325; WujNT Matth 22/30, Luc 12/8, 9, 15/10, s. 259 (10); wiédz Anyele Boży/ żem ia vlubiłá/ W czyſtośći żyć ná wieki SiebRozmyśl F3.

»apostoł (święty) boży« (19): SeklWyzn g4; Toć ieſt ono ohydzenie przed Bogiem/ [...] o ktorym Dániel ſwięty nápiſał/ y Páweł Apoſtoł Boży KrowObr 88v, 32, 64v, 195, 198, 209v; BielKron 211v; WujJud 239v; gdyż Apoſtoł Boży vrzędow Kośćielnych wſzyſtkim wobec niewiáſtam zákazał. WujJudConf 169v, 22v, 111v, 147; RejPosRozpr cv; Podáli Apoſtołowie S. Boży/ iſz grzech ieſt po poſtánowionym dziewictwie/ do małżeńſtwá ſię obracáć. SkarŻyw 457; ReszPrz 75; o tym Mieśćie piſze ś. Irenaeus Apoſtołow Bożych dyſcypuł ReszList 190, 189; WujNT 552. Cf »czartowski a nie boży«.

»archa boża« = arca Dei Vulg (29): Filiſtynowie Archę Bożą poſtháwili wedle Bałwáná Dagon Leop 1.Reg 5 arg, 4/17, 2.Reg 11/11, 15/25, 29, 2.Par 1/4 (13); widziſz iż ia mieſzkam w domu z drzewá Cedrowego/ á Arká Boża położoná ieſt w domu obitym ſkorámi BielKron 70, 62v, 63, 70v, 76, 77 (15); BiałKat 138v.

»arfa boża« = cithara Dei Vulg (4): ſpiewáią z wielkim weſelem á z árphámi Bożemi [...] pieſń onę Moiżeſzowę. RejAp 129v, 127v; (widziałem) ſtoiące ná morzu ſklánem/ máiące árfy Boże. BudNT Apoc 15/2 [idem] WujNT Apoc 15/2.

»arfista boży« = Dawid (2): Krol Dawid Prorok y Arfiſtá Boży vpominánie tymi ſłowy cżyni BibRadz I *2v; SarnUzn D6v.

»bicz boży; boży bicz« = kara boża (16 : 4): RejRozpr H, BielKom C7v, C8, C8v; BielKron 251, 255v; Y ten Boży bicż á ten ſrogi pogánin ktory Pon [!] chowa ná niewierniki ſwoie. RejAp 87, 80v, 82v; Przeto mi plagę Boſką/ ſąſiádá winſzuie/ Iż bicż Boży do nas przyść w rychłym cżáſie cżuie. BielSat G4v; BielSpr 76 [2 r.]; Srogi bicz Boży Wſzem práwie groźi. MycPrz I B; ſłucháćlimię będzieſz/ w boiázni y w ſłuſzbie Bożey doſkonáłym zoſtánieſz/ y bicż Boży ku domu ſię twemu nie przybliży. SkarŻyw 35; BielSen 8v [2 r.]; Bo kiedy bicz w pokoiu Boży odpoczywa/ Naród ten od Báłwánów pomocy vżywa. ZawJeft 5.

»bluźnierca, bluźnierz boży« = blasphemus Vulg (4): cożkolwiek kto z dáru Bożego vwłacza komu/ [...] ieſt bluźnierzem Bożym hániebnym OrzRozm P4v; BudBib 2.Mach 9/28 NAprzód práwu Duchownému należy ſąd/ rozeznáć róznice około Wiáry świętéy Krześćiáńſkiéy/ o Heretykach/ Scyſmátykach/ bluźniércach bożych/ y Apoſtátach. SarnStat 221 [idem] 213.

»błogosławieństwo boże; boże błogosławieństwo« (21 : 3): RejPs 221; iż ktho thego Báránká pożywa/ obfitym błogoſlowieńſtwem [!] Bożym nápełnion bywa KrowObr 99, 223; BibRadz I 3 marg, 478v; GrzegRóżn K3; gdyż mąż niewierny przez niewiáſtę wierną otrzymawa błogoſłáwieńſtwo Bożé. BiałKat 190v, 186; WujJud 170; CzechRozm 3, 163, 168; błogoſłáwił ludziom Iozue/ y cżytał im zakon/ y obietnice Bożego błogoſłáwieńſtwá/ ieśli będą dobrzy SkarŻyw 503, 100; Oycowie náſzy [...] W błogoſłáwieńſtwie Bożym látá ſwe ſkońcżáli KołakSzczęśl C2, A, A2v, B3v, B4v; Abowiem błogoſłáwieńſtwo Boże záwſze ieſt ſkuteczne. WujNT 115, 155, Bbbbbb3v; SkarKaz Ooooa; VotSzl Dv; SkarKazSej 695b. Cf Przysłowia.

»błogosławiony boży«: Owce błogoſłáwieni Boży.WujNT Aaaaaa3.

»bojaźń boża; boża bojaźń« = religio Mącz; timor Dei, timor Domini Vulg (266 : 5): OpecŻyw [192]v; PatKaz III 104v; Ieſtliże boiazni Bożey nie będzie, wſzytek ſwiat zaginie. BielŻyw 170; WróbŻołt 13/3, E2, qq6; RejPs 166v, 167; KromRozm I O; MurzHist C3v, Q4; KromRozm II x3; KromRozm III B; GliczKsiąż Ev, Qv; LubPs D2, D2v marg, R5v, Z5, cc6 (11); GroicPorz bv, ev, e4, pp2; KrowObr A2v, 2, 62, 130v, 151 (8); RejWiz 45v, 48v, 49v, 152, 174v (13); Leop *B2, Prov 14 arg, Eccli 28/8, 49/6, Is 2/10 (7); LeszczRzecz A2v; RejZwierz A2v; Then Enoch chodźił w boiáźni Bożey BibRadz Gen 5/24, 6/9, 20/11, Iob 28/28, I 381 marg, Rom 3/19[18] (9); OrzRozm E2v; BielKron 3v, 84, [842], 97v, 170v (6); Religione impediri, Dla boyaźniey Bożey nie ſmieć. Mącz 294b, 162c, 220b, 339b, 422a, 497b; OrzQuin O4, Aa3v; RejAp 153; GórnDworz Hh6; HistRzym 54, 66, 97v, 122, 123 (6); RejPos 25v, 55v, 264, 297, 345v (15); BiałKat 293v; ktorzy ſie ſpráwuią cnotą á boiáźnią Bożą/ iáko v nich kąty wſzytki pełne RejZwierc 67v, 33v, 42, 54v, 60v (34); WujJud 98v, 99, 105; WujJudConf 11v, 197, 211v; RejPosWstaw [412] [3 r.]; MycPrz I A2 [2 r.], C3; StryjWjaz C3v; CzechRozm A4, 89, 220v [2 r.], 229; dziatki kthore wam Pan Bog da/ z pilnośćią w boiáźni Bożey [...] winni będźiećie wychowáć. KarnNap G2, F3, G; ModrzBaz 113; SkarŻyw A2, 118, 178, 182, 263 (29); CzechEp 36, 58, 72, 79, 132 (13); NiemObr 150, 166; KochMRot A2v; ReszHoz 119, 131, 134, 139; ReszList 182; WerKaz 301; ArtKanc Q5v; Bo kiedi ieno wzgodzie awboiazni Bozei obieral Pani/ zawzdi dobre miewali y ſprawedliwe PaprUp D2, D2 [2 r.], D4, Ev, I3; Superſtitio — Fałſziwa boiazn boza, nieſwięte nabozenſtwo. Calep 1033a; GostGosp 2; Phil L2; GrabowSet A2v; OrzJan 102, 121; LatHar 1, 34; KołakCath B; KołakSzczęśl B3, C3; WujNT Rom 3/18, 2.Cor 7/1, Xxxxx3v; WysKaz 3, 4 [5 r.], 12; SarnStat 190, 605, 795, 806, 898; SkarKaz 7a, 42b, 116a, 348a, 421a (8); CiekPotr 24; Bo gdy boiaźń Boża ginie/ y wſtyd vpada: w ſámey tylo kárnośći vrzędowey nádźieiá do pohámowánia złośći zoſtáie. SkarKazSej 659a, 661a, 663b, 678b, 686a, b (13); KlonWor 12. Cf »miłość boża«.

»budowanie, zbudowanie boże« = aedificatio Vulg (5): Leop 1.Tim 1/4; BibRadz 1.Tim 1/4; Ktore gadki rádſzey podáią/ niż zbudowanie Boże w wierze. BudNT 1.Tim 1/4; NiemObr 35; WujNT 1.Tim 1/4.

»chleb boży« = Chrystus; panis Dei Vulg (3): GrzegŚm 5; BudNT Ioann 6/33; Abowiem chleb Boży ieſt ktory z niebá sſtąpił/ y dawa żywot świátu. WujNT Ioann 6/33.

»chwała boża; boża chwała« = cześć, kult, nabożeństwo; religio Mącz, Calep; pietas Mącz; cultus Dei, pietas in Deos, latria Cn; claritas Dei, gloria Dei, honor Dei Vulg [w tym: (k) ku chwale bożej; adorare, in gloriam Dei Vulg (111), cześć i chwała boża; gloria et virtus Dei Vulg (35), służba i chwała boża (14)] (378 : 33): OpecŻyw 53v, 58 [2 r.], 67; PatKaz I 1v; wszytko czynczye ku chwale bozey PatKaz III 145v, 112v, 145v, 149v; KlerPow 3; Boza chwala y modlithwa naczie nyech bandzie. MetrKor 46/46, 117, 175; WróbŻołt qq2v, vv4; RejPs 140v, 156v, 168, 175, 215 marg (7); SeklWyzn e3; SeklKat Gv; Bom czo kolwiek naſię włożił Bożam chwałe wewſſem mnoził RejKup bb7, bb6v; KromRozm I A4, D3v, F3v, P, Pv (6); MurzHist H3v; MurzNT 18v, 43v, 58v, 61, 73v (12); KromRozm III F2v, F3, I6, P; DiarDop 103, 104 [2 r.]; GliczKsiąż A3, E7v, F7v, G8v, H3 (8); Teraziuż tych mow ſwych ſtárych odſtępuycie/ Rádſzey k chwale Bożey vſtá ſwe zgotuycie. LubPs hh2, B5 marg, D2v marg, T marg, T2v, dd3v (18); GroicPorz av, o3v; KrowObr A, A2, 33, 36, 139 (8); RejWiz 52 marg, Cc8v; Leop Ps 66 arg, Rom 3/23, 1.Petri 4/14; OrzList fv, f2v, f3; Nápomina ie Iozue ku prawdźiwey chwale Bożey obiecuiąc im rátunek BibRadz Ios 23 arg, Num I 91 marg, 2.Par 28/19, Ps 74 arg, Is 60 arg, 2.Cor 4/15 (28); s. Wacław [...] kośćioły budował y Bożą chwałę wiodł. BielKron 323, 38v, 77, 88v, 206v, 230 (43); GrzegRóżn A2v, H, Ov; Propagare religionem, Bożey chwały pomnáżáć. Mącz 325d, 301c, 419d; OrzQuin E2; SarnUzn B7v; GórnDworz H2v; RejAp 78, 141v; HistRzym 93; RejPos 23v, 79, 203 marg, 352v; BielSat G, G4v, L4v; KwiatOpis [C2]; HistLan F5v; niegodźi śie [...] żędáć oney w Małżeńſtwo/ ktora ná fłużbę y ná chwałę Bożą ieſt poświęcona. KuczbKat 350, 115, 280, 295, 300, 390 (10); WujJud 47v, 75v, 107v, 126v, 140 (10); WujJudConf 12v, 13v, 40, 51v, 214 (9); RejPosRozpr c [2 r.]; RejPosWstaw [412]v [2 r.], [413], 42 [2 r.], [1102]v; BudBib Bv, B3 [2 r.], C3v; BudBibKaw A3v; BudNT a5 [2 r.], dv; Potym mu Sceptrum złote w práwą rękę włożył/ Iábłko w lewą/ by páńſtwo k chwale Bożey mnożył. StryjWjaz C3; CzechRozm A2v, 1v, 24, 44v, 50 (41); ModrzBaz 11v, 23v, 59; SkarJedn 366, 402; źiemia wſzyſtkie żywioły w śię iakoby záwárłá nie ná deſpekt żywiołóm inſzym [...] ále ná chwałę Bożą á wyſławienié Niebá Oczko 4v; SkarŻyw 21, 47, 62, 80, 283 (13); CzechEp 26, 27, 47, 50, 206 (13); NiemObr 4, 5, 6, 23, 66 (6); ReszHoz 118, 140; ReszList 165; WerKaz 296; Cierṕ do cżáſu (ma rádá) gdzie możeſz vlegay Tylko wżdy Bożey chwały proſzę nieodbiegay. BielSen 14v; ArtKanc K18v, Lv [2 r.]; Religio ‒ Nabozenſtwo, skłounoſcz [!] do chwałi bozei. Calep 908a; OrzJan 124; LatHar +9, 61, 72, 134; KołakSzczęśl A2v, C; Stráſzny ſąd przećiwko tym/ ktorzy namnieyſzego dobrodzieyſtwá nie vżywáią ku czći y chwale Bożey. WujNT 108, 9, 56, 136, 159, 318 (36); WysKaz 42; SarnStat *3v, 3, 4, 166, 187 (15); PowodPr 14, 18, 26, 51, 52 (12); SkarKaz 244b, 421b, 453a, 456b, 457a (14); SkarKazSej 666b, 682b, 700a; KlonWor 47. Cf »miłość boża«, »służba boża«.

»chwała boża« = Bóg w pełni majestatu; claritas Dei, Deus, gloria Dei Vulg (34): OpecŻyw 68; SeklWyzn g4v; Ezechiel ktori widział oblicżność chwały Bożey Leop Eccli 49/10, Ez 43 arg, Act 7/55; BibRadz 1.Mach 4/24, Apoc 21/23; vkazáłá sie moc y chwałá boża ná domu Bożym przed wſzytkimi. BielKron 40v, 31, 38, 41 [2 r.], 41v; GrzegRóżn M2; RejPos 22v, 353v; KuczbKat 390 [3 r.]; Niebá wypowiádáią chwałę BOżą/ to ieſt iáki Bog ieſt oznaymuią SkarŻyw A3, 21 [2 r.], 121; NiemObr 120; LatHar 667; KołakSzczęśl B4v; pátrząc pilnie w niebo/ vyźrzał chwałę Bożą/ y Ieſuſá ſtoiącego po práwicy Bożey. WujNT Act 7/15, s. 315, Ioann 11/40, Rom 5/2 marg, 2.Cor 4/6, s. 796; SkarKaz 576a, 636a.

»Ciało Boże« = Chrystus (9): panna maria vyerne czyalo boze pyaſtouala w oſobye dzyeczyątka PatKaz II 38v; porodzyla y vydzyala yſte czyalo boze/ nye w oſobye oplatka ale wrąku boſtwo thrzymala PatKaz II 44; abouyem czyalo boze ſczyſtego yey czyala poſzlo PatKaz II 46v, 38 [2 r.], 38v, 42, 44, 49.

»cud(o) boży(-e)« (13): Stalo ſie kiedy tam zwielkim nábożenſtwem cżekali tzuda bożego OpecŻyw 4v; SkarJedn 23; pogánie [...] vpámiętáli ſię/ á cudo Boże vználi y w Chryſtuſa vwierzyli. SkarŻyw 517, 202, 208, 285, 332, 535 (7); Donátyſtowie [...] Krzyżmo ś. w ámpułce śkláney wyrzućili: ktora cudem Bożym zoſtáłá nie ſtłuczona. WujNT 429, 322; SkarKaz 417b, 576a. Cf »sprawa boża«.

»boży czas; czas boży« (2 : 1): W Boży czás/ towárzyſze moi wyieżdżayćie KochJez Bv; Poiedziem nań [sejm] ochotnie/ będzieli cżás Boży BielSjem 5v; KlonFlis H4.

»cześć boża; boża cześć« = honor Dei, honor Domini Vulg [w tym: ku czci bożej (29)] (68 : 3): Będzieli kto vwlocżyl tzci bożé/ ſmiercią zlą niecháy vmrze OpecŻyw 130, 115, 130 [2 r.]; KromRozm I P; GliczKsiąż A2v; Ceſárſka przyſięgá/ nic nienależy ku ćći Bożey. KrowObr Rr, A2, 33 marg, 36; Y prośił lud Páná Bogá nawyſzſſego w modlitwie/ áż ſie dokonáłá cżeść Boża Leop Eccli 50/21, 1.Petri 4/14; BielKron 13, 29, 31, 49v, 223v (14); KwiatOpis [C2]; HistLan F2v; KuczbKat 280; WujJud 58v [2 r.], 212, Ll7v, 53 żp; RejPosRozpr b4, b4v; RejPosWstaw [1102]v; SkarJedn Av, A2, A7, 199, 380; Lecż v nas á zwłaſzcżá tu w Litwie miedzy Ruśią/ wiárá w Bogá ginie: á cżeść Bożą oddáią cżártom SkarŻyw 36, 80, 114, 115, 230, 462 (11); NiemObr 121; ActReg 168; LatHar +9; WujNT 26, 108, 233, 248, 566 (9); SkarKaz 456a; Kto czći Bożey broni/ Bog go też broni. SkarKazSej 682b marg, 682b, 699a marg, 700a.

»(święty, -ci) człowiek, ludzie boży« = homo Dei, vir Dei Vulg (22): áby był doſkonáły człowyek Boży/ ná káżdy vczynek dobry gotow. KromRozm II i4v; KrowObr 207; Leop 4.Reg 7/18; BibRadz Gen 5 arg, 2.Petr 1/21, BielKron [842]v [2 r.], 161, 361v; HistRzym 124; vmieyże też nań tákie bacżenie mieć iáko ná dar boży á ná cżłowieká Bożego RejZwierc 34v; ále od duchá świętego nátchnieni mowili święći ludzie Boży BudNT 2.Petri 1/21, 1.Tim 6/11; CzechEp 111, 120; NiemObr 70, 73, 74; Ten znák ábo pieczęć ktorą ſię ludzie Boży piecżętuią/ ieſtći znák krzyżá ś. WujNT 856, 1. Tim 6/11, 2.Tim 3/17, 2.Petri 1/21.

»dar, darowanie boże (-y); boży dar« = donum Dei Mącz, Vulg; gratia Dei, munus Dei Vulg [w tym: z daru, darowania bożego (23)] (231 : 10): OpecŻyw 13v, 49v; PatKaz I 17; z oſobliwego darv bożego cżyſtą panną zoſtała. SeklWyzn F, 2v, f3 [2 r.]; RejKupSekl a6v; MurzHist B4v, O3v, O4v, Qv; MurzNT Luc 21/4; KromRozm II p3; KromRozm III F3v, F5v, N2v, Hv; Synu miły rozum twoy ieſt oſobny dar Boży BielKom C4; GliczKsiąż A4, P7; LubPs R4, Y6v marg, cc6 marg; GroicPorz A3v; KrowObr 45v, 53, 59v, 139, 148 (12); Leop *A3v, Eph 2/8; BibRadz I *3v, *5, *5v, Ioann 4/10; OrzRozm A3v, P4v [3 r.]; BielKron 79v, 80v, 157; KwiatKsiąż F2; Mącz 206d, 454c [2 r.J; Dar nád dármi Bożymi thu y ná onym świećie/ Królewſki ſtan ieſt. OrzQuin Q, Fv, F3, G3v, O4; Prot Cv; GórnDworz B7v, M2v; RejPos 23; BiałKat 158v, 316, 373v; KuczbKat 80; Prorok niechciał nic wziąć/ powiedáiąc iż ſą nie przedáyne dáry Boże. RejZwierc 64v, 75v, 110, 146, 231v (19); WujJud 108v, 113v, 114v, 210, 258v (12); WujJudConf 98, 108v, 179v; BudBib Sap 8/21; MycPrz I A2; BiałKaz F2v; BudNT Act 8/19, [20]; CzechRozm 172v, 194, 201, 213, 215v (13); Wſzákże ktorzi vcżćiwość miłuią [...] to ſobie rozmyśláią/ że pokarm y napoy dáry Boże ſą ModrzBaz 52v, 12, 30, [38]v, 139v; SkarJedn A5v, A6v, 347; Oczko 24; KochPs 89; Láſká vprzedzáiąca/ y powołánie do wiáry wielki dar ieſt Boży. SkarŻyw 25 marg, 26, 92, 118, 147, 235 (35); Ale iż nam teraz nie idźie rzecż/ áni o Chriſtuſá/ áni o náſzey z dárowánia Bożeo zacnośći CzechEp 240, 14, 91, 131, 164, 217 (11); CzechEpPOrz **2; ReszPrz 81, 88; Cieſzyćielem ćię zowiemy/ żeś Boży dar dobrze wiemy ArtKanc H6; GórnRozm E2v [2 r.], M4v; KochFrag 23; LatHar 36, 251, 462, 477, 503 (10); KołakCath B2v; WujNT 108, 117 marg, 164, 232, Luc 21/4 (26); WysKaz 4; SarnStat 48 [2 r.], 380, 862, 863; SiebRozmyśl A; PowodPr 34; SkarKaz 41a marg, 80b, 83b, 204b, 579a (10); CzahTr [Dv]; SkarKazSej 657a, 666b; KlonFlis D3. Cf »święty i boży«.

»dekret boży; boży dekret« (8 : 1): ſámi w ſwe śidłá powpadáią zá nieomylnym dekretem Bożym LubPs bb3v marg, BibRadz I 163v marg, I 453v marg; SarnUzn G5; RejPos 14v; ktory [król] iſz śię był vrodźił/ pod Decret Boży podliegł BiałKaz Hv; CzechEp 34, 287; wskrzeszaiąc Dekretem Bozym factią skazaną ActReg 142.

»dom boży; boży dom« = zgromadzenie wiernych; domus Dei, domus Domini Vulg (35 : 1): WróbŻołt 91/14, ff5, 121/3, qq3; SeklWyzn g2v; nic ynego niewidzym w domu bożym/ y między ludzmy/ iedno ſzatańſkie Bałwophalſtwo SeklKat E2; Leop 1.Petr 4/17; CzechRozm 61, 253v, 254 [2 r.]; [apostołowie] wiedzieli że [sakrament chrztu] ieſt broną do Bożego domu KarnNap B; SkarJedn 2, 7, 109, 188, 388 (6); SkarŻyw 249, 269; CzechEp 199; NiemObr 8, 36, 84; ReszPrz 8, 13; Papież nie ieſt Biſkupem y Rządzcą ſámego miáſtá Rzymu/ ále wſzytkiego domu Bożego WujNT 726, 719, 1.Tim 3/15, s. 726, 756, Hebr 10/21 (9); SkarKaz 606b.

»dom boży« = niebo; domus Domini Vulg (7): Abym mieſzkał w domu bożym na wiecżną długoſć dniow. WróbŻołt 22/6, 121/1; OrzRozm M4v; BielKron 14v; ktorego nędzę widząc ſyn Boży z ſthąpił z niebá/ y odkupił go właſną krwią/ á w wiodł do domu Bożego gdyż piekło złupił. HistRzym [89]v, [89]; Bo w domu Bożym wiele ieſt mieſzkánia/ á inná świátłość ieſt słonecżna/ inna gwiazd innych SkarŻyw 32.

»dopuszczenie boże; boże dopuszczenie« [w tym: z dopuszczenia bożego (27), za dopuszczeniem bożym (3)] (36 : 7): Pochodzą ſny iedne według ſprawy ciała, drugie z Bożego dopuszcżenia. GlabGad L3v, L4; LudWieś A4; SeklKat L4; jż zły Duch niema moczy nadwiernem wſſelkem Cżłowiekem krom oſſobliwego dopuſczenia Bożego RejKupSekl a8; KrowObr 32v, 231; BibRadz I 201 marg; BielKron 25v, 68, 178, 260v, 323 (8); RejZwierc 124v; WujJud 4v; ná ćię nic nie może [...] przypáść [...] bes Bożego dopuſzcżenia CzechRozm 226, 226v, 228, 229v, 232, 245 (12); y kazał mu [papież] być dobrey myſli/ á ono dopuſzcżenie Boże bráć zá krzyſz/ y znák miłośći Boſkiey SkarŻyw 290, 36 [2 r.], 294; CzechEp 143 [2 r.], [411]; NiemObr 154, 160; WujNT 607, 859; wſzyſtki dobrá y kupie [...] zá dopuſczeniém Bożym ná Morzu potonęły SarnStat 1118; PowodPr 29.

»droga boża; boża droga« = via Dei, via Domini Vulg (22 : 1) byl wdzięcżen ijż przez trzy dnij s nijm mieſſkali ſluchaiątz drógi bożé. OpecŻyw 53, 62v, 74v; MurzNT Mar 12/14; Leop Matth 22/16; BielKron 4v, 32, 78v [2 r.], 93; wiemy żeś ieſth prawdziwy/ á drogi Bożey prawdziwie náucżaſz RejPos 250; WujJud 40; SkarJedn 10; nie tylo świeccy oni/ ále y duchowni ſynowie Boży/ odſtąpili drog Bożych y bogoboynośći przodkow ſwoich SkarŻyw 269, [236], 352; [zgromadzenie to światem zową] iż złą pożądliwośćią odwodzi ludzie ćieleſne y ziemſkie od drogi Bożey WujNT 838, Matth 22/16, Mar 12/14, Luc 20/21, Act 18/26, 19/9; SkarKaz 40a.

»duch boży; boży duch« = myśl, natchnienie boskie; spiritus Dei Vulg (361 : 1): zali możemy naleſtz iemu tak rownego mężá ktory ducha bożego ieſt pełen HistJóz B2v; BielŻyw nlb 9; MiechGlab 20; SeklKat O4v; Abowim ktorzy duchem bożym bywáyą ſpráwowani/ ći ſą ſynowye boży. KromRozm I F4v, B3; MurzHist K4v, R2; Nie zwiedzyeſz go w moiey ſtroży Bo przebywa w nim duch boży BielKom D2; LubPs R6; KrowObr 54, 65v, 79, 183, 231v (8); Leop Gen 41/38, Ex 31/3, 1.Reg 16/13, 15, Dan 6/3, 1.Cor 7/40; LeszczRzecz A5; A nie zaſmucayćie Duchá onego świętego Bożego BibRadz Eph 4/30, Gen 1/2, Ex 31/3, 1.Reg 11/6, Rom 8/9, 1.Cor 3/16 (12); BielKron 17, 43v, 52, [842], 203 (7); GrzegRóżn B, M2; SarnUzn H2; SienLek T4, T4v; GórnDworz Yv; RejPos 67, 129v, 137v, 139,144v (9); BiałKat 51, 83v, 156, 366; znaymy że duch Kryſthuſow ieſt duch Boży pokorny GrzegŚm 65, A2, 48, 53, 65, 66 (9); HistLan F4; KuczbKat 120, 125, 250; WujJud 67v, 73 marg, 105v, Ll4v; WujJudConf 31, 66, 67, 191v; RejPosRozpr b4v, c2; RejPosWstaw [413], [1103]v; BudBib Gen 1/2, Is 40/7 [2 r.]; Iesli bywacie ſromoceni dla imienia Chriſtuſowego/ błodzy(śćie)/ gdyż ſławny á Boży duch na was odpocżywa BudNT 1.Petr 4/14, Matth 12/28, 1.Cor 2/14, Eph 4/30, Hh4 [4 r.]; CzechRozm 27v, 84v, 186, 188v, 246 (74); ModrzBaz 23v, 30v, 101, 136v; á gdzie Duch Boży/ tám kośćioł/ y wſzytká łáſká SkarJedn 10, 9, 10, 11, 21, 135 (16); SkarŻyw 30, 82, 86, 134, 213 (36); CzechEp 5, 7, 30, 35, 49 (22); NiemObr 74, 116, 138, 173, 174 (61); KochMRot A3; GrabowSet Kv; LatHar +7, 7 [2 r.], 665; KołakSzczęśl B4v; Niewiećie iżeśćie kośćiołem Bożym/ á Duch Boży mieſzka w was? WujNT 1.Cor 3/16, s. 240 marg, Act 8/39, s. 580, 628, Eph 4/30 (21); PowodPr 17, 27, 29, 31, 38 (10); SkarKaz 81a, 274a, 457a, 518b, 579b; SkarKazSej 660a, 660b [4 r.], 661a, 699b (7).

»dzieci, dziat(ecz)ki boże« = filii Dei, nati Dei Vulg (18): ábychmy dziećmi Bożymi zwáni byli BudNT 1.Ioann 3/1, Ioann 11/52, Rom 9/7, Philipp 2/15, 1.Ioann 3/2, 10 (7); CzechRozm 22v, 61, 173, 173v, 178v (7); NiemObr 12, 13, 32; ábyśćie byli bez przygány/ y ſzczerymi dźiatkámi Bożymi WujNT Philipp 2/15.

»dziedzictwo boże« (3): OrzQuin Vv; Sam ij [Kościoł] zbudował nawyżſzy. Y dla tego dziedźictwem Bożym y ludem Bożym ij zową. KuczbKat 80; Piotr też ś. nápomina one ſtárſze/ áby nie pánowáli/ nád dźiedźictwem Bożym. NiemObr 18.

»dzień boży« = dzień Sądu Ostatecznego; dies Domini Vulg (1): iákimiż wam potrzebá być w świętym obcowániu y w pobożnośćiách: oczekiwáiąc y śpieſząc ſię ná przyſzćie dniá Páńſkiego (marg) Bożego. 1 L.G. (–) WujNT 2.Petr 3/12.

»co dźień boży« = codziennie (1): W Kántábryiéy trzy źrzódłá/ ná ośm ſtóp od śiebie/ vpádáią/ álbo wyſycháią/ co dźień Boży/ rázów dwánaśćie. Oczko 9v.

»dziw boży« = mirabile Dei Vulg (8): Slyſſeliſmy ié mowiącé naſſymi ięzyki/ wielkié dziwy bożé. OpecŻyw 176; PatKaz III 122; MiechGlab 48; á tám ſie Moiżeſzowi dziw wielki Boży vkazał BielKron 28v, 352v marg; RejAp 149v; Y dziw boży nie tylko áby co pámiętáć miał ále iż nie poſzáleią. RejZwierc 100; BudBib Iob 37/14.

»ewanjelija boża, ewanjelijon boże; (święta) boża ewanjelija« = evangelium Dei Vulg (31 : 3): KromRozm I M [2 r.]; KromRozm II a3v, c3, f4; KromRozm III B7v, Cv, F3v, F5, Q2v (9); KrowObr 127v, 128v, 146, 157v; Leop 1.Thess 2/2, 1.Petr 4/17; gdyż w nocy y we dnie robiąc [...] przepowiedálichmy v was Ewánielią Bożą. BibRadz 1.Thess 2/9, 2/2, 8; WujJud A6, 29; Abym był ſługą Ieſuſa Chriſtá miedzy narody/ offiáruiąc Ewánielion Boże BudNT Rom 15/16; WujNT Rom 15/16, 2.Cor 11/7, 1.Thess 2/2, 8, 9 (7); Ták mi Boże pomagay/ y te święte Boże Ewánielie. SarnStat 1125.

»głos boży; boży głos« = Dei vox, vox Domini Vulg (35 : 3): Głos boży ieſt łamiący drzewa Cedrowe WróbŻołt 28/5, 28/3, 4 [2 r.], 7, 8, 9; RejKupSekl a8; Leop Act 12/22; iżeś nie vſłuchał głoſu Bożego/ gdy odemnie odeydzyeſz zábije cię Lew BielKron 85v, 32v, 46, 141v; Prot D3v; SarnUzn G5; BiałKat 23v; WujJudConf 231; Záiſte głos Boży poſtánowił/ áby káżdy w pracy á w poćie chlebá pożywał ModrzBaz 83, 87; SkarJedn 300, 327, 366; SkarŻyw 14, 297, 332, 490, 502 (10); CzechEp 206; KołakSzczęśl A4v; WujNT Act 12/22, s. 446 marg; Y vczynili iáko Abram Pátryárchá: ná głos Boży wyſzli z źiemie ſwoiey SkarKaz 519a, 3v.

»gniew boży; boży gniew« = ira Dei Mącz, Vulg (206 : 4): OpecŻyw 17v; yſz dla adamouego przeſtąpu kozdy ktory by podluk przyrodzenya ſnyego ſyą narodzyl myal bycz ſynem gnyeuu bozego PatKaz I 17v, 15v; MiechGlab 55; RejPs 221; LibLeg 10/150v; SeklWyzn c3v [2 r.]; rodzim ſię wſziſczy w gniewie bożym SeklKat Q4, R3v [2 r.], T4v, V, Xv (9); RejKup r2v; HistAl Cv; KromRozm I H; MurzHist D3, P, Q2v, Q4, Q4v, S2; KromRozm II e4, i3v; KromRozm III Bv; GliczKsiąż P2, P4; LubPs F4v marg, K3, K3v marg, X3, Z3v; GroicPorz c4, g4v, z4; żadny tzłowyek niemoże wiedzieć [...] ieſli ieſt łáſki/ álbo gniewu Bożego godzien y winien KrowObr 53, 152v, 153v, 185v, 242 (13); RejWiz 173; Leop Iudith 12/2, QQqq5, Nah 1 arg; LeszczRzecz A4v; BibRadz I 183v marg, I 273v arg, I 281 marg, Ps 6 arg; OrzRozm G3 [2 r.]; BielKron 41, 152v, 214, 219v, 240v (13); GrzegRóżn K3; Deteſtari iram Dei, Bac ſie gniewu bożego/ wiárowáć ſie go. Mącz 452c, 302b; OrzQuin M4v, O, Ov, Sv, Yv (11); Prot D2; Idźcie á wyleycie z bań ſwoich gniew Boży ná ziemię. RejAp 130v, 6, 91, 122, 125v, 138v (23); HistRzym 54, 117; RejPos 138v; RejPosWiecz3 98 [3 r.], 98v, 99v; BiałKat 226, 316; KuczbKat 375; A to vważay/ ábyś nie vpadł w gniew Boży RejZwierc 34v, 114, 114v, 119v marg, 160v, Aaa4; BielSpr 44v; WujJud 92v, 101v, 102, 105, 242v marg (7); WujJudConf 63v, 101v, 231, 242v; RejPosWstaw [1102]; BudBib Ps 105/32; Ciemnośći ſię znowu rozmagáią. y ine znáki gniewu Bożego iáwnie ſię okázuią. BudNT a4, Apoc 15/1; CzechRozm 221v marg, 239v, 253v, **2; KarnNap A4; ModrzBaz 109, 143v, 144; SkarJedn 3, 5; Co ſwym kłamſtwem pożyczeſz/ ięzyku wſzeteczny/ Ieno ludzką nienawiść/ á gniéw boży wieczny? KochPs 186; SkarŻyw 58, 482, 483, 502, 546 (13); StryjKron [226]; CzechEp 11, 47, 49, 187, 188; NiemObr 115; ReszHoz 115, 116; ReszList 150, 156; WerGośc 208, 213; ArtKanc E10, M5v, N8; twoiéy córy cnotą/ bicz gniewu Bożégo Odwrócon ieſt ſczęśliwie od ludu náſzégo ZawJeft 48; Y on pić będzie z winá gniewu Bożego WujNT Apoc 14/10, s. 27, Ioann 3/36, Rom 1/18, Eph 5/6, Col 3/6 (11); WysKaz 22, 37; SarnStat 906; PowodPr 21; SkarKaz 278b, 348a, 421a, 488b, 577a (6); SkarKazSej 706b.

»boża godzina«: Iedź gdźieś vmyślił/ iedź w Bożą godźinę Cnotliwy źiemku KlonFlis D4v.

»(Horeb) gora boża (Chorewa); boża gora Oreb« = góra Synaj; mons Dei Horeb Vulg (4 : 1): WróbŻołt 67/16; MOizeſz [...] przyſzedł do Boży gory Oreb Leop Ex 3/1; BibRadz 3.Reg 19/8; y wſtąpił Moiżeſz ná gorę Bożą BudBib Ex 24/13, 3/1.

»boży grob; grob boży« (12 : 10): Kto nám kamiéń odloży Za ktorym ieſt grób boży. OpecŻyw 171v; KromRozm III L6; pánowie z Rodis/ ná tym byli fundowáni áby ſtrzegli grobu Bożego od Sárácenow BielKron 346, 183v, 302, 325, 326v, 355 (7); BielSpr c; Iákobitowie/ Popiani [...] iako y Láćinnicy klaſztory ſwoie przy Bożym grobie w Ieruzálem máią SkarJedn 307, Ax, 253, 254, 255, 258 (8); SkarŻyw 353, 396; MWilkHist A2; O cudách ktore ſię działy [...] v tego grobu Bożego Hieronym S. ták piſze WujNT 385.

»imię boże« = nomen Dei, nomen Domini Vulg [w tym: imieniem bożym (26)] (209): OpecŻyw 114 [2 r.]; Będę chwalił gimię Boże w ſpiewaniu TarDuch A7v; WróbŻołt mm3, 112/2, 3, 121/4, 148/5, 12; RejPs 226; Poproſnoſci nieſtatku twego/ Niewſpominay ymienia Bożego. SeklKat B3, E4v, F, F2v, F3, Sv (12); LubPs M2, R2v marg, S6 marg, bbv marg; KrowObr 72v, 92v [2 r.], 147v, 159v; Leop Rom 2/24; BibRadz I*2v, I 11v marg, Rom 2/24; BielKron 35v, 464 [3 r.]; Informata et impressa notio Deorum in animis nostris, Wiádomoć ymienia Bożego w náſze vmysły przirodzenie wpoyiło. Mącz 250c; RejAp 60v, 61, 134; RejPos 79, 185; Gdy ábowiem prośiſz/ áby było poświęcóné w tobie imię Bożé BiałKat 206, 51 [2 r.], 206; KuczbKat 285, 365 [2 r.], 385 [2 r.]; WujJud 62; RejPosWstaw [223]; CzechRozm 49v, 55, 155v, 196v, 247v (20); Chrześćiánie ktorzy tám byli [...] dla imienia Bożego prośili go/ y [...] to ná nim wypłákáli: iſz ſię ſpráwowáć ich kośćiołá podiął. SkarŻyw 528, 22, 103, 125, 457, 483; CzechEp 73, 86, 155, 238, 302 (11); NiemObr 101, 108; LatHar 577; y znoili ſię ludźie znoiem wielkim/ y bluźnili imię Boże WujNT Apoc 16/9, Rom 2/24, s. 731 marg; PowodPr 48; Błogoſłáwieńſtwo ludzkie imieniem Bożym/ á błogoſłáwieńſtwo ſámego Bogá przez ludzie/ rożne ſą SkarKaz Oooo a; VotSzl Bv; SkarKazSej 699a. Cf »brać na daremno imię boże«, »wzywać imię boże«, »w imię boże«, »boży i Chrystusow«.

»w imię, imiono boże« = in nomine Dei Cn (79): blogoſlawiony ktory przyſſedl w ijmię bożé. OpecŻyw 71v, 71v, 72, 73, 102v, 174; MetrKor 38/503; RejJóz P6v; SeklKat F4v, Q2v, X2; KromRozm III K3; BielKom A, A2; GliczKsiąż K3v, O5v; KrowObr 41, 82, 128; Iedźmyſz w imiono Boże ná ty złe páduchy. RejWiz 69; OrzRozm B2v, F2v, R; BielKron 65v, 356, 455v; Recipiebantur milites ſine delectu, Ládá kogo prziymowano nie brákowano nikim kto w ymię boże okrzczón tego piſano. Mącz 187d; Abeat quovis gentium, Niechay idzie w ymię boże gdzie go oczy ponioſą Mącz 344d, 263b, 341b, 479a; OrzQuin B4v, E, Iv, M4v, N4 (6); RejPos 71v; BiałKat 338v; puſzczayże ié w Imióno Boże ná Tárło Strum O3v; CzechRozm 204v, 224v; Oczko 26; Otożem ia złamał/ bierzćie A iuż w imię Boże/ iedzćie. MWilkHist K2v; CzechEp [397]; BielSjem 15v; ArtKanc E5v; SarnStat 249, 370, 573, 1002, 1085 (31); KlonFlis E3.

»is(t)ność boża; boża istność« (18 : 8): Iſtność Boża będąc iedná y proſta/ nie rozdźielona ieſt. GrzegRóżn H2, D4, D4v, Hv, H2, H2v (9); [pogani] w báłwániéch ſkrycie moc á iſność Bożą być rozumieli BiałKat 46, c3v [2 r.], 31; RejZwierc A5, 9; BiałKaz E4v; CzechRozm 12v, 21, 33v, 37; CzechEp 145 [2 r.], 253; NiemObr 93; Ponieważ cokolwiek ieſt w Bogu/ to ieſt ſámá iſtność Boża/ á przetoż y żywot. WujNT 306, 687.

»jasność boża« = claritas Dei Vulg (5): A miáſto niepotrzebuie áni ſlońcá/ áni kxiężycá/ żeby w nim ſwiećili/ bo iáſność Boża oſwiećiłá ie Leop Apoc 21/23; BibRadz I 356 marg; y okazał mi miáſto święte Ieruzálem sſtępuiące z niebá od Bogá/ máiące iáſność Bożą. WujNT Apoc 21/11, Luc 2/9, Apoc 21/23.

»karanie, skaranie boże; boże skaranie« = plaga Vulg (15 : 4): Wthen czas karanie boze a gniew Czeſſarza Tvreczkieo na mie przislo LibLeg 10/62, 11/57; RejJóz L6v; MurzHist Q; GroicPorz kk3v; Leop Ex 30/12; BibRadz II 19v marg; RejZwierc 202; Prawdá/ żeć to Szátan [...] przez was ſwe Miniſtry broi; ále z ſpráwiedliwego dopuſzcżenia á ſkarániá Bożego WujJud 4v; RejPosWstaw 44; CzechRozm 167, 245; A on im prętkim Bożym nád nimi ſkarániem groził. SkarŻyw 86, 118; NiemObr 84, 121, 134, 154; Páńſtwo Rzymſkie [...] doſyć ſtáło długo/ poki były te grzechy Rzeczypoſpolitey/ karánia Bożego z niebá nie śćiągnęły. GórnRozm M3.

»kaźń, skaźń boża; boża kaźń« (16 : 1): LibLeg 10/150v; BYſmy ludźie miſerni á zapamiętali/ przykłady kaźni Bożyi [...] zawſze rozmyślali i pamiętali MurzHist B; nic daléi iedno ſtraſzliwyi ſkáźni bożyi na każdy dźień cżekám. MurzHist D4, E, G4v; RejWiz 124; Stróżem y wódzem był Anyół Boży Ludowi Izráelſkiemu. Czáſu káźni Bożéy w Egipćie BiałKat 78v; SkarJedn 171; Otoſz wam oznáymuię kazń Bożą ieśli ſię nieupamiętaćie SkarŻyw 557, 519, 546; CzechEp 13; NiemObr 38; WerGośc 212; GórnRozm C4v; ijuſz kaſn ſroga Boza nadnami wiſiala dla onei niezgodnei Elekcijei PaprUp F4v; LatHar 420.

»klątwa, klątew boża« (7): Są tedy w klątwie Bożey wſzyſcy weſpołek zonymi Sodomtzyki y Gomortzyki KrowObr 140; ieſt iáwne Anatema, to ieſt klątew Boża nád nim OrzRozm Bv, A, Bv, D; Kśięſtwo/ rzecz ieſt brzydliwa/ y náturze człowieczéy przeciwna/ itéż klątwy Bożéy pełna. OrzQuin Q, E3v.

»kościoł boży; boży kościoł« = świątynia; domus Dei, templum Dei Vulg (68 : 2):OpecŻyw 143; PatKaz II 63, 64v; Bo tego cżaſu gdy koſcioł boży zburzon przeſtali byli wſzytkiey ofiari ktore ocżyſciały cżłowieka. WróbŻołt ee6v, ee6; HistAl C2v, L4; KrowObr 219v [2 r.]; Na onże thedy cżás Sáſſábáſár przyſſedł: y záłożył fundámenty kośćiołá Bożego w Ieruzálem Leop 1.Esdr 5/16, *A3v, 1.Esdr 5/17, 6/5, 7, 2.Mach 4/48 (12); BibRadz 1.Esdr 3/6, I 313v marg, 3.Esdr 6/19; BielKron 62v, 88, 89v, 96v, 138v (18); Mącz 363b; Wſtań á zmierz Koſcioł Boży/ y ołtarz/ y thy ktorzy ſie w nim modlą. RejAp 89v; KuczbKat 300; WujJudConf 208; BudBib 3.Esdr 6/19; BudNT Apoc 11/1; SkarŻyw 298, 334, 374, [407], 568; ArtKanc C9v; OrzJan 136; LatHar 81, 263, 695, 700; Y wſzedł Ieſus do kośćiołá Bożego/ y wyrzucał wſzytkie ktorzy przedawáli y kupowáli w kośćiele WujNT Matth 21/12, Matth 26/61, 27/40, s. 233, Apoc 11/1, 19; ZAchowuymy kośćioły Bożé w wielkiey czći/ iáko domy ſámemu Bogu ná mieſzkánie oddane SkarKaz 456a; SkarKazSej 675b, 686a, 703b [2 r.].

»krew boża; boża krew« (15 : 3): BierRaj 20; A ſą tego [...] pewne znaki/ bo dawaią ieſzcże/ proſtym lvdziam/ pić ſ kielicha/ nie krew bożą/ ale proſtą wodę SeklWyzn e2, c2v; GrzegRóżn C2, C2v, D2v, Lv, L4; Ten powiedział iż możecie wy to bożą krwią álbo bożą ráną zwáć/ áleá mnie przedſię boli iáko cżłowieká. RejZwierc 49v, 49v; A kreẃ też Chriſtuſowa ktorą dla nas wylał [...] ieſt też kreẃ Bożá. CzechRozm 221v; SkarJedn A2, A6, 301, 380; płácżę zá grzechy moie/ iżem ſwe ſumnienie y duſzę tak piękną ze chrztu ś. krwią Bożą obmytą ſzkárádzie grzeſząc/ pomázáłá SkarŻyw 312, 108, 519.

»(Jan) Krzciciel boży; święty Jan boży krzciciel« (2 : 2): Elzbieta [...] porodzila krzcijciela bożeego OpecŻyw 12, 12, 31; O narodzeniu ſwiętégo Iána bożégo krzciciela OpecŻywSandR nlb 2.

»krzyż boży; boży krzyż« = znak krzyża (1 : 1): LibMal 1544/86; [Amalechici Luterscy] Krzyżem Bożym ták wzgárdźili/ że nie tylko ná czeléch ſwoich Krzyżá S. nośić/ ále y przy drogách nań pátrzyć nie chcą OrzQuin M4v.

»lata, roku bożego« (45): OpecŻywSandP ktv; ForCnR E3v; Dán w Krákowie ſiodmégonáſtégo dnia Maia. Lata bożego. 1522. ForCnRWiet Av; BielŻyw 133; y pocżęli mieſzkać przi zamku Saray około ſiedmi dzieſiąt lat przed tim rokiem ktory ieſt od roku Bożego 1517. MiechGlab 75, 4, 18, 31, 47, 67 (10); ZapWar 1537/2494, 1549/2657, 1550/2655, 1558/2686; MetrKor 59/77v, 61/224v; LibLeg 6/80, 119, 8/26v; SeklKat A3, Z4; RejKupSekl ee8; KromRozm I P3v; BielKron 179, 288; RejZwierc 274; Ktora Intromiſsia ma ſię ſtać przes woźnego powiatu tamthego od początku Roku Bożego ZapKościer 13v; Dat. w Czárnoleſie dwudzieſtego wtorego dniá Grudniá. Roku Bożego/ M.D.LXXVij. KochOdpr A2v; wtym przeżywſzy pułtorá látá/ żywotá ſwego dokonał [ś. Wilhelm] roku Bożego. 1156. SkarŻyw 168; SarnStat 129, 851, 876, 948, 959 (11).

»lud boży (wybrany); boży lud« = Żydzi; populus Dei Vulg (125 : 2) : OpecŻyw [79]v, 117, 174; RejPs 155; MurzNT 56 [2 r.]; Zydy też zowye koſćyołem bożym [...]. Bo ludem bożym wybránym byli KromRozm III B4v, B4, B5 [2 r.]; LubPs P, P4, dd5 marg; KrowObr 194; Leop Iudic 20/2, Sap 18/13; [Ruth] byłá niewiáſtá Moábſka/ y podłego ſthanu á cudzoziemká/ nie z ludu Bożego BibRadz I 148v, Ex 1 arg, I 31 marg, I 121, I 366 marg, Esth 10/10 (13); OrzRozm H4v; Egiptskie kroleſtwo [...] z dawná przez Boży lud náznáczony Zydowſki/ ieſt wſzemu świátu piſmem oſławione BielKron 270, 29v, 45v, 47, 91v, 136v (12); OrzQuin O4; RejPos 50, 138v, 297v; BiałKat 3v, 13v; KuczbKat 140; RejZwierc 64v, [203]v marg, 261v, Bbbv; WujJud B2v, 195v; WujJudConf 39v, 138; BudBib Iudic 20/2; CzechRozm 23, 81v, 99v, 114, 115 (6); A tákći Abráhám/ oćiec ludu Bożego/ dla wyzwolenia brátá/ woynę przećiwko nieprzyiaćiołom podniosł. ModrzBaz 104v, 23v, 24, 48; SkarJedn 14, 30 [2 r.]; Zywot Iozuego ſyná Nun/ ktory lud Boży wprowádził do ziemie obiecáney SkarŻyw 500, 162, 180, 478, 480, 481 (25); CzechEp 366, 368; WerKaz 297; WujNT 669, Hebr 4/9, 11/25, s. 808, 838; PowodPr 4, 13, 14, 21, 27 (14); SkarKaz 80a, 578a; SkarKazSej 678a, b, 683a, 684b, 689b (7).

»(wierny) lud boży (krześcijański)« = chrześcijanie; gens Domini, populus Dei Vulg (71): WróbŻołt cc6; ZDa mi ſie iż wam to przyſtogi ktorzyſćie ſą przełożeni ná ſwiećie rozeznawáć miedzy ludem bożem ábyſćie prawdę mowili RejPs 85, 204v; KromRozm III Nv; LubPs A4, D2, N5v, R2v, S5v; KrowObr 2v, 7v, 77v, 83, 118v (8); Leop Ier 23 arg; Ześ theż wáſzá Krolewſka zacność nas wierne poddáne ſwoie/ nas lud Boży ſobie od Bogá [...] zwierzony [...] ták w cále záſtáć racżył LeszczRzecz A2; BibRadz I*2, *2v, *3v; OrzRozm C; BielKron 202v, 247v, 298, 323; GrzegRóżn Iv; OrzQuin V2 [3 r.], X3, Aa3v; Wy ſię być ludem Bożym wſzyſcy ozywaćie/ Staniſłáwá ſwiętego zá Pátroná maćie. Prot A2v; GórnDworz Ii4v; RejPos 10v, 86, 253; HistLan F2v; KuczbKat 80; RejZwierc 255v; Pan Bog by tho od nich [przedniejszych panów] wdzięcżnie prziymował/ áby ſie wypráwili [...] przećiw temu zagubcy Krześćijáńſkiey Wiáry [...] y wyzwolili Lud Boży Krześćijáńſki z niewoley od niego. BielSpr 57v, 61; WujJud 156v, 170, 215v; RejPosRozpr [c2], [c4]; BudBib 3.Esdr 8/67, [68]; BudNT 1.Petr 2/10; SkarJedn 359; Kośćiołem (lud Boży) Apoſtoł zowie/ powiáda/ pokázuiąc iſz ſię w iedność ſkupić ma. SkarŻyw 92, 86, 173, 373, 472, 517 (8); Lutherus i Kálwinus vcżą [...] iż lud Boży zawſze ieſt grzechámi zeſzpecony ReszPrz 88; BielSen 8; LatHar 480; WujNT 298, 1.Petr 2/10; PowodPr 40, 83; SkarKaz 120a, 580a; SkarKazSej 657b, 679a, 691b.

»łaska boża; boża łaska« = gratia Dei Vulg [w tym: z łaski bożej; diis gratia, Deum virtute, divina gratia Cn (327), za łaską bożą (61)] (963 : 30): OpecŻyw 2v, 43v, 45v, 48v, 160v (8); PatKaz I 2v, 5v, 6, 15, 15v (7); PatKaz II 28, 35, 37v, 69, 79 (9); Tą regulą marya chouala gdyſch ſama byla laſky bozey pelna PatKaz III 146, 95v, 112v, 125v, 137v, 141v (16); KlerPow [6]v; GlabGad A2v, A3v; MiechGlab 43, 51; LibLeg 8/133v, 10/95, 11/44v, 88v, 142; Matuchna iego tez grzechu nie miała ale nie z przirodzenia ſwego telko z łaski bozey WróbŻołt Ev, H4, T8v, V8v, Xv, kk5 (9); WróbŻołtGlab A3v; RejPs 62, 137v, 190, 194v [2 r.], 218v; LudWieś A3, A3v; SeklWyzn b3v, b4 [2 r.], b4v, d3v [2 r.], f4v; SeklKat A2, S2, S4, V3, V3v (16); RejKup i5v, 18v, m6, ſ7 (7); RejKupSekl a2, a7v; KromRozm I Ev; MurzHist D3v, H3, H4v, I3, P2v (11); MurzNT 76, 103v; MurzNTSekl A2 [2 r.]; KromRozm II ev, e3v, k3, m2v, n2 (6); KromRozm III A7v, A8, Dv, E3, I3v (19); Diar 76; DiarDop 110; Ktore przycżyny yáko ſą nyedobre y owſſem nicżemne á fáłſſywe/ my według thego co będzyem zá łáſką Bożą mogli/ okażem. GliczKsiąż I7, Fv, H3, M6 [2 r.]; LubPs P2v marg, Z5, aa5 marg, ee4v, gg (11); GroicPorz B4v; KrowObr A2, C, 59, 72v, 224 (37); RejWiz A4v, 3 marg, 83, 104, 132v marg (7); Leop Sap 4/15, Eccli 34/13, Rom 3 arg, 1.Cor 15/10, Eph 3/7 (12); RejZwierz 47, 138v; BibRadz Act 15/40, 1.Cor 3/10, 15/10, Hebr 2/9, II 130v marg (11); OrzRozm F2v; BielKron 30v, 41, 112, 158, 299v (16); GrzegRóżn F4v, Iv; Miey ſie dobrze my zá łaską bożą mamy ſie bárzo dobrze. Mącz 432a, 91c [2 r.], 205c, 333c; iáko Królowie z Bożéy łáſki króluią/ ták téż y ludźie z Bożéy łáſki ſye rodzą OrzQuin Sv, F, G3v, I2, M3, N2 (18); Prot Av, B4; SarnUzn Cv; LeovPrzep D2; RejAp 92v; GórnDworz Bb7v; HistRzym 4, 47v, 54, 65, 69v (8); RejPos 28v, 32, 38v, 42v, 132 (6); RejPosWiecz3 97v, 98v; BiałKat 28v, 226, 231, 253v, 283v (15); BielSat L3; KwiatOpis A2; GrzegŚm 51; Abowiem żadnemu ku łáſce Bożey nie ſą drzwi záwárte/ ktoryby z chućią iey żądał. KuczbKat 360, 85 marg, 205, 390, 395, 405 (21); RejZwierc A3, 13v, 34v, 94, 267v (14); BielSpr c2; Sákrámentá wſzytkie nietylko ſą vpominkiem/ ále też nacżyniem y ſtátkámi łáſki Bożey WujJud 219, 15v, 68, 76, 109v, 111 (48); WujJudConf 81v, 98, 100, 114, 219 (10); RejPosWstaw 21, 21v, 22, 22v, [413] (9); BudBib I A3; WierKróc Av; BiałKaz F4, L4; BudNT a3, Act 15/40, Rom 4/5, 1.Cor 1/4, Eph 3/2 (9); StryjWjaz C2v; CzechRozm 59, 111v, 155v, 211v, 212 (63); PaprPan Ee3v; gdyżeś obżáłował grzechy ſwoie [...] y ieſteś rozgrzeſzon od Kápłaná [...] tedy maſz ná łáſkę Bożą y ná miłośierdzie iego beſpiecżnie ſie puśćić. KarnNap D2v, A3, Bv, B4, Cv, C3v (15); ModrzBaz 23v, 70, 109; SkarJedn A2, 70, 274, 294, 399 (8); Oczko 1v, 3; KochPs 193; iam z wielkim płácżem błogoſłáwieńſtwo twoie przyięłá/ y tenem owoc łáſki Bożey powiłá. SkarŻyw 31, 26, 92, 142, 164, 338 (30); wſzákże náſzy zá łáſką Bożą onych wſzyſtkich Tátarow potym y ich zagony pogromili StryjKron 752, A, A3v, 380; ZapKościer 27v; CzechEp 8, 11, 55, 192, 208 (37); CzechEpPOrz *2, **4, xx4v; NiemObr 20, 37, 38, 67, 91 (41); Temi ſwemi dobremi obyczáymi [...] oni [Czesi] ſtráćili Wolność ſwoię/ á náſzá z łáſki Bożey cáłá. ReszPrz 24, 25, 35, 49, 97 (7); ReszList 148, 153, 158, 164, 173 (7); WerGośc 262; WerKaz 275, 301; BielSjem 25, 41, PudłFr 8; ArtKanc A5, E3v, H15v, K2, M10v (9); GórnRozm F4v, D2 [2 r.]; ActReg 69 [2 r.], 77, 96, 116, 164; GostGosp 142; GostGospSieb x4v; GrabowSet Q3; OrzJan 14 [2 r.], 67; PRzeżegnánia Stołu/ ábo rácżey tych rzecży/ ktorych z łaſki Bożey pożywamy ná ſtole/ iedni ſię wſtydzą [...] drudzy ſię onym brzydzą LatHar 56, 47, 132, 244, 320, 506 (26); KołakSzczęśl C4; WujNT Act 15/40, Rom 5/15, 1.Cor 15/10, 2.Cor 6/2, Col 1/6 (91); WysKaz X3, 15, 16, 23, 29 (9); JanNKar D2v; SarnStat 8, 19, 93, 306, 882 (9); SiebRozmyśl A; PowodPr 60, 62, 64, 76; Ieſt boiaźń ktora w łáſce Bożey nie wątpi SkarKaz 7a, 121a, 206b, 349b, 515b (39); VotSzl B3, B4v, C; CiekPotr 24, 25, 87, 90; CzahTr Fv; GosłCast 25; Konie/ Bydło/ y Owce/ zdrowe z Bożey łáſki PaxLiz B2v, Cv; SkarKazSej 665b, 692b, 693a, 694a; KlonFlis D4v; SkorWinsz A2v; ZbylPrzyg B2. Cf W formułach dyplomatycznych; »gniew boży«, »miłosierdzie boże«, »pomoc boża«, »boży i ludzki«.

»majestat boży; boży majestat« = maiestas Dei Vulg (51 : 3): y mſci ſię ſrogo [Pan Bóg] nad takowemi ludzmy [...] ktorzi niepotrzebnie [...] prziſięgaią na imię iego/ bo takowimy prziſięgamy bywa obrazon maieſtat Bozy. SeklKat F3v, R2; MurzNT L6; LubPs ddv marg; GroicPorz z3; BibRadz I 120v marg, 281 marg, Ps 49 arg, II 88 marg; OrzQuin N2v; SarnUzn B8, C, F4, F4v; oto ſłuchay iż Anyeli y duchowie ſwięci wołáią dawáiąc cżeść á chwałę ſiedzącemu ná máyeſtacie Bożym y Báránkowi. RejAp 68v, 67v, 69, 90v, 117, Ff3v (14); HistRzym 94v; BiałKat 161, 301; WujJud 62; WujJudConf 94, 214; żadne ćiáło nie mogło być z vcżynkow vſpráwiedliwione przed máieſtatem Bożym CzechRozm 216v, 178, 195; SkarŻyw 112; CzechEp 78, 132, 166, 178, 256 (7); Skoro Luther kośćioł przećiw kośćiołowi [...] budowáć pocżął [...] porzućili [...] Kſięża Rewerendy [...]/ po Niemieckiey źiemi bluźnierſtwá ná Máieſtat Boży [...] roznieſli. ReszPrz 73, 24; ReszList 143; LatHar 204, 407, 667, 671; Y nápełnił ſię kośćioł dymu od máieſtatu Bożego/ y od mocy iego WujNT Apoc 15/8; WysKaz 44. Cf »boży i Barankow«.

»mądrość boża; boża mądrość« = sapientia Dei Vulg (54 : 2): OpecŻyw 2v; [Chrystus] yeſt [...] uyobrazenye dobroczy y mądroſzczy bozey PatKaz I 4v; PatKaz III 116v; MiechGlab 70; KromRozm I M; MurzNT 103v [2 r.], 116; KromRozm II t2; Bilo tham drzewo mądroſczi, bozy skthorego pan bog yemv poziwacz zakazal LibMal 1554/190v; Leop 3.Reg 3/28, Eph 3/10; BibRadz I 93 marg, 123v marg, 336 marg [3 r.], Prov 9 arg, II 133 marg; GrzegRóżn D3, K3; OrzQuin X4v [2 r.]; LeovPrzep b3, F3v; GórnDworz Gg4v; A nie dla żadney inſzey rzecży mądrość Boża to vcżynić racżyłá/ iedno áby nas vpomionęłá/ iż cżyſtym y pokornym ſercem Páńſki Zakon prziymowáć mamy KuczbKat 265, 395; muſić ſie świát gorſzyć z Bożey mądrośći/ ktorą on ſobie ma zá głupſtwo. CzechRozm 60, 227v; ModrzBaz 13; SkarJedn 43; Co to zá táiemnice? day nam zrozumieć ſkrzynio zakonu/ y ſtolico mądrośći Bożey SkarŻyw 112, 79, 118, 124, 188; NiemObr 67; Dla tegoż też mądrość Boża rzekłá: Poślę do nich Proroki y Apoſtoły WujNT Luc 11/49, s. 175, 533, Rom 11/33, s. 577, 1.Cor 1/24 (10); SkarKaz 277b, 484a, 485a, b; SkarKazSej 657b marg, 660b, 661a, b.

»(święty) mąż boży« = homo Dei, vir Dei Vulg (74): GliczKsiąż D8v, H2; LubPs T6, gg2v, gg3v; Y modlił ſie mąż Boży obliczu Bożemu/ á vzdrowioná ieſt záſię ręká Krolewſka Leop 3.Reg 13/6, 3.Reg 13/4, 12, 14, 21, 2.Esdr 12/24 (18); BibRadz Ios 14/6, 4.Reg 7/2, 1.Par 23/14, 1.Esdr 3/2, Ps 89/1; BielKron 84v, 85, [852], 95; SarnUzn B6v; Szukayćie mężá Bożego imieniem Grzegorzá/ á tego weźmićie Papieżem. HistRzym 38, 45v, 124v; RejZwierc 202v; WujJud 13; BudBib 3.Reg 17/18, 4.Reg 1/10, 23/17, 2.Par 25/7, 1. Esdr 3/2 (21); HistHel B2v; CzechRozm 103, 124, 198v; żáłośćią zięty mąż Boży prośił Páná Bogá/ áby onego okrubniká [!] Dyrthádá ręką ſwoią iáko Nábuchodonozorá dothknął SkarJedn 303; SkarŻyw 212, 249, 250, 497, 498 (8); CzechEp 38; Lecż to ieſzcże więtſza/ że wſzyſcy Doktorá Lutrá zálecáią mężem Bożym/ Piątym Ewángeliſtą [...] y pełnym Duchá ś. zowiąc. WysKaz 38.

»męczennik boży; (święty) boży męczennik« (8 : 1): MurzNT Matth 15 arg; RejPos 21; A ieſli chcemy obcowánié z męczenniki y z kápłany Bożymi mieć/ náſláduymy ich cnot. BiałKat 148v; WujJud Nn4; RejPosRozpr c3; SkarJedn 136; Bárzo śmierćią iego Krol rozgniewány/ porwał ſię y mśćić ſię krwie męcżeńniká Bożego chćiał SkarŻyw 576, 357, 374; WIelebny męcżenniku Boży/ Wacłáwie/ przycżyńſię [!] o grzechow náſzych odpuſzcżenie LatHar 421.

»mędrzec boży« (2): Z tąd Mędrzec Boży mowi/ niemáſz nic lepſzego W świećie/ iák ſię weſelić z vcżynku dobrego. KołakCath C3v, C5v.

»męka, umęczenie boże (-a); boże umęczenie« (9 : 1): ijż gdy na wás przydą przeciwnoſci ij cięſſkoſci/ wezmicie przed ſię bożé vmęcżenijé OpecŻyw 99v; Mękiciém bożé nábożné rozmyſlanijé/ przywodzi cżlowieka ku ſkruſſe wierné OpecŻyw 160, 160 [4 r.]; OpecŻywSandR nlb 5v; PatKaz III 136v; Oto tu prorocztwo o żydziech, iż ich niemaią zabijać a to dla tego, aby krzeſciani miedzy ſobą niezapamiętali męki bożey ktorą podiął od tego ludu WróbŻołt S6v; RejPs 100.

»boża (-e) męka, umęczenie; męka boża« = krzyż, figura (14 : 1): LibMal 1547/124; OpecŻyw kt; RejKup t8; Chłopi co Bożą mękę kupowáli. RejFig A7v, Aa6, Bb6 [2 r.], Dd6v; RejZwierz 107; rzadko tho trefić ſye miáło [...] áby godźin męki Páńſkiey przed Bożą męką ktora ſtáłá poſrodku wśi/ klęcząc płáczliwie nieobchodźił OrzRozm M4, M4; roſpacżáli bárzo wzdycháiąc ku Pánu Bogu/ Boże vmęcżenia po mieśćie noſząc miáſto chorągwi BielKron 251; RejPos 100 marg; RejZwierc 31; Bez pozwolenia ſtárſzych/ po świećie ſię krążą: Boże męki ná polách powroſłámi wiążą KlonWor 48, 19.

»(Jeruzalem) miasto boże« = civitas Dei, civitas Domini Vulg (15): Abych rozproſzył z miaſta bożego wſzytki grzechy popełniaiące. WróbŻołt 100/8; LubPs T3; Ieruzálem miáſto Boże/ karał ćie Pan dla vcżynku rąk twoich. Leop Tob 13/11, Ps 86/3; RejAp 181v [2 r.]; RejPos Wiecz2 91 marg [2 r.], 95v marg [2 r.]; KuczbKat 95; BudBib Ps 45/5, 86/3; WujNT 838, 877.

»miłosierdzie boże; boże miłosierdzie« = misericordia Dei, misericordia Domini Vulg [w tym: z miłosierdzia bożego (19), za miłosierdziem bożym (3)] (149 : 5): PowUrb I [2 r.]; PatKaz II 33v, 64; [Maryja] moczą ſwey laſky przyczyąga kſobye zathwardzyale a zelazne grzeſzne ku bozemu myloſyerdzyu PatKaz III 113v; WróbŻołt K6v, S6v, aa4, 88/2, eev; RejPs 223v, 225; SeklWyzn Dv, d2, C, c3v, c4v (14); SeklKat E4v, S4, T3, Xv [2 r.], X3v; KromRozm I H3; Piotr śię pana zaprzáł/ a wżdy vfaiąc miłośierdźiu Bożemu/ płakáł/ ieſt mu grzéch przepuſzczon MurzHist F4, D3v, G4, O4v, S3, Q (18); KromRozm II m3v; LubPs K3, L3v, N3v, T2v, T4 (9); KrowObr 56v, 138; Leop Eccli 35/26, Zach 1 arg, 2.Mach 8/27, 1.Tim 1/13, YY4v (7); BibRadz I 103v marg, I 173v marg, Ps 89 arg, Is 1 arg, Os 4/1 (6); BielKron 158; GrzegRóżn F3v [2 r.]; Fides Christiana est fiducia misericordiae, non notitia historiae, qualem et diaboli habent, Krześciáńska wyárá yeſt vprzeimie dufáć á nic nie wątpić w miłoſierdziu bożym. Mącz 126a; OrzQuin G4, Z; HistRzym 57; RejPos Wiecz3 98, 98v, 99v; BiałKat 41, 378v; KuczbKat 195 [2 r.], 355, 415; WujJud 80v, 113, 178v, 226v, 233v (9); BudBib 2.Reg 9/3; CzechRozm 94, 211v, 212; A to wſzyſtko dzieie ſie [...] zá łáſką y miłoſierdzim Bożym/ przez Iezu Chriſtá Páná y Zbáwićielá náſzego. KarnNap Bv, Dv, E3v; ModrzBaz 109; Ia zá to com zgrzeſzył plácżę y żáłuię y do miłośierdzia Bożego vćiekam SkarJedn 142, 293, 294; Oczko 15v; SkarŻyw 82, 125, 141, 166, 168 (15); StryjKron 350; CzechEp 283; NiemObr 99; ReszPrz 36; ReszHoz 116, 130; ReszList 153, 157; A duſze wiernych Bożych niech z miłośierdźia BOżego w pokoiu odpocżywáią. LatHar 59, +++2v, 4, 184; PRoſzę was tedy bráćia przez miłośierdźie Boże/ ábyśćie wydawáli ćiáłá wáſze ofiárą żywiącą/ ſwiętą/ przyięmną Bogu WujNT Rom 12/1, s. 252, 257, 556, 564, 1.Tim 1/13 (10); WysKaz 21; SkarKaz 314b, 349b, 486b.

»miłość boża; boża miłość« = miłość ludzi ku Bogu; caritas Dei, dilectio Dei, pietas Vulg (113 : 5): OpecŻyw 2v, 9v, 24v, 95v, 168v, [192]v; Rozmyſlanim ciem iego ſwiętego żywota/ duſſa tako ſie w miloſci boże twiérdzi ij rozpálá/ ijż rzecży cżeſne wzgárdzá á za nitz niemá. OpecŻywPrzedm C3; PatKaz II 27v, 53, 53v, 77v, 80; PatKaz III 127; TarDuch B7v; WróbŻołt H4, Sv, hh7v, nn4v; SeklWyzn d4; Gdy wierzym w ducha ſwiętego/ tedy miłoſc Boża bywa roſłana w ſerczach naſzych przes ducha ſwiętego SeklKat P4, L4v, Yv; MurzNT 21; KromRozm II e4v; GliczKsiąż P4; LubPs A5; KrowObr 63v; Leop Eccli 49/4, Ioann 5/42, 1.Ioann 3/16, 17, AAA4v; Abowiem táć ieſt miłość Boża ábyſmy przykazánia iego chowali/ á przykażánia iego nie ſą ćięſzkie. BibRadz 1.Ioann 5/3 [idemBudNT]; BielKron 261; A mali krześćiánin ábo przełożony náſládowáć Kryſthá/ thedy ma ſwe rodzice zábić/ to ieſt opuſćić dla miłośći Bożey HistRzym 116v; RejPos Wiecz3 99 [2 r.], 99v; BiałKat 51; KuczbKat 5, 20, 280 [3 r.], RejPos Wstaw 143c; MycPrz I A2v; BudNT 1.Ioann 5/3; [biskup] Skońcżywſzy Modlitwę/ vpomina Krolá pilno o wierze/ o miłośći Bożey/ y o inſzych Cnothach Krolewſkich StryjWjaz D; [Zakon Mojżeszowy doczesny i zakon boski wieczny] To ſpolnego máią iż ſie o chwałę/ ſłużbę/ boiaźń/ y miłość Bożą/ ſpolnie ſtáráią/ tákże też y o miłość bliźniego. CzechRozm 89, 91, 91v, 243v; SkarJedn 185, 186, 230, 272, 352 (6); SkarŻyw 15, 31, 100, 102, 115 (17); CzechEp 47, 368; ReszPrz 25, 95; ReszHoz 136; LatHar 10, 35, 190, 248, 662 (14); Miłość rodzicow ma vſtępowáć miłośći Bożey. WujNT 35 marg [idem 44 marg, Aaaaaa], 44 marg, Ioann 5/42, Rom 5/5, 2.Thess 3/5, Aaaaaa (19); WysKaz 15; SkarKaz 313a, b, 486b.

»miłość boża; boża miłość« = miłość Boga ku ludziom; caritas Dei Vulg (58 : 7): PatKaz II 70v; A on rzekł/ Toć węzeł/ iże iá niemogę ani wám wierzyc/ ani miłości bożyi vfać MurzHist K3, H4v, Mv; KromRozm III D4, E7v; GroicPorz aa2; KrowObr 238v; RejZwierz 87v; W tym ſię okazáłá miłość Boża w nas/ iż Syná ſwego iednorodzonego zeſłał Bog na świát/ ábychmy żyli przezeń. BibRadz 1.Ioann 4/9 [idem CzechEp 189, WujNT]; GrzegRóżn M2; O mizerny Kácerzu iákoż to złą odpłátą ták wielką miłość Bożą nágradzaſz SarnUzn F5; HistRzym 108v, 123; KuczbKat 325, 375 [3 r.]; RejZwierc 11v; WujJud 50, 101, 106v marg, Mm6v; CzechRozm 52, 103v, 173, 214v, 259; CzechEp 32, 189; bądźże ná wieki w rádośći/ miedzy námi bez przeſtánia/ á to z Bożey miłośći. ArtKanc G13, O4v; LatHar 263, 264; WujNT 540 [3 r.], 2.Cor 11/2, 13/13, 1.Ioann 3/16, 4/9 (13). Cf W formułach dyplomatycznych.

peryfr. »miotła boża« = kometa: cometa, myotla boza BartBydg 204b.

»moc boża; boża moc« = numen Murm, Mymer1, BartBydg; Dei potestas, Deus BartBydg, Vulg; divinitas, maiestas BartBydg; magnitudo Dei, virtus Dei Vulg [w tym: mocą bożą (38), z mocy bożej (18)] (189 : 17): OpecŻyw 7; PatKaz I 18; PatKaz II 72; PatKaz III 116v, 126v; Murm 1; Mymer1 3; BartBydg 99; GlabGad L8v; WróbŻołt Q3v, T8; Niebo/ ziemiá/ ſlońce/ mieſiąc/ wſſytko mocą bożą ieſt ſtworzono. RejPs 224, 23v, 207v marg; LibMal 1544/84, 84v [3 r.], 89, 89v; SeklWyzn C; SeklKat S3v, T2v, Vv; RejKup c4v, 6; MurzHist T2v; KromRozm I M4v; Záli niedlátego błądźicie że niewiécie piſma ani mocy bożyi. MurzNT Mar 12/24; KromRozm II ſ3; KromRozm III H5v; LubPs M4v, Z2 marg; GroicPorz i4; A tá moc Boża/ nic inſzego nieieſt/ iedno Pan Ieſus Kryſtus Syn Boży KrowObr 43v, 43, 43v, 47, 96v, 121 (12); RejWiz 49v, Dd2v; A on będąc pełen Duchá ſwiętego/ pilno pátrząc w niebo/ widział chwałę Bożą/ y Iezuſá ſtoiącego ná práwicy mocy Bożey. Leop Act 7/55, Matth 22/29, Act 7/55, 2.Cor 6/7, 1.Petr 4/14; BibRadz I 1 marg, Mar 14/62, 1.Petr 1/5; BielKron 40v, 47, 466v; OrzRozm Q3; GrzegRóżn K3; LeovPrzep F3v; HistRzym 48; BiałKat 26, 33v, 46 [2 r.], 156, 241; GrzegŚm 9, 27, 48 [2 r.] 49, 60; KuczbKat 85, 110, 410; RejZwierc 87v; WujJud 60v; RejPosRozpr b3, c4; RejPosWstaw [213]v; bo w mocy Bożey/ ieſt/ rátowáć y dáć vpáść. BudBib 2.Par 25/8, 2.Mach 9/17; HistHel C2v; BiałKaz D4; BudNT Matth 22/29, 2.Cor 13/4 [2 r.], k. Ii [2 r.]; Ale Bráterſka zgodá v nas w ten cżás łſniáłá/ Y w Senatorſkich ſercach moc Boża władáłá. StryjWjaz A3v, C2, C2v; CzechRozm 55v, 94v, 155v, 158v, 161 (16); KarnNap C4v; SkarJedn 50, 150, 161; Oczko 2v; SkarŻyw 20, 90, 91, 153, 165 (10); StryjKron 772; CzechEp 35, 69, 196, 265, 291; NiemObr 9, 96, 98, 105, 107 (9); ReszPrz 34; My wierzymy w Iezu Kryſtuſá/ Bogá iedynego Syná/ iż [...] ná krzyżu ieſtći vmárł/ á mocą BOżą thrzećiego dniá záśię z martwych wſtał. ArtKanc M12v, A3v, C; Tobie ieſt wſzyſtko z mocy Bożéy dano/ To co może być w człeku pożądano ZawJeft 25; GostGospSieb x3v; GrabowSet Q3v; LatHar 400, 672, 709; KołakCath B3v [5 r.]; Abowiem mowá o krzyżu/ tym ktorzy giną ieſtći głupſtwem: lecz tym ktorzy zbáwienia doſtępuią to ieſt nam/ ieſt mocą Bożą. WujNT 1.Cor 1/18, Matth 22/29, Mar 12/24, s. 240 marg, Luc 22/69, 1.Cor 1/5 (32); SkarKaz 40b [2 r.], 118b, 418b, 485a, 611a, b; SkarKazSej 665a, 698a. Cf W formułach dyplomatycznych; »chwała boża«, »opatrzność boża«.

»mowa boża; boża mowa« = Pismo Święte; sermo Dei Vulg (14 : 1): á ieſt ſąd potwirdzenya dla tego iżby ſie mowá boża rychley wypełniła HistJóz B2; MurzNT Ioann 10/35; Leop 1.Par 25/5; BudNT Ioann 10/35; CzechRozm 8v, 40v; SkarŻyw 285; Gdźie zgołá cżyniąc porownánie między mową Bożą/ przez Anioły y Moiżeſzá w ſtárym Teſtámenćie powiedźiáną/ á między mową Bożą przez Iezuſá Chriſtuſá w nowym przymierzu vcżynioną: nie tylko nowy nád ſtáry wyſtáwia. CzechEp 281, 5, 25, 114, 283; WujNT Hebr 5/12, Ioann 10/35.

»Mowa Boża« = Chrystus; Verbum Dei Vulg (5): A oblecżony był wſzátę farbowáną krwią: A rzekáią imię iego (marg) Al: słowo Boże (–) mowá Boża. BudNT Apoc 19/13; CzechRozm 42, 48v, 55; CzechEp 276.

»możność, wielmożność boża« = maiestas Domini, virtus Vulg (6): A wielmożność Boża weſſlá do kośćiołá broną kthora pátrzáłá ná Wſchod ſlońcá. Leop Ez 43/4, 42 arg; Nie ſkóńczona á nieogárniona ieſth wielmożność Boża/ y godność Máieſtatu iego BiałKat 168v; ModrzBaz 75v; od tego czáſu vyźrzyćie Syná człowieczego śiedzącego po práwicy możnośći BOżey/ y przychodzącego w obłokách niebieſkich [bibl Matth 26/64] LatHar 695; SzarzRyt B3v.

»namiestnik boży« (5): KromRozm III Hv; KrowObr 28v; Boć krol álbo pan káżdy ſiedzi ná mieyſcu Bożym. A ieſli ieſt namieſtnikiem Bożym/ miałćiby też wżdy co Páńſkiego mieć w ſobie. RejZwierc 45v; Iáko tám ony Hierárchie Anielſkie/ do iednego ſię Páná Bogá śćiągáią: ták y to kroleſtwo tegoſz Páná Bogá widomé ná ziemi/ do iednego ſię namieſtniká Bożego śćiągáć ma. SkarJedn 60; KołakCath B3v.

»boże narodzenie; narodzenie boże« [w tym: lata (roku) (od) narodzenia bożego (32)] (43 : 30): [list] yeſth pyszan a dan wkrakowye [...] Lyatha od Narodzenya bozego Thyſſzyącz pyączſſzeth dzyewyathnaſthego MetrKor 34/135v, 133; March1 Wiet 3; gdy ſie przybliżál cżas ij godzina bożego narodzeniá/ powſtala panna z wielkié radoſcij OpecŻyw 15, 15v, 16v [3 r.], 17, 21 [2 r.], [194]; OpecŻywSandR nlb 2; PatKaz I 10v, 13; PatKaz III 153; FalZiołSpicz V 120; GlabGad P8v; MiechGlab nlb 5, 2, 58; KłosAlg D3v [2 r.]; LibLeg 8/133v, 11/156; WróbŻołtGlab A5v; ComCrac 14; KromRozm III N8v, Ov, P6v; Diar 19; ieſzcże przed Bożym národzenim walcżyli Roxolani z krolem Pontſkim BielKron 336v, 122, 132, 192v, 297v, 335 (31); OrzQuin L3; LeovPrzep a4 [2 r.], C4 [2 r.], I3, I4; A vmárł ieſt święty Alekſzy Látá Národzenia Bożego. 329. HistRzym 126v; Wnet páſterzom zwiáſtowano/ od Aniołow powiedziano/ wſzem z Bożego národzenia/ wielkie ludzkie poćieſzenia/ przyſzłego zbáwienia. ArtKanc C; SarnStat 1057, 1186.

»narod boży; boży narod« = chrześcijanie; genus Dei Vulg (3 : 1): Leop Act 17/29; Theotocos [...] Boży naród álbo z bogá národzony. Mącz 456d; BiałKat 46; Będąc tedy narodem Bożym: nie mamy rozumieć/ áby złotu ábo śrebru [...] ábo wymyſłowi człowieczemu boſtwo miáło być podobne. WujNT Act 17/29.

»narod boży« = Żydzi (4): BudNT a5; ModrzBaz 105; Dręcżenie narodu Bożego w Egipćie. SkarŻyw 477 marg, 268.

»natchnienie boże; boże natchnienie« [w tym: z natchnienia bożego (11)] (13 : 2): że mu śię niezdá aby on tak dobrze i tak Chrześcjanſkié mógł o boſkich rzeczach krom natchnięnia Bożego mowic. MurzHist R2v; KromRozm i4; BibRadz I 4 marg, I 98 marg; GrzegŚm 56; KuczbKat 395; Chriſtus męką y śmierćią ſwą/ vprośił nam duchá świętego/ ktory nie co ieſt innego/ iedno nádchnienie Boże CzechRozm 14v, 127; A gdy on Mnich z Bożego nátchnienia widział/ iſz miał świát ten pożegnać/ przyznawſzy oney niewiáſty/ kazał iey z ſobą dziećiątko ono wziąć SkarŻyw 100; CzechEp 133; NiemObr 7; WujNT 152, 312 marg, 314, 398.

»nauka boża; boża nauka« (21 : 3): WróbŻołt V8; SeklWyzn Ev, F3v; SeklKat Hv; KromRozm III C2, F3; LubPs bb marg; To prawdá/ iż Aaron [w takim odzieniu] chodził/ ále [...] to tzynił z roſkazániá/ y náuki Bożey. KrowObr 106v, B4 [2 r.]; BibRadz I 351 marg, II 90v marg; SarnUzn B6v; A Ewánielium ieſt náuką Bożą zbáwienną. CzechRozm 186v, 191v; SkarJedn 15, 235, 290, 301, 357 (6); SkarŻyw 86, 165; SkarKaz 42b.

»nawiedzenie [= dopust] boże«: A tak zawżdy będącz myſli wolney á rozwiązaney: ocżekaway nawiedzenia Bożego FalZioł V 66.

»boża noc« (2): Ze to żadna Boża noc nigdy nie minęłá/ Abych kiedy okrutnych rázów nie podięłá Od tych ſproſnych pijánic KochPieś 28, 30.

»obiecanie, obietnica boża (-e); boże (-a) obiecanie, obietnica« = fatum Mącz; promissio, repromissio Dei Vulg (91 : 13): WróbŻołt eev; kiedy doſtatecżnie wierzymy/ zupełną nadzieię mamy/ w nieprzemiennych obietniczach bozych SeklWyzn b3, c3v, g4v; SeklKat Q, S, T2v, V3, Xv (8); MurzHist F, P3v; KromRozm II m4; KromRozm III B4, B5, D8, F3v [2 r.]; KrowObr 55v, 87, 112v, 157v, 215 (7); LeszczRzecz A5v; BibRadz I *2v, I 306 marg, Is 41 arg, 48 arg; BielKron 30v; Fata isthec me premunt Boże obiecánie mie ktemu cisnie. Mącz 320c, 118c; OrzQuin K3; BiałKat 176; RejZwierc A6v, 67, 67v, 10, 5v; WujJud 104v, 118; BudNT 2.Cor 1/20; JEzus ieſt Meſyaſzem/ w ktorym obietnice BOże koniec wźięły CzechRozm 145, 40v, 92v, 164v, 168, 178v (30); SkarJedn 204; SkarŻyw 26 [2 r.], 285, 346 [2 r.], 347, 357; MWilkHist F2v; CzechEp 149, 210, 219, 221, 247 (13); NiemObr 73; W obietnicy też Bożey z niewiáry nie wątpił: ále ſię vmocnił wiárą/ oddawſzy chwałę Bogu WujNT Rom 4/20, s. 540, 2.Cor 1/20, Gal 3/21, s. 669 (6); SkarKaz 457a.

»objawienie boże; boże objawienie« [w tym: z objawienia bożego (8)] (14 : 1): Abowim nikt/ bez oſobliwego obyáwyenya bożego/ wybránya czyyego/ áni ſwego właſnego pewyen nye yeſt KromRozm III Dv, G6; SarnUzn E8v; BiałKat 71; WujJud 60v, 68 marg, 105, Nn2; CzechRozm 71, 180; Ták prorockim Duchem/ wiele zákrytych rzecży y drugdy myſli ludzkie z obiáwieniá Bożego wiedział. SkarŻyw 252, 454; Zali pewnieyſza powieść ludzka może być nád obiáwienie Boże? CzechEp 176, 123; SkarKaz 636a.

»oblicze, obliczność boża (-e); boże (-a) oblicze, obliczność« = conspectus, facies Domini Vulg [w tym: przed obliczność, oblicznością bożą, obliczem bożym; in conspectu Deu in conspectu Domini, coram Deo, ante vultum Dei Vulg (49)] (67 : 2): OpecŻyw 2, 180v; PatKaz II 64; iako wosk od ognia płynie/ tak niechay zginą grzeſznici od oblicża bożego. WróbŻołt 67/3, B2 [2 r.], 67/4, 115/14; RejPs 158; GliczKsiąż I3; LubPs D3 marg, E2 marg, P4, V5 marg, Z marg (6); KrowObr 213v, 229; Leop 3.Reg 13/6, Tob 3/25, Eccli 35/6; BibRadz I*3v, 2v marg, 3 marg, 141 marg; BielKron 3, 87v, 186, 387, 466v (6); RejAp 35v, 81, 101; W wiedź tu cżłowieká Bożego/ ktory doſtoyny ieſt kroleſtwá niebieſkiego [...] bo modlitwá iego wſthępuie w niebo/ iákoby dym przed oblicżność Bożą. HistRzym 124, 57; GrzegŚm 14, 16; KuczbKat 260; Y ſkáziłá ſię ziemiá przed oblicżem Bożym/ y nápełniłá ſię ziemiá nieſpráwiedliwości. BudBib Gen 6/11; á Iezus Chriſtus wzbudzony raz będąc mocą Bożą [...] żywie/ áby ſie zá námi przed BOżą oblicżnosćią iáko Ofiárownik náſz prawdźiwy okázował/ y przycżyniał. CzechRozm 194, 35v, 56v, 57, 95, 106v (11); CzechEp 329; ReszList 147, 160, 165 [2 r.], 178, 180; LatHar 647; [Aniołowie] Záwſze widzą oblicze Boże. WujNT Xxxxx 1v, 2.Cor 2/17, 12/19, Hebr 9/24, 1.Petr 3/4, Apoc 11/16 (7); To mieyſce zwáło ſię oblicznośćią Bożą/ iż tam ſwym obyczáiem Pan BOg mieſzkał SkarKaz 39a, 39a marg, Oooov b.

»dzień obrzazania bożego«: Także obraż dziecęci z nienagła taiał aż w dzien obrzazania Bożego wſzytek roſtopniał, MiechGlab nlb 8.

»ofiara boża«. Nyepodobáłoć ſye też Saulowi krolowi iż Samuel omyęſzkawał ſlużby y ofyáry Bożey KromRozm I N4.

»opatrzność boża; boża opatrzność« = providentia Mącz, Calag (27 : 3): Czo zá niedbáłość ieſt w nyewyernych o opátrznośći Bożey LubPs aa marg, Q3v marg; BibRadz Iob arg, Ps 107 arg; Mącz 216b; Spráwiedliwi ludźie: ſą w ręku Bożych/ tho ieſt w opátrznośći Bożey GrzegŚm 22, 60; WujJud B4v, 62v, Mm8; Abowiem gdybyś ty ná to bacżenie iákie miał/ á cálebyś ſie ná Bożą opátrzność ſpuſzcżał: tedybyś nigdy tákowych figowych liſtkow Adámowi y Ewie zwycżáynych nie vżywał CzechRozm 231v, 231v, 232, 237, 245; SkarJedn A6v; chcę/ ábyś widźiał iáka moc á opátrzność Boża/ że to co raz vczynił [...] w téyże doſkonáłośći ſye náyduie. Oczko 2v, 1v [2 r.]; Calag 550a; GórnRozm M4v; Dźiedźicu morzá y tutecżnych włośći/ Zlecam ćię ſámey Bożey opátrznośći. GrochKal 7, 4; WujNT 27, 124, 139, 293, 403 (6); SzarzRyt B3.

»opieka, boża piecza« (7): Táki kożdy ieſt beſpieczen kthory ieſt w opiecze bożey RejPs 221, 38v marg, 192 marg, 221v; RejKup q7v; W czym ſye oſobliwa pyecza boża o nas krzeſciyányech y náſſym zbáwyenyu yáſnye okázuie KromRozm II y2; RejPos 146v marg.

»osoba, persona boża; boża persona« = vultus Dei Vulg [w tym: w osobie (personie) bożej (4)] (5 : 2): Tu mowi [Bóg] w oſobie Bożey/ opowiedáiąc iáko on ma wſzytko wpráwić w słuſzny porządek czáſu náznáczonego. BibRadz I 311 marg; Bo nie do ręką vcżynionych świętych (páłacow) wſzedł Chriſtus [...] ále do ſamego niebá/ teraz iáwić ſię oſobie Bożey zá nas. BudNT Hebr 9/22[24]; Bo iż Anioł mowił iáko Bog/ tedy to dla tego/ iż oſobę Bożą ná ſobie nośił. CzechEp 263, 214, 262; Zydowie tymi ſłowy Elohim y Adonai kilká Bożych perſon záraz wyrażáią. LatHar 375; WujNT 424.

»palec boży« = moc boża; digitus Dei Vulg (13): Były tedy wſſy ták w ludziech iáko y w bydle. Y rzekli oni cżárownicy do Fáráoná: Páleć [!] Boży tho ieſt. Leop Ex 8/19; BielKron 29v, 254v; SarnUzn H2; Ale ieſli ia mocą pálczá Bożego wymiátuię dyabelſtwo/ thedy pewnie iuż przyſzło do was kroleſthwo Boże. RejPos 77; NiemObr 110; ArtKanc H6; LatHar 36; [Mędrcy] ludźiom ná źiemi to známionowáli/ Iſz świát ná pálcu Bożym záwiſł KołakCath C4v; Ale grzeſzyli y bluznili przećiw Duchowi ś. (ktorego tu zowie pálcem Bożym/ ktory cudá czynił) WujNT 51, Luc 11/20, s. 629; SkarKaz 119b.

»piątno, pieczęć, znamię boże« = signum Dei Vulg (4): BibRadz Apoc 9/4; Piątno álbo Piecżęć Boża tá ieſt/ że [...] ktokolwiek Duchá ś. doſtáie/ bywa od niego nápiątnowan y náznácżon WujJud 165v; A cżynić to miał Antichriſt [...] ále nád tymi tylko/ ktorzy známienia Bożego ná cżołách ſwych nie máią CzechRozm 188v; WujNT Apoc 9/4.

»(święte) pismo boże; boże pismo« = scriptura Dei Vulg (81 : 1): SeklWyzn a3, c2, Dv; KromRozm I B3, L2; MurzNT 33v, Mar 12/24; KromRozm II b4; KromRozm III F5v, M7v; KrowObr B2; Tárcz ná ktorąbyſmy wſzyſtki ſtrzały czártowſkie ogniſte bráli/ [...] ieſtći wiárá/ kthorey też z ſluchániá piſmá Bożego doſtawamy Leop *A3v, Matth 22/29; GórnDworz F5; Modlitwá [...] w Piſmie Bożym wdźięcżney woniey ieſt przyrownaná. KuczbKat 355, a2, 365, 416, 420, 425 (8); Luter piſmo boże ſzácuie y odrzuca. WujJud 31 marg, 10v, 66, 106v, 195v, 235 (30); WujJudConf 10, 28, 32v, 33v; A przetoż ták Piſmá Boże iáko y inne [...] piſáne ſą [...] áby nam ku pożythku á przeſtrodze były MycPrz II A2, I C3, II B2v [2 r.]; BudNT b8; SkarJedn 15, 46; cżterdzieśći dni pośćił Moiżeſz/ y wziął piſmo Boże SkarŻyw 173; CzechEp 123; Nie záraz tedy zá ſłowo Boże mieyćie/ choć od kogo piſmo Boże vſłyſzyćie/ ále ſię wnet kośćiołá poradźćie ReszPrz 12; ReszHoz 140; LatHar 3, 112, 187, 246, 323, (8); WujNT 193, 379, 629, Yyyyy4; WysKaz 24, 33; SkarKaz 381b. Cf »moc boża«.

»plaga boża« (5): RejKupSekl a5v; KrowObr 201; IOel Prorok [...] Piſał kſięgi [...] vpomináiąc narody Izráelſkie/ áby nie odſtępowáli ſłowá Bożego/ grożąc plagą Bożą BielKron 92v, 77v; [heretycy] záwſze máią ſwary y niezgody miedzy ſobą/ iáko plagę Bożą: przeto iż ſię ſámi od kośćiołá oderwáli. WujNT 136.

peryfr. »podnożek nog bożych« = Ziemia (5): ſam Pan Chriſtus toż też z nimi zgodnie twierdźi/ o niebie/ iż ieſt ſtolicą Bożą/ á o źiemi/ iż ieſt podnożkiem nog [scabellum pedum Vulg Matth 5/34] Bożych á nie żadnym cżłowiecżeńſtwem iego. CzechEp 171, 169 [2 r.], 170, 173.

»pokoj boży« = pax Dei Vulg (8): Abowiem pokoy Boży ieſt nad oblicżem ziemie. FalZioł +2v; Leop Philipp 4/7; BibRadz Philipp 4/7; Pokoy + Boży + niech + będźie záwżdy z námi. Amen. LatHar 102; WujNT 690, Philipp 4/7, s. 701 marg, Bbbbbb.

»pomazaniec boży; boży pomazaniec« (27 : 1): PatKaz II 61v; WróbŻołt ee3v; Atholi Chriſtus yeſth pomazanyecz bozi. LibMal 1554/189; BielKron 66v, 67 [2 r.], 67v, 69, 72v, 140v; GórnDworz Hhv; RejPos 36v; ſzáthánowi/ áni grzéchu niewolnicy nie bądźmy/ gdyżechmy ſye ſtali Bożymi pomázáńcy. BiałKat 243v, 141 [2 r.], 243v; RejZwierc 41v; BiałKaz M2; CzechRozm 116v, 178; KarnNap Cv; ReszPrz 107; OTo w zacnym vbierze/ y w złotéy koronie/ Siadł pomázániec boży ná ſwym páńſkim thronie KochProp 5; ActReg 33, 78; WujNT 429; Iż po dźiś dźień pátrzyćie ná pány y krole ſwoie/ pomázáńce Boże/ y z ich ſię ozdoby y możnośći vweſelaćie SkarKazSej 666a, 695b.

»pomoc boża; boża pomoc« = adiutorium Dei Vulg [w tym: bożą pomocą (3); z bożą pomocą; Diis iuvantibus Mącz (12); za bożą pomocą; auxilio Dei, per Domini voluntatem Vulg (94); z pomocy bożej (4)] (91 : 42): Iedny zwalćił wielkym nakładem y motzą/ Drugé też rozumem za Bożą pomotzą. KlerPow 4; MetrKor 46/46v, 175; thy wſziſthky zyemye naſſzy przothkowye bozą pomoczą y my theſz pothym szamy naſſą ognysthą schabla y glodem pobraly LibLeg 7/40v; 11/44v; SeklWyzn f2v, g4; HistAl C2v; MurzHist B2, H4, H4v; MurzNT 14v; KromRozm III N8; Leop 1.Par 18 arg, 2.Mach 8/23, 12/11; OrzList d4v, e3; BibRadz 2.Mach 12/16; BielKron 178, 243v, 254v, 255v, 454 (13); KwiatKsiąż G2; Dijs bene iuuantibus, S Bożą pomocą. Mącz 24b; SarnUzn A2v; KwiatOpis C, D, D2; GrzegŚm 17; KuczbKat 130, 335, 395; BielSpr 71; WujJud 27; BudBib 2.Mach 12/16; BudBibKaw A3; MycPrz II D; BudNT a5v, bv; CzechRozm 51v, 121v, 135v, 223v, 233v (7); KarnNap B4; ModrzBaz 75v, 129; SkarJedn 189, 217, 326; Ludzki narod [...] ſwym ſię ćieleſnym żądzom y namiętnośćią [!]/ wzywáiąc pomocy Bożey/ nieſprzećiwił SkarŻyw 268, 135, 201, 211, 243, 263 (13); StryjKron 300, 772; CzechEp 7, 16, 36, 216, 228 (7); CzechEpPOrz xx2; NiemObr 7, 22, 31, 96, 151; Abowiem nieieſt to podobna rzecż/ áby kto mogł dobrze rzędzić/ ábo ſiebie/ ábo kogo drugiego bez Bożey pomocy. GórnRozm Hh6v; ActReg 147; LatHar +3v, ++7; Wolność ludzka ná dobre potrzebuie łáski y pomocy Bożey. WujNT 556 marg, 314, 536, 600, Cccccc4; WysKaz 3, 14, 16, 17, 27; SarnStat 9, 19, 349, 889, 908; SkarKaz 1a, 121a, 155b, 310a, b, 352a (11); VotSzl C3v, C4; CzahTr E3v; Gdyż iey władza z pomocy Bożey ieſt ſpráwioná PaxLiz A2v, B3, Cv; Oboiey niebeśpiecznośći zábiegáć mądrzy z pomocą Bożą vmieią SkarKazSej 664a, 664b, 683a, 689a, 700a; SzarzRyt C3v. Cf W formułach dyplomatycznych.

»pomsta boża; boża pomsta« (42 : 3): MurzHist H2, Lv, O3, Q2v; BielKom F3; LubPs S5, ee3v marg; KrowObr 64v, 201; Iáko żadny w bogáctwách nie ma dufáć/ ále ſie Bożey pomſty bać Leop Eccli 5 arg; BibRadz I 10v marg; OrzRozm C3v, D marg, G2; Piątego tedy dniá sſtáłá ſie nád nim pomſtá Boża iáwna/ iż robacy żywot iego bez przeſtánia gryźli áż do śmierći. BielKron 142, 87v, 88v, 332v, 354v, 368 (10); BiałKat 58; KuczbKat 375; RejZwierc 59v; SkarŻyw 58, 87, 194, 566, 576 (7); StryjKron 447; CzechEp [403]; WerGośc 212; haniebne grzechy ilekroć nie odnoſzą kaźni/ tylekroć kłádą ciężar pomſty Bożey ná wſzyſtkę Koronę GórnRozm D, Dv, D2, G4; Obácz iáko pomſtá Boża wnet zá grzechem idzie. WujNT 120; SarnStat 906; CzahTr I4v; SkarKazSej 700a.

»poseł, posłaniec boży; boży poseł, posłaniec« = nuntius Dei Vulg (37 : 4): OpecŻyw 9; RejRozpr A4; Iuż niech y on poſeł Bożi Przidzie ktory Ludzie trfożj RejKup T, e5, f7v, h5, k7, v2v; MurzHist I3; GroicPorz g4; ábyśćie obatzyli kiedy/ iáko w pierwſzym ſwiętym kośćiele krześćijáńſkim/ Apoſtołowie/ y inni wierni páſterze y poſlowie Boży/ krzćili ludzi KrowObr 83v; Leop 2.Par 36/16; BielKron 456v; KuczbKat 235; RejPosWstaw [213]; BudBib 2.Par 36/16; wyznał wſzyſtki grzechi [...] ktorych śię przed tymże Kápłanem iáko poſłáńcem Bożym y namiáſtkiem Apoſtolſkim ſpowiádał BiałKaz M4; Gdyż to dobrze z piſmá ś. widzę/ iż inſzy ieſt Anioł Poſłániec Boży: á inſzy też záś cżłowiek Jezus Chriſtus ſyn Boży namileyſzy. CzechRozm 46v, 28v, 33v, 45v; Dwie tedy ſą w piſmie opiſane y zwycżáyne poſłow Bożych piecżęći/ Cudá/ á rodzay ábo ſukceſyá. SkarJedn 47, 48, 50, 53, d8v [2 r.]; SkarŻyw 213; CzechEp 58, 155; ReszPrz 103; Imię mu Gábryel/ wielki BOży poſeł/ z Niebieſkiego Zboru/ Anielſkiego koru ArtKanc A7v; LatHar 40; WujNT 835, Xxxxx v; PowodPr 30; Poſłáńcy BOży wielką moc máią do odpuſzczenia grzechow SkarKaz Oooo2a; SkarKazSej 706a [2 r.].

»postanowienie boże; boże postanowienie« = Dei ordinatio, propositum Dei Vulg (17 : 9): kto ſię ſprzećiwi mocy/ poſthánowieniu ſię Bożemu ſprzećiwi KrowObr B3, 205; Leop Rom 9/11; WujJud 83v; BudNT Rom 13/2; ſyn iego miał być [...] zá páná chwały przyięty: aſzby ſie przezeń wprzod Boże poſtánowienie wykonáło. CzechRozm 159, 29, 37v, 73v, 237, 246 (9); ModrzBaz 63 [2 r.]; StryjKron 6; CzechEp 269, 300; NiemObr 70, 72, 117; WujNT 267, Rom 8/29, 9/11, 13/2.

»prawda boża« = veritas Dei Vulg (99): Abowim możnoſć koſcielna/ ieſt poddana prawdzie bożei SeklWyzn c2v, 2v, C; SeklKat P3v, Q2; KromRozm III O4v; LubPs M, bb marg; bb4v marg, bb5v marg, ee4v; KrowObr C2, 146, 157, 193, 241 (16); Leop Eccli 41/24, Rom 3/7; ieſtechmy rozni od pogánow/ gdyż tákie święte náuki mamy ktore ſą pewne/ y ná wſzem nieomylną prawdą Bożą podpárte BibRadz I *3v, 353v, II 85v marg, Rom 3/8 [7], 133 marg, 141 marg [2 r.]; S. Stániſław Krákowſki Biſkup zábity o prawdę Bożą BielKron 362v, 193, 195v, 196v, 211v; GrzegRóżn Fv [2 r.], K3v [2 r.]; daná nam ieſt od Bogá moc/ ábyſmy was ſtárégo wężá plemię [...] nogámi ſwymi/ to ieſt/ prawdą Bożą [...] deptáli/ niſzczyli/ itéż martwili. OrzQuin L4v; RejAp 133, 149v; RejPos 54v marg; GrzegŚm 28 [3 r.]; KuczbKat a2; WujJud A6; WujJudConf 4, 12, 15, 104, 112 (11); BiałKaz H; BudNT a5, Rom 15/8; CzechRozm 57, 112v, 199v, 239v; Bo prawdá Boża y obietnicá iego/ nigdy ſie niezmieni/ á mocnieyſza ieſt łáſká iego/ niż wſzyſtkiego świátá naićiężſze grzechy. KarnNap E3; ModrzBaz 28; SkarJedn 39, 144, 239, 276, 297 (8); SkarŻyw 59 [3 r.], 278, 368; CzechEp 8, 297; NiemObr 99, 130; ArtKanc I19; O świátło naiáſnieyſze/ wiecżney prawdy Boży Oświeć moy ſmyſł GrabowSet P2v; WujNT Rom 1/18, 25, 3/7, 15/8; SkarKaz 43b, 275b. Cf »sprawiedliwość boża«.

»prawica boża« = dextera Dei Vulg (15): a to przemienienie ſie ſtadła: ſtało ſie przez prawiczę bożą, to ieſth przez ſyna Bożego pana Ieſuſa WróbŻołt aa4; Leop Act 2/33; LeszczRzecz A2; BibRadz I *2v; BielKron 465v; Nie rozumieyże też/ áby práwicá Boża miáłá ſie roſcięgáć iáko ręká cżłowiecża RejPos 78, 78; A przeto żadnym ſpoſobem wzywánim Chriſtuſá Páná práwicą Bożą wywyżſzonego/ á iuż záwżdy żywiącego/ wzywánie świętych pomárłych/ nie może być wprowádzone áni vtwierdzone. CzechRozm 194, A2, A2v, 36, 59v, 193v; tyś ieſt ſam moc práwice Bożey/ tyś nádźieiá wſzyſtkich wiernych ArtKanc H7; WujNT Act 2/33.

»prawo boże; boże prawo« = canon BartBydg, iustitia Dei, lex (Dei) Vulg (87 : 10): PatKaz III 146v; BartBydg 22; SeklWyzn 3 [3 r.]; SeklKat I4v; MurzNT 88v; Diar 46, 47; Boże práwo ieſth/ kthore pan Bog ſam poſtánowić raczył/ kthore ſye zámyka w Stárym y w Nowym Teſtámenćie. GroicPorz av, k4, k4v, l4, kk, nn3 (12); Leop Deut 17/18; LeszczRzecz A4; BibRadz Ex 18/16; BielKron 195, 198v, 213v, 236; BiałKat 58v; KwiatOpis B; KuczbKat 310, 345; ſtáray ſie też wżdy ábyś y práwo ſwe w ktorym ſiedziſz/ y práwo Boże ktoreś powinien wżdy theż po kęſu rozumiał RejZwierc 112; WujJudConf 211v; RejPosWstaw [413]v; StryjWjaz C3; PaprPan Cc3v; Naprzod wedle Praw Bożych/ y wſzytkich niemal narodow/ okrom nas/ mężoboyce gárdłem bywáią karáni ModrzBaz 27v, 78, 79v, 85v, 140v, 144v (16); SkarJedn A8, 101, 126, 163, 314 (6); SkarŻyw 492, 501; Fáryzeuſzowie byli ludźie chytrzy/ obłudni/ práwá Boże gwałcący CzechEp 164; WujNT 428, Rom 1/32; WysKaz 18; SarnStat 48, 154, 218, 260, 261 (10); PowodPr 23, 41, 62, 68, 79; SkarKaz 39a, 311b, 313b, 315b, 352a (8); Ták grzeſzy śmiertelnie/ ten co práwo Boże przeſtąpił/ oycá y mátki nieczcząc: iáko ten kto kośćiołá nie vſłuchał SkarKazSej 698a, 678b, 691b, 692a, 697b, 698a (9). Cf »boży, przyrodzony«.

»prorok boży« [w tym: w połączeniu z imieniem (24)] (47): WróbŻołt L6; SeklWyzn 3, f4; Cięſko karał pan bog zydy Mieczem [...] gdy chwalili krolewnę niebieſką [...] wſgardziwſzi vpominanie Hieremiaſza proroka bożego. SeklKat Ev, N; GliczKsiąż G6v; Powiedá Papieſz iż Zołtarz lepſzy Pánny Máryey ániſli Dawidá Proroká Bozego. KrowObr 156v marg, B2, 95, 156v, 194, 222 (11); BibRadz I *2v, Ios arg, 2.Mach 15/14; BielKron 92, 92v; LeovPrzep I3v, I4; RejAp 82; RejPos Rozpr cv; iáko Moyżeſz práwá/ vſtáwy [...] podał ſynom Izráelſkim [...] także cżynić miał/ iákoſz y cżynił/ Iezus Chriſtus/ Prorok Boży prawdziwy. CzechRozm 106v, 115, 123v, 165v, 168v, 192 (8); Biádá źiemi/ iáko Prorok Boży powieda/ ktorey Krol dźiećię. ModrzBaz 75v, 18v, 105v; SkarŻyw 103 [2 r.], 270; CzechEp 49; WerGośc 213, 269; WerKaz 293; PowodPr 57; Prawdźiwi Prorocy Boży/ wiedźieli z czym kto do nich ſzedł pierwey niżli ſpytáli. SkarKaz 518b, 454b.

»przejrzenie boże; boże przejrzenie« = praescientia Dei Vulg [w tym: z przejźrzenia bożego (20), za przejrzeniem bożym (2)] (40 : 3) : káżdy vrząd á káżdy ſtan przełożeńſtwá/ ieſt z Bożego przeźrzenia wyſtáwiony LubPs S5, GroicPorz mmv; BibRadz I *2; Przykład że przeyźrzeniu Bożemu żadny ſie przećiwić niemoże. HistRzym 133, 134v, 135v; RejZwierc 30v; Gdyſz ieſt iárzmo Pogáńſkie z Moſkwy iuż znieſione/ A zá przeyrzenim Bożym od nich oddalone. MycPrz I C3v; WujJud B5, 67v, żp 68; CzechRozm 28, 28v, 30v, 37v; S przeźrzenia Bożego. Et Z rządzenia Bożego. Consilio Deorum immortalium fato. Calag 51b; SkarŻyw 31, 337, 463; StryjKron 56; ZawJeft 27; Phil P; Iáko ſię to odmienić ma przeyrzenie Boże? KołakCath C, B2v; tego [Chrystusa] náznáczoną rádą y przeyźrzenim Bożym wydánego/ przez ręce niezbożnikow przybiwſzy do krzyżá zátráćiliśćie. WujNT Act 2/23, s. 403, 810, Bbbbbb3; SarnStat 10, 495, 782, 931; SkarKaz Oooo2b; CzahTr G4v; PaxLiz E3. Cf W formułach dyplomatycznych.

»przybytek boży« = miejsce święte; habitaculum Dei, tabernaculum Dei Vulg (23): PatKaz I 15v; RejPs 81 v; LubPs dd2v marg; Podárza á Offiáry Kxiążąt Iſráelſkich według pokolenia ich/ ná poświącánie Przybythku Bożego y Ołtárzá. Leop Num 7 arg, *A3v, Num 11/26, Eph 2/22, AAA2; to miáſto [Jeruzalem] miáło być przybytek Boży. RejAp 175v, 174v, 175v [2 r.], Ee4v; gdy przydzie przedeń cżłowiek oczyſciony z grzechu [...] [Jezus Chrystus] wychodzi przećiwko niemu s przybythku Bożego/ tho ieſth/ z niebá wyſokiego á z Máyeſtatu Boſtwá ſwoiego RejPos 47, 47, 102v, 103v; [Bazan] śiłę wſzytkę ſwoię nie w woyſku onym wielkim/ ále w Pánu Bogu y w ſłuſzbie oney około ſkrzyniey ś. y przybytku Bożeo pocżytał. SkarŻyw 484, 491; Lucus — Cziemni las, dlia przibitkow bozich poſwięczoni. Calep 615b; LatHar 595; WujNT Apoc 21/3; SkarKazSej 703a.

»przykazanie boże; boże przykazanie« = mandatum Dei, praeceptum Dei Vulg (216 : 58): SWyatloſcy nyewimowna boze raczi my dac ſerce ſkruſſone ktorebi [...] powolne bilo [...] brzemyenyu przikazanya bozego. BierRaj 19; OpecŻyw 1v, 32, 178v; PatKaz I 5v; PatKaz III 104v, 146; FalZioł V 66; Otho kto chce miec rozum oſwieczony pełniſz przykazanie boże. WróbŻołt oo8v, H3, 106/11, nn5, oo7v, pp (7); SeklWyzn a2, b4v, d2, d4, f3 (12); ſwięty Paweł ſam oſſobie mowy ze by był nie wiedział żeby ządza była/ grzech/ bych był zprzikazania bożego niewiedzial SeklKat Q4, H, H3, I3, N, S4 (84); KromRozm I F4v, Hv, H2v, N4, O2 (8); MurzNT 28v, 76, 81, 143v; KromRozm II b3v, k3v [2 r.], 1, m2 [2 r.]; KromRozm III B; LubPs S4; GroicPorz k, y4; KrowObr 8, 9, 47v, 115, 235v (7); Leop *A3v; Deut 30 arg, Eccli 35/2, 7, Apoc 12/17; BibRadz I *2; OrzRozm E4; BielKron 33, 77v, 128v, 200, 457 (8); OrzQuin Nv; SarnUzn H; Okręt ktorj Ionátę wiozł do oycżyzny/ ieſt przykazánie Boże HistRzym 66, 40v, 47, 75v, [89], [89]v (16); BiałKat 1, 23v, 43v marg, 366v; KwiatOpis B; KuczbKat 265 marg, 290, 305, 330, 375 (16); A ták kto Páná chce przyiąć/ áby mieſzkał w nim: ma chowáć przykazánie Boże WujJud 99v, 43, 76v, 101v, 109v, 178 (10); WujJudConf 93v, 102v, 145; RejPosRozpr b3v; RejPosWstaw [212], [414]; BudNT Mar 7/9; CzechRozm 83, 100, 144; ModrzBaz 23v [2 r.]; SkarJedn 36; On Achan ſam przeſtąpił przykazánie Boże/ á ná wſzytkich ſię gniew iego obálił. SkarŻyw 504, 235 [2 r.]; ſyn Boży piſał przykazánie Boże ná tablicách kámiennych mocą y rámieniem ábo ręką bogá oycá/ to ieſt duchem ś. CzechEp 320, 65, 96, 158, 279, 280 (12); ReszHoz 131; ArtKanc K, M3v, M5, N7v; LatHar 47, 112, 119, 490; Adam poki pilnował przykazánia Bożego w Ráyſkich roſkoſzách mieſzkał KołakSzczęśl C2v, Bv, C3; WujNT 31, 81, Mar 7/8, 9, s. 160 (17); WysKaz 24; SarnStat 517, 643, 708, 714, 1267; Przećiw piątemu przykazániu Bożemu wyſtępki. PowodPr 67 marg, 28 [2 r.], 80; SkarKaz 43b, 311b, 349a.

»przymierze boże; boże przymierze« ‒ foedus Dei Vulg (20 : 1): [Salomon] iáchał ze wſſem mnoſtwem Iſráelſkim/ ná wyſokość Gábaon/ gdzie ſtał Przybythek przymierza Bożego Leop 2.Par 1/3, 2.Reg 15/24; BibRadz Gen 9 arg, II 24v marg, 85v marg; RejPos 213v; BudBib Ps 77/10; Lecż po Abráhámie/ ktoby z potomkow iego obrzeſką pogárdził: ten z przymierza Bożego wypádał/ y ku zbáwieniu nie przychodził. CzechRozm 172v, 8, 53, 74, 75v, 165 (11); nie tylko Anioły ále też Ołtarz y Skrzynię przymierza Bożego [...] piſmo ś. Bogámi názywa. CzechEp 212, 170, 368.

»przysięga boża; boża przysięga« = iuramentum Dei Vulg (5 : 2): KrowObr 53v; Pod Bożą przyśięgą y mnieć żadna rzecz byłá Ewánielikiem nieuczyniłá/ iedno hániebny á ſproſny żywot Kśiężey. OrzRozm H2v; OrzQuin S4; Moiá rzecż roſkazánia krolewſkiego przyſtrzegáć/ tákże y przyſięgi Bożey. BudBib Eccle 8/2, 8/2; [Chrystus] ſie ſtał wedle przyſięgi Bożey Ofiárownikiem CzechRozm 35; KlonWor 3.

»psalmy boże«: A gdy śpiewał on śpiewak (pſálmy Boże) ſtáłá ſie nád nim ręká Boża Leop 4.Reg 3/15.

»ramię boże« = moc Boża: A możeli w tym záhámowáć rámię Boże? CzechEp 59.

»ręka boża; boża ręka« = manus Dei Vulg [w tym: w ręce bożej, w ręku bożych; in manu Dei Vulg (18)] (45 : 3): Wezmą ſwięci krolewſtwo tzudnoſci/ ij klenot okráſy z ręku bożych. OpecŻyw 188v; MurzHist N3v; LubPs cc2 marg; błogoſláwione otzy ktore widzą [...] Nieprzyiaćielá ręki Bożey KrowObr 242v, 62, 115v; RejWiz 116, 194; Leop 4.Reg 3/15, Prov 21 arg, Sap 3/1, 1.Petr 5/6; BibRadz Gen 2/5, I 423v marg, Sap 3 arg, 3/1; BielKron 40, 79v, 81, 96, 96v; RejPos 34, 46, 47v, 295, 296; Iáko też ono Duſze ſpráwiedliwych w ręku Bożych ſą/ to ieſt ſpráwiedliwi ſą w mocy y opátrznośći Bożey. GrzegŚm 60, 22, 45, 46; BudBib Sal 3/1; CzechRozm 211; Y owſzem y to roſkazano [...] ábyś ſię vniżał pod możną ręką Bożą/ ktory ſkłáda mocarze zſtolic/ á niſkie wywyżſza. ModrzBaz 58; SkarJedn 333, 393, 402; SkarŻyw 32, 153, 167, 508; odpocżywáią w prochu źiemie y w ręku BOżych/ máiąc też żywot ſwoy z Chriſtuſem/ ktorzy w wierze práwey pomárli CzechEp 82; WujNT 1.Petr 5/6, s. 837, Bbbbbb; SkarKaz 42a, 241b, 242a, Oooob.

»rodzica boża; boża rodzica« (3 : 2): boſka rada chczyala aby czyſta panna boza rodzycza byla PatKaz II 45v, 36, 46, 67, 70.

»(święta) boża rodzicielka, porodzicielka; rodzicielka, porodzicielka boża« (33 : 6): OpecŻyw 164, 172, 183; Począczye twoye rodzyczyelko boza przynyoſlo y obyauylo ueſele wſzemu ſzwyathu PatKaz II 20, 69; PatKaz III 115; Deipara virgo [...] Boże [!] porodzyćyelká panná. Murm 1; Zbaw nas wſzechmogący Boże/ dla przyczyny Blogoſláwioney Bożey rodzićielki dziewice Máryey ze wſzyſtkimi ſwiętymi, KrowObr 161v, 42, 160v, 163, 170, 215v (9); BiałKat 223v; WujJud 52v; Bądź pozdrowioná ma mátko Swięta Boża rodźićielko. MWilkHist G2v; OFiáry náſze/ Pánie Boże/ niechay twey łáſkáwośći záleći modlitwá Bożey rodźićielki LatHar 411, 40, 48, 87, 102, 476 (20).

»rozkaz, rozkazanie boże (-y); boże rozkazanie« = mandatum Dei, praeceptum Dei Vulg [w tym: z rozkazania bożego (18); według, podług itp. rozkazania bożego (19); na rozkazanie boże; ex mandato Dei Vulg (5); za rozkazaniem bożym (1)] (131 : 6): Ten bliżni/ ktoregom obraził/ ieſli go proſzę/ a chczę mv doſić vcżynić [...] ma mi wedłvg rozkazania bożego odpvſcić SeklWyzn c4v, 2v, 3, b4 [2 r.], c4v, d2v; SeklKat D3, I, K2, L4, T2v (10); MurzNT Luc 3/2; KromRozm II h; GliczKsiąż B6v; Iáko ſie wierni w káżdey namnieyſzey rzecży od woley á od roſkazánia Bożego odſtrzeláć nie máią. LubPs cc marg, Z5, Y3v marg, bb marg, bb2 marg, bb4 marg; GroicPorz C3, pp; KrowObr 85, 112v, 187, 202, 225v (15); Láſy theż y drzewá podáwáiące wdzięcżną wonność/ ná roſkazánie Boże záſłonią ćieniem ſwym Izráelá. BibRadz Bar 5/8, I 1 marg, 13 marg, Ex 18/23, 1.Mach 10/14, II 88 marg (12); BielKron 35v, 37v, 39v [2 r.], 41v, 84v; OrzQuin N; LeovPrzep I4v; RejAp 103v; náuká o Sákrámenćiech [...] ktora y z roſkazánia Bożego potrzebna/ y pożytkow ieſt pełna/ potrzebuie godnośći Plebáńſkiey y dowćipu oſobliwego KuczbKat 105; WujJud 47, 197, 235v; WujJudConf 15v, 152; RejPosWstaw [413], [1432]v; BudNT Mar 7/8; CzechRozm 64v, 67v, 191v, 231v, 245v (22); w ſtárym Zakonie Krole y Kápłany z roſkazánia Bożego pomázywano KarnNap C; ModrzBaz 23v, 28, 48, 115v, 143v; [Cesarze Carogrodzcy] Dla świeckiego pánowánia/ odſtąpili Bożego roſkazánia y duchownego rządzenia. SkarJedn 207, 113, 120; cżáſu onegoſz głodu/ [wdowa] niemáiąc iedno garść mąki/ ná roſkazánie Boże/ dáłá zniey iáłmużnę Heliaſzowi. SkarŻyw 103, 36, 100, 140, 162, 165 (7); W niwecż obroćiliśćie roſkazánie Boże/ dla vſtáwy wáſzey CzechEp 117, 5, 114, 117, 165, 198 (12); NiemObr 70, 115, 121; WerGośc 204; práwne ſłowá máią bydź rozumiáne zá roſkaſz Boży GórnRozm K3; KołakSzczęśl C3 [3 r.]; WujNT Matth 15/3, 6, s. 393, 754; WysKaz 9; SkarKaz 551a; VotSzl A4v. Cf »nauka boża«.

»rząd, urząd boży« (11): OrzRozm E3v; Mącz 216b; Skąd oto bácżyć możeſz że tu z ániołá onego nie cżyni/ áni Bogá ſámego áni ſłowá Bogá ſyná Bożego: ále tylko ániołá do cżáſu vrząd/ imię/ y rząd Boży ná ſobie noſzącego. CzechRozm 50, 50v [2 r.]; SkarŻyw 213 marg, 243; WujNT 267; Dla tego też P. Iezus Iudaſzá obrał/ áby káżdy wiedźiał iż złość ludzka vrzędu Bożego y mocy nie pſuie. SkarKaz 611a; SkarKazSej 659a; O rządźie Bożym ná świećie. SzarzRyt B3v.

»rzecz boża; boża rzecz« = ministerium Dei Vulg (7 : 1): KrowObr 214; á (ták) poſtáwił ie Dawid [...] nád połowicą pokolenia Menáſzego/ dla wſzelákiey rzecży Bożey/ y dla rzecży krolewſkiey. BudBib 1.Par 26/32; Bo gdziebyſmy z duchá Bożego odrodzeni nie byli/ tedybyſmy [...] áni wſtąpić do Kroleſtwá Bożego mogli: ánibyſmy rzecży Bożych duchownych rozumieli CzechRozm 27v, 49v; ModrzBaz 55v, 140; NiemObr 83; A ieſli rozumieſz/ iż w mocy woyſká wygránie ieſt woyny: vczyni P. Bog/ iż poráżony będźieſz: bo Boża rzecz ieſt y pomoc dáć/ y do vćiekánia obroćić. SkarKazSej 685b.

»rzecz boża« = sermo Dei Vulg (3): ſlyſſeliſmy ie mowiąc náſſemi ięzyki/ wielkie rzecży Boże. Leop ZZ3v; BielKron 42v; BudBib 1.Par 17/3.

»rzeka [= obfitość łask] boża« = flumen Dei Vulg (3): Rzeka boża napełniona ieſt wodami WróbŻołt 64/10; LeopPs 64/10; Kryſtus ożywiáiąc ſwoie wierne/ ktorzy ſą iáko brzegi v rzęki Bożey. BibRadz II 143v marg.

»sakrament boży« (3): BiałKat c3v; Nie śmiechu ále opłákánia godne ſą te ſkárgi [...] y to poháńbienie przenaświętſzey ofiáry y Sákrámentu Bożego WujJud 242v, 30v marg; mądry ſpowiednik gdy ſwego poddánego ná ſpowiedźi ſpráwy wie [...] rządźi go [...] wedle rozumu y wiádomośći ſwoiey ludzkiey. Boby ſákráment Boży y pieczęć krolá niebieſkiego zgwałćił. SkarKaz 611a.

»sąd boży; boży sąd« = iudicium Dei Murm, Mymer1, Vulg; Iudicium divinum Cn (172 : 5): OpecŻyw 190v, [192]v; Sąd boży ſprawiedliwy a ſtraſſliwy. OpecŻywSandR nlb 6; Murm [207]; Mymer1 43; TarDuch B8; WróbŻołt N8, ff5; RejPs 74 [2 r.], 222; A ſnadz miła bracia iuż ty znaki nadchodzą/ przyſzłego dnia ſrogiego ſądu Bożego LudWieś A4; SeklKat Xv; RejKup kt, C; RejKup Sekl a7v; KromRozm I [H3]; MurzHist D3v, K4, O4, Q4v, R3 (7); KromRozm III B3, C7v, L4; LubPs K3, A3v, L3v, L4 marg, T3, Z2 marg (11); GroicPorz i4, hh2v, pp2, pp2v; Wſpomni ſobie ná to/ iż maſz vmrzeć leda kiedy/ y ſtánąć przed ſądem Bożym. KrowObr 40, B3, 49v, 125v, 210v, 240v (12); RejWiz 131 marg, Cc6; Leop Sap 12 arg, Soph arg; RejFig Cc3; BibRadz Ps 7 arg, Is 26 arg, Sap 16/18, II 79v marg, Rom 3/20[19] (14); OrzRozm C3v; BielKron 32, 32v, 93, 155v, 467v (6); OrzQuin E4, T4v, X4, Y2v, Y3; RejAp 122v; GórnDworz P4v; Podemną ieſt doł piekielny: nádemną ieſt miecż oſtry/ to ieſt boży ſąd/ gotowy oddzielić duſzę od ćiáłá HistRzym 94v, 28, 88v [2 r.], 134v; RejPos 7v; GrzegŚm 41, 60 [2 r.]; KuczbKat 60 [2 r.]; RejZwierc 175v [2 r.], 229v, Aaa3; RejPosWstaw [414]; BudBib Deut 1/17, 2.Mach 9/18; BudNT Rom 2/5, 2.Thess 1/5; CzechRozm 66, 102, 112, 184; KarnNap Cv; ModrzBaz 49v, 62, 70v, 144v; SkarJedn 225, 295, 393; KochOdpr C; SkarŻyw 4, 79, 98, 99, 172 (15); StryjKron 350; CzechEp 7, 50, 97, 165; Wczym ták częſta omyłká/ że ten to ſąd Boży/ Nieiednému ſumnienié/ y ſerce zátrwoży. KochFr 132; ReszList 164; Kto weń wierzy [...] Choćia wielkim grzechem obćiążony/ będźie zá práwego policżony/ przed ſądem Bożym/ Kryſtus ná ſię iego winy włoży. ArtKanc F10v, S11; Sądy Boże pędzą was/ iáko wiátry ná morżu okręt GórnRozm M2v; GórnTroas 15, 54; WyprPl C; KołakCath B3; po krzćie Chriſtuſowym náſtępuie ogień vtrapienia/ y ogień ſądu Bożego WujNT 13, 12, 57, 496, Rom 2/3, s. 582 (11); SarnStat 792; PowodPr 53; SkarKaz 2b, 3a, 4a, 350a, 457b (14); Grzechy go prześláduią/ ſumnienie go trwoży: przed ocżymá mu ſtoi ſtráſzliwy ſąd Boży. KlonWor 37, 12.

»sądny dzień boży«: Królowie wſzyſcy/ przed Sądnym dniem Bożym poginą/ á Kápłáńſtwo do Sądnégo dniá nie zginie OrzQuin K3v.

»skrzynia Boża« = arca Dei Vulg (15): Acz ſye ku onemu myeyſcu y ſkrzyni bożey nigdy yuż przywroćić nyemáyą [...] to znák/ iż yuż konyecznye kápłáńſtwo ono y ofyáry vſtáły KromRozm II 1, 14v; BielKron 63 [2 r.]; KuczbKat 435; RejPosWstaw [413]v; Ale ſkrzynię Bożą przywiozł był Dawid z Kiriáthiehárymá BudBib 2.Par 1/4, Ib2; Skrzyniá Boża/ y Izráelcżycy/ y Zydowie wnamiećiech mieſzkáią ModrzBaz 113v, 55; Hierycho procesyámy z ſkrzynią Bożą dobyte. SkarŻyw 502 marg, 484, 502; PowodPr 53; SkarKaz 455b.

»słowo boże; boże słowo« = verbum Dei Mącz, Vulg; responsum Mącz; eloquium Dei, sermo Dei, sermo Domini, verbum Domini Vulg; [w tym: według, wedle itp. słowa bożego (62); ewanjelija i słowo boże (17); słowo boże i nauka (9); pismo a słowo boże (14)] (1774 : 16): Starſſy paſcie ſlowem bożym trzodę tę/ ktorá miedzy wami ieſt OpecŻyw 187v, 60; PatKaz I 2v; TarDuch B5; WróbŻołt E, S6 [2 r.], kk5; WróbŻołtGlab A3v; RejPs 164v marg; SeklWyzn b2, Cv, C2v, c4v, f2 (33); Niewſziſtkim dozwolono ieſt kazac ſlowo boże SeklKat Vv, Hv, Q, Tv, V3v, Z3v (55); Rychley naydzie wkarczmię puky Myaſto bozych ſlow nauky. RejKup m4v, b2v, k7, m4v, p7v; RejKupSekl a2 [2 r.], a7v; KromRozm I C2, D3v, G3, M, O4v (55); MurzHist Cv, G, R4v; MurzNT 33v, 66, 81, 93v, Luc 11/28 (21); KromRozm II cv, g2, i2v, t4, x4 (58); KromRozm III A2, G2, H6v, O4v, P2v (46); LibMal 1544/188v; Diar 30, 50, 53, 69, 86 (10); DiarDop 102 [2 r.]; BielKom G4; GliczKsiąż L [2 r.], P6v; LubPs A4, bb4 marg, ee, ff4v marg, P4v (52); GroicPorz a2v; wiará prawdziwa w Kryſtuſá vkrzyżowánego/ nie ſpátrzenia pochodzi ále s ſluchánia ſlowá Bożego KrowObr 113v, 4, 24v, 91, 101v, 108v (71); odpowiedzial Iezus: Nápiſano ieſth iż nie ſámym chlebem żywie cżłowiek/ ále w káżdym ſlowie Bożym. Leop Luc 4/4, *A3v, Gen 41/32, 3.Reg 13/32, Luc 8/11, Hebr 11/3 (24); OrzList d4v, e4v [2 r.]; NAświęćże záſię Owſá/ o ſwiętym Szcżepanie/ [...] Bychmy Koniki ſłowem Bożym nákarmili RejZwierz 107v; BibRadz I 136 marg, Act 8/25, Rom 3/2, 1.Thess 2 arg, 2.Tim 2/9 (30); BibRadzBaz ktv; OrzRozm B4v [3 r.]; BielKron 213v, 45, 141v, 144, 195v (45); GrzegRóżn Bv, Fv, F4, G, K marg (15); Theologia [...] Nauká zwłaſzczá y vmieyętność Bożego słowá. Mącz 454c, 222b, 276d, 363c, 410c, 454c; SarnUzn B2, C2, C2v, Ev, G6v (10); LeovPrzep B4, C4v [2 r.]; RejAp 157v, D6, 60v, 145v, 167 (11); HistRzym 50v, 83v; RejPos 31v, 84, 89v, 130, 176v (39); RejPosWiecz2 95; RejPosWiecz3 96v, 97v [5 r.], 98v; Słowem Bożym niebá vmocnioné ſą BiałKat 76, 38v, 216, 238v, 241, 366 (23); GrzegŚm 17, 29, 60, 66, 67 (11); KuczbKat a2, 120, 260, 325, 415; WujJud 20v, 29, 43v, 76, 163 (65); WujJudConf 30, 147, 157v, 163, 207v (28); RejPosRozpr b3, b3v, cv, c4, c4v (47); RejPosWstaw [212]v, [412]v, 42, [1432]v, [1433]v (9); BudBibKaw Av [2 r.], A2v [2 r.]; BiałKaz D4v; BudNT a5, Mar 7/13, Act 4/31, 6/2, 18/11 (11); A cżemużby teraz potrzebá miáło być podpieráć tego/ iż [...] Ewánielia ktorey on [Chrystus] náucżał/ y náucżáć roſkazał/ ieſt ſłowem Bożym? CzechRozm 186v, 7v, 12, 51, 84v, 186 (180); KarnNap Bv, B4v, C3v, D2v, F3 (6); oćiągamy ſię wierzyć słowam Bożem/ ktore nigdy niezginą ModrzBaz 144, 17, 52v, 53, 86v, 131v; Abowiem z Syoná wynidzie zakon y ſłowo Boże z Hieruzálem. SkarJedn 9, 7, 8, 9, 10, 14 (38); SkarŻyw 261, 364, 498, 520, 536 (26); Wſzytko ieſt w słowie Bożym dostátecżnie opiſano co potrzebá wiedzieć ku zbáwieniu CzechEp 118 marg, 117 marg, 123, 137, 160, 343 (385); CzechEpPOrz *3, *3v, *4, *4v, **2 (10); Páweł ś. oprocż Logiki ſłowo Boże przepowiedał NiemObr 26, 19, 34, 54, 61, 143 (97); KochMRot A2v; Szátan Bożym ſłowem przećiw BOgu walcży. ReszPrz 10 marg, 13, 44, 51, 64, 101 (18); ReszList 153; WerKaz 289; ArtKanc H15v, K7, K11, K20, M4 (8); Chćiwość ieſt theż rzecż ſproſna y ſzkodliwa/ á wedle ſłowá Bożego/ korzeń wſzech złośći Phil R, P marg; LatHar 120, 128, 381; KołakSzczęśl B2v; Wierni ſą liſtem Chriſtuſowym/ y máią ſłowo Boże ná ſercách nápiſáne/ nie czernidłem ále Duchem Bożym. WujNT 628, 288, 460, 631 marg, 728, 799 (137); ſłowo Boże ieſt pokarmem duſz náſzych WysKaz 14, 27; SarnStat 638; KlonKr C; SkarKaz 43a, 81a, 83b, 160a, 485b (31); SkarKazSej 698a; KlonFlis B. Cf »boży i człowieczy«.

»Słowo Boże« = Chrystus; Verbum Dei Vulg (33): [Maryja] doſtoyna byla począcz otrzymawſzy czeſzcz panyenſką ſlouo boze PatKaz III 97; BibRadz II 141 marg; Ieſzcże Kálwin vcży że wiecżne słowo Boże względem Iſtnośći y Boſtwá ieſt Synem Bożym GrzegRóżn I2, C2v, C4, K3, L, L4 [2 r.]; RejAp 5, 61, 160v, 162, 169 (6); BiałKat 106; GrzegŚm 50 [2 r.]; Bo kiedy náturę Słowá Bożego opiſał [św. Jan] onymi ſłowy: Ná pocżątku było Słowo/ á Słowo było v Bogá/ á Bog był Słowo: tedy náoſtátek ták zámknął: A Słowo sſtáło śie Ciáłem/ y w nas mieſzkáło. KuczbKat 30; BudBib 2.Reg 16/23; BudNT Apoc 19/13; CzechRozm 47v; CzechEp 144, 222 [2 r.]; LatHar 193; Pan Ieſus Chriſtus przyſzedł w ćiele: To ieſt/ iż ſłowo Boże przyięło prawdziwie ćiáło w iedność ſwey perſony WujNT 825, 305 [2 r.], 816, 880, Apoc 19/13, Bbbbbb4.

»sługa, służebnik boży; boży sługa« = famulus Dei; minister Dei, puer Dei, servus Dei, servus Domini Vulg (219 : 8): BierEz 113; iedno tego buog wyſlucháwá/ ien ieſt ſluga boży/ a cżyni iego wolą. OpecŻyw 64, 4v, 5, 5v, 29v, 45 (8); WróbŻołt K6v, pp7, rr5; RejPs 226; RejKup Vv; HistAl K4v; KromRozm I Pv; MurzNT Matth 10 arg; KromRozm II Hv, H3, mv; Swyát zuchwálał/ y lud przećiw ſlugam Bożym powſthał. GliczKsiąż O6v, Ev, O7, O7v; GroicPorz h; KrowObr B4, 3v, 18, 87, 118v (27); Leop 1.Par 6/49, 2.Par 1/3, Sap 12/7, Dan 14/36, 2.Cor 6 arg, 6/4; OrzList d3v; BibRadz Ex arg, I 83v marg, 2.Par 24/9, Es 66 arg, Sap 10/16 (7); BielKron 7v, 110; SarnUzn F6v; RejAp 65v, 67v, 68, 129, Ffv (10); posłowie [...] rzekli kniemu: O Grzegorzu sługo Boży/ wynidź knam ku chwale Bogá wſzechmogącego/ bo ieſt wola Boża że byś był Papieżem. HistRzym 38v, 38v, 124v [2 r.]; RejPos 56; BiałKat 56; RejZwierc 69v; WujJud 5v, 17, 53, 142, 262 (13); WujJudConf 7, 13; HistHel B3; (widziałem) ſtoiące ná morzu ſklánem/ máiące árfy Boże. Y śpiewáią pieśń Moiżeſzá ſługi Bożego/ y pieśń báránkowę BudNT Apoc 15/3, Iac 1/1; CzechRozm 57v, 103, 173, 212v, 225v (8); KarnNap F3; ModrzBaz 114; SkarJedn 228, 300; Páni mátko/ chcę ia być dobrym ſługą Bożym. SkarŻyw 470, 14, 35, 76, 103, 185 (44); Abowiem wſzytkie ſpoſoby ſpráwiedliwośći/ ktore máią ſłudzy Boży w prawdźie/ mogą też mieć y ſłudzy diabelſcy w podobieńſtwie. CzechEp 38, 38, 48, 200, 242, 290 (8); NiemObr 70, 170, 173; ReszPrz 24; ReszHoz 116; Znaiąc tu być nikcżemny żywot ſwoy ná świećie/ pokuſzenia pełny tak Zimie iák Lećie/ iákoż tego ſkuśił IOB służebnik Boży/ y wyznáć to muśił. ArtKanc Kv, R19v; Daywá pokoy: Bożych ſług nie tykaywá ſłowy. BielRozm 34; LatHar 2, 35, 46 marg, 133, 284 (12); WujNT 43, 44, 133, 566, 585 (27); WysKaz 8, 41; SarnStat 1272; PowodPr 25, 81; SkarKaz 119b, 579a, [2 r.], 580b, 611b [2 r.]; SkarKazSej 671a. Cf »sługa boża«, »boży i Chrystusow«.

»sługa sług bożych, nad sługami bożymi« = papież (22): Izali to nieieſt wielka obłudá y zdrádá/ názywáć ſie ſlugą nád ſlugámi Bożymi/ á przedſię wſzyſtkim mocą roſkázowáć? KrowObr 6v, 6v [2 r.], 234v; BielKron 13, 164; Grzegorz wielki [...] piſáć ſię pocżął Gregorius ſeruus ſeruorum Dei: ſługa ſług Bożych. SkarJedn 192, 269, 312; CzechEp 326, 328, 333, 334, 335 (11); NiemObr 152 [2 r.].

»sługa, służebnic(zk)a boża« (9): Nábożná ſlużebnicżko boża/ wzbierz ſie z matuchną bożą/ pomoży iey noſitz onego ſyná roſkoſſnégo. OpecŻyw 25v; KrowObr 87; woláłábych ſię byłá w vbogim domie vrodzić/ ábych pokornieyſzą ſługą Bożą być mogłá. SkarŻyw 160, 211, 226, 459, 559; modl ſię zá wſzelákiemi ſtany wiernych Bożych/ zá wſzytkiemi ſługámi y ſłużebnicámi Bożymi LatHar 38, 287.

»służba boża; boża służba« = kult, nabożeństwo; msza; cultus (Dei) Calag, Cn, Vulg, PolAnt; religio Mącz, Calag; latria Calep, Cn; res divina Mącz; ritus Calag; pietas in Deos Cn; cultura, officium Vulg (242 : 20): OpecŻyw 1v, [34]v, [57], 58, 168v; Acedia. Lyeniſtwo ku bożey ſłużbye y dobrym vczynkom. Murm [207]; KromRozm I I4v, N4, O2v; KromRozm II h4v, i3v, k4; KromRozm III K8, Q3; GliczKsiąż C3, G6v, O5; LubPs dd3v; GroicPorz gg2; OrzList e3v, fv, f2v; BibRadz I 31, I 218v, Hebr 9/1, 6; BibRadzBaz ktv; Potym drugiego dniá odpráwiwſzy ſłużby Boże/ wroćili ſie do domu do Sary ſzcżęſliwie mieſzkáiąc/ iż co chcieli v Bogá otrzymáli. BielKron 13, 36, 76v, 88v, 131v, 323 (33); Religio [...] Boża służbá/ Bogoboyność/ Nábożeńſtwo/ Chwałá boska. Mącz 351b; astringi sacris, Ná służbę bożą być poślubión oddan. Mącz 421b, 9c, 113d, 162c, 363c, 415a (16); OrzQuin G2, K4v; SienLek 10; RejAp 119; HistRzym 113v; RejPos 71; wſzákże oſobliwym obycżáiem więcey należy tym/ ktorzy śie ná Bożą ſłużbę poświęcili. KuczbKat 240, 240, 270, 350; WujJud 132v, 209v [2 r.]; Moyżeſz práwá/ vſtáwy/ zakon etc: podał ſynom Izráelſkim/ vcżąc ich chwały y ſłużby Bożey CzechRozm 106v, 72, 83, 83v, 88, 97v (15); PaprPan Dd4; KarnNap Dv, F4v; ModrzBaz 135; SkarJedn 15, 216, 221, 371, 388 (8); Gottesdienst. Boża służbá. Boży obchod. Ritus, cultus, religio. Calag 253a; SkarŻyw 58, 252, 454, 482, 501 (84); CzechEp 199, 361, 367, [405]; ReszPrz 29, 72; ReszHoz 136; ReszList 148, 186; Sacro — Poſwięcząm, oddaię na bozą służbę. Calep 935b, 585a; LatHar 129, 493, 509, 511, 598 (6); Krolom y Pánom docześnym ták ſłużyć mamy/ iákobyſmy ſłużby Bożey nie nieomieſzkáli. WujNT 278, 52, 64, 233, Act 13/2 marg, Rom 9/4 (16); SarnStat 112, 185, 225 [3 r.], 700; Szkoły y Akádemie dla náuki napierwey ſię buduią: ále kośćioły dla nabożeńſtwá y ſłużby Bożey SkarKaz 455a, 3v, 312b, 386b, 453a, b (9); SkarKazSej 666a, 678a, b, 679a marg, 688b (10); Pſzcżołki kmietce kmiotowny gdy ſię komu mnożą: Miod nioſą nam ná żywność/ woſk ná ſłużbę Bożą. KlonWor 11, 49; ZbylPrzyg ktv. Cf »chwała boża«, »miłość boża«.

»sprawa boża; boża sprawa« = opus Dei Vulg (76 : 6): Tu prorok rozwodzi człowieká/ áby ráno to ieſt zmłodoſći bogá chwalił/ ták wſſczęſćiu iáko y wnieſſczęſćiu/ przypomináiąc mu dziwne ſpráwy boże RejPs 137, 56, 93, 159 marg; a kto ſię ym [przełożonym świeckim] ſprzećiwia/ bożey ſię ſprawie przećiwia SeklKat H2; KromRozm I F3v, H2; MurzHist T2v; KromRozm II f, i4v; LubPs R2 marg, R5; To ieſt ſpráwá Boża/ ábyśćie wierzyli weń ktorego on poſlał KrowObr 55v; RejWiz Cc5; Leop Ps 65/5, Ioann 9/3; BibRadz I 1v marg, Iob 28 arg, Eccle 7/14, 4.Esdr 4 arg, Rom 14/20 (7); BielKron I4v, 39v, 82, 209; Abowiem wſzytki ſpráwy Boże kthore dla nas vcżynil/ ku tym dwiema końcam ſię zbiegáią/ ktore oboie vczynił przez Syná. GrzegRóżn C, B, H2v; BiałKat 46, 71, 231; KuczbKat 315; RejZwierc 125v; WujJud 64v, 90; RejPosRozpr b4, b4v [2 r.]; BudBib Ps 76/12, 77/7, Eccle 7/13[14]; BiałKaz 74 [2 r.]; Gdyby ſpráwy Boże były/ iáko ſą ſpráwy ludzkie/ tedyćby coś było podobnego powieśći twey. CzechRozm 184, 144v, 155, 162, 162v, 210v; ModrzBaz 116, 136v; SkarJedn 327; Oczko 5v; SkarŻyw 118, 178, 243, 357, 527 (6); CzechEp 176, 272 marg; NiemObr 16, 35; GrochKal 21; OrzJan 130; Dáleko tedy więcey vznáwáć y wyznáwáć mamy podobne cudá y ſpráwy Boże przy ofierze Mſzey S. WujNT 322, 51, 139, 147 marg, Ioann 9/3, s. 403 (11); SiebRozmyśl F3v, Gv; SkarKaz 4a, 349a. Cf »boży i ludzki«.

»sprawiedliwość boża; boża sprawiedliwość« = iustitia Dei Vulg (63 : 5): ſtego ukazuie ſyą boza ſprauyedlyuoſzcz gdy zathwardzyale wzloſzczy karze PatKaz III 88v; MiechGlab 20 [2 r.]; WróbŻołt 52 [2 r.]; SeklKat Y4; MurzHist I4, Q2v; MurzNT 116; GliczKsiąż D; A dla tego grzeſzny tu prośi/ áby był wyſłuchan dla prawdy á ſpráwiedliwośći Bożey. LubPs ee4v, bb2 marg, bb5 marg, ee6v marg; Bo tego kthory nie znał grzechu/ zá nas grzechem vdziáłał/ ábyſmy ſie my ſtháli ſpráwiedliwośćią Bożą w nim. Leop 2.Cor 5/21, Rom 3/21, 22, 10/3 [2 r.]; BibRadz Rom 3/6 [5], 21 [20], 23 [22]; OrzRozm C3v, E3, G2; OrzQuin V4, X3 [2 r.]; HistRzym 87v, 135; BiałKat 113v; KuczbKat 60; WujJud 98v, 100v; RejPosWstaw [1103]v; A Ewánielium Chriſtuſowe ieſt tákie/ w ktorym ſie ſpráwiedliwość Boża pokázuie CzechRozm 94v, 90, 91v, 207v, 208, 219v (10); ModrzBaz 63; Wſzákże gdy ich od ſpráwiedliwośći Bożey y docżeśnego karánia wyprośić niemogł/ wolał ie ſam karáć. SkarŻyw 482; NiemObr 17; Lecz ieſliż nieſpráwiedliwość náſzá Bożą ſpráwiedliwość záleca/ coż rzeczemy? WujNT Rom 3/5, s. 526, 533, Rom 10/3, s. 688, Iac 1/20 (16); WysKaz 23, 27; IZ zá ſpráwiedliwośćią Bożą ieſteſmy powinni káżdému ſpráwiedliwośći y ſzkody przeſtrzégáć SarnStat 644; SkarKaz 549a. Cf »boży i ludzki«.

»statut boży« (3): WerGośc 266; WisznTr 14; Apoſtoł świádczy: Státut Boży ieſt áby káżdy raz vmárł/ á potym ſąd. SkarKaz 3b. Cf »boży i pański«.

»stolec boży, stolica boża« = sedes Dei, thronus Dei Vulg (33): HistAl L2; kto przyśięgá na niebo/ przyśięgáć na ſtolec boży i na tego ktory na nięm śiedźi. MurzNT Matth 23/22; WOyt [...] to ma naprzod báczyć/ á pilnie rozmyſláć/ iże na Stolcu Bożym ſyedźi GroicPorz cv; á Więc tho ieſt wierzyć/ iż s ſtolice Bożey y ze krwie báránkowey płynie więtzne odkupienie? KrowObr 67v, 66v, 152v, 172v, 217, 229v; Leop Apoc 22/1, 3; BibRadz Apoc 22/1, 3; BielKron 298; [naznaczeni] ſtoią przed Máyeſtatem Páńſkim oblecżeni w ſtoły białe [...] dawáiąc cżeść á chwałę ſiedzącemu ná ſtolcu Bożym y Báránkowi. RejAp 58; Ci ſą ktorzy ſzli przez wielkie vćiſki y obmyli ſzáty ſwoie we krwi báránkowey/ przetoſz ſą przed ſtolicą Bożą/ y służą mu wednie y wnocy w kośćiele iego SkarŻyw 22; ſam Pan Chriſtus [...] twierdźi/ o niebie/ iż ieſt ſtolicą Bożą CzechEp 171, 171, 280 [2 r.]; LatHar 380; WujNT Matth 5/35, 23/22, s. 841, 853, 856 (12). Cf »boży i Barankow«.

»stoł boży; boży stoł« (10 : 1): Ten ſacrament [...] zowiem ſwiętoſczią ołtarza/ wieczerzą pańſką/ ſtołem bożym/ y ynymy ymiony SeklKat X4; patrzmi czo by Czynić yeſcze wieczey ktemu Niż przydzies kſtolu bozemu. RejKup Mv, M5; BielKron 161; BiałKat 288v; w niedoſtátku winá gdzie ludzi wiele do ſtołu Bożego idzie [kapłani] wodę mieſzáią po poświęceniu kielichá SkarJedn 346, 233; SkarŻyw 36; ReszHoz 13; WysKaz 25; WujNT Yyyyy2.

»stworzenie boże; boże stworzenie« = creatura Dei Vulg (27 : 10): PatKaz II 29v, 36; Nalepſzi wſzech bytnoſci ieſt ſwiat bo ieſt Boże ſtworzenie. BielŻyw 3; LibLeg 11/14; SeklKat Q2v; RejKupSekl a7v; dla wielkich bogactw kthorem miał/ nie Boże ſtworzenie ále towárzyſzem Bożym mnimałem ſie być HistAl Gv; KromRozm III B; LubPs A4v; GroicPorz hv; Wſzelkie ſthworzenie Boże dobre ieſt/ ktorego vżywamy tzyniąc dzięki Pánu. KrowObr 81, 93, 99v, 116v, 192v, 214v, Leop * A3v; BielKron 344v; RejAp 41v, 42 [2 r.], 42v; BiałKat 31; GrzegŚm 54; RejZwierc 61v; BudBib Sap 14/11; BudNT 1.Tim 4/4; CzechRozm 38v; CzechEp 64, 202; WujNT 470, 1.Tim 4/4, s, 728, 730, Apoc 3/14; Rácz ſię zá mną przyczynić do ſynaczká twégo/ Zá mną namnieyſzą cząſtką ſtworzenia Bożégo SiebRozmyśl Lv; Gdyż ſtąd práwie przygáná Bożemu ſtworzeniu/ Co ſpráwił z łáſki świętey/ ludzkiemu plemieniu. PaxLiz D3.

»syn(owie) boży; boży syn« = filii Dei Vulg (187 : 1): Blogoſlawienij pokoynij/ bo ſyny bożymi nazwánij będą. [bibl. Matth 5/9] OpecŻyw 42; PatKaz III 136v; HistJóz B4; WróbŻołt 28/1, I6v, 88/7; SeklWyzn g4v; SeklKat O2v; KromRozm I F4v [2 r.]; MurzHist B2, H3v, P; MurzNT 33v; KromRozm II b2v, r3v; KromRozm III D2 [2 r.], M4; GliczKsiąż Dv, D3v; LubPs T5v; wierzę w Páná mego Iezu Kryſthuſá/ ktory dał tę moc/ áby ſie wſzelki ſtał Synem Bożym/ kto wierzy w imię iego. KrowObr 206v, B4, 47, 54, 206v, 210v (12); Leop Iob 38/7, Matth 5/9, Rom 9/26, 1.Ioann 3/1, 2 (7); BibRadz Gen 6/2, I 108v marg, Ez 15 arg, Rom 8/21, 1.Ioann 5/2 (13); BielKron 4; RejPos 20, 29v, 57, 267, 300 (22); GrzegŚm 11, 38; KuczbKat 70, 100, 130, 140, 380; RejZwierc 141, 195v; WujJud 76, 93v, 111v, 138v; gdy pilnie záchowuiemy [słowo boże]/ bywamy odnowieni w ſyny Boże. RejPosRozpr c4; RejPosWstaw [1434]; BudBib 1.Gen 6/2, 4, Iob 38/7; BudNT Luc 20/36; obietnice wſzem ſynom y corkam Bożym ſłużące vcżynione/ y cżęſto ponowiáne bywáły. CzechRozm 172v, 33, 46, 69v, 97, 224v (22); ſyn Adámow ma być przez krzeſt święty przyięt w Chrześćiáńſkie poſpolſtwo y obcowánie/ żeby ſie iuż sſtał ſynem Bożym KarnNap A3v, A4v, Bv, Cv, C2v, Dv; SkarJedn 29; SkarŻyw A5v, 2, 3, 26, 268 (13); nie ći ſą ſynmi Bożymi w Chriſtuśie/ ábo Chriſtyány práwymi/ ktorzy inſzych prześláduią y morduią CzechEp 20, 195, 259, 303; NiemObr 12, 82, 97 [2 r.]; LatHar 106, 346, 581, 599, 687 (6); KołakSzczęśl B2; WujNT Matth 5/9, Luc 20/36, Ioann 1/12, 11/52, Rom 5/2 (21); PowodPr 16; SkarKaz 84b, 117a, 276a, 484b, 637b (13).

»szafarz boży; boży szafarz« = dispensator Dei Vulg (6 : 1): ſludzy kośćielni y ſzafárze Boży [...] ſwych właſnych żon niemáią mieć KrowObr 226; OrzList d3v; RejZwierc 97 marg, Bb, Mm3; BudNT Tit 1/7; Biſkup ma być bez przygány/ iáko ſzáfarz Boży WujNT Tit 1/7.

»światłość boża« (10): Toć yeſt ono śwyęte myáſto nowe zſtępuyące z nyebá od bogá/ máyące śwyátłoſć bożą KromRozm II t; KrowObr 43v; Leop *A3v; Lucerna accenſa ieſt Kápłan/ Duchem S. [...] oświécony: przeto/ áby [...] świécił człowiekowi Swieckiému [...] świátłośćią nie ſwą/ ále Bożą OrzQuin G3v; KuczbKat 10; SkarJedn 3, 8; nieboy ſię ſtarcże á zámkni ocży miły oycże/ wnetże świátłość Bożą oglądáſz. SkarŻyw 305, 80; Swiátłość Boża wſzędy świeći ArtKanc O4.

»święty boży« = sanctus Dei Vulg (90): panv bogv ieſt wdzięcżnieiſze ſtworzenie iego nad inſze ſwięte boże SeklWyzn F; LubPs ee; KrowObr 52v, 214v; Leop Luc 4/34; BiałKat 158; WujJud 183v; Znam ćię kto ieſteś/ święty Boży. BudNT Luc 4/34; SkarJedn 84, 348, 357, 366; Chwalenie Swiętych Bożych ieſt świádectwo náſzey dobrey woley. SkarŻyw 206 marg, A2, 125, 208, 358, 581 (26); CzechEp 78, 205, [380]; NiemObr 161, 170; ReszHoz 132; OrzJan 14, 103; Krolowa wſzytkich Swiętych Bożych/ modl ſię zá námi. LatHar 505, 41, 43, 79, 175, 202 (32); WujNT Mar 1/24, Luc 4/34, s. 599, Col 3/12; PowodPr 34, 50; SkarKaz 579a, 634b, 636b, 638a [2 r.], 639a.

»tajemnica, tajemność boża; boża tajemnica« = mysterium Dei, sacramentum Dei Vulg (56 : 4): O niewymowné taiemnice Bożé zrządzenijé/ oto ſgrzeſſyl nieſprawiedliwy a za to ſkárán ſprawiedliwy OpecŻyw 134, 33v; PatKaz III 99; Nuſz co koſztuie piwnicá Toć więc boża táiemnicá RejRozpr G3; KromRozm III H2, H3; KrowObr 1, 54v, 130, 231v, 236v (12); BibRadz Sap 2/22, 1.Cor 4/1; Bog dał inny zakon Zydom ſłowny/ ktorego ſie nie godźiło piſáć áni obiáwiáć káżdemu dla tháiemnośći Bożey BielKron 462v, 132; GrzegRóżn N4; RejAp 84; BiałKat 11, 83v, 366 [2 r.]; KuczbKat 5; WujJudConf 66v, 148v, 150v; RejPosRozpr c2v, c3; BudBib Sap 2/22; CzechRozm 111, 191v, 259v; Bo iedną zapłátą wſzytcy weſpołek y z pány kupieni ſą: iednychże Bożych táiemnic vcżeſtnikámi ſą. ModrzBaz 89, 133v; między [...] ſzáfarzmi táiemnic Bożych ieden muśi być náwyżſzy Piotr/ iáko głowá wſzytkich SkarJedn 157; SkarŻyw A2, A5, 153, 243 [2 r.], 408; Wſpinamy ſye do niebá/ Bożé táiemnice Vpátruiąc KochTr 11; NiemObr 83, 88, 89, 96; we dni głoſu ániołá śiodmego/ kiedy pocznie trąbić/ dokona ſię táiemnicá Boża WujNT Apoc 10/7, 1.Cor 4/1, s. 835, 861, Bbbbbb3; Táiemnicé Bożé zákryte wiáry náſzey/ káżdy z nas lepiey wiárą zrozumieć [...] niżli ſłowy vczćić może. SkarKaz 277b, 80b, 205a.

peryfr. »tajemnice boże« = Apokalipsa św. Jana (2): tys pocżeſnoſtz ludu naſſégo/ ktorą rzecż potwirdzaiątz ſwięty Ián w taiemnitzach bożych piſſe w cżwárté kapi: ijż widziál/ ono ſwięci kladli korony ſwé przed ſtolcem OpecŻyw 189v, 188.

»testament boży« = testamentum Dei Vulg (15): Toć iaſnie Teſtament boży okazvie/ yż [...] wſzyſtkim wiernym chrzeſcijanom/ pan Chriſtus rozkazał pożywać ciałá/ y krwie ſwoiei SeklWyzn c2, d4v, E [4 r.], e2, e3 [3 r.]; Leop Eccli 41/24; Iako czi cieſko zgrzeſzily ktorzi zlamaly teſtament bożi SeklKat Y2; ModrzBaz 140v; Y możeż kto z ludźi teſtámentowi Bożemu przygánić/ y iáki niedoſtátek przyſędźić? NiemObr 73; SkarKaz 517a.

»ustawa, uchwała boża; boża ustawa« = praeceptum Dei Vulg (34 : 5): PatKaz I 17; Bo zachouanye od grzechu pyeruorodnego yeſt bycz nyepoddanym uſtauye albo ſtatutouy bozey uſtauy PatKaz III 93; SeklKat V7; KromRozm I Iv; vſtáwy Boże/ á vſtáwy ludzkie/ ták ſá dálekie/ y rozne od ſiebie/ iá[k]o ieſth niebo od ziemie? KrowObr 227, 227, 227v, 228, 229v marg, 230 (12); BibRadz Ex 18/16, I 251 marg, II 62 marg, 128 marg; HistRzym 115; GrzegŚm 7; WujJud 161v; CzechRozm 73, 256v; vchwały niezbożne w więtſzey ſą wadze niż vchwały Boże y práwá Chriſtuſowe. CzechEp 80, 5, 113; NiemObr 170 [2 r.]; [owa sprośność] ná ſpráwiedliwość ſzturmuie: y oney nie da ſię roſkurczyć: Boże vſtáwy depce. GórnRozm E3v; WujNT 393; SarnStat 600, 601; SkarKaz 514b; SkarKazSej 698a. Cf »boży albo apostolski«, »boży i ludzki«.

»wcielenie boże; boże wcielenie« = incarnatio Dei Cn (12 : 1): OpecŻyw 13v, 183v, 184v; doſtateczna chwala w nyebye bycz nyemogla przeſz wczyelenya bozego PatKaz III 99, 98v, 99, 106, 143; iako rano [prorok] wſtawał na modlitwy rozmyſlaiącz taiemnice wcielenia bozego WróbŻołt aa2v, aa3, aa3v; RejPs 27; NiemObr 137.

»wieczerza boża« = cena Dei Vulg: [anioł] záwołał głoſem wielkim mowiąc [...] Chodźcie y zgromadźcie ſię ná wieczerzą wielką Bożą WujNT Apoc 19/17.

»wojny boże« (3): ſtárożytny Zbor [...] woyny ſwoie/ woynámi Bożemi zwał. ModrzBaz 114; SkarJedn 389; Tyś nie brukowy żołnierz/ pogránicznego nieprzyiaćielá bijeſz/ y woyny Bożé odpráwuieſz SkarKaz 313b.

»wola boża; boża wola« = nutus Dei Mącz, fatum Calag, voluntas Dei Vulg [w tym: wedle, według itp. wolej bożej; secundum voluntatem Dei Vulg (28); z woli bożej (47); (z) za wolą bożą; in voluntate Dei, per voluntatem Dei, Deo volente Vulg (16); przez wolę bożą; per voluntatem Dei Vulg (7); bożą wolą (1)] (382 : 27): ſtáń ſie wolá bożá OpecŻyw 99v, 8v, 54, 193; PatKaz II 77v; PatKaz III 99v, 114, 138v; LibLeg 6/191v, 11/166; nye waſząc ſie to chcywośćią ſtało ale bożą wolą izem tu poſlań HistJóz D4v, E4v; GlabGad L7v [2 r.]; RejPs 53 marg, 196 marg, 205v, 206 marg, 221v; SeklWyzn b3v, C, d2v, e4; RejJóz N7; SeklKat A6, S2v [2 r.], X3v, Z3v; RejKupSekl a3; MurzHist D2, E2, O; MurzNT A4, 21, 76, 78v, 126 [3 r.]; KromRozm II k3 [2 r.], k3v; KromRozm III E8, K2v, O6v; Ale táka Boża wola byłá/ By ty ſemną w ſpołecżnośći żyłá. BielKom G6, G6v; GliczKsiąż B6v, H; gdy ſie z wolą Bożą zgádzáć będziemy/ wſzytki ſpráwy náſze beſpyecżne będą. LubPs aa2 marg, A4; K2v marg, R6, Xv marg, Z5 (18); GroicPorz c4v, ppv; KrowObr 53v, 64, 187; RejWiz 49v, 57v, 110v marg, Cc4; Leop Hebr 10/36, 1.Petr 4/19; LeszczRzecz A2v; BibRadz I*2, Gen 1/3, I2 marg, Gen, 18/19, Act 16 arg (15); OrzRozm A3v; BielKron 36v, 42v, 49, 98v, 342v (25); Omnia Dei nutu ducunt[ur], wſziſtko ſie dzieye wedle Bożey woley Mącz 95d; SarnUzn H5v; LeovPrzep E4v; RejAp 104v, 106; HistRzym 38v, 77, 121, 121v [2 r.]; RejPos 34 marg, 39 marg, 147v marg, 167, 172v (9); BiałKat 33v, 176, 190v, 208v, 366v (8); KuczbKat 320, 395 [3 r.], 400 [3 r.], 416; RejZwierc A3, 73v, 87, 154, 244; WujJud B3, 43, 107 [2 r.], 214v; Dźiwnym á niewymownym kſtałtem/ nie dźieie ſie nic ná świećie mimo wolą Bożą WujJudConf 65, 66v, 67v, 214; RejPosRozpr b3; RejPosWstaw [212], [213]v; BudBib I 154v marg, MycPrz A4v; Bo ktoby cżynił wolą Bożą/ ten brát moy/ y śioſtrá moiá/ y mátká ieſt. BudNT Mar 3/35, c2, 1.Cor 1/1, 1.Thess 4/3, 1.Petr 2/15; Iák Krolá z wolą Bożą dla Cnoty obráli/ Y iák go do Krákowá ſwietno przyimowáli. StryjWjaz A3, C2; CzechRozm 6, 59v, 80v, 92, 198v (47); PaprPan Ff; KarnNap Ev [2 r.]; ModrzBaz 18v, 108v; SkarJedn 44, 203; Calag 253a; SkarŻyw 2, 13, 15, 31, 131 (44); StryjKron 717; Chriſtuſowe wybićie kupcow z kośćiołá/ było wedle woley Bożey CzechEp 49, kt, 27, 58, 80, 250 (14); NiemObr 5, 6, 11, 13, 70 (13); KochMRot C2v; ReszPrz 10, 11, 23, 24, 44 [2 r.]; on Báłwan Wittemberſki Luther ſwoim zwolennikom piękną á práwie z wolą Bożą [...] zgodną łáćinę dawał ReszList 154, 154, 169, 187; WerGośc 204, 209; WerKaz 298, 301; WisznTr 9; ArtKanc K20, N3v; PaprUp E2; ActReg 29, 30, 31, 32, 106 (6); Kogoż morſki ſzum y gwałtowne śiły/ Nád wolą Bożą kiedy zátopiły? GrochKal 12; Phil M; GrabowSet V4; OrzJan 49; LatHar 579; A co ſię z wolą Bożą zgadza nie ieſt zła rzecż KołakCath C; KołakSzczęśl C3 [3 r.]; WujNT 19, Act 18/21, s. 508, Rom 1/10, 1.Petr 4/19 (41); WysKaz 1 [2 r.], 34; Ale podług mieyſcá y czáſu [...] ziecháć ſie do grómády koronnéy/ y [...] ten Akt Electionis podług woley bożéy do ſkutku ſłuſznégo przywiéźć SarnStat 117, 63, 134, 406, 882, 892 (8); SiebRozmyśl Av, F3; KmitaSpit C2; PowodPr 21, 75; SkarKaz 119b, 240a, 310a, 422b, 489a (6); VotSzl A4; Niech ſię dźieie Boża wola. KlonWor 77; SzarzRyt C3v. Cf »rozkazanie boże«.

»boże (w niebo) wstąpienie« (8): OpecŻyw 173; Boże w niebo wſtąpienie [currus Dei] z dzieſiąc tyſieci rożmaite/ tyſiączmi tych będzie ktorzy ſie będą radować WróbŻołt 67/18; KromRozm I H3; Yáko kyedy ſye był wſſczął ſpor w Hyeruzálem/ rychło po bożym wſtąpyenyu/ myędzy żydy á pogány KromRozm II g2, c2, e, x3; ReszPrz 18.

»wszechmocność boża« (7): SeklWyzn g; KrowObr 97; LeovPrzep G4v; kthore tho dobrá więtſze ſwiádectwo dáią mądrośći/ á wſzechmocnośći Bożey/ niż ſłonecżna ſwiátłość GórnDworz Gg4v; A wſzyſcy im nagłębiey rozumy ſwoie okazáć chcieli/ tym nabrzydliwiey (bez wiádomośći o wſzechmocnośći Bożey [...]) błądzili. StryjKron 1; WujNT 171, 787.

»wymowy boże« = sermones Dei Vulg (12): záśię potrzebuiećie żeby was vcżono/ ktore ſą porządki pocżątku wymow Bożych BudNT Hebr 5/12; CzechEp 107, 140, 142, 150, 183 (8); Y z ktoregoż piſmá ś. ty wymyſły wźięte/ y ſąli to wymowy Boże? NiemObr 144, 98 [2 r.].

»wyrok boży; boży wyrok« (19 : 3): Tákowe ſlugi kośćiołá Swiętego/ tzáſem Duch Swięty zowie [...] obłokámi roſę y wyroki Boże wipuſztzáiącymi KrowObr 5, 20; BibRadz I 16 marg [2 r.]; RejPosWstaw 42; Pytał ich/ ieſli tu ieſt/ iáki Páńſki Prorok/ Ktoryby nam dał Boży/ doſtátecżny wyrok. HistHel D2; Miecżnik w pochwach záś oddał [miecz] Arcybiſkupowi. Ktory on ták przypaſał Krolowi do boku/ Winſzuiąc mu zwycięſtwá/ z Bożego wyroku. StryjWjaz C3; Bo to napewnieyſza ná wyrokách Bożych wiernym przeſtawáć CzechRozm 96v, 54, 96v, 193, 229, 230v (7); CzechEp 43, 46, 115, 123, 325; NiemObr 4, 82, 180.

»zakon boży; boży zakon« = prawo boskie zawarte w Piśmie świętym; lex Dei, lex Domini Vulg (226 : 3): OpecŻyw 3, 76, 112, 121v, [123] [2 r.]; PatKaz I 5; BielŻyw 96; Oto vcży prorok iż pychy nikt nie ſtłumi iedno zakon boży pełniącz. WróbŻołt oo2v, Bv, 1/2, nn4v, 118/1, k. nn7 (7); RejPs 225; Práwie według zakonu bożego Patrzmy ſwego/ nic nam do cudzego RejRozpr K3; SeklKat E2, N3v; RejKup x4v; KromRozm I D3v, N4; MurzHist C; MurzNT 91 [2 r.]; KromRozm II n2; KromRozm III F5, K4; DiarDop 103; MrowPieś 7/123; LubPs R5v; GroicPorz y4; KrowObr 40, 44, 50v, 226, 227v (16); Leop 4.Reg 17 arg, 2.Par 14/4, Eccli 27/13, 2.Mach 8/21, 3.Mach 7 (9); BibRadz I*2, 103v żp, 2.Esdr 10/28, 1.Mach 10/14, Rom 8/7; BibRadzBaz ktv; OrzRozm F; Y nápiſał to Iozue onego dniá w kſięgi wiecżne zakonu Bożego BielKron 48v, 87, 90v, 96v, 463v (9); GrzegRóżn A2v; Mącz 148a; OrzQuin L3, N, T4, V2v; SarnUzn B2; LeovPrzep Hv; RejPos 98; iáko duch ożywia ćiáło/ ták Kryſtus ożywia y oświeca w nas Zakon Boży/ ábychmy go rozumieli GrzegŚm 55; KuczbKat 245; RejZwierc 33v, 35v, 42, 43v; Grzech nic nie ieſt inſzego/ iedno przeſtąpienie Zakonu Bożego WujJud 63v, 74, 74v, 80v, Nn6v (14); WujJudConf 39v, 43, 76v, 188, 211v (8); RejPosWstaw [212], [414]; oni 70 tłumacże [...] zákon Boży zięzyka Hywreyſkiego na Grecki prżełożyli BudBib I b4v, Ios 24/26; BudNT Rom 7/22, 25; choć zakon Moyżeſzow vſtał/ wſzákże zakon Boży wiecżny ieſt CzechRozm 87v, 67, 68v, 82v, 83v, 85v (29); Gdy vśiędźie Krol ná Stolicy Kroleſtwá ſwego/ niech Zakon Boży od Offiárnikow weźmie/ á niech go cżyta ModrzBaz 17, 9 [3 r.], [16]v, 75; SkarJedn 234, 235; SkarŻyw 41, 48, 262, 372, 501 (17); CzechEp 108, 167, 369, [380]; NiemObr 71 [4 r.], 170; WerGośc 208; ArtKanc M3, N12; LatHar + + +2, 316, 394, 518; KołakSzczęśl B4v; Abowiem kocham ſię w zakonie Bożym według wnętrznego człowieká. WujNT Rom 7/22, s. 64, Rom 7/25, 8/7, s. 557, 1.Cor 9/21 (10); WysKaz 6; GrabPospR N3; PowodPr 27, 29, 39, 41, 47 (14); SkarKaz 39b, 40a, 119b, 121b, 278b (9); SkarKazSej 668b [2 r.], 678a, 678b, 679b, 705b; Pomni ná zakon Boży/ y ná boiaźń iego: Strzeż ſwego vboſtwicżká/ nie pragni ludzkiego. KlonWor 41. Cf »słowo boże«, »boży i kościelny«, »boży, przyrodzony«.

»zbor, zebranie, zgromadzenie boże (-y)« = ecclesia Dei, foedus Dei Vulg (27): KromRozm III B2v; RejPos 124, 137, 227v; A dla tego tedy pocżęły ſie ziáwiáć rozlicżne y rozmáite záburzenia/ miedzy Kośćioły á zebrániem Bożym WujJudConf 5, 191, 211v [2 r.]; [w Giwehonie] był namiot zgromádzenia Bożego/ ktory był vdziáłał Moiżeſz sługá Iehowin BudBib 2.Par 1/3, b, 2.Esdr 13/1; BudNT a6, 1.Cor 1/2, 11/16; CzechRozm 155v, 196, 241; á iáko będźie Zbor Boży rządźić: Kto właſnego domu ſwego rządźić nieumie? ModrzBaz 23, 33, 129, 132; CzechEp 25, 85; wy bráćia/ ſtáliśćie ſię náśládowcámi zborow Bożych NiemObr 9, 33, 179, 180. Cf »boży i Chrystusow«.

»zmartwywstanie boże; boże z martwych wstanie« (1 : 1): Pieśń o Zmartwywſtaniu Bożym. SeklPieś 15; ArtKanc F2v.

»zrządzenie, (roz)rządzenie boże; boże zrządzenie, boży zrząd« = fatum Mącz, Calag (23 : 6): a to ſie ſtalo bożym zrządzenijm OpecŻyw 120, 118v; PatKaz III 138v; FalZiołUng V 119; KromRozm I I3; GroicPorz mm v, pp4; LeovPrzep a2 [2 r.]; Mącz 118c; Y ſtáło ſie z rządzenia Bożego/ że lew dziećię porzućił krom obráżenia. HistRzym 129, 124, 134v; BiałKat 33v; Bo kto ſie zwierzchnośći álbo vrzędowi ſprzećiwia/ BOżemu zrządzeniu ſie ſprzećiwia WujJud 107; wſzytko torem ſwym wedle rozrządzenia Bożego [się] ſpełniło CzechRozm 91, 164; ModrzBaz 49v; Gottes wille. Boża wolá. Boży zrząd. Fatum. Calag 253a, 51a; SkarŻyw 15, 243; NiemObr 70, 72; Skarb drogi miłośći Boſkiey/ Spuśćił ſię w żywot pánieńſki/ Zrządzeniem Bożym wćielony ArtKanc C3v; WujNT 116, 403; SarnStat 155. Cf W formułach dyplomatycznych.

»żywot boży« = vita Dei Vulg (2): BibRadz Eph 4/18; ábyśćie ſię więcey nie ſpráwowáli iáko [...] Pogánie [...] będąc oddaleni od żywotá Bożego dla nievmieiętnośći która w nich ieſt WujNT Eph 4/18.

Zestawienia: »Baran(ek) Boży« = symboliczna nazwa Chrystusa; agnus Dei Vulg [w tym: Baran Boży (1)] (57): Oto baranek boży/ oto ktory ludſkié grzechy gladzi. OpecŻyw 38v, 38v; Iezu prawdziwy baranku Boży ienżes od Iana krzciciela vkazan być racżył. TarDuch Bv; RejKup dd2v; MurzNT Ioann 1/29, 36; KrowObr 68v, 69v, 81v, 182; Leop *2v, Ioann 1/29, 36, VVv; s they [panny] ſie vrodzi báránek Boży niepomázány zbawiaiąc wſzytki BielKron 19; RejAp 12v; HistRzym 83v; RejPos 12, 16v, 81, 176, 180 (10); BiałKat 288v; RejPosWstaw 22; Báránek Boży zá ćię ſię ofiáruie SkarŻyw 91, 113, 119; cżym śmierdźi Kátoliká Rzymſka przed máieſtátem páná zaſtępow/ y przed Báránem Bożym. CzechEp 27; ArtKanc I5v; Báránku Boży ktory zgładzaſz grzechy świátá wſzyſtkiego Zmiłuy ſię. LatHar 178, 86, 102, 132, 178, 221 (15); WujNT 301, Ioann 1/29, 36, s. Xxxxx4v; WysKaz 26; SkarKaz 158b, 515b [2 r.].

»Bicz Boży; Boży Bicz« = Attyla (6 : 1): MiechGlab 55; Attilá [...] bicż Boży/ ſtrách świátá. BielKron 298, 298; SkarJedn 191; Attylá bicżem Bożym zwány/ iáko ieſt od Leoná zwyćiężony. SkarŻyw 317 marg, 317; StryjKron 61.

»Ciało Boże; Boże Ciało« = eucharistia Murm, Mymer1 [w tym: Ciało i Krew boża (8)] (98 : 27): BierRaj 19, 19v, 20; ludzie maią ſie gotowatz ku ſmierci/ przez pokutę/ cialo bożé/ a przez oſtatecżné pomazanié. OpecŻyw 178v, 93, 178v; OpecŻywSandR nlb 3v; PatKaz I 12v; yze kaplany [...] byuaią poszwyączeny od byskupa aby byly dostoyny pyastouacz y ofyarouacz czyalo boze za rodzay ludzky PatKaz II 37v, 37v [2 r.], 38v [2 r.], 39v [5 r.], 44v, 70; PatKaz III 135, 137 [2 r.]; Murm 130; Mymer1 7v; WróbŻołt H2v, H3, Q4, Q4v, 87 (7); SeklWyzn Ev [2 r.], e2, e2v, e3; SeklKat V2; iż wteyto śwyątośći nye yeſt ćyáło boże áni kreẃ/ ále proſty chleb y wino KromRozm I G3, F4v, G2v, [H3], I2, I4 (11); KromRozm II q3, v3v; KromRozm III D3, E8v, Fv, K3v, L (6); OrzList b2 [2 r.], fv, f2v; w Cżechách ludziem dawáli ćiáło Boże pod dwiemá oſobámi. BielKron 283, 185v, 206v, 323, 369, 385 (22); GrzegRóżn L4; BiałKat 323v; iż ludźie wierni/ przez ten Sákráment Pokuty/ ku przyięćiu Swiątośći Bożego Ciáłá ſpoſobni y godni śie sſtawáią. KuczbKat 215, 160 marg, 175, 185, 410 marg, 420 (13); Bo około Sákrámentu Ciáłá Bożego [...] nigdy ſie práwi Luterani [...] z Helwetámi y z Hugonotámi niezgodzą WujJud 14v, 33, 71v, 165, 180 marg, 250 (11); WujJudConf 180; Twierdzą/ iſz ſię nie tylo słowem Bożym/ ále y Modlitwą Kápłáńſką ſtáie Ciało Boże y Krew ná Ołtarzu SkarJedn 345, 231, 232, 272, 317, 345 (9); Bernat S. odpráwiwſzy Communią/ ábo vżywánie przenachwálebnieyſzey świątośći: wziął ciáło Boże ná pátynę SkarŻyw 165, 160, 165, 168, 278, 320 (31); StryjKron 672; CzechEp 191 marg; ReszPrz 40; Podobnego ſzyderſtwá Haeretykowie dziś vżywáią: bluzniąc rozmáićie naświętſzy Sákráment ćiáłá Bożego/ y boſtwo P. Chriſtuſowe złączone z człowieczeńſtwem. WujNT 57; SkarKaz Oooo2b.

»Ciało Boże; Boże Ciało« = nazwa święta (20 : 17): odpuſty [...] ſą dany na ſzwyąto bozego czyala. PatKaz I 16, 3; LibLeg 6/119; ZapWar [ca 1540] nr 2598; Item powyada yſch zbrathem Zidowy ze wronek dwv konyu wzyall zwoza theraſz wboze czyalo; LibMal 1547/134v; GroicPorz k2, 1; Goski A9v; OrzRozm G2v; [Urban czwarty] vſtáwił święćić dni Bożego ciáłá s proceſyámi BielKron 183v, 183v marg, 207v, 400v; WujJud 241v; ZapKościer 56 [2 r.]; Miechouius piſze [...] iż po Bożym ciele złożył Siem Krol Kázimirz w Lublinie Polakom/ y Litwie StryjKron 611; gdy ono Przyidźie święto ich/ ktore ćiáłem Bożym názywáią/ ono ćiáło [...] noſząc [...] przed nim vpádáią CzechEp 191; ReszList 192; LatHar 323, 356, 381, 474, 742 (8); WujNT 167, 328 marg, 349, 606 marg, Vvvvv3v (6); SarnStat 730, 734, 736, 744.

»boże ciało« = prawdopodobnie kapliczka lub figura: Zeznal yſch spawlem thowarziſſem ſwem, kony trzech na blonyv za bozym czyalem zabili, ſktorych ſkori odarwſchi Garbarzevi yednemv przedali LibMal 1545/107.

»kościoł, kaplica Bożego Ciała« (3): [król Kazimierz] Kośćioł Bożego ćiáłá koſzthownie dał poſtáwić w Káźimierzu BielKron 376; Zawiſzá s Kurozwąk [...] w Krákowie pochowan w káplicy Bożego ćiáłá BielKron 378, 376.

»dom boży« = świątynia; templum Mącz, Cn; domus Dei Vulg, Cn; domus Domini, templum Dei Vulg; aedes sacra, basilica, delubrum, dominicum, fanum, sacrarium ritus Christiani Cn (178): OpecŻyw 59v; TarDuch A5; Będę pełnił żądliwe ofiary [...] w pałaczu domu bożego w poſrzodku ciebie Ieruſalem. WróbŻołt 115/19, H8, 67/13, 131/1; MurzNT Matth 12/4, Mar 2/26; LubPs O; O krámárze niebogoboyni/ tzemuſz zdomu Bożego vtzyniliśćie Lotrowſką iáſkinią? KrowObr 77v; Leop Iudic 20/18, 1.Esdr 6/3, 7, 12, Eccle 4/17 (20); BibRadz 1.Esdr 3/8, 1.Par 23/28, 2.Par 24/7, 2.Esdr 6/10, Dan 1/2 (9); Przed zbudowánim domu Bożego cżynili [Żydzi] ofiáry ledá gdzye BielKron 39, 35v, 38, 38v, 39, 48 (77); Domus etiam pro templo accipitur, Kośćiół/ Boży dom. Mącz 94b; OrzQuin Aa3v [3 r.]; RejPos 144 marg; KuczbKat 405; Ten dom [ratusz] może zwáć dom Boży/ Ieſli ſie w nim cnotá mnoży RejZwierc [238]; WujJud 29v; BudBib Gen 28/22, 4.Reg 16/14, 2.Esdr 13/9, Tob 14/6, 2.Mach 14/33 (20). CzechRozm 235v, 253v; SkarŻyw A4v, 347 [2 r.], 356; CzechEp 47, 50, 51; LatHar +4, 474; Haereticy domy Boże obracáią w iáskinie zboycow. WujNT 167 marg, Matth 12/4, Mar 2/26, s. 167, Luc 6/4, Yyyyy4v; WSzyſtki domy Bożé álbo Kośćioły/ we wſzytkich ich práwiéch [...] chcemy wcále záchowáć. SarnStat 181 [idem] 628, 890; PowodPr 52, 53, 83; krolowie/ y kśiążętá/ dźiwnie drogiemi ochędoſtwy domy Boże ozdobili SkarKaz 456b, 453a, 454a, 455a, 455b, 456b (10); KlonWor 48.

»Duch Boży« = trzecia osoba Trójcy Świętej; spiritus Dei Vulg (5): GrzegRóżn K2; CzechRozm 14; SkarJedn 281; y widźiał Duchá Bożego sſtępuiącego iáko gołębicę WujNT Matth 3/16, 13. Cf »święty i boży«.

»Dziesięcioro Przykazanie Boże; Dziesięcioro Boże Przykazanie« = Decalogus Mącz (15 : 8): Maż pyrwei wiedziec/ że to dzieſięcioro Boże przikazanie dał był pan Bog Moizeſſowy SeklKat G4v, B2, X; KromRozm II k2v; Leop Ex 20 arg; BibRadz I 104 żp; [Mojżesz] vkazał dwie tablicy dzyeſięciorá przykázania bożego pálcem Bożym nápiſáne. BielKron 35, 44, 465; Decalogus [...] Dzieſięcioro Boże przikazánie Mącz 78d; HistRzym 40, 60v, 83v; KuczbKat 345; WujJud 78v; CzechRozm 97v, 99v, 101; Wylicżenie krotkie grzechow przećiwko Dźieśięćiorgu Przykazániu Bożemu popełnionych. LatHar 113, ++8v, 112, 133, 748.

»Dziewica Boża« = Maria: błogoſłáwiona dziewico Boża odpuść mi/ á modl ſię zá grzech moy. SkarŻyw 184.

»kościoł boży; boży kościoł« = zgromadzenie wiernych; ecclesia Dei, templum Dei Vulg (860 : 7): [Panna Maryja] ta wzyuoczye matky ducha ſzwyątego pelna zawzdy wkoſzczyele bozym myeſzkacz bądzye PatKaz III 105v; WróbŻołt aa4; RejPs 108; SeklWyzn d2v; KromRozm I F, F4v, Ov [2 r.], O2; MurzNT 56, 116; koſcyoł boży prawdźiwy nye błądźi KromRozm II y2v, a2v; KromRozm III A7, B4v, C3, E7, H4v (77); DiarDop 103, 109; LubPs A3v, A4, N4v, Q3 marg, cc2v (29); was poſtáwił Duch Swięty ábyśćie páſli kośćioł Boży KrowObr 130, 101v, 131, 178v, 222v, 237 (33); Leop Sap 3/14, Eccli 50/7, 1.Cor 15/9, Gal 1/13, Philipp 3/6 (7); Nieieſtem iáko Kaim/ niemáiąc ná świećie to ieſt w Koſćiele Bożym pewnego mieyſcá OrzList d3v, d2v, e, e4, h2v, g (15); BibRadz I *4v, Ps 41 arg, I 311 marg, 178v, 1.Cor 3/17 (21); OrzRozm D2 [2 r.], D2v, F3v, M2, P4; BielKron 3, 265v [2 r.]; GrzegRóżn G3v, Mv, Ov, O2v; [kacerz] mordował duſze ludźkié/ y Dyabłu ié z Kośćiołá Bożégo wydawał OrzQuin Aa3v, G4, K3v, M4, M4v (16); SarnUzn Bv, B2v, B4v, E2v, G4v (14); RejAp 96, 138; RejPos 137 marg, 153v, 198v, 261v, 295 (8); RejPosWiecz3 97v; BiałKat 41v, 118v, 121, 126, 386 (14); tylko w ſámym Bożym Kośćiele á nigdźie indźie nayduie śie chwałá prawdźiwa KuczbKat 80, 165, 215, 285, 390; RejZwierc 47, 126, 258; WujJud 8v, 82v, 122, 138v, 194 (42); Abowiem przez Krzeſt zoſobná káżdy bywa w Kośćioł Boży wſzcżepion. WujJudConf 219v, 6, 143, 151v, 186, 201v (42); RejPosRozpr b4v, c2, c2v, c3, c4 (15); RejPosWstaw 42, 143v, [1434], [1434]v; BudBib 3.Esdr 8/67, 1.Mach 1/47; BiałKaz M4; StryjWjaz C2; CzechRozm 165, 182v, 184, 184v, 191; KarnNap ktv; ModrzBaz 34v; Iáko może być kośćioł Boży ná ziemi iednym ćiáłem/ gdy iedney głowy mieć nie będzie? SkarJedn 55, 27, 37, 40, 61, 157 (174); Oczko 30; SkarŻyw A4, A5v, 92, 165, 279 marg (119); CzechEp 30, 97, 374, [397], [398] (7); NiemObr 12; W Kośćiele BOżym chrześćijáńſkim [...] nie ieſt inſzy fundáment/ iedno piſmo święte ReszPrz 52, 4, 22, 24, 40, 101 (27); tákże y ći co z łodki kośćiołá Bożego wypádli [...] zbáwieni być żadną miárą nie mogą ReszList 192, 147, 152, 180, 184, 188; PaprUp Dv, L4; OrzJan 95; LatHar 124, 245, 262, 376, 508 (27); KołakSzczęśl Cv; Pan Chriſtus ieſt głową przednieyſzą kośćiołá Bożego. WujNT 669, 21, 93, 136, 2.Cor 6/16, 1.Tim 3/5 (62); WysKaz 19, 36; JanNKar A3 [2 r.], A3v; SarnStat 4, 199; PowodPr 2, 22, 25; do Kośćiołá Bożego ábo owczárniey drzwiámi ieſt Chryſtus SkarKaz Oooov b, 2v, 43a, 81b, 457b, 550b (39); SkarKazSej 700a, b; KlonWor 48. Cf »boży i krześcijański«, »boży i Chrystusow«, »powszechny to jest boży«.

»krolestwo boże; boże krolestwo« = regnum Dei Vulg [w tym: przyszło, blisko jest itp. krolestwo boże (28); (wn)iść do krolestwa bożego (36)] (276 : 2): OpecŻyw [61], 90; nye wmouye zalezy kroleſtwo boze ale wſamey cznoczye PatKaz III 150; SeklWyzn Fv; SeklKat 64, L3v, T4, V3, X2; KromRozm I M2; MurzNT Mar 1/15, 9/46, 15/43, Luc 6/20, 7/28 (14); KromRozm II d4v, o4, r4 [2 r.]; KromRozm III A6v, B2v, P2; GliczKsiąż I3; przez wielkie trudnośći muśim wnidź do kroleſtwá Bożego. LubPs Z4, B2v marg, dd2, dd4 marg; GroicPorz kk4; KrowObr 6, 21, 33, 153v, 180v (7); trudno ieſt tym ktorzy w pieniądzách duffáią/ wniść do kroleſtwá Bożego [intrare in regnum Dei] Leop Mar 1/15, 10/15, 23, Luc 8/1, 14/15 (15); BibRadz Matth 21/43, Mar 4/30, Luc 13/28, 21/31, Rom 14/17 (25); OrzRozm A2, C, D4v; OrzQuin F [2 r.], N3 marg; SienLek T4v; RejAp 97; GórnDworz Gg; RejPos 12, 62v, 77, 152, 216v (15); Króleſtwo Bożé przybliżyło ſye wam [bibl Luc 10/9] BiałKat 171, 103v, 133v, 198v, 221, 353v; Kroleſtwo álbo Pánowánia Boże należy ná ſłowie Ewángeliey y Duchu Swiętym. GrzegŚm 33, 11, 33 [2 r.], 41, 43, 57 [2 r.]; KuczbKat 116, 320, 390 [3 r.], 435; WujJud 78, 94, 115v, 203v, 204 (8); WujJudConf 84v, 88; BiałKaz B2v; Iesli lepak duchem Bożym ia wyrzucam cżárty tedyć na was przyſzło kroleſtwo Boże [pervenit in vos regnum Dei]. BudNT Matth 12/28 [idem WujNT], Luc 10/9, 11, 18/16, 17, 1.Cor 15/50 (9); CzechRozm 7v, 27v, 87v, 184v, 185v (8); KarnNap A3v, Bv; kto kroleſtwá Bożego nie przijmie iáko dźiećię/ nie wnidźie do niego, [bibl Luc 18/17] ModrzBaz 10, 10 [3 r.], 67v; SkarŻyw 32; CzechEp 32, 80, 175, 309, 325; NiemObr 9, 14, 74, 78, 90 (10); ReszHoz 127; WerGośc 212, 268 [2 r.]; Ani niecżyśći/ áni cudzołożnicy [...] Bożego kroleſtwá otrzymac mogą. WerKaz 300, 293; ArtKanc N3v; LatHar 445, 706, 714, 717, 726; Błogoſłáwieni vbodzy: boć wáſze ieſt kroleſtwo Boże. WujNT Luc 6/20, Matth 12/28, Mar 1/14, s. 551, 1.Cor 15/50, Zzzzz3 (76); WysKaz 10, 32; SkarKaz 44a, 82a, 84b, 242a, 312b (7); SkarKazSej 679a; KlonWor ded **3. Cf Przysłowia.

»Lew Boży«: Aryel przekłáda ſię Lew Boży/ Ták zwano kośćioł Ieruſzálimſki iż był ná kſztalt lwá zbudowan BudBib Is 29/1 marg.

»Matka, Matuchna Boża; Boża Matka« = Dei mater Murm, Mymer1 [Matuchna Boża tylko OpecŻyw (10)] (179 : 8): ij zali to maly ſmętek był matuchnie bożeé ij Iozefowi ſwiętemu/ ijżby takowe dziecię [...] przez ſmiertz okrutną ſtracitz mieli. OpecŻyw 28, 3, 12, 151, 183, 187v (20); OpecŻywSandR nlb 5; PatKaz I 1, 3, 9, 10, 18v; Oto y wſzytek ſzwyath syą dzyſz ueſely yſch syą począla mathka boza czyſtha panna wzyuoczye ſzwyąthey hanny PatKaz II 86v, 44v, 52, 71, 73v, 75 (36); PatKaz III 88, 89, 90, 144v, 148 (17); Murm 1; Mymer1 2v; SeklWyzn e4v; RejJóz C6v; RejKup g8v; KrowObr 152, 162, 164; Mącz 393d, RejZwierc 234v; WujJud 26v; SkarJedn 232; SkarŻyw 111, 119, 174, 198, 243 marg (33); ReszPrz 37; ArtKanc B2; PaprUp I2; O Pánno/ ná rátunk/ mnie záwżdy chętliwa/ Corko Boża/ Boża mátko dobrotliwa GrabowSet R4v; Swięta Márya Mátko Boża/ modl ſię zá námi grzeſznymi LatHar 7, 8, 67, 331, 409, 465 (30); WujNT 195 marg, 293, 533; SiebRozmyśl F3v; PowodPr 32; Niech nie rownáią ſłońcá z gwiazdámi: naświętſzey mátki Bożey z innemi niewiáſtámi. SkarKaz 549b, 40b, 549b, 576a, 578b, 579b (22); SkarKazSej 685b; KlonWor 46.

»u Matki Bożej« = w kościele pod wezwaniem Matki Bożej (2): [Szafraniec] pomordował ty mieſzcżány/ [...] ktore do Krákowá przywiezyono/ y pochowano v Mathki Bożey w kośćiele w iednym grobie. BielKron 397, 407.

»Boże Narodzenie; Narodzenie Boże« = nazwa święta (59 : 3): Murm 11; Natalis Christi. Christag. Boze narodzenie Mymer1 8v; MiechGlab nlb 8, 34; w wigilią Bożego narodzenia w noci mało było gwiazd LudWieś B, A4v [2 r.], B [2 r.], Bv, B3v; LibMal 1554/187, 189v; Diar 42, 43; IAwni złoczyńce y w dźień Swięty mogą być ná mękę wedle Práwá dáni/ y w dźień Wielkonocny/ y Bożego Národzenia GroicPorz hh2v; KrowObr 168, 168v; Goski 16; BielKron 149v, 170, 214, 215v, 365v (7); Feriae natalitiae, Boże národzenie. Mącz 121b; RejPos 14v, 225v; WujJud 226; StryjWjaz B; SkarJedn 239; SkarŻyw 1; ReszList 144; ActReg 14; GostGosp 34, 76, 86, 90; LatHar 126, 391, 400, 401, 742 [2 r.]; Lekcya ná wtorey Mſzey Bożego Národzenia y w oktawę Národzenia Bożego. WujNT 746 marg, 1 marg, 197 marg, 198 marg, 301 marg, 522 marg (14); ZAdné miáſto áni wieś od Bożégo Národzenia bliſko przyſzłégo począwſzy: Podwody dármo dáwáć nie ma SarnStat 974; SkarKaz 483, 483 żp. Cf Przysłowia.

»Przemienienie Boże« = nazwa święta: Przemienienie B. Goski A11v.

»Syn Boży; Boży Syn« = Chrystus; Filius Dei Vulg (2196 : 30): OpecŻyw 8v, 9v, 160, 184v, 185v (77); OpecŻywList C, C2; OpecŻywPrzedm C4; Gabriel przyſſedwſſy ku pannie Marij/ zwiaſtowál iéy ſyná bożégo pocżęcié. OpecŻywSandR nlb 2; PatKaz I 4v, 8v, 11, 15v; PatKaz II 22v, 29v, 45v, 59v, 74v (115); PatKaz III 101v, 105v, 106v, 136v, 152v (20); WróbŻołt C4, V6v, aa2v, aa4, dd5v(9); RejPs 91v, 126, 127, 210v, 223v (17); przecz nyebela potrzeba abi ſyn bozi za then tho grzech czierpyal LibMal 1544/191, 1544/83v, 84v, 89, 89v; SeklWyzn B, Bv, Cv, F, G4 (12); SeklKat C, O4, P, S2, Y (35); KromRozm I B2, B2v [2 r.], K4, M, Mv; MurzHist C4v, F, L; MurzNT Matth 11 arg, Mar 15/39, Luc 4/9, Ioann 1/34, 3/18 (7); KromRozm II d2v, fv, m2v, pv, q4v, r3; Bez pochyby Yudafz by był wyerzył/ iż pan yeſt Kryſtufem á Synem bożym/ nye zdrádźił by go był. KromRozm III N2v, A4v, B2, B5, D, N3v (11); GliczKsiąż Q4; LubPs kt, Z3v; GroicPorz a3v, hhv, mm4v; SeklPieś 6v [3 r.]; I co może być proſtſzego y głupſzego/ w Ewánielij Swięthey/ iedno przepowiádáć [...] iż Pan Kryſthus ſyn Boży/ Krol nád Krolmi/ y Pan nád Pány/ przyſzedł tu ná ſwiát [...] áby on wſzytkim ſlużył? KrowObr 49, 47, 83v, 193v, 207, 215v (473); RejWiz Dd5v; LeopPs 50/1, Mar 1/1, Ioann 1/49, 9/36, Hebr 10/29 (10); OrzList h2v, h3v; dlategoż theż Páweł świádcży/ iż my przez męki zſtawamy ſię podobnymi Synowi Bożemu. BibRadz II 120v marg, Matth 27/54, II 64v marg, 88 marg, Eph 4/13, Apoc 2/18 (19); BielKron 25v, 137, 140v, 145, 193 (7); A Troyca prawdźiwa ieſt/ w ktorey Ieden ieſt Bog Ociec/ ieden Syn Boży/ ieden Duch s. a nie ieden Bog Troyca. GrzegRóżn L2 marg, A4v, C4v, E, E4, L2v (155); OrzQuin L3 [2 r.], N4v, P3, Z2; SarnUzn E8, F8, Hv, H4, H5 (50); LeovPrzep E4, E4v, F, F2, I4v (7); RejAp 14, 28v, 29, 86, 121 (12); GórnDworz Mm8; ſyn Boży powrozem męki ſwoiey wyćiągnął nas z dołu nędze z mocy Dyabelſkiey. HistRzym 69v, 40, 51, 69, 83v, 133 (9); RejPos 71v, 118, 271, 272, 339v (39); RejPosWiecz2 93, 93v [2 r.]; BiałKat a4, b2v, 8v, 81, 106 (23); GrzegŚm 37, 64 [2 r.], 65 [3 r.]; KuczbKat 5, 25, 180, 380, 430 (10); RejZwierc 42, 141, 190; WujJud 24, 158, 178, 246v, 248 (12); WujJudConf 6, 69v, 80, 242v, 243 (17); RejPosRozpr b4, b4v [2 r.], c, cv; RejPosWstaw [213]v [2 r.], 22, [414], [1102]v (9); BudBib c4, Sap 2/13, 12/18, 18/13; BudBibKaw A3; BiałKaz E2, E3v, E4v, G3v, G4 (27); Kto wierzy wſyná Bożego/ ma świádectwo Boże w ſobie BudNT 1.Ioann 5/10, a6v, Matth 8/29, Ioann 3/18, Luc 1/35, 1.Ioann 5/12 (25); CzechRozm 34, 42v, 46v, 59v, 61v (304); Y prágnąc tego zbáwienia ludzkiego Syn Boży/ roſkazał Apoſtołom ſwoim/ áby po świećie idąc á każąc/ krzćili wſzyſtki poſpolićie/ w imię Oycá y Syná y Duchá S. KarnNap A4v, B4v, F2v; ModrzBaz kt, 62v, 67v, 69; ModrzBaz Bud ¶5; SkarJedn 12, 22, 151, 234, 276 (6); Syn Boży/ ſłowo oycá/ y Bog práwy/ dla nas z wyſokośći zſtąpił SkarŻyw 1, 172, 279, 357, 383, 429 (56); MWilkHist. K3v, L2v; o iednym tylko prawdźiwym y właſnym/ nie o dwu ſynách Bożych/ wiem y weń wierzę CzechEp 219, 8, 24, 72, 104, 198 (217); CzechEpPOrz xx3v, xx4 [2 r.], xv; NiemObr 79, 95, 109, 112, 114 (53); ReszPrz 43, 77 [2 r.], 78, 80; ReszHoz 122; ReszList 183; WerGośc 211; PRzez twoie święte z martwych wſtánie/ Boży Synu odpuśćiſz nam náſze zgrzeſzenie ArtKanc F16v, A3v, A11v, B15v, D9v, F15 (34); GrabowSet Kv, N4v; LatHar 5, 7, 57, 63, 378 (58); KołakSzczęśl B2, D; Chriſtus tenże ieſt Synem Bożym y Synem człowiecżym. WujNT 345 marg, Matth 8/29, Luc 22/70, s. 350, 375, Ioann 19/7 (105); SiebRozmyśl A3v, E2v, H3, H4v; PowodPr 16, 31, 40, 44, 52 (15); Słowo sſtáło ſię ćiáłem/ Syn Boży sſtał ſię człowiekiem SkarKaz 488a, 44b, 117a, 207a, 245a, 486b (68); SkarKazSej 679b; KlonWor 1, *2v, *3. Cf »boży i człowieczy«.

»Boże (w niebo) wstąpienie; wstąpienie Boże« = nazwa święta; ascensio Domini Mymer1 (13 : 1): Mymer1 8v; Iſch wdzien bozego wnyebowſtąpyenya theraſz bliſko przeſli zelyaza pluſzne Puchalye [...] pokradl LibMal 1551/161; RejPos 225v; Drugdy dni iedenaśćie od wſtąpienia Bożego aſz do Swiątek/ nieiádłá nic SkarŻyw 580; LatHar ++8, 357, 742; WujNT 368 marg, 372 marg, 394, 805 marg; SarnStat 218, 726, 1228.

»Zmartwychwstanie Boże« = nazwa święta (2): OpecŻyw [170]; zá Apoſtołow roſkazánie było/ áby Chrześćiánie Niedźielę/ dźień Zmartwychwſtánia Bożego/ Swiątki etć. święćili WujJud 196.

Szeregi: »boży albo apostolski«: niemowi tam Bożą/ álbo Apoſtolſką [ustawę] ále Sirycyuſzową KrowObr 232v.

»boży i (a) Barankow« = Dei et Agni Vulg (10): VKazałmi theż rzekę [...] ktora wychodziłá z ſtholcá Bożego y Báránkowego. Leop Apoc 22/1, 3; BibRadz Apoc 22/1, 3; tu Ian ſwięty wſpomina Máieſtat Boży y Báránkow RejAp 188v, 187v [2 r.]; LatHar 380; Y nie będźie więcey żadne przeklęctwo: ále ſtolicá Bożá y Báránkowá w nim będźie WujNT Apoc 22/3, 22/1.

»boży i (albo itp.) (Pana) Chrystusow (Pana Jezu Krystow); Chrystusow(y) i (a) boży« = Dei et Christi Vulg (30 : 6): KromRozm II hv; Wrzućił [czart] [...] myedzy ludźye [...] wątpliwoſć o koſćyele tym Kryſtuſowym á bożym KromRozm III A2v, B2v, E4, E4v, L, Q2v (10); KrowObr 66v; Iákub Bożj y Páná Iezu Kriſtuſow ſługá. SarnUzn F6v; RejAp 167v; GrzegŚm 33; Zaden niecżyſty [...] niema dźiedźictwá w Kroleſtwie Chriſtuſowym y Bożym. KuczbKat 390, 239v; przy tych náznácżonych mieyſcách [...] opiſáne ſą záraz powinowáctwá tych/ ktorzyby ſie ábo Bożym ábo Chriſtuſowym imienim názywáć chćieli. CzechRozm 197v, 24, 72v, 96v, 191, 197 (11); CzechEp 34, 58, 131, [393]; Prawdźiwy zbor Boży/ y páná Chriſtuſow ten ieſt/ ktory [...] ná ſłowie iego [Boga] świętym przeſtawa NiemObr 179; WujNT 69, Eph 5/5, Apoc 20/6.

»czartowski a nie boży«: Luter piſał Ierzykowi Lipſkiemu/ żeś ty cżártowſki ápoſtoł á nie Boży. BielKron 211v.

»(nie) boży i (ale, a nie) człowieczy; nie człowieczy ale boży« = Dei et non hominis Vulg (7 : 1): A lud záwołał/ Boże głoſy/ á nie cżłowiecże. Leop Act 12/22; BielKron 141v; Kriſtus Syn Boży y cżłowiecży RejAp Ee, 14 marg; CzechRozm 56; Confesſya Auſzpurſka/ nie ieſt Boże ále cżłowiecże [...] ſłowo. ReszPrz 71; WujNT Act 12/22 [2 r.].

»boży i kościelny; kościelny to jest (więcej niż) boży« (6 : 2): KromRozm I Iv; co Bożego y Kośćielnego ieſt/ nieſpráwiedliwie ſobie przywłaſzcżaćie. WujJud 230v, 76, 101v, 197; KarnNap Cv; SkarJedn 199; według ſporządzenia Zakonu Bożego y kośćielnego/ niech ſie pierwey opátrzą vbodzy PowodPr 60.

»boży i (albo) krześcijański« (3): KromRozm II *2v; ábyſmy z tąd poználi w ktorych [kacerstwach] yeſt koſćyoł boży álbo krzeſćiyáńſki/ ktorego ſſukamy. KromRozm III C2; ReszPrz 16.

»(nie) boży i (ale, a nie itp.) ludzki; boży z ludzkim; (nie, więcej itp.) ludzki ale (ale i, niż) boży« (24 : 8): KromRozm I Cv; Diar 47; [człowiek] poznawſzy ſrogość ſądu ſrogyego Bożego nád ſobą/ przypuſzcża wſzytko ſpráwiedliwośći Bożey/ á nie ludzkiey wymyſloney. LubPs bb2 marg; GroicPorz A3v, av, kk4, mm2, pp2; BibRadz II 93 marg; BielKron 197, 198v, 209, 213v, 236; Iezus potym mnożył ſie w mądrośći y w leciech/ á łáſká Boża y ludzka byłá z nim. RejPos 38v; KwiatOpis B; RejPos Rozpr b3v, b4v; Bo to ieſt nie ludzka ále Boża ſpráwá ModrzBaz 116, 81, 135; SkarJedn 314; KochPs 51; Gdźie ſię [...] vſtáwá Boża z ludzką/ mowy Boże z ludzkimi [...] ná plác wywodzą. CzechEp 5, 28; NiemObr 59; OrzJan 130; WujNT Matth 16/23, Mar 8/33, Yyyyy2; PowodPr 61.

»boży a niebieski; niebieski i boży« (1 : 1): w kroleſtwye bożym á nyebyeſkim/ yeſć/ pić/ y inych roſkoſſy ćyeleſtnych vżywáć będźyemy. KromRozm II r4; KromRozm III A6v.

»boży i pański«: Boży ſtátut/ y páńſki/ trzebá dobrze vmieć. RejZwierz 100v.

»(ani) powszechny to jest (ani) boży« (2): ſámi ſye ſkázuyą y oſądzáyą/ iż nye ſą z nas [...] A ták áni z koſcyołá powſſechnego/ áni bożego/ z ktorego wyſzli KromRozm III E4v, E3v.

»boży, (i, a) przyrodzony; przyrodzony i boży« (6 : 1): Diar 121; GroicPorz av; Zakon Boży á przyrodzony ieden. WujJud Nn6v, 74; A do tych oboich praw y przyrodzonych y Bożych/ vſtáwy roznych narodow [...] trzebá áby do nich [...] przyſtępowały. ModrzBaz 74, 63, 81.

»święty i boży«: ſtárzy nie czynili ſobie ducha Bożego Bogiem/ áni go ták názywáli/ ále tylko dárem y duchem świętym y Bożym CzechRozm 14.

W przen (107): yam [sułtan Solejman Chan] czien buozi na ziemy. MetrKor 46/175, 46v, 117v; Słonce ieſt oko Boże nieba y przyrodzenia okraſſa [...] poſeł niebieſki, ozdoba Boża BielŻyw 135; Bo to [pokoj] pierwſſy klenot Boży RejRozpr I4; Widzymi ſyę żem ya wygrał Zem ſyę Franczyſſkowi wmocz dał Bo jeden ſe tem obranj Ktory noſij Boże ranij RejKup v2v; Y przybywáło ich [ludzi mężnych] ná káżdy dźień Dawidowi ná ráthunek áż ich był wielki poczeth iáko woyſká Bożego. BibRadz 1.Par 12/22; Słońce być powiadáią Cżapką Bożą BielKron 267v; Nápiſał też Rábi Elieſer w rozdzieleniu Kſiąg ſwoich [...] iż Niebo ieſt ſzátá Boża iáſna BielKron 462v; [Babilończykowie] rozmáité wieże/ przećiwné wieży Bożéy/ któréy wzór wyſtáwiliſmy teraz przed wámi/ [...] świebodnie buduią OrzQuin L4; wſzytcy wierni ſą bráćia iego [Chrystusa]/ á duſzá ieſt Sioſtrá y dziewká Boża. HistRzym 39v; Vrzędnicy narodow zebráli ſię z ludem Bogá Awráhámowego/ bo (ſą) Boże tarcże ziemie/ (ktory) bárzo wywyżſzon. BudBib Ps 46/10; [ludzie Cieplice świętymi być zową] że z rzeczy świętych ſą vczynioné. á święté rozumieli/ śiárkę/ y ogień piorunowy: tenże śiárką śmierdźi/ á ieſt iako ſtrzałá Boża Oczko 6v; [zakon chrześcijański] ſamá to ieſt y ſzcżera gwiazdá Boża/ ktorą myſli náſze zgotował SkarŻyw 26; Idźie do Ciborium do Bożey śpiżárnie/ Tám y śrebro do śiebie y Sákráment gárnie. KlonWor 9.
Wyrażenia: »budowanie boże« = Dei aedificatio Vulg (5): Abowiem ieſteſmy pomocniki Bożymi/ rolą Bożą/ y budowániem Bożym ieſteśćie. BibRadz 1.Cor 3/9; SkarŻyw 354; Apoſtoł Páweł śiebie/ y z inſzymi towárzyſzmi zwał cooperarios dei, á Koryntcżyki budowánim Bożym. NiemObr 35; WujNT 1.Cor 3/9, Xxxxx3v.

»dom boży« (5): oto dom bozy y odpoczyuanye ducha ſzwyątego ta myla panna. PatKaz II 40, 42; ktory [Duch Święty] ie [ciała dziecinne] mocą ſwą cżyśći wewnątrz ná duſzy/ y poświąca/ żeby ſie sſtáli domem Bożym/ y Troycy S. przybytkiem. KarnNap B; SkarŻyw 354; SkarKaz 457a.

»dzień boży«: A dla tego wyele ich [ludzi]/ iżeby dźyeń Boży widźyeli y weſelili ſye/ przez kácerze bywáyą obudzeni. KromRozm I L2.

»księgi boże« (5): ſnádnie was kożdy tzłowiek wierny/ y w kxięgi Boże wpiſány/ poznáć może KrowObr 107; A żywot wiecżny tym tylko ſłuży ktorzy ſpiſáni ſą w Kſięgách onych Bożych CzechRozm 124v, 69; Lud on poddáne ſwe [...] ták miłował/ iſz dla nich áby Bog im grzechy odpuśćił/ wypiſany być z kśiąg Bożych chćiał SkarŻyw 482; SkarKaz 3v.

»łodka boża« (2): zá mądrym ſpráwowánim tego to ſzterniká łodki Bożey/ táki [w Rzymie] pokoy ReszList 185, 185.

»miasto boże« (7): Wyſławyenye ſrogośći/ ktora ſie od złych nieprzyiacioł dzyeie nád miáſtem Bożim/ to ieſth nád koſciołem. LubPs S2 marg v; SkarJedn 8, 24; SkarŻyw 206, 268; ArtKanc K11; SkarKazSej 667b.

»miecz boży«: [Turcy] ſą miecż Boży/ á iż wolą Bożą przećiwko nam ſpráwuią ReszPrz 44.

»miotła boża« (2): Ták tá Bábylonia/ od wieká záwſze miotłą Bożą ieſt OrzQuin Z3v, Z3v marg.

»naczynie boże« (6): BibRadz I 293c marg; Apoſtołowie Páná Kryſtuſowi nawiernieyſzy ſłudzy/ á nacżynie wybráne Boże/ [...] nie przyciągáli ſerc ludzkich RejPos Rozpr b4; SkarŻyw 249 [2 r.]; ReszPrz 92; SkarKaz 579b.

»owce, owieczki boże« = wierni (7): Aleć iedno te ſą prawdźiwe owiecżki Boże/ ktore iednego Páſterzá Rzymſkiego ſłucháią WujJud 18v, 18v, Mm8v; [Ewangelia] iednego Páſterzá Piotrá widomego y namieſtniká Chryſtuſowego wſzytkich báránow y owiec Bożych vkázuie. SkarJedn 343; SkarŻyw 312, 373; CzechEp 332.

»owczarnia boża; boża owczarnia« = kościoł (5 : 2): Tákieżći w Bożey Owcżárni/ Są wilcy ſzárzy y cżarni BierEz R4; By [król] błędnych drogi vcżył/ vpádłych rátował/ Iák práwy páſterz/ Bożą owcżárnią ſpráwował. StryjWjaz C3; SkarJedn 122, 228; oſtátnich cżáſow mieli [się] ználeść zwodzićiele źdrádliwi/ odrywáiący ludźie od owcżárniey Bożey ReszPrz 13; ReszList 183; SkarKaz Oooovb.

»pasterz boży« = kapłan (4): Bogwie/ bydlo/ ſwinie/ kozy/ Mądrſze niż ten paſtirz bozy. RejKup i8v; KrowObr 83v; OrzList q4v; á thu obácż w thych málucżkich [...] ſłowiech Proroká thego ſwiętego [...] iáki pożytek páſterz Boży/ kthoremu ieſt porucżono ſtadko Páńſkie prawdziwą náuką ſwoią/ może vcżynić Pánu ſwoiemu. RejPos 274v.

»podnożek boży«: Ziemiá ieſt/ powiáda [św. Augustyn]/ podnożek Boży/ á tá źiemiá ieſt Ciáło Páná Chriſtuſowe WujJud 241v.

»przybytek boży« (2): gdyſz przeto przybytek bozy yeſth panna marya PatKaz I 15v; Otóżċi to ſzaleńſtwo/ [...] ábyś óno [Chrystusowe] ćiáło Przybytek Boży do ſwégo porównáć miał BiałKat 301.

»pszczołka boża«: Ták y my podłemi ludźmi w [...] kmiecych domkách/ nie gardźmy. wſzytko to pſzczołki y robaczkowie Boży/ ktorzy w niebie będą wielkiemi SkarKaz 84a.

»ramię boże« (2): KrowObr 43v; Mnich Dioniſius Kártuzian [...] ſyná ręką/ á duchá rámieniem Bożym twierdźi być názwánego/ iż oćiec wſzytko prze zeń cżyni. CzechEp 197.

»ręka boża«: Arcybiſkup Gniéźniéńſki/ ieſt w Polſzce Kápłan naywyżſzy [...] ręka y vſtá Bożé. OrzQuin Aa6.

»robaczek boży«: SkarKaz 84a cf »pszczołka boża«.

»rola boża« = Dei agricultura Vulg (4): BibRadz 1.Cor 3/9; Wiernych ludzi ſercá ſą płodną rolą Bożą. RejPos 65 marg; S. Nicetá [...] do wzroſtu y pożytku duchownego pomagał: iáko wierny robotnik páńſkiey winnice/ y roley Bożey. SkarŻyw 298; WujNT 1.Cor 3/9.

»skrzynia boża«: O wielkie ſzcżeśćie Iozephá tego/ ktory ták wolną rozmowę miał z tą ſkrzynią Bożą y z ſtolicą mądrośći nawyżſzego. SkarŻyw 243.

»stado, stadko boże; boże stadko« = grex Dei Vulg (6 : 1): Wy/ mowię/ ktorym ludzi páść porucżono: Y zwierzchnośći nád ſtádem Bożym zwierzono KochOdpr B2v [idem KochPieś 46]; A zoſobná Piotr nápomina towárzyſze ſwe [...] żeby páśli to ktore przy nich było ſtadko Boże CzechEp [384], [384]; NiemObr ktv, 43; KochPieś 46; WujNT 1.Petr 5/2.

»stolec boży«: Ale ſtoletz boży nitz inſſégo nieieſt/ iedno panna maria/ przed ktorą kladli ſwé korony OpecŻyw 189v.

»trzoda boża« = grex Dei Vulg (10): Abowim teżći ſąm Pyotr kápłanom álbo ſtárſſym á przełożonym [...] każe páſć álbo rządźić trzodę bożą. KromRozm III M5v; Leop 1.Petr 5/2; RejPos 227v, 301; WujJud 148; SkarJedn 15; SkarŻyw 238, 567; WujNT 807, Xxxxx2v.

»usta boże« (2): Arcybiſkup Gniéźniéńſki/ ieſt w Polſzce Kápłan naywyżſzy/ [...] początek Rády: ręká y vſtá Bożé. OrzQuin Aa6, L3 marg.

»winnica boża« (5): RejPos 60 marg; ábyś tym ochotniey kopał á robił w tey winnicy Bożey/ áby oni wieprzowie dzicy [...] wżdy mogli być iákokolwiek pohámowáni. RejZwierc 119v; SkarJedn 298; WujNT 85; [panom] P. Bog zwierzył y poruczył [poddanych]/ áby ie opátrowáli/ iáko ogrod y winnicę Bożą. SkarKaz 351b.

»zbroja boża« = armatura Dei Vulg (4): káżdy dobry przełożony [...] ma [się] oblec w zbroię Bożą/ áby był mocny przećiw dyabelſkim przećiwnoſćiam HistRzym 88v; WujNT 679, Eph 6/11, 13.

a. Zestawienia w funkcji nazw botanicznych (96):
»dłoń boża« = palma Christi (Rost); roślina z rodz. storczykowatych: Ieſth drugie ziele ſtego też rodzaiu ktore nazywaią dłoń boża FalZioł II 127.

»boże drzewko; drzewko boże« = abrotanum L. (Rost); roślina z rodz. złożonych; abrotanum Murm, Mącz, Calep, Cn, SienLek, FalZioł (58 : 1): Murm 112; Korzeń złotogłowow zbożem drzewkiem wługu warzone włoſi roſci y kroſty ſpądza FalZioł II 15v, II 1v, 18c, 20, 27v, 66v (41); Abrotonites [...] Wino s Bożim drzewkiem náczinione/ przipráwione/ korzenne wino. Mącz 1c, 1c; Weźmi garść drzewká Bożego Szczépkę łuczywá ſmolnégo/ Warz to dobrze wpiwie ſtárym SienLek 149v, 30, 47, 150v, 155v, 240v (14); Calep 7b.

»Matki Bożej len (lnek); lnek Matki Bożej« = Linaria vulgaris Mill. (Rost); roślina z rodz. psiankowatych; linaria FalZioł, SienLek (5 : 1): MAtki bożey len ieſt podobny ku lnu, albo ku ſoſnce FalZioł I 79, t4, II 78v, 79; Lnek panny Marijey álbo máthki Bożey. Linaria SienLek 239.

»Matki Bożej włoski (włosek)« = capillus veneris L. (Rost); roślina z rodz. pokrzyw; callitrichon Mącz, Calep; capillus (veneris) Mącz, Calep; adiantum politrichon Calep, Cn (25): matki bożey włoſki ſą podobne w liſciu, koriandrowemu liſciu FalZioł I 26v; MAtki bożej włoſek woda ieſth mierna w ciepłoſci FalZioł II 8av, I 26v, 27, 92v, II 7, 17v (17); Capillus veneris, herbae species, Murna rutá ale właſniey Mátki Bożey vłóski Vide ſupra, CALLITRICHON. Mącz 34c; Pomagać też temu páprotká y ielenie ięzyczki/ mátki bożey włoſki: ábowiem czyśćią Melánkolią. SienLek 94v, 47v, 115; Calep 23b, 152b, 161a, 819b.

»boża trawka« = fenum grecum L. (Rost); roślina z rodz. motylkowatych; carphos, fenumgrecum, silicia Calep, Cn; faseolus teliformis Calep; aegoceras, buceras, silicula, siliqua, telis Cn (5): Foenumgraecum – Boza trawka. Calep 427b, 167a, 409b, 980a, 1051a.

b. lek. Zestawienie: »boża kaźń« = epilepsja (22): Gdy Brzemienna ięmioło dębowe przy ſobie nośi/ lekko porodźi, á dźiećię Bożey kaźni nie vzna. SienLek 59v; Pádáiąca niemoc/ ieſt Boża kaźń SienLek S4, 19v, 59v, 60, T2, T2v (22).

Cf BOGOW, BOSKI, [BOŻOCIELSKI], BOŻOGROBSKI, [BOŻYBYT]

KCh, TK