[bibl.] Dáycież Ceſarzowi tzo ieſt ceſarzowo/ a tzo ieſt bożé^go bogu. OpecŻyw 75; TarDuch B7v; LibLeg 7/69v; Co Ceſarſkie to dáć iemu A co boże to dáć ſámemu RejRozpr B2v; MurzNT Mar 12/17; KrowObr B2v; Oddayćieſz tedy co ieſt Ceſárſkiego/ Ceſárzowi: á co ieſt Bożego/ Bogu. Leop Matth 22/21 [idem WujNT Luc 20/25]; BielKron 203; RejPos 46v, 249; A Chriſtus záś co Bożego Bogu/ co Ceſárſkiego/ Ceſárzowi roſkazal oddáwáć CzechEp [384], [394]; LatHar 128; WujNT 93, Mar 12/17, s. 170, Luc 20/25, s. 278 (10) [ogółem 23 r.].

[bibl.] Látwiey Wielbłądowi przeiść przez vſſko igielne/ niż bogáthemu wniść do kroleſtwá Bożego. Leop Mar 10/25; Látwiey ieſt wielbłądowi [...] przez dźiurę igielną prześć/ niż bogátemu wniść do kroleſtwá (marg) Bożego. G. (–) niebieſkiego. WujNT Matth 19/24; Luc 18/25; Mar 10/25 [ogółem 4 r.].

ták piękny by bogiem był [...] yáko by go mátká boża vrodźiłá. Mącz 393d.

peryfr. »paść z nieba bożą rosą« = darmo przyjść: Tákże żoná nierządna gdy iey zewſząd nioſą/ Mnima by iey to pádło z niebá Bożą roſą RejWiz 139v.

»być, siedzieć itp. na (po) prawicy bożej« [szyk zmienny] = esse ad dexteram Dei, sedere a dextris virtutis Dei, sedere in dextera Dei Vulg (60): Pſalm o poſadzeniu pana Ieſuſowym na prawici bożey WróbŻołt ll7; KrowObr 67, 68, 70, 98v, 155 (8); Leop Luc 22/69 Hebr, 10/12; Kryſtus [...] ktory ieſt ná práwicy Bożey BibRadz Rom 8/34; RejPos 21v, 22v [2 r.], 231v marg; BiałKat 88v; GrzegŚm 8, 11, 35; KuczbKat 55; RejPosWstaw 110v; BiałKaz Gv; Chriſtus ſiedźi ná práwicy Bożey CzechRozm 265v, 45v, 49v, 180v, 227, 268 (14); CzechEp 125, 187, 246, 311, 329 (6); oto widzę niebá otworzone/ á ſyná cżłowiecżego/ ſtoiącego po práwicy Bożey NiemObr 120, 9, 120; ArtKanc T17v; LatHar 573; WujNT Mar 16/19, s. 399, 420, Act 7/55, 56 (10); SkarKaz 242b, 243a.

»stworzyć, uczynić itp. na wyobrażenie (kształt, obraz, podobieństwo) boże« [szyk zmienny] = ad imaginem Dei creare, ad similitudinem Dei factum esse Vulg (29): Leop Gen 1/27, Iac 3/9; BibRadz Gen 1/27; ábowiem cżłowiek ná kſtałt Boży ieſt ſtworzon BielKron 5v; HistRzym 53v, 106, 111v; GrzegŚm 21 [2 r.]; KuczbKat 1; że iáko pierwſzy cżłowiek był ſtworzony ná wyobráżenie y podobieńſtwo Boże WujJud 165v; CzechRozm 88v [2 r.]; ModrzBaz 80 [2 r.], 88v, 143; SkarŻyw A4, 271, 532; StryjKron 6; CzechEp 54, 257; KołakSzczęśl A3; y przezeń przeklinamy ludźi ktorzy ná podobieńſtwo Boże ſpráwieni ſą. WujNT Iac 3/9, Yyyyy2; SarnStat 1272; bo ná obraz Boży vczyniony ieſt człowiek. SkarKaz 315a, 315b.

»wzywać imię boże, wzywanie imienia bożego« [szyk zmienny] = nomen Domini invocare Vulg (9): Kielich zbawienia będę brał/ á imię boże będę wzywał. WróbŻołt 115/13, 115/17; LubPs aa4; BiałKat 257; y ſnich z wzywánim imienia Boże^o y zbłogoſłáwieńſtwem iego rozgrzeſzenie wźiął. BiałKaz M4; ModrzBaz 53; Enos iáko pocżął wzywáć imienia Bożego. SkarŻyw 269; WujNT Cccccc 4v; SarnStat 184.

»apostoł (święty) boży« (19): SeklWyzn g4; Toć ieſt ono ohydzenie przed Bogiem/ [...] o ktorym Dániel ſwięty nápiſał/ y Páweł Apoſtoł Boży KrowObr 88v, 32, 64v, 195, 198, 209v; BielKron 211v; WujJud 239v; gdyż Apoſtoł Boży vrzędow Kośćielnych wſzyſtkim wobec niewiáſtam zákazał. WujJudConf 169v, 22v, 111v, 147; RejPosRozpr cv; Podáli Apoſtołowie S. Boży/ iſz grzech ieſt po poſtánowionym dziewictwie/ do małżeńſtwá ſię obracáć. SkarŻyw 457; ReszPrz 75; o tym Mieśćie piſze ś. Irenaeus Apoſtołow Bożych dyſcypuł ReszList 190, 189; WujNT 552. Cf »czartowski a nie boży«.

»archa boża« = arca Dei Vulg (29): Filiſtynowie Archę Bożą poſtháwili wedle Bałwáná Dagon Leop l.Reg 5 arg, 4/17, 2.Reg 11/11, 15/25, 29, 2.Par 1/4 (13); widziſz iż ia mieſzkam w domu z drzewá Cedrowego/ á Arká Boża położoná ieſt w domu obitym ſkorámi BielKron 70, 62v, 63, 70v, 76, 77 (15); BiałKat 138v.

»arfa boża« = cithara Dei Vulg (4): ſpiewáią z wielkim weſelem á z árphámi Bożemi [...] pieſń onę Moiżeſzowę. RejAp 129v, 127v; (widziałem) ſtoiące ná morzu ſklánem/ máiące árfy Boże. BudNT Apoc 15/2 [idem] WujNT Apoc 15/2.

»arfista boży« = Dawid (2): Krol Dawid Prorok y Arfiſtá Boży vpominánie tymi ſłowy cżyni BibRadz I *2v; SarnUzn D6v.

»bicz boży; boży bicz« = kara boża (16 : 4): RejRozpr H, BielKom C7v, C8, C8v; BielKron 251, 255v; Y ten Boży bicż á ten ſrogi pogánin ktory Pon [!] chowa ná niewierniki ſwoie. RejAp 87, 80v, 82v; Przeto mi plagę Boſką/ ſąſiádá winſzuie/ Iż bicż Boży do nas przyść w rychłym cżáſie cżuie. BielSat G4v; BielSpr 76 [2 r.]; Srogi bicz Boży Wſzem práwie groźi. MycPrz I B; ſłucháćlimię będzieſz/ w boiázni y w ſłuſzbie Bożey doſkonáłym zoſtánieſz/ y bicż Boży ku domu ſię twemu nie przybliży. SkarŻyw 35; BielSen 8v [2 r.]; Bo kiedy bicz w pokoiu Boży odpoczywa/ Naród ten od Báłwánów pomocy vżywa. ZawJeft 5.

»bluźnierca, bluźnierz boży« = blasphemus Vulg (4): cożkolwiek kto z dáru Bożego vwłacza komu/ [...] ieſt bluźnierzem Bożym hániebnym OrzRozm P4v; BudBib 2.Mach 9/28 NAprzód práwu Duchownému należy ſąd/ rozeznáć róznice około Wiáry świętéy Krześćiáńſkiéy/ o Heretykach/ Scyſmátykach/ bluźniércach bożych/ y Apoſtátach. SarnStat 221 [idem] 213.

»błogosławieństwo boże; boże błogosławieństwo« (21 : 3): RejPs 221; iż ktho thego Báránká pożywa/ obfitym błogoſlowieńſtwem [!] Bożym nápełnion bywa KrowObr 99, 223; BibRadz I 3 marg, 478v; GrzegRóżn K3; gdyż mąż niewierny przez niewiáſtę wierną otrzymawa błogoſłáwieńſtwo Bożé. BiałKat 190v, 186; WujJud 170; CzechRozm 3, 163, 168; błogoſłáwił ludziom Iozue/ y cżytał im zakon/ y obietnice Bożego błogoſłáwieńſtwá/ ieśli będą dobrzy SkarŻyw 503, 100; Oycowie náſzy [...] W błogoſłáwieńſtwie Bożym látá ſwe ſkońcżáli KołakSzczęśl C2, A, A2v, B3v, B4v; Abowiem błogoſłáwieńſtwo Boże záwſze ieſt ſkuteczne. WujNT 115, 155, Bbbbbb3v; SkarKaz Ooooa; VotSzl Dv; SkarKazSej 695b. Cf Przysłowia.

»błogosławiony boży«: Owce błogoſłáwieni Boży.WujNT Aaaaaa3.

»bojaźń boża; boża bojaźń« = religio Mącz; timor Dei, timor Domini Vulg (266 : 5): OpecŻyw [192]v; PatKaz III 104v; Ieſtliże boiazni Bożey nie będzie, wſzytek ſwiat zaginie. BielŻyw 170; WróbŻołt 13/3, E2, qq6; RejPs 166v, 167; KromRozm I O; MurzHist C3v, Q4; KromRozm II x3; KromRozm III B; GliczKsiąż Ev, Qv; LubPs D2, D2v marg, R5v, Z5, cc6 (11); GroicPorz bv, ev, e4, pp2; KrowObr A2v, 2, 62, 130v, 151 (8); RejWiz 45v, 48v, 49v, 152, 174v (13); Leop *B2, Prov 14 arg, Eccli 28/8, 49/6, Is 2/10 (7); LeszczRzecz A2v; RejZwierz A2v; Then Enoch chodźił w boiáźni Bożey BibRadz Gen 5/24, 6/9, 20/11, Iob 28/28, I 381 marg, Rom 3/19 [18] (9); OrzRozm E2v; BielKron 3v, 84, [84²], 97v, 170v (6); Religione impediri, Dla boyaźniey Bożey nie ſmieć. Mącz 294b, 162c, 220b, 339b, 422a, 497b; OrzQuin O4, Aa3v; RejAp 153; GórnDworz Hh6; HistRzym 54, 66, 97v, 122, 123 (6); RejPos 25v, 55v, 264, 297, 345v (15); BiałKat 293v; ktorzy ſie ſpráwuią cnotą á boiáźnią Bożą/ iáko v nich kąty wſzytki pełne RejZwierc 67v, 33v, 42, 54v, 60v (34); WujJud 98v, 99, 105; WujJudConf 11v, 197, 211v; RejPosWstaw [41²] [3 r.]; MycPrz I A2 [2 r.], C3; StryjWjaz C3v; CzechRozm A4, 89, 220v [2 r.], 229; dziatki kthore wam Pan Bog da/ z pilnośćią w boiáźni Bożey [...] winni będźiećie wychowáć. KarnNap G2, F3, G; ModrzBaz 113; SkarŻyw A2, 118, 178, 182, 263 (29); CzechEp 36, 58, 72, 79, 132 (13); NiemObr 150, 166; KochMRot A2v; ReszHoz 119, 131, 134, 139; ReszList 182; WerKaz 301; ArtKanc Q5v; Bo kiedi ieno wzgodzie awboiazni Bozei obieral Pani/ zawzdi dobre miewali y ſprawedliwe PaprUp D2, D2 [2 r.], D4, Ev, I3; Superſtitio – Fałſziwa boiazn boza, nieſwięte nabozenſtwo. Calep 1033a; GostGosp 2; Phil L2; GrabowSet A2v; OrzJan 102, 121; LatHar 1, 34; KołakCath B; KołakSzczęśl B3, C3; WujNT Rom 3/18, 2.Cor 7/1, Xxxxx3v; WysKaz 3, 4 [5 r.], 12; SarnStat 190, 605, 795, 806, 898; SkarKaz 7a, 42b, 116a, 348a, 421a (8); CiekPotr 24; Bo gdy boiaźń Boża ginie/ y wſtyd vpada: w ſámey tylo kárnośći vrzędowey nádźieiá do pohámowánia złośći zoſtáie. SkarKazSej 659a, 661a, 663b, 678b, 686a, b (13); KlonWor 12. Cf »miłość boża«.

»budowanie, zbudowanie boże« = aedificatio Vulg (5): Leop 1.Tim 1/4; BibRadz 1.Tim 1/4; Ktore gadki rádſzey podáią/ niż zbudowanie Boże w wierze. BudNT 1.Tim 1/4; NiemObr 35; WujNT 1.Tim 1/4.

»chleb boży« = Chrystus; panis Dei Vulg (3): GrzegŚm 5; BudNT Ioann 6/33; Abowiem chleb Boży ieſt ktory z niebá sſtąpił/ y dawa żywot świátu. WujNT Ioann 6/33.

»chwała boża; boża chwała« = cześć, kult, nabożeństwo; religio Mącz, Calep; pietas Mącz; cultus Dei, pietas in Deos, latria Cn; claritas Dei, gloria Dei, honor Dei Vulg [w tym: (k) ku chwale bożej; adorare, in gloriam Dei Vulg (111), cześć i chwała boża; gloria et virtus Dei Vulg (35), służba i chwała boża (14)] (378 : 33): OpecŻyw 53v, 58 [2 r.], 67; PatKaz I 1v; wszytko czynczye ku chwale bozey PatKaz III 145v, 112v, 145v, 149v; KlerPow 3; Boza chwala y modlithwa naczie nyech bandzie. MetrKor 46/46, 117, 175; WróbŻołt qq2v, vv4; RejPs 140v, 156v, 168, 175, 215 marg (7); SeklWyzn e3; SeklKat Gv; Bom czo kolwiek naſię włożił Bożam chwałe wewſſem mnoził RejKup bb7, bb6v; KromRozm I A4, D3v, F3v, P, Pv (6); MurzHist H3v; MurzNT 18v, 43v, 58v, 61, 73v (12); KromRozm III F2v, F3, I6, P; DiarDop 103, 104 [2 r.]; GliczKsiąż A3, E7v, F7v, G8v, H3 (8); Teraziuż tych mow ſwych ſtárych odſtępuycie/ Rádſzey k chwale Bożey vſtá ſwe zgotuycie. LubPs hh2, B5 marg, D2v marg, T marg, T2v, dd3v (18); GroicPorz av, o3v; KrowObr A, A2, 33, 36, 139 (8); RejWiz 52 marg, Cc8v; Leop Ps 66 arg, Rom 3/23, 1.Petri 4/14; OrzList fv, f2v, f3; Nápomina ie Iozue ku prawdźiwey chwale Bożey obiecuiąc im rátunek BibRadz Ios 23 arg, Num I 91 marg, 2.Par 28/19, Ps 74 arg, Is 60 arg, 2.Cor 4/15 (28); s. Wacław [...] kośćioły budował y Bożą chwałę wiodł. BielKron 323, 38v, 77, 88v, 206v, 230 (43); GrzegRóżn A2v, H, Ov; Propagare religionem, Bożey chwały pomnáżáć. Mącz 325d, 301c, 419d; OrzQuin E2; SarnUzn B7v; GórnDworz H2v; RejAp 78, 141v; HistRzym 93; RejPos 23v, 79, 203 marg, 352v; BielSat G, G4v, L4v; KwiatOpis [C2]; HistLan F5v; niegodźi śie [...] żędáć oney w Małżeńſtwo/ ktora ná fłużbę y ná chwałę Bożą ieſt poświęcona. KuczbKat 350, 115, 280, 295, 300, 390 (10); WujJud 47v, 75v, 107v, 126v, 140 (10); WujJudConf 12v, 13v, 40, 51v, 214 (9); RejPosRozpr c [2 r.]; RejPosWstaw [41²]v [2 r.], [41³], 42 [2 r.], [110²]v; BudBib Bv, B3 [2 r.], C3v; BudBibKaw A3v; BudNT a5 [2 r.], dv; Potym mu Sceptrum złote w práwą rękę włożył/ Iábłko w lewą/ by páńſtwo k chwale Bożey mnożył. StryjWjaz C3; CzechRozm A2v, 1v, 24, 44v, 50 (41); ModrzBaz 11v, 23v, 59; SkarJedn 366, 402; źiemia wſzyſtkie żywioły w śię iakoby záwárłá nie ná deſpekt żywiołóm inſzym [...] ále ná chwałę Bożą á wyſławienié Niebá Oczko 4v; SkarŻyw 21, 47, 62, 80, 283 (13); CzechEp 26, 27, 47, 50, 206 (13); NiemObr 4, 5, 6, 23, 66 (6); ReszHoz 118, 140; ReszList 165; WerKaz 296; Cierṕ do cżáſu (ma rádá) gdzie możeſz vlegay Tylko wżdy Bożey chwały proſzę nieodbiegay. BielSen 14v; ArtKanc K18v, Lv [2 r.]; Religio ‒ Nabozenſtwo, skłounoſcz [!] do chwałi bozei. Calep 908a; OrzJan 124; LatHar +9, 61, 72, 134; KołakSzczęśl A2v, C; Stráſzny ſąd przećiwko tym/ ktorzy namnieyſzego dobrodzieyſtwá nie vżywáią ku czći y chwale Bożey. WujNT 108, 9, 56, 136, 159, 318 (36); WysKaz 42; SarnStat *3v, 3, 4, 166, 187 (15); PowodPr 14, 18, 26, 51, 52 (12); SkarKaz 244b, 421b, 453a, 456b, 457a (14); SkarKazSej 666b, 682b, 700a; KlonWor 47. Cf »miłość boża«, »służba boża«.

»chwała boża« = Bóg w pełni majestatu; claritas Dei, Deus, gloria Dei Vulg (34): OpecŻyw 68; SeklWyzn g4v; Ezechiel ktori widział oblicżność chwały Bożey Leop Eccli 49/10, Ez 43 arg, Act 7/55; BibRadz 1.Mach 4/24, Apoc 21/23; vkazáłá sie moc y chwałá boża ná domu Bożym przed wſzytkimi. BielKron 40v, 31, 38, 41 [2 r.], 41v; GrzegRóżn M2; RejPos 22v, 353v; KuczbKat 390 [3 r.]; Niebá wypowiádáią chwałę BOżą/ to ieſt iáki Bog ieſt oznaymuią SkarŻyw A3, 21 [2 r.], 121; NiemObr 120; LatHar 667; KołakSzczęśl B4v; pátrząc pilnie w niebo/ vyźrzał chwałę Bożą/ y Ieſuſá ſtoiącego po práwicy Bożey. WujNT Act 7/15, s. 315, Ioann 11/40, Rom 5/2 marg, 2.Cor 4/6, s. 796; SkarKaz 576a, 636a.

»Ciało Boże« = Chrystus (9): panna maria vyerne czyalo boze pyaſtouala w oſobye dzyeczyątka PatKaz II 38v; porodzyla y vydzyala yſte czyalo boze/ nye w oſobye oplatka ale wrąku boſtwo thrzymala PatKaz II 44; abouyem czyalo boze ſczyſtego yey czyala poſzlo PatKaz II 46v, 38 [2 r.], 38v, 42, 44, 49.

»cud(o) boży (-e)« (13): Stalo ſie kiedy tam zwielkim nábożenſtwem cżekali tzuda bożego OpecŻyw 4v; SkarJedn 23; pogánie [...] vpámiętáli ſię/ á cudo Boże vználi y w Chryſtuſa vwierzyli. SkarŻyw 517, 202, 208, 285, 332, 535 (7); Donátyſtowie [...] Krzyżmo ś. w ámpułce śkláney wyrzućili: ktora cudem Bożym zoſtáłá nie ſtłuczona. WujNT 429, 322; SkarKaz 417b, 576a. Cf »sprawa boża«.

»boży czas; czas boży« (2 : 1): W Boży czás/ towárzyſze moi wyieżdżayćie KochJez Bv; Poiedziem nań [sejm] ochotnie/ będzieli cżás Boży BielSjem 5v; KlonFlis H4.

»cześć boża; boża cześć« = honor Dei, honor Domini Vulg [w tym: ku czci bożej (29)] (68 : 3): Będzieli kto vwlocżyl tzci bożé/ ſmiercią zlą niecháy vmrze OpecŻyw 130, 115, 130 [2 r.]; KromRozm I P; GliczKsiąż A2v; Ceſárſka przyſięgá/ nic nienależy ku ćći Bożey. KrowObr Rr, A2, 33 marg, 36; Y prośił lud Páná Bogá nawyſzſſego w modlitwie/ áż ſie dokonáłá cżeść Boża Leop Eccli 50/21, 1.Petri 4/14; BielKron 13, 29, 31, 49v, 223v (14); KwiatOpis [C2]; HistLan F2v; KuczbKat 280; WujJud 58v [2 r.], 212, L17v, 53 żp; RejPosRozpr b4, b4v; RejPosWstaw [110²]v; SkarJedn Av, A2, A7, 199, 380; Lecż v nas á zwłaſzcżá tu w Litwie miedzy Ruśią/ wiárá w Bogá ginie: á cżeść Bożą oddáią cżártom SkarŻyw 36, 80, 114, 115, 230, 462 (11); NiemObr 121; ActReg 168; LatHar +9; WujNT 26, 108, 233, 248, 566 (9); SkarKaz 456a; Kto czći Bożey broni/ Bog go też broni. SkarKazSej 682b marg, 682b, 699a marg, 700a.

»(święty, -ci) człowiek, ludzie boży« = homo Dei, vir Dei Vulg (22): áby był doſkonáły człowyek Boży/ ná káżdy vczynek dobry gotow. KromRozm II i4v; KrowObr 207; Leop 4.Reg 7/18; BibRadz Gen 5 arg, 2.Petr 1/21, BielKron [84²]v [2 r.] 161, 361v; HistRzym 124; vmieyże też nań tákie bacżenie mieć iáko ná dar boży á ná cżłowieká Bożego RejZwierc 34v; ále od duchá świętego nátchnieni mowili święći ludzie Boży BudNT 2.Petri 1/21, 1.Tim 6/11; CzechEp 111, 120; NiemObr 70, 73, 74; Ten znák ábo pieczęć ktorą ſię ludzie Boży piecżętuią/ ieſtći znák krzyżá ś. WujNT 856, 1. Tim 6/11, 2.Tim 3/17, 2.Petri 1/21.

»dar, darowanie boże (-y); boży dar« = donum Dei Mącz, Vulg; gratia Dei, munus Dei Vulg [w tym: z daru, darowania bożego (23)] (231 : 10): OpecŻyw 13v, 49v; PatKaz I 17; z oſobliwego darv bożego cżyſtą panną zoſtała. SeklWyzn F, 2v, f3 [2 r.]; RejKupSekl a6v; MurzHist B4v, O3v, O4v, Qv; MurzNT Luc 21/4; KromRozm II p3; KromRozm III F3v, F5v, N2v, Hv; Synu miły rozum twoy ieſt oſobny dar Boży BielKom C4; GliczKsiąż A4, P7; LubPs R4, Y6v marg, cc6 marg; GroicPorz A3v; KrowObr 45v, 53, 59v, 139, 148 (12); Leop *A3v, Eph 2/8; BibRadz I *3v, *5, *5v, Ioann 4/10; OrzRozm A3v, P4v [3 r.]; BielKron 79v, 80v, 157; KwiatKsiąż F2; Mącz 206d, 454c [2 r.J; Dar nád dármi Bożymi thu y ná onym świećie/ Królewſki ſtan ieſt. OrzQuin Q, Fv, F3, G3v, O4; Prot Cv; GórnDworz B7v, M2v; RejPos 23; BiałKat 158v, 316, 373v; KuczbKat 80; Prorok niechciał nic wziąć/ powiedáiąc iż ſą nie przedáyne dáry Boże. RejZwierc 64v, 75v, 110, 146, 231v (19); WujJud 108v, 113v, 114v, 210, 258v (12); WujJudConf 98, 108v, 179v; BudBib Sap 8/21; MycPrz I A2; BiałKaz F2v; BudNT Act 8/19, [20]; CzechRozm 172v, 194, 201, 213, 215v (13); Wſzákże ktorzi vcżćiwość miłuią [...] to ſobie rozmyśláią/ że pokarm y napoy dáry Boże ſą ModrzBaz 52v, 12, 30, [38]v, 139v; SkarJedn A5v, A6v, 347; Oczko 24; KochPs 89; Láſká vprzedzáiąca/ y powołánie do wiáry wielki dar ieſt Boży. SkarŻyw 25 marg, 26, 92, 118, 147, 235 (35); Ale iż nam teraz nie idźie rzecż/ áni o Chriſtuſá/ áni o náſzey z dárowánia Boże^o zacnośći CzechEp 240, 14, 91, 131, 164, 217 (11); CzechEpPOrz **2; ReszPrz 81, 88; Cieſzyćielem ćię zowiemy/ żeś Boży dar dobrze wiemy ArtKanc H6; GórnRozm E2v [2 r.], M4v; KochFrag 23; LatHar 36, 251, 462, 477, 503 (10); KołakCath B2v; WujNT 108, 117 marg, 164, 232, Luc 21/4 (26); WysKaz 4; SarnStat 48 [2 r.], 380, 862, 863; SiebRozmyśl A; PowodPr 34; SkarKaz 41a marg, 80b, 83b, 204b, 579a (10); CzahTr [Dv]; SkarKazSej 657a, 666b; KlonFlis D3. Cf »święty i boży«.

»dekret boży; boży dekret« (8 : 1): ſámi w ſwe śidłá powpadáią zá nieomylnym dekretem Bożym LubPs bb3v marg, BibRadz I 163v marg, I 453v marg; SarnUzn G5; RejPos 14v; ktory [król] iſz śię był vrodźił/ pod Decret Boży podliegł BiałKaz Hv; CzechEp 34, 287; wskrzeszaiąc Dekretem Bozym factią skazaną ActReg 142.

»dom boży; boży dom« = zgromadzenie wiernych; domus Dei, domus Domini Vulg (35 : 1): WróbŻołt 91/14, ff5, 121/3, qq3; SeklWyzn g2v; nic ynego niewidzym w domu bożym/ y między ludzmy/ iedno ſzatańſkie Bałwophalſtwo SeklKat E2; Leop 1.Petr 4/17; CzechRozm 61, 253v, 254 [2 r.]; [apostołowie] wiedzieli że [sakrament chrztu] ieſt broną do Bożego domu KarnNap B; SkarJedn 2, 7, 109, 188, 388 (6); SkarŻyw 249, 269; CzechEp 199; NiemObr 8, 36, 84; ReszPrz 8, 13; Papież nie ieſt Biſkupem y Rządzcą ſámego miáſtá Rzymu/ ále wſzytkiego domu Bożego WujNT 726, 719, 1.Tim 3/15, s. 726, 756, Hebr 10/21 (9); SkarKaz 606b.

»dom boży« = niebo; domus Domini Vulg (7): Abym mieſzkał w domu bożym na wiecżną długoſć dniow. WróbŻołt 22/6, 121/1; OrzRozm M4v; BielKron 14v; ktorego nędzę widząc ſyn Boży z ſthąpił z niebá/ y odkupił go właſną krwią/ á w wiodł do domu Bożego gdyż piekło złupił. HistRzym [89]v, [89]; Bo w domu Bożym wiele ieſt mieſzkánia/ á inná świátłość ieſt słonecżna/ inna gwiazd innych SkarŻyw 32.

»dopuszczenie boże; boże dopuszczenie« [w tym: z dopuszczenia bożego (27), za dopuszczeniem bożym (3)] (36 : 7): Pochodzą ſny iedne według ſprawy ciała, drugie z Bożego dopuszcżenia. GlabGad L3v, L4; LudWieś A4; SeklKat L4; jż zły Duch niema moczy nadwiernem wſſelkem Cżłowiekem krom oſſobliwego dopuſczenia Bożego RejKupSekl a8; KrowObr 32v, 231; BibRadz I 201 marg; BielKron 25v, 68, 178, 260v, 323 (8); RejZwierc 124v; WujJud 4v; ná ćię nic nie może [...] przypáść [...] bes Bożego dopuſzcżenia CzechRozm 226, 226v, 228, 229v, 232, 245 (12); y kazał mu [papież] być dobrey myſli/ á ono dopuſzcżenie Boże bráć zá krzyſz/ y znák miłośći Boſkiey SkarŻyw 290, 36 [2 r.], 294; CzechEp 143 [2 r.], [411]; NiemObr 154, 160; WujNT 607, 859; wſzyſtki dobrá y kupie [...] zá dopuſczeniém Bożym ná Morzu potonęły SarnStat 1118; PowodPr 29.

»droga boża; boża droga« = via Dei, via Domini Vulg (22 : 1) byl wdzięcżen ijż przez trzy dnij s nijm mieſſkali ſluchaiątz drógi bożé. OpecŻyw 53, 62v, 74v; MurzNT Mar 12/14; Leop Matth 22/16; BielKron 4v, 32, 78v [2 r.], 93; wiemy żeś ieſth prawdziwy/ á drogi Bożey prawdziwie náucżaſz RejPos 250; WujJud 40; SkarJedn 10; nie tylo świeccy oni/ ále y duchowni ſynowie Boży/ odſtąpili drog Bożych y bogoboynośći przodkow ſwoich SkarŻyw 269, [236], 352; [zgromadzenie to światem zową] iż złą pożądliwośćią odwodzi ludzie ćieleſne y ziemſkie od drogi Bożey WujNT 838, Matth 22/16, Mar 12/14, Luc 20/21, Act 18/26, 19/9; SkarKaz 40a.

»duch boży; boży duch« = myśl, natchnienie boskie; spiritus Dei Vulg (361 : 1): zali możemy naleſtz iemu tak rownego mężá ktory ducha bożego ieſt pełen HistJóz B2v; BielŻyw nlb 9; MiechGlab 20; SeklKat O4v; Abowim ktorzy duchem bożym bywáyą ſpráwowani/ ći ſą ſynowye boży. KromRozm I F4v, B3; MurzHist K4v, R2; Nie zwiedzyeſz go w moiey ſtroży Bo przebywa w nim duch boży BielKom D2; LubPs R6; KrowObr 54, 65v,79, 183, 231v (8); Leop Gen 41/38, Ex 31/3, 1.Reg 16/13, 15, Dan 6/3, 1.Cor 7/40; LeszczRzecz A5; A nie zaſmucayćie Duchá onego świętego Bożego BibRadz Eph 4/30, Gen 1/2, Ex 31/3, 1.Reg 11/6, Rom 8/9, 1.Cor 3/16 (12); BielKron 17, 43v, 52, [84²], 203 (7); GrzegRóżn B, M2; SarnUzn H2; SienLek T4, T4v; GórnDworz Yv; RejPos 67, 129v, 137v, 139,144v (9); BiałKat 51, 83v, 156, 366; znaymy że duch Kryſthuſow ieſt duch Boży pokorny GrzegŚm 65, A2, 48, 53, 65, 66 (9); HistLan F4; KuczbKat 120, 125, 250; WujJud 67v, 73 marg, 105v, L14v; WujJudConf 31, 66, 67, 191v; RejPosRozpr b4v, c2; RejPosWstaw [41³], [110³]v; BudBib Gen 1/2, Is 40/7 [2 r.]; Iesli bywacie ſromoceni dla imienia Chriſtuſowego/ błodzy(śćie)/ gdyż ſławny á Boży duch na was odpocżywa BudNT 1.Petr 4/14, Matth 12/28, 1.Cor 2/14, Eph 4/30, Hh4 [4 r.]; CzechRozm 27v, 84v, 186, 188v, 246 (74); ModrzBaz 23v, 30v, 101, 136v; á gdzie Duch Boży/ tám kośćioł/ y wſzytká łáſká SkarJedn 10, 9, 10, 11, 21, 135 (16); SkarŻyw 30, 82, 86, 134, 213 (36); CzechEp 5, 7, 30, 35, 49 (22); NiemObr 74, 116, 138, 173, 174 (61); KochMRot A3; GrabowSet Kv; LatHar +7, 7 [2 r.], 665; KołakSzczęśl B4v; Niewiećie iżeśćie kośćiołem Bożym/ á Duch Boży mieſzka w was? WujNT 1.Cor 3/16, s. 240 marg, Act 8/39, s. 580, 628, Eph 4/30 (21); PowodPr 17, 27, 29, 31, 38 (10); SkarKaz 81a, 274a, 457a, 518b, 579b; SkarKazSej 660a, 660b [4 r.], 661a, 699b (7).

»dzieci, dziat(ecz)ki boże« = filii Dei, nati Dei Vulg (18): ábychmy dziećmi Bożymi zwáni byli BudNT 1.Ioann 3/1, Ioann 11/52, Rom 9/7, Philipp 2/15, 1.Ioann 3/2, 10 (7); CzechRozm 22v, 61, 173, 173v, 178v (7); NiemObr 12, 13, 32; ábyśćie byli bez przygány/ y ſzczerymi dźiatkámi Bożymi WujNT Philipp 2/15.

»dziedzictwo boże« (3): OrzQuin Vv; Sam ij [Kościoł] zbudował nawyżſzy. Y dla tego dziedźictwem Bożym y ludem Bożym ij zową. KuczbKat 80; Piotr też ś. nápomina one ſtárſze/ áby nie pánowáli/ nád dźiedźictwem Bożym. NiemObr 18.

»dzień boży« = dzień Sądu Ostatecznego; dies Domini Vulg (1): iákimiż wam potrzebá być w świętym obcowániu y w pobożnośćiách: oczekiwáiąc y śpieſząc ſię ná przyſzćie dniá Páńſkiego (marg) Bożego. 1 L.G. (–) WujNT 2.Petr 3/12.

»co dźień boży« = codziennie (1): W Kántábryiéy trzy źrzódłá/ ná ośm ſtóp od śiebie/ vpádáią/ álbo wyſycháią/ co dźień Boży/ rázów dwánaśćie. Oczko 9v.

»dziw boży« = mirabile Dei Vulg (8): Slyſſeliſmy ié mowiącé naſſymi ięzyki/ wielkié dziwy bożé. OpecŻyw 176; PatKaz III 122; MiechGlab 48; á tám ſie Moiżeſzowi dziw wielki Boży vkazał BielKron 28v, 352v marg; RejAp 149v; Y dziw boży nie tylko áby co pámiętáć miał ále iż nie poſzáleią. RejZwierc 100; BudBib Iob 37/14.

»ewanjelija boża, ewanjelijon boże; (święta) boża ewanjelija« = evangelium Dei Vulg (31 : 3): KromRozm I M [2 r.]; KromRozm II a3v, c3, f4; KromRozm III B7v, Cv, F3v, F5, Q2v (9); KrowObr 127v, 128v, 146, 157v; Leop 1.Thess 2/2, 1.Petr 4/17; gdyż w nocy y we dnie robiąc [...] przepowiedálichmy v was Ewánielią Bożą. BibRadz 1.Thess 2/9, 2/2, 8; WujJud A6, 29; Abym był ſługą Ieſuſa Chriſtá miedzy narody/ offiáruiąc Ewánielion Boże BudNT Rom 15/16; WujNT Rom 15/16, 2.Cor 11/7, 1.Thess 2/2, 8, 9 (7); Ták mi Boże pomagay/ y te święte Boże Ewánielie. SarnStat 1125.

»głos boży; boży głos« = Dei vox, vox Domini Vulg (35 : 3): Głos boży ieſt łamiący drzewa Cedrowe WróbŻołt 28/5, 28/3, 4 [2 r.] 7, 8, 9; RejKupSekl a8; Leop Act 12/22; iżeś nie vſłuchał głoſu Bożego/ gdy odemnie odeydzyeſz zábije cię Lew BielKron 85v, 32v, 46, 141v; Prot D3v; SarnUzn G5; BiałKat 23v; WujJudConf 231; Záiſte głos Boży poſtánowił/ áby káżdy w pracy á w poćie chlebá pożywał ModrzBaz 83, 87; SkarJedn 300, 327, 366; SkarŻyw 14, 297, 332, 490, 502 (10); CzechEp 206; KołakSzczęśl A4v; WujNT Act 12/22, s. 446 marg; Y vczynili iáko Abram Pátryárchá: ná głos Boży wyſzli z źiemie ſwoiey SkarKaz 519a, 3v.

»gniew boży; boży gniew« = ira Dei Mącz, Vulg (206 : 4): OpecŻyw 17v; yſz dla adamouego przeſtąpu kozdy ktory by podluk przyrodzenya ſnyego ſyą narodzyl myal bycz ſynem gnyeuu bozego PatKaz I 17v, 15v; MiechGlab 55; RejPs 221; LibLeg 10/150v; SeklWyzn c3v [2 r.]; rodzim ſię wſziſczy w gniewie bożym SeklKat Q4, R3v [2 r.], T4v, V, Xv (9); RejKup r2v; HistAl Cv; KromRozm I H; MurzHist D3, P, Q2v, Q4, Q4v, S2; KromRozm II e4, i3v; KromRozm III Bv; GliczKsiąż P2, P4; LubPs F4v marg, K3, K3v marg, X3, Z3v; GroicPorz c4, g4v, z4; żadny tzłowyek niemoże wiedzieć [...] ieſli ieſt łáſki/ álbo gniewu Bożego godzien y winien KrowObr 53, 152v, 153v, 185v, 242 (13); RejWiz 173; Leop Iudith 12/2, QQqq5, Nah 1 arg; LeszczRzecz A4v; BibRadz I 183v marg, I 273v arg, I 281 marg, Ps 6 arg; OrzRozm G3 [2 r.]; BielKron 41, 152v, 214, 219v, 240v (13); GrzegRóżn K3; Deteſtari iram Dei, Bac ſie gniewu bożego/ wiárowáć ſie go. Mącz 452c, 302b; OrzQuin M4v, O, Ov, Sv, Yv (11); Prot D2; Idźcie á wyleycie z bań ſwoich gniew Boży ná ziemię. RejAp 130v, 6, 91, 122, 125v, 138v (23); HistRzym 54, 117; RejPos 138v; RejPosWiecz³ 98 [3 r.], 98v, 99v; BiałKat 226, 316; KuczbKat 375; A to vważay/ ábyś nie vpadł w gniew Boży RejZwierc 34v, 114, 114v, 119v marg, 160v, Aaa4; BielSpr 44v; WujJud 92v, 101v, 102, 105, 242v marg (7); WujJudConf 63v, 101v, 231, 242v; RejPosWstaw [110²]; BudBib Ps 105/32; Ciemnośći ſię znowu rozmagáią. y ine znáki gniewu Bożego iáwnie ſię okázuią. BudNT a4, Apoc 15/1; CzechRozm 221v marg, 239v, 253v, **2; KarnNap A4; ModrzBaz 109, 143v, 144; SkarJedn 3, 5; Co ſwym kłamſtwem pożyczeſz/ ięzyku wſzeteczny/ Ieno ludzką nienawiść/ á gniéw boży wieczny? KochPs 186; SkarŻyw 58, 482, 483, 502, 546 (13); StryjKron [226]; CzechEp 11, 47, 49, 187, 188; NiemObr 115; ReszHoz 115, 116; ReszList 150, 156; WerGośc 208, 213; ArtKanc E10, M5v, N8; twoiéy córy cnotą/ bicz gniewu Bożégo Odwrócon ieſt ſczęśliwie od ludu náſzégo ZawJeft 48; Y on pić będzie z winá gniewu Bożego WujNT Apoc 14/10, s. 27, Ioann 3/36, Rom 1/18, Eph 5/6, Col 3/6 (11); WysKaz 22, 37; SarnStat 906; PowodPr 21; SkarKaz 278b, 348a, 421a, 488b, 577a (6); SkarKazSej 706b.

»boża godzina«: Iedź gdźieś vmyślił/ iedź w Bożą godźinę Cnotliwy źiemku KlonFlis D4v.

»(Horeb) gora boża (Chorewa); boża gora Oreb« = góra Synaj; mons Dei Horeb Vulg (4 : 1): WróbŻołt 67/16; MOizeſz [...] przyſzedł do Boży gory Oreb Leop Ex 3/1; BibRadz 3.Reg 19/8; y wſtąpił Moiżeſz ná gorę Bożą BudBib Ex 24/13, 3/1.

»boży grob; grob boży« (12 : 10): Kto nám kamiéń odloży Za ktorym ieſt grób boży. OpecŻyw 171v; KromRozm III L6; pánowie z Rodis/ ná tym byli fundowáni áby ſtrzegli grobu Bożego od Sárácenow BielKron 346, 183v, 302, 325, 326v, 355 (7); BielSpr c; Iákobitowie/ Popiani [...] iako y Láćinnicy klaſztory ſwoie przy Bożym grobie w Ieruzálem máią SkarJedn 307, Ax, 253, 254, 255, 258 (8); SkarŻyw 353, 396; MWilkHist A2; O cudách ktore ſię działy [...] v tego grobu Bożego Hieronym S. ták piſze WujNT 385.

»imię boże« = nomen Dei, nomen Domini Vulg [w tym: imieniem bożym (26)] (209): OpecŻyw 114 [2 r.]; Będę chwalił gimię Boże w ſpiewaniu TarDuch A7v; WróbŻołt mm3, 112/2, 3, 121/4, 148/5, 12; RejPs 226; Poproſnoſci nieſtatku twego/ Niewſpominay ymienia Bożego. SeklKat B3, E4v, F, F2v, F3, Sv (12); LubPs M2, R2v marg, S6 marg, bbv marg; KrowObr 72v, 92v [2 r.], 147v, 159v; Leop Rom 2/24; BibRadz I*2v, I 11v marg, Rom 2/24; BielKron 35v, 464 [3 r.]; Informata et impressa notio Deorum in animis nostris, Wiádomoć ymienia Bożego w náſze vmysły przirodzenie wpoyiło. Mącz 250c; RejAp 60v, 61, 134; RejPos 79, 185; Gdy ábowiem prośiſz/ áby było poświęcóné w tobie imię Bożé BiałKat 206, 51 [2 r.] 206; KuczbKat 285, 365 [2 r.], 385 [2 r.]; WujJud 62; RejPosWstaw [22³]; CzechRozm 49v, 55, 155v, 196v, 247v (20); Chrześćiánie ktorzy tám byli [...] dla imienia Bożego prośili go/ y [...] to ná nim wypłákáli: iſz ſię ſpráwowáć ich kośćiołá podiął. SkarŻyw 528, 22, 103, 125, 457, 483; CzechEp 73, 86, 155, 238, 302 (11); NiemObr 101, 108; LatHar 577; y znoili ſię ludźie znoiem wielkim/ y bluźnili imię Boże WujNT Apoc 16/9, Rom 2/24, s. 731 marg; PowodPr 48; Błogoſłáwieńſtwo ludzkie imieniem Bożym/ á błogoſłáwieńſtwo ſámego Bogá przez ludzie/ rożne ſą SkarKaz Oooo a; VotSzl Bv; SkarKazSej 699a. Cf »brać na daremno imię boże«, »wzywać imię boże«, »w imię boże«, »boży i Chrystusow«.

»w imię, imiono boże« = in nomine Dei Cn (79): blogoſlawiony ktory przyſſedl w ijmię bożé. OpecŻyw 71v, 71v, 72, 73, 102v, 174; MetrKor 38/503; RejJóz P6v; SeklKat F4v, Q2v, X2; KromRozm III K3; BielKom A, A2; GliczKsiąż K3v, O5v; KrowObr 41, 82, 128; Iedźmyſz w imiono Boże ná ty złe páduchy. RejWiz 69; OrzRozm B2v, F2v, R; BielKron 65v, 356, 455v; Recipiebantur milites ſine delectu, Ládá kogo prziymowano nie brákowano nikim kto w ymię boże okrzczón tego piſano. Mącz 187d; Abeat quovis gentium, Niechay idzie w ymię boże gdzie go oczy ponioſą Mącz 344d, 263b, 341b, 479a; OrzQuin B4v, E, Iv, M4v, N4 (6); RejPos 71v; BiałKat 338v; puſzczayże ié w Imióno Boże ná Tárło Strum O3v; CzechRozm 204v, 224v; Oczko 26; Otożem ia złamał/ bierzćie A iuż w imię Boże/ iedzćie. MWilkHist K2v; CzechEp [397]; BielSjem 15v; ArtKanc E5v; SarnStat 249, 370, 573, 1002, 1085 (31); KlonFlis E3.

»is(t)ność boża; boża istność« (18 : 8): Iſtność Boża będąc iedná y proſta/ nie rozdźielona ieſt. GrzegRóżn H2, D4, D4v, Hv, H2, H2v (9); [pogani] w báłwániéch ſkrycie moc á iſność Bożą być rozumieli BiałKat 46, c3v [2 r.], 31; RejZwierc A5, 9; BiałKaz E4v; CzechRozm 12v, 21, 33v, 37; CzechEp 145 [2 r.], 253; NiemObr 93; Ponieważ cokolwiek ieſt w Bogu/ to ieſt ſámá iſtność Boża/ á przetoż y żywot. WujNT 306, 687.

»jasność boża« = claritas Dei Vulg (5): A miáſto niepotrzebuie áni ſlońcá/ áni kxiężycá/ żeby w nim ſwiećili/ bo iáſność Boża oſwiećiłá ie Leop Apoc 21/23; BibRadz I 356 marg; y okazał mi miáſto święte Ieruzálem sſtępuiące z niebá od Bogá/ máiące iáſność Bożą. WujNT Apoc 21/11, Luc 2/9, Apoc 21/23.

»karanie, skaranie boże; boże skaranie« = plaga Vulg (15 : 4): Wthen czas karanie boze a gniew Czeſſarza Tvreczkie^o na mie przislo LibLeg 10/62, 11/57; RejJóz L6v; MurzHist Q; GroicPorz kk3v; Leop Ex 30/12; BibRadz II 19v marg; RejZwierc 202; Prawdá/ żeć to Szátan [...] przez was ſwe Miniſtry broi; ále z ſpráwiedliwego dopuſzcżenia á ſkarániá Bożego WujJud 4v; RejPosWstaw 44; CzechRozm 167, 245; A on im prętkim Bożym nád nimi ſkarániem groził. SkarŻyw 86, 118; NiemObr 84, 121, 134, 154; Páńſtwo Rzymſkie [...] doſyć ſtáło długo/ poki były te grzechy Rzeczypoſpolitey/ karánia Bożego z niebá nie śćiągnęły. GórnRozm M3.

»kaźń, skaźń boża; boża kaźń« (16 : 1): LibLeg 10/150v; BYſmy ludźie miſerni á zapamiętali/ przykłady kaźni Bożyi [...] zawſze rozmyślali i pamiętali MurzHist B; nic daléi iedno ſtraſzliwyi ſkáźni bożyi na każdy dźień cżekám. MurzHist D4, E, G4v; RejWiz 124; Stróżem y wódzem był Anyół Boży Ludowi Izráelſkiemu. Czáſu káźni Bożéy w Egipćie BiałKat 78v; SkarJedn 171; Otoſz wam oznáymuię kazń Bożą ieśli ſię nieupamiętaćie SkarŻyw 557, 519, 546; CzechEp 13; NiemObr 38; WerGośc 212; GórnRozm C4v; ijuſz kaſn ſroga Boza nadnami wiſiala dla onei niezgodnei Elekcijei PaprUp F4v; LatHar 420.

»klątwa, klątew boża« (7): Są tedy w klątwie Bożey wſzyſcy weſpołek zonymi Sodomtzyki y Gomortzyki KrowObr 140; ieſt iáwne Anatema, to ieſt klątew Boża nád nim OrzRozm Bv, A, Bv, D; Kśięſtwo/ rzecz ieſt brzydliwa/ y náturze człowieczéy przeciwna/ itéż klątwy Bożéy pełna. OrzQuin Q, E3v.

»kościoł boży; boży kościoł« = świątynia; domus Dei, templum Dei Vulg (68 : 2):OpecŻyw 143; PatKaz II 63, 64v; Bo tego cżaſu gdy koſcioł boży zburzon przeſtali byli wſzytkiey ofiari ktore ocżyſciały cżłowieka. WróbŻołt ee6v, ee6; HistAl C2v, L4; KrowObr 219v [2 r.]; Na onże thedy cżás Sáſſábáſár przyſſedł: y záłożył fundámenty kośćiołá Bożego w Ieruzálem Leop 1.Esdr 5/16, *A3v, 1.Esdr 5/17, 6/5, 7, 2.Mach 4/48 (12); BibRadz 1.Esdr 3/6, I 313v marg, 3.Esdr 6/19; BielKron 62v, 88, 89v, 96v, 138v (18); Mącz 363b; Wſtań á zmierz Koſcioł Boży/ y ołtarz/ y thy ktorzy ſie w nim modlą. RejAp 89v; KuczbKat 300; WujJudConf 208; BudBib 3.Esdr 6/19; BudNT Apoc 11/1; SkarŻyw 298, 334, 374, [407], 568; ArtKanc C9v; OrzJan 136; LatHar 81, 263, 695, 700; Y wſzedł Ieſus do kośćiołá Bożego/ y wyrzucał wſzytkie ktorzy przedawáli y kupowáli w kośćiele WujNT Matth 21/12, Matth 26/61, 27/40, s. 233, Apoc 11/1, 19; ZAchowuymy kośćioły Bożé w wielkiey czći/ iáko domy ſámemu Bogu ná mieſzkánie oddane SkarKaz 456a; SkarKazSej 675b, 686a, 703b [2 r.].

»krew boża; boża krew« (15 : 3): BierRaj 20; A ſą tego [...] pewne znaki/ bo dawaią ieſzcże/ proſtym lvdziam/ pić ſ kielicha/ nie krew bożą/ ale proſtą wodę SeklWyzn e2, c2v; GrzegRóżn C2, C2v, D2v, Lv, L4; Ten powiedział iż możecie wy to bożą krwią álbo bożą ráną zwáć/ áleá mnie przedſię boli iáko cżłowieká. RejZwierc 49v, 49v; A kreẃ też Chriſtuſowa ktorą dla nas wylał [...] ieſt też kreẃ Bożá. CzechRozm 221v; SkarJedn A2, A6, 301, 380; płácżę zá grzechy moie/ iżem ſwe ſumnienie y duſzę tak piękną ze chrztu ś. krwią Bożą obmytą ſzkárádzie grzeſząc/ pomázáłá SkarŻyw 312, 108, 519.

»(Jan) Krzciciel boży; święty Jan boży krzciciel« (2 : 2): Elzbieta [...] porodzila krzcijciela bożeego OpecŻyw 12, 12, 31; O narodzeniu ſwiętégo Iána bożé^go krzciciela OpecŻywSandR nlb 2.

»krzyż boży; boży krzyż« = znak krzyża (1 : 1): LibMal 1544/86; [Amalechici Luterscy] Krzyżem Bożym ták wzgárdźili/ że nie tylko ná czeléch ſwoich Krzyżá S. nośić/ ále y przy drogách nań pátrzyć nie chcą OrzQuin M4v.

»lata, roku bożego« (45): OpecŻywSandP ktv; ForCnR E3v; Dán w Krákowie ſiodmégonáſtégo dnia Maia. Lata bożego. 1522. ForCnRWiet Av; BielŻyw 133; y pocżęli mieſzkać przi zamku Saray około ſiedmi dzieſiąt lat przed tim rokiem ktory ieſt od roku Bożego 1517. MiechGlab 75, 4, 18, 31, 47, 67 (10); ZapWar 1537/2494, 1549/2657, 1550/2655, 1558/2686; MetrKor 59/77v, 61/224v; LibLeg 6/80, 119, 8/26v; SeklKat A3, Z4; RejKupSekl ee8; KromRozm I P3v; BielKron 179, 288; RejZwierc 274; Ktora Intromiſsia ma ſię ſtać przes woźnego powiatu tamthego od początku Roku Bożego ZapKościer 13v; Dat. w Czárnoleſie dwudzieſtego wtorego dniá Grudniá. Roku Bożego/ M.D.LXXVij. KochOdpr A2v; wtym przeżywſzy pułtorá látá/ żywotá ſwego dokonał [ś. Wilhelm] roku Bożego. 1156. SkarŻyw 168; SarnStat 129, 851, 876, 948, 959 (11).

»lud boży (wybrany); boży lud« = Żydzi; populus Dei Vulg (125 : 2) : OpecŻyw [79]v, 117, 174; RejPs 155; MurzNT 56 [2 r.]; Zydy też zowye koſćyołem bożym [...]. Bo ludem bożym wybránym byli KromRozm III B4v, B4, B5 [2 r.]; LubPs P, P4, dd5 marg; KrowObr 194; Leop Iudic 20/2, Sap 18/13; [Ruth] byłá niewiáſtá Moábſka/ y podłego ſthanu á cudzoziemká/ nie z ludu Bożego BibRadz I 148v, Ex 1 arg, I 31 marg, I 121, I 366 marg, Esth 10/10 (13); OrzRozm H4v; Egiptskie kroleſtwo [...] z dawná przez Boży lud náznáczony Zydowſki/ ieſt wſzemu świátu piſmem oſławione BielKron 270, 29v, 45v, 47, 91v, 136v (12); OrzQuin O4; RejPos 50, 138v, 297v; BiałKat 3v, 13v; KuczbKat 140; RejZwierc 64v, [203]v marg, 261v, Bbbv; WujJud B2v, 195v; WujJudConf 39v, 138; BudBib Iudic 20/2; CzechRozm 23, 81v, 99v, 114, 115 (6); A tákći Abráhám/ oćiec ludu Bożego/ dla wyzwolenia brátá/ woynę przećiwko nieprzyiaćiołom podniosł. ModrzBaz 104v, 23v, 24, 48; SkarJedn 14, 30 [2 r.]; Zywot Iozuego ſyná Nun/ ktory lud Boży wprowádził do ziemie obiecáney SkarŻyw 500, 162, 180, 478, 480, 481(25); CzechEp 366, 368; WerKaz 297; WujNT 669, Hebr 4/9, 11/25, s. 808, 838; PowodPr 4, 13, 14, 21, 27 (14); SkarKaz 80a, 578a; SkarKazSej 678a, b, 683a, 684b, 689b (7).

»(wierny) lud boży (krześcijański)« = chrześcijanie; gens Domini, populus Dei Vulg (71): WróbŻołt cc6; ZDa mi ſie iż wam to przyſtogi ktorzyſćie ſą przełożeni ná ſwiećie rozeznawáć miedzy ludem bożem ábyſćie prawdę mowili RejPs 85, 204v; KromRozm III Nv; LubPs A4, D2, N5v, R2v, S5v; KrowObr 2v, 7v, 77v, 83, 118v (8); Leop Ier 23 arg; Ześ theż wáſzá Krolewſka zacność nas wierne poddáne ſwoie/ nas lud Boży ſobie od Bogá [...] zwierzony [...] ták w cále záſtáć racżył LeszczRzecz A2; BibRadz I*2, *2v, *3v; OrzRozm C; BielKron 202v, 247v, 298, 323; GrzegRóżn Iv; OrzQuin V2 [3 r.], X3, Aa3v; Wy ſię być ludem Bożym wſzyſcy ozywaćie/ Staniſłáwá ſwiętego zá Pátroná maćie. Prot A2v; GórnDworz Ii4v; RejPos 10v, 86, 253; HistLan F2v; KuczbKat 80; RejZwierc 255v; Pan Bog by tho od nich [przedniejszych panów] wdzięcżnie prziymował/ áby ſie wypráwili [...] przećiw temu zagubcy Krześćijáńſkiey Wiáry [...] y wyzwolili Lud Boży Krześćijáńſki z niewoley od niego. BielSpr 57v, 61; WujJud 156v, 170, 215v; RejPosRozpr [c2], [c4]; BudBib 3.Esdr 8/67, [68]; BudNT 1.Petr 2/10; SkarJedn 359; Kośćiołem (lud Boży) Apoſtoł zowie/ powiáda/ pokázuiąc iſz ſię w iedność ſkupić ma. SkarŻyw 92, 86, 173, 373, 472, 517 (8); Lutherus i Kálwinus vcżą [...] iż lud Boży zawſze ieſt grzechámi zeſzpecony ReszPrz 88; BielSen 8; LatHar 480; WujNT 298, 1.Petr 2/10; PowodPr 40, 83; SkarKaz 120a, 580a; SkarKazSej 657b, 679a, 691b.

»łaska boża; boża łaska« = gratia Dei Vulg [w tym: z łaski bożej; diis gratia, Deum virtute, divina gratia Cn (327), za łaską bożą (61)] (963 : 30): OpecŻyw 2v, 43v, 45v, 48v, 160v (8); PatKaz I 2v, 5v, 6, 15, 15v (7); PatKaz II 28, 35, 37v, 69, 79 (9); Tą regulą marya chouala gdyſch ſama byla laſky bozey pelna PatKaz III 146, 95v, 112v, 125v, 137v, 141v (16); KlerPow [6]v; GlabGad A2v, A3v; MiechGlab 43, 51; LibLeg 8/133v, 10/95, 11/44v, 88v, 142; Matuchna iego tez grzechu nie miała ale nie z przirodzenia ſwego telko z łaski bozey WróbŻołt Ev, H4, T8v, V8v, Xv, kk5 (9); WróbŻołtGlab A3v; RejPs 62, 137v, 190, 194v [2 r.], 218v; LudWieś A3, A3v; SeklWyzn b3v, b4 [2 r.], b4v, d3v [2 r.], f4v; SeklKat A2, S2, S4, V3, V3v (16); RejKup i5v, 18v, m6, ſ7 (7); RejKupSekl a2, a7v; KromRozm I Ev; MurzHist D3v, H3, H4v, I3, P2v (11); MurzNT 76, 103v; MurzNTSekl A2 [2 r.]; KromRozm II ev, e3v, k3, m2v, n2 (6); KromRozm III A7v, A8, Dv, E3, I3v (19); Diar 76; DiarDop 110; Ktore przycżyny yáko ſą nyedobre y owſſem nicżemne á fáłſſywe/ my według thego co będzyem zá łáſką Bożą mogli/ okażem. GliczKsiąż I7, Fv, H3, M6 [2 r.]; LubPs P2v marg, Z5, aa5 marg, ee4v, gg (11); GroicPorz B4v; KrowObr A2, C, 59, 72v, 224 (37); RejWiz A4v, 3 marg, 83, 104, 132v marg (7); Leop Sap 4/15, Eccli 34/13, Rom 3 arg, 1.Cor 15/10, Eph 3/7 (12); RejZwierz 47, 138v; BibRadz Act 15/40, 1.Cor 3/10, 15/10, Hebr 2/9, II 130v marg (11); OrzRozm F2v; BielKron 30v, 41, 112, 158, 299v (16); GrzegRóżn F4v, Iv; Miey ſie dobrze my zá łaską bożą mamy ſie bárzo dobrze. Mącz 432a, 91c [2 r.], 205c, 333c; iáko Królowie z Bożéy łáſki króluią/ ták téż y ludźie z Bożéy łáſki ſye rodzą OrzQuin Sv, F, G3v, I2, M3, N2 (18); Prot Av, B4; SarnUzn Cv; LeovPrzep D2; RejAp 92v; GórnDworz Bb7v; HistRzym 4, 47v, 54, 65, 69v (8); RejPos 28v, 32, 38v, 42v, 132 (6); RejPosWiecz³ 97v, 98v; BiałKat 28v, 226, 231, 253v, 283v (15); BielSat L3; KwiatOpis A2; GrzegŚm 51; Abowiem żadnemu ku łáſce Bożey nie ſą drzwi záwárte/ ktoryby z chućią iey żądał. KuczbKat 360, 85 marg, 205, 390, 395, 405 (21); RejZwierc A3, 13v, 34v, 94, 267v (14); BielSpr c2; Sákrámentá wſzytkie nietylko ſą vpominkiem/ ále też nacżyniem y ſtátkámi łáſki Bożey WujJud 219, 15v, 68, 76, 109v, 111 (48); WujJudConf 81v, 98, 100, 114, 219 (10); RejPosWstaw 21, 21v, 22, 22v, [41³] (9); BudBib I A3; WierKróc Av; BiałKaz F4, L4; BudNT a3, Act 15/40, Rom 4/5, 1.Cor 1/4, Eph 3/2 (9); StryjWjaz C2v; CzechRozm 59, 111v, 155v, 211v, 212 (63); PaprPan Ee3v; gdyżeś obżáłował grzechy ſwoie [...] y ieſteś rozgrzeſzon od Kápłaná [...] tedy maſz ná łáſkę Bożą y ná miłośierdzie iego beſpiecżnie ſie puśćić. KarnNap D2v, A3, Bv, B4, Cv, C3v (15); ModrzBaz 23v, 70, 109; SkarJedn A2, 70, 274, 294, 399 (8); Oczko 1v, 3; KochPs 193; iam z wielkim płácżem błogoſłáwieńſtwo twoie przyięłá/ y tenem owoc łáſki Bożey powiłá. SkarŻyw 31, 26, 92, 142, 164, 338 (30); wſzákże náſzy zá łáſką Bożą onych wſzyſtkich Tátarow potym y ich zagony pogromili StryjKron 752, A, A3v, 380; ZapKościer 27v; CzechEp 8, 11, 55, 192, 208 (37); CzechEpPOrz *2, **4, xx4v; NiemObr 20, 37, 38, 67, 91 (41); Temi ſwemi dobremi obyczáymi [...] oni [Czesi] ſtráćili Wolność ſwoię/ á náſzá z łáſki Bożey cáłá. ReszPrz 24, 25, 35, 49, 97 (7); ReszList 148, 153, 158, 164, 173 (7); WerGośc 262; WerKaz 275, 301; BielSjem 25, 41, PudłFr 8; ArtKanc A5, E3v, H15v, K2, M10v (9); GórnRozm F4v, D2 [2 r.]; ActReg 69 [2 r.], 77, 96, 116, 164; GostGosp 142; GostGospSieb x4v; GrabowSet Q3; OrzJan 14 [2 r.], 67; PRzeżegnánia Stołu/ ábo rácżey tych rzecży/ ktorych z łaſki Bożey pożywamy ná ſtole/ iedni ſię wſtydzą [...] drudzy ſię onym brzydzą LatHar 56, 47, 132, 244, 320, 506 (26); KołakSzczęśl C4; WujNT Act 15/40, Rom 5/15, 1.Cor 15/10, 2.Cor 6/2, Col 1/6 (91); WysKaz X3, 15, 16, 23, 29 (9); JanNKar D2v; SarnStat 8, 19, 93, 306, 882 (9); SiebRozmyśl A; PowodPr 60, 62, 64, 76; Ieſt boiaźń ktora w łáſce Bożey nie wątpi SkarKaz 7a, 121a, 206b, 349b, 515b (39); VotSzl B3, B4v, C; CiekPotr 24, 25, 87, 90; CzahTr Fv; GosłCast 25; Konie/ Bydło/ y Owce/ zdrowe z Bożey łáſki PaxLiz B2v, Cv; SkarKazSej 665b, 692b, 693a, 694a; KlonFlis D4v; SkorWinsz A2v; ZbylPrzyg B2. Cf W formułach dyplomatycznych; »gniew boży«, »miłosierdzie boże«, »pomoc boża«, »boży i ludzki«.

»majestat boży; boży majestat« = maiestas Dei Vulg (51 : 3): y mſci ſię ſrogo [Pan Bóg] nad takowemi ludzmy [...] ktorzi niepotrzebnie [...] prziſięgaią na imię iego/ bo takowimy prziſięgamy bywa obrazon maieſtat Bozy. SeklKat F3v, R2; MurzNT L6; LubPs ddv marg; GroicPorz z3; BibRadz I 120v marg, 281 marg, Ps 49 arg, II 88 marg; OrzQuin N2v; SarnUzn B8, C, F4, F4v; oto ſłuchay iż Anyeli y duchowie ſwięci wołáią dawáiąc cżeść á chwałę ſiedzącemu ná máyeſtacie Bożym y Báránkowi. RejAp 68v, 67v, 69, 90v, 117, Ff3v (14); HistRzym 94v; BiałKat 161, 301; WujJud 62; WujJudConf 94, 214; żadne ćiáło nie mogło być z vcżynkow vſpráwiedliwione przed máieſtatem Bożym CzechRozm 216v, 178, 195; SkarŻyw 112; CzechEp 78, 132, 166, 178, 256 (7); Skoro Luther kośćioł przećiw kośćiołowi [...] budowáć pocżął [...] porzućili [...] Kſięża Rewerendy [...]/ po Niemieckiey źiemi bluźnierſtwá ná Máieſtat Boży [...] roznieſli. ReszPrz 73, 24; ReszList 143; LatHar 204, 407, 667, 671; Y nápełnił ſię kośćioł dymu od máieſtatu Bożego/ y od mocy iego WujNT Apoc 15/8; WysKaz 44. Cf »boży i Barankow«.

»mądrość boża; boża mądrość« = sapientia Dei Vulg (54 : 2): OpecŻyw 2v; [Chrystus] yeſt [...] uyobrazenye dobroczy y mądroſzczy bozey PatKaz I 4v; PatKaz III 116v; MiechGlab 70; KromRozm I M; MurzNT 103v [2 r.], 116; KromRozm II t2; Bilo tham drzewo mądroſczi, bozy skthorego pan bog yemv poziwacz zakazal LibMal 1554/190v; Leop 3.Reg 3/28, Eph 3/10; BibRadz I 93 marg, 123v marg, 336 marg [3 r.], Prov 9 arg, II 133 marg; GrzegRóżn D3, K3; OrzQuin X4v [2 r.]; LeovPrzep b3, F3v; GórnDworz Gg4v; A nie dla żadney inſzey rzecży mądrość Boża to vcżynić racżyłá/ iedno áby nas vpomionęłá/ iż cżyſtym y pokornym ſercem Páńſki Zakon prziymowáć mamy KuczbKat 265, 395; muſić ſie świát gorſzyć z Bożey mądrośći/ ktorą on ſobie ma zá głupſtwo. CzechRozm 60, 227v; ModrzBaz 13; SkarJedn 43; Co to zá táiemnice? day nam zrozumieć ſkrzynio zakonu/ y ſtolico mądrośći Bożey SkarŻyw 112, 79, 118, 124, 188; NiemObr 67; Dla tegoż też mądrość Boża rzekłá: Poślę do nich Proroki y Apoſtoły WujNT Luc 11/49, s. 175, 533, Rom 11/33, s. 577, 1.Cor 1/24 (10); SkarKaz 277b, 484a, 485a, b; SkarKazSej 657b marg, 660b, 661a, b.

»(święty) mąż boży« = homo Dei, vir Dei Vulg (74): GliczKsiąż D8v, H2; LubPs T6, gg2v, gg3v; Y modlił ſie mąż Boży obliczu Bożemu/ á vzdrowioná ieſt záſię ręká Krolewſka Leop 3.Reg 13/6, 3.Reg 13/4, 12, 14, 21, 2.Esdr 12/24 (18); BibRadz Ios 14/6, 4.Reg 7/2, 1.Par 23/14, 1.Esdr 3/2, Ps 89/1; BielKron 84v, 85, [85²], 95; SarnUzn B6v; Szukayćie mężá Bożego imieniem Grzegorzá/ á tego weźmićie Papieżem. HistRzym 38, 45v, 124v; RejZwierc 202v; WujJud 13; BudBib 3.Reg 17/18, 4.Reg 1/10, 23/17, 2.Par 25/7, 1. Esdr 3/2 (21); HistHel B2v; CzechRozm 103, 124, 198v; żáłośćią zięty mąż Boży prośił Páná Bogá/ áby onego okrubniká [!] Dyrthádá ręką ſwoią iáko Nábuchodonozorá dothknął SkarJedn 303; SkarŻyw 212, 249, 250, 497, 498 (8); CzechEp 38; Lecż to ieſzcże więtſza/ że wſzyſcy Doktorá Lutrá zálecáią mężem Bożym/ Piątym Ewángeliſtą [...] y pełnym Duchá ś. zowiąc. WysKaz 38.

»męczennik boży; (święty) boży męczennik« (8 : 1): MurzNT Matth 15 arg; RejPos 21; A ieſli chcemy obcowánié z męczenniki y z kápłany Bożymi mieć/ náſláduymy ich cnot. BiałKat 148v; WujJud Nn4; RejPosRozpr c3; SkarJedn 136; Bárzo śmierćią iego Krol rozgniewány/ porwał ſię y mśćić ſię krwie męcżeńniká Bożego chćiał SkarŻyw 576, 357, 374; WIelebny męcżenniku Boży/ Wacłáwie/ przycżyńſię [!] o grzechow náſzych odpuſzcżenie LatHar 421.

»mędrzec boży« (2): Z tąd Mędrzec Boży mowi/ niemáſz nic lepſzego W świećie/ iák ſię weſelić z vcżynku dobrego. KołakCath C3v, C5v.

»męka, umęczenie boże (-a); boże umęczenie« (9 : 1): ijż gdy na wás przydą przeciwnoſci ij cięſſkoſci/ wezmicie przed ſię bożé vmęcżenijé OpecŻyw 99v; Mękiciém bożé nábożné rozmyſlanijé/ przywodzi cżlowieka ku ſkruſſe wierné OpecŻyw 160, 160 [4 r.]; OpecŻywSandR nlb 5v; PatKaz III 136v; Oto tu prorocztwo o żydziech, iż ich niemaią zabijać a to dla tego, aby krzeſciani miedzy ſobą niezapamiętali męki bożey ktorą podiął od tego ludu WróbŻołt S6v; RejPs 100.

»boża (-e) męka, umęczenie; męka boża« = krzyż, figura (14 : 1): LibMal 1547/124; OpecŻyw kt; RejKup t8; Chłopi co Bożą mękę kupowáli. RejFig A7v, Aa6, Bb6 [2 r.], Dd6v; RejZwierz 107; rzadko tho trefić ſye miáło [...] áby godźin męki Páńſkiey przed Bożą męką ktora ſtáłá poſrodku wśi/ klęcząc płáczliwie nieobchodźił OrzRozm M4, M4; roſpacżáli bárzo wzdycháiąc ku Pánu Bogu/ Boże vmęcżenia po mieśćie noſząc miáſto chorągwi BielKron 251; RejPos 100 marg; RejZwierc 31; Bez pozwolenia ſtárſzych/ po świećie ſię krążą: Boże męki ná polách powroſłámi wiążą KlonWor 48, 19.

»(Jeruzalem) miasto boże« = civitas Dei, civitas Domini Vulg (15): Abych rozproſzył z miaſta bożego wſzytki grzechy popełniaiące. WróbŻołt 100/8; LubPs T3; Ieruzálem miáſto Boże/ karał ćie Pan dla vcżynku rąk twoich. Leop Tob 13/11, Ps 86/3; RejAp 181v [2 r.]; RejPos Wiecz² 91 marg [2 r.], 95v marg [2 r.]; KuczbKat 95; BudBib Ps 45/5, 86/3; WujNT 838, 877.

»miłosierdzie boże; boże miłosierdzie« = misericordia Dei, misericordia Domini Vulg [w tym: z miłosierdzia bożego (19), za miłosierdziem bożym (3)] (149 : 5): PowUrb I [2 r.]; PatKaz II 33v, 64; [Maryja] moczą ſwey laſky przyczyąga kſobye zathwardzyale a zelazne grzeſzne ku bozemu myloſyerdzyu PatKaz III 113v; WróbŻołt K6v, S6v, aa4, 88/2, eev; RejPs 223v, 225; SeklWyzn Dv, d2, C, c3v, c4v (14); SeklKat E4v, S4, T3, Xv [2 r.], X3v; KromRozm I H3; Piotr śię pana zaprzáł/ a wżdy vfaiąc miłośierdźiu Bożemu/ płakáł/ ieſt mu grzéch przepuſzczon MurzHist F4, D3v, G4, O4v, S3, Q (18); KromRozm II m3v; LubPs K3, L3v, N3v, T2v, T4 (9); KrowObr 56v, 138; Leop Eccli 35/26, Zach 1 arg, 2.Mach 8/27, 1.Tim 1/13, YY4v (7); BibRadz I 103v marg, I 173v marg, Ps 89 arg, Is 1 arg, Os 4/1 (6); BielKron 158; GrzegRóżn F3v [2 r.]; Fides Christiana est fiducia misericordiae, non notitia historiae, qualem et diaboli habent, Krześciáńska wyárá yeſt vprzeimie dufáć á nic nie wątpić w miłoſierdziu bożym. Mącz 126a; OrzQuin G4, Z; HistRzym 57; RejPos Wiecz³ 98, 98v, 99v; BiałKat 41, 378v; KuczbKat 195 [2 r.], 355, 415; WujJud 80v, 113, 178v, 226v, 233v (9); BudBib 2.Reg 9/3; CzechRozm 94, 211v, 212; A to wſzyſtko dzieie ſie [...] zá łáſką y miłoſierdzim Bożym/ przez Iezu Chriſtá Páná y Zbáwićielá náſzego. KarnNap Bv, Dv, E3v; ModrzBaz 109; Ia zá to com zgrzeſzył plácżę y żáłuię y do miłośierdzia Bożego vćiekam SkarJedn 142, 293, 294; Oczko 15v; SkarŻyw 82, 125, 141, 166, 168 (15); StryjKron 350; CzechEp 283; NiemObr 99; ReszPrz 36; ReszHoz 116, 130; ReszList 153, 157; A duſze wiernych Bożych niech z miłośierdźia BOżego w pokoiu odpocżywáią. LatHar 59, +++2v, 4, 184; PRoſzę was tedy bráćia przez miłośierdźie Boże/ ábyśćie wydawáli ćiáłá wáſze ofiárą żywiącą/ ſwiętą/ przyięmną Bogu WujNT Rom 12/1, s. 252, 257, 556, 564, 1.Tim 1/13 (10); WysKaz 21; SkarKaz 314b, 349b, 486b.

»miłość boża; boża miłość« = miłość ludzi ku Bogu; caritas Dei, dilectio Dei, pietas Vulg (113 : 5): OpecŻyw 2v, 9v, 24v, 95v, 168v, [192]v; Rozmyſlanim ciem iego ſwiętego żywota/ duſſa tako ſie w miloſci boże twiérdzi ij rozpálá/ ijż rzecży cżeſne wzgárdzá á za nitz niemá. OpecŻywPrzedm C3; PatKaz II 27v, 53, 53v, 77v, 80; PatKaz III 127; TarDuch B7v; WróbŻołt H4, Sv, hh7v, nn4v; SeklWyzn d4; Gdy wierzym w ducha ſwiętego/ tedy miłoſc Boża bywa roſłana w ſerczach naſzych przes ducha ſwiętego SeklKat P4, L4v, Yv; MurzNT 21; KromRozm II e4v; GliczKsiąż P4; LubPs A5; KrowObr 63v; Leop Eccli 49/4, Ioann 5/42, 1.Ioann 3/16, 17, AAA4v; Abowiem táć ieſt miłość Boża ábyſmy przykazánia iego chowali/ á przykażánia iego nie ſą ćięſzkie. BibRadz 1.Ioann 5/3 [idemBudNT]; BielKron 261; A mali krześćiánin ábo przełożony náſládowáć Kryſthá/ thedy ma ſwe rodzice zábić/ to ieſt opuſćić dla miłośći Bożey HistRzym 116v; RejPos Wiecz³ 99 [2 r.], 99v; BiałKat 51; KuczbKat 5, 20, 280 [3 r.], RejPos Wstaw 143c; MycPrz I A2v; BudNT 1.Ioann 5/3; [biskup] Skońcżywſzy Modlitwę/ vpomina Krolá pilno o wierze/ o miłośći Bożey/ y o inſzych Cnothach Krolewſkich StryjWjaz D; [Zakon Mojżeszowy doczesny i zakon boski wieczny] To ſpolnego máią iż ſie o chwałę/ ſłużbę/ boiaźń/ y miłość Bożą/ ſpolnie ſtáráią/ tákże też y o miłość bliźniego. CzechRozm 89, 91, 91v, 243v; SkarJedn 185, 186, 230, 272, 352 (6); SkarŻyw 15, 31, 100, 102, 115 (17); CzechEp 47, 368; ReszPrz 25, 95; ReszHoz 136; LatHar 10, 35, 190, 248, 662 (14); Miłość rodzicow ma vſtępowáć miłośći Bożey. WujNT 35 marg [idem 44 marg, Aaaaaa], 44 marg, Ioann 5/42, Rom 5/5, 2.Thess 3/5, Aaaaaa (19); WysKaz 15; SkarKaz 313a, b, 486b.

»miłość boża; boża miłość« = miłość Boga ku ludziom; caritas Dei Vulg (58 : 7): PatKaz II 70v; A on rzekł/ Toć węzeł/ iże iá niemogę ani wám wierzyc/ ani miłości bożyi vfać MurzHist K3, H4v, Mv; KromRozm III D4, E7v; GroicPorz aa2; KrowObr 238v; RejZwierz 87v; W tym ſię okazáłá miłość Boża w nas/ iż Syná ſwego iednorodzonego zeſłał Bog na świát/ ábychmy żyli przezeń. BibRadz 1.Ioann 4/9 [idem CzechEp 189, WujNT]; GrzegRóżn M2; O mizerny Kácerzu iákoż to złą odpłátą ták wielką miłość Bożą nágradzaſz SarnUzn F5; HistRzym 108v, 123; KuczbKat 325, 375 [3 r.]; RejZwierc 11v; WujJud 50, 101, 106v marg, Mm6v; CzechRozm 52, 103v, 173, 214v, 259; CzechEp 32, 189; bądźże ná wieki w rádośći/ miedzy námi bez przeſtánia/ á to z Bożey miłośći. ArtKanc G13, O4v; LatHar 263, 264; WujNT 540 [3 r.], 2.Cor 11/2, 13/13, 1.Ioann 3/16, 4/9 (13). Cf W formułach dyplomatycznych.

peryfr. »miotła boża« = kometa: cometa, myotla boza BartBydg 204b.

»moc boża; boża moc« = numen Murm, Mymer¹, BartBydg; Dei potestas, Deus BartBydg, Vulg; divinitas, maiestas BartBydg; magnitudo Dei, virtus Dei Vulg [w tym: mocą bożą (38), z mocy bożej (18)] (189 : 17): OpecŻyw 7; PatKaz I 18; PatKaz II 72; PatKaz III 116v, 126v; Murm 1; Mymer¹ 3; BartBydg 99; GlabGad L8v; WróbŻołt Q3v, T8; Niebo/ ziemiá/ ſlońce/ mieſiąc/ wſſytko mocą bożą ieſt ſtworzono. RejPs 224, 23v, 207v marg; LibMal 1544/84, 84v [3 r.], 89, 89v; SeklWyzn C; SeklKat S3v, T2v, Vv; RejKup c4v, 6; MurzHist T2v; KromRozm I M4v; Záli niedlátego błądźicie że niewiécie piſma ani mocy bożyi. MurzNT Mar 12/24; KromRozm II ſ3; KromRozm III H5v; LubPs M4v, Z2 marg; GroicPorz i4; A tá moc Boża/ nic inſzego nieieſt/ iedno Pan Ieſus Kryſtus Syn Boży KrowObr 43v, 43, 43v, 47, 96v, 121 (12); RejWiz 49v, Dd2v; A on będąc pełen Duchá ſwiętego/ pilno pátrząc w niebo/ widział chwałę Bożą/ y Iezuſá ſtoiącego ná práwicy mocy Bożey. Leop Act 7/55, Matth 22/29, Act 7/55, 2.Cor 6/7, 1.Petr 4/14; BibRadz I 1 marg, Mar 14/62, 1.Petr 1/5; BielKron 40v, 47, 466v; OrzRozm Q3; GrzegRóżn K3; LeovPrzep F3v; HistRzym 48; BiałKat 26, 33v, 46 [2 r.], 156, 241; GrzegŚm 9, 27, 48 [2 r.] 49, 60; KuczbKat 85, 110, 410; RejZwierc 87v; WujJud 60v; RejPosRozpr b3, c4; RejPosWstaw [21³]v; bo w mocy Bożey/ ieſt/ rátowáć y dáć vpáść. BudBib 2.Par 25/8, 2.Mach 9/17; HistHel C2v; BiałKaz D4; BudNT Matth 22/29, 2.Cor 13/4 [2 r.], k. Ii [2 r.]; Ale Bráterſka zgodá v nas w ten cżás łſniáłá/ Y w Senatorſkich ſercach moc Boża władáłá. StryjWjaz A3v, C2, C2v; CzechRozm 55v, 94v, 155v, 158v, 161 (16); KarnNap C4v; SkarJedn 50, 150, 161; Oczko 2v; SkarŻyw 20, 90, 91, 153, 165 (10); StryjKron 772; CzechEp 35, 69, 196, 265, 291; NiemObr 9, 96, 98, 105, 107 (9); ReszPrz 34; My wierzymy w Iezu Kryſtuſá/ Bogá iedynego Syná/ iż [...] ná krzyżu ieſtći vmárł/ á mocą BOżą thrzećiego dniá záśię z martwych wſtał. ArtKanc M12v, A3v, C; Tobie ieſt wſzyſtko z mocy Bożéy dano/ To co może być w człeku pożądano ZawJeft 25; GostGospSieb x3v; GrabowSet Q3v; LatHar 400, 672, 709; KołakCath B3v [5 r.]; Abowiem mowá o krzyżu/ tym ktorzy giną ieſtći głupſtwem: lecz tym ktorzy zbáwienia doſtępuią to ieſt nam/ ieſt mocą Bożą. WujNT 1.Cor 1/18, Matth 22/29, Mar 12/24, s. 240 marg, Luc 22/69, 1.Cor 1/5 (32); SkarKaz 40b [2 r.], 118b, 418b, 485a, 611a, b; SkarKazSej 665a, 698a. Cf W formułach dyplomatycznych; »chwała boża«, »opatrzność boża«.

»mowa boża; boża mowa« = Pismo Święte; sermo Dei Vulg (14 : 1): á ieſt ſąd potwirdzenya dla tego iżby ſie mowá boża rychley wypełniła HistJóz B2; MurzNT Ioann 10/35; Leop 1.Par 25/5; BudNT Ioann 10/35; CzechRozm 8v, 40v; SkarŻyw 285; Gdźie zgołá cżyniąc porownánie między mową Bożą/ przez Anioły y Moiżeſzá w ſtárym Teſtámenćie powiedźiáną/ á między mową Bożą przez Iezuſá Chriſtuſá w nowym przymierzu vcżynioną: nie tylko nowy nád ſtáry wyſtáwia. CzechEp 281, 5, 25, 114, 283; WujNT Hebr 5/12, Ioann 10/35.

»Mowa Boża« = Chrystus; Verbum Dei Vulg (5): A oblecżony był wſzátę farbowáną krwią: A rzekáią imię iego (marg) Al: słowo Boże (–) mowá Boża. BudNT Apoc 19/13; CzechRozm 42, 48v, 55; CzechEp 276.

»możność, wielmożność boża« = maiestas Domini, virtus Vulg (6): A wielmożność Boża weſſlá do kośćiołá broną kthora pátrzáłá ná Wſchod ſlońcá. Leop Ez 43/4, 42 arg; Nie ſkóńczona á nieogárniona ieſth wielmożność Boża/ y godność Máieſtatu iego BiałKat 168v; ModrzBaz 75v; od tego czáſu vyźrzyćie Syná człowieczego śiedzącego po práwicy możnośći BOżey/ y przychodzącego w obłokách niebieſkich [bibl Matth 26/64] LatHar 695; SzarzRyt B3v.

»namiestnik boży« (5): KromRozm III Hv; KrowObr 28v; Boć krol álbo pan káżdy ſiedzi ná mieyſcu Bożym. A ieſli ieſt namieſtnikiem Bożym/ miałćiby też wżdy co Páńſkiego mieć w ſobie. RejZwierc 45v; Iáko tám ony Hierárchie Anielſkie/ do iednego ſię Páná Bogá śćiągáią: ták y to kroleſtwo tegoſz Páná Bogá widomé ná ziemi/ do iednego ſię namieſtniká Bożego śćiągáć ma. SkarJedn 60; KołakCath B3v.

»boże narodzenie; narodzenie boże« [w tym: lata (roku) (od) narodzenia bożego (32)] (43 : 30): [list] yeſth pyszan a dan wkrakowye [...] Lyatha od Narodzenya bozego Thyſſzyącz pyączſſzeth dzyewyathnaſthego MetrKor 34/135v, 133; March¹Wiet 3; gdy ſie przybliżál cżas ij godzina bożego narodzeniá/ powſtala panna z wielkié radoſcij OpecŻyw 15, 15v, 16v [3 r.], 17, 21 [2 r.], [194]; OpecŻywSandR nlb 2; PatKaz I 10v, 13; PatKaz III 153; FalZiołSpicz V 120; GlabGad P8v; MiechGlab nlb 5, 2, 58; KłosAlg D3v [2 r.]; LibLeg 8/134, 11/156; WróbŻołtGlab A5v; ComCrac 14; KromRozm III N8v, Ov, P6v; Diar 19; ieſzcże przed Bożym národzenim walcżyli Roxolani z krolem Pontſkim BielKron 336v, 122, 132, 192v, 297v, 335 (31); OrzQuin L3; LeovPrzep a4 [2 r.], C4 [2 r.], I3, I4; A vmárł ieſt święty Alekſzy Látá Národzenia Bożego. 329. HistRzym 126v; Wnet páſterzom zwiáſtowano/ od Aniołow powiedziano/ wſzem z Bożego národzenia/ wielkie ludzkie poćieſzenia/ przyſzłego zbáwienia. ArtKanc C; SarnStat 1057, 1186.

»narod boży; boży narod« = chrześcijanie; genus Dei Vulg (3 : 1): Leop Act 17/29; Theotocos [...] Boży naród álbo z bogá národzony. Mącz 456d; BiałKat 46; Będąc tedy narodem Bożym: nie mamy rozumieć/ áby złotu ábo śrebru [...] ábo wymyſłowi człowieczemu boſtwo miáło być podobne. WujNT Act 17/29.

»narod boży« = Żydzi (4): BudNT a5; ModrzBaz 105; Dręcżenie narodu Bożego w Egipćie. SkarŻyw 477 marg, 268.

»natchnienie boże; boże natchnienie« [w tym: z natchnienia bożego (11)] (13 : 2): że mu śię niezdá aby on tak dobrze i tak Chrześcjanſkié mógł o boſkich rzeczach krom natchnięnia Bożego mowic. MurzHist R2v; KromRozm III i4; BibRadz I 4 marg, I 98 marg; GrzegŚm 56; KuczbKat 395; Chriſtus męką y śmierćią ſwą/ vprośił nam duchá świętego/ ktory nie co ieſt innego/ iedno nádchnienie Boże CzechRozm 14v, 127; A gdy on Mnich z Bożego nátchnienia widział/ iſz miał świát ten pożegnać/ przyznawſzy oney niewiáſty/ kazał iey z ſobą dziećiątko ono wziąć SkarŻyw 100; CzechEp 133; NiemObr 7; WujNT 152, 312 marg, 314, 398.