[zaloguj się]
[pdf]

DAN (1812) part praet pass pf

dan (823), dany (433), dan a. dany (556); dan ZapMaz, MetrKor (11), March1Wiet, BierEz (2), OpecŻyw (14), OpecŻywSand, ForCnRWiet, PatKaz I (2), PatKaz III (5), BielŻyw, GlabGad (4), MiechGlab, WróbŻołt, WróbŻołtGlab, RejPs (4), ComCrac (2), RejRozpr (2), ConPiotr, RejJóz, HistAl (2), KromRozm I (7), MurzHist (2), MurzOrt, KromRozm II (5), Diar (5), BielKom (2), RejWiz (8), OrzList (3), LeszczRzecz, OrzQuin (2), SarnUzn (4), SienLek (2), SienLekAndr, HistRzym (14), RejPosWiecz2, RejPosWiecz3, KwiatOpis, GrzegŚm (2), BielSpr, WierKróc (2), BiałKaz (2), StryjWjaz, KochOdpr, KochPs, CzechEpPOrz, KochJez, KochFr (2), KlonŻal, KochWz, ReszPrz, WerKaz, KochPieś (3), PaprUp (2), ActReg (3), KochCz, KochFrag, KochFragJan, KołakSzczęśl, JanNKarOrz, VotSzl, SapEpit, KlonWor (2); dany Murm, BartBydg, Oczko, KochTr, StryjKron (3), NiemObr (3), GórnRozm (2), KmitaPsal, Calep (12), GostGosp, GrochKal, GórnTroas, OrzJan, WyprPl, RybGęśli, CiekPotr; dan : dany ZapWar (3 : 2), ListRzeź (2 : 2), FalZioł (2 : 50), LibLeg (17 : 1), SeklWyzn (4 : 2), SeklKat (8 : 4), LibMal (3 : 2), RejKup (4 : 1), MurzNT (14 : 2), KromRozm III (9 : 1), LubPs (3 : 2), GroicPorz (21 : 6), KrowObr (13 : 8), Leop (21 : 12), UstPraw (19 : 1), BibRadz (28 : 14), OrzRozm (2 : 3), BielKron (62 : 7), GrzegRóżn (4 : 1), KwiatKsiąż (1 : 1), Mącz (8 : 18), RejAp (39 : 7), RejPos (52 : 2), BiałKat (12 : 8), RejPosWstaw (2 : 2), KuczbKat (11 : 4), RejZwierc (21 : 3), WujJud (6 : 2), WujJudConf (3 : 2), RejPosRozpr (4 : 1), BudBib (6 : 3) BudNT (10 : 1), CzechRozm (15 : 26), ModrzBaz (21 : 1), SkarJedn (11 : 7), SkarŻyw (12 : 38), CzechEp (1 : 20), WerGośc (1 : 1), ArtKanc (12 : 4), ZawJeft (3 : 1), Phil (3 : 2), GrabowSet (1 : 4), LatHar (1 : 13), WujNT (56 : 44), SarnStat (111 : 47), SiebRozmyśl (1 : 1), KlonKr (1 : 2), PowodPr (1 : 2), SkarKaz (3 : 10), SkarKazSej (2 : 3).

-a- (1804), -ą- (7) [tylko w Nsg form niezłożonych].

W formach niezłożonych m sg dån. W pozostałych niezłożonych dån- (446), dan- (48); dan- BielSpr, KochPs, KochJez, KochFr (2), KochPieś (3), KochCz, KochFrag, KlonWor; dån- : dan- MurzNT (3 : 1), KromRozm III (6 : 1), Leop (10 : 2), BibRadz (15 : 3), BielKron (44 : 3), RejPos (36 : 4), BudNT (6 : 1), SkarŻyw (9 : 2), SarnStat (5 : 20); w formach złożonych dan- (735), dån- (62); dån- KarnNap; dan- : dån- OpecŻyw (1 : 1), MurzNT (2 : 1), KromRozm III (6 : 1), GroicPorz (10 : 4), KrowObr (10 : 10), Leop (22 : 3), BibRadz (12 : 8), BielKron (9 : 4), Mącz (25 : 1), RejAp (13 : 3), RejPos (7 : 1), RejPosWstaw (2 : 1), RejZwierc (5 : 1), BudBib (4 : 1), BudNT (1 : 3), CzechRozm (40 : 4), SkarJedn (20 : 2), SkarŻyw (56 : 6), CzechEp (54 : 1), NiemObr (10 : 1), ArtKanc (8 : 1), GórnRozm (3 : 1), WujNT (65 : 1), SarnStat (165 : 1).

Fleksja
sg
mNdån, dany, dån, dany fNdana, danå, dan(a) nNdano, dané
Gdanégo Gdanéj Gdan(e)go
Ddan(e)mu Ddan(e)j Ddanemu
Adan(e)go, dany Adaną Adané
Idanym Idaną Idanym
Ldanym Ldanéj Ldanym, daném
Vdany V V
pl
N m pers dani
m an dané
G danych
D danym
A m pers dané, dani
subst dané
I m danémi, danymi
L danych
inne formy
pl N subst m - dané, dany; pl N subst f - dané, dany; pl N subst n - dané, dany; pl I f i n - danymi; du N - dany, dan(e)

sg m N dån (287), dany (240); (praed) dån (285), dany (236). ◊ G danégo (38); -égo (7), -(e)go (31). ◊ D dan(e)mu (9). ◊ A dan(e)go (16), dany (4). ◊ I danym (17). ◊ L danym (16). ◊ V dany (1). ◊ f N (praed) dana (320), danå (72), dan(a) (63). ◊ G danéj (28); -éj (3), -(e)j (25). ◊ D dan(e)j (1). ◊ A daną (32). ◊ I daną (17). ◊ L danéj (5); -éj (1), -(e)j (4). ◊ n N (praed) dano (192), dané (120); -é (18), -e (2), -(e) (100); -é : -e BiałKat (3 : 2). ◊ G dan(e)go (12). ◊ D danemu (1). ◊ A dané (2); -é (1), -(e) (1). ◊ I danym (3). ◊ L danym (3) LibLeg, UstPraw, CzechEp, daném (1) GórnTroas. ◊ pl N m pers dani (28). m an dané (2) Leop, SarnStat; ~ -é (1), -(e) (1). subst m (praed) dané (86), dany (13); -y PatKaz I (2), ZapWar (2), GlabGad; -é: -y LibLeg (2 : 1), KromRozm III (1 : 1), BielKron (1 : 2), RejAp (2 : 2), RejPos (3 : 1), SarnStat (26 :1); ~ -é (26), -(e) (60). f (praed) dané (44), dany (7); -y ZapMaz, RejPs (2), RejWiz, BielSpr; é : -y RejPos (1 : 2); ~ -é (18), -(e) (26). n (praed) dané (30), dany GlabGad (2); -é (12), -(e) (18). ◊ G danych (32). ◊ D danym (3). ◊ A m pers dané (4) NiemObr, SarnStat (2), SkarKazSej, dani (1) BudBib; ~ -é (2), (-e) (2). subst dané (44); -é (28), -(e) (16). ◊ I m danémi (3) ModrzBaz, SarnStat (2), danymi (2) KromRozm III, OrzRozm; ~ -émi (2), -(e)mi (1). f i n danymi (2). ◊ L danych (6). ◊ du N (cum nm) dany (2) RejAp 104, Dd3v, dan(e) (1) RejAp 103 v.

Sł stp s.v. dać, Cn notuje, Linde XVI i XVIII w.

I. W znaczeniu właściwym ‘datus’ (527):
1. Przekazany na własność lub na pewien czas; datus Mącz, Cn (217): RejWiz 191; A nákłady z domu Krolewſkiego będą dáne [dabuntur]. Leop. 1.Esdr 6/4, 3.Esdr 6/25; UstPraw F; Mącz 92a; RejZwierc 25v; A ſzcżodrobliwość nie inſzego ieſt/ iedno dáć w ten cżás kiedy trzebá dáć/ komu trzebá dáć/ iáko wiele/ y dla cżego co ma być dano [propter quid dandum]. ModrzBaz 22.

dan komu (85): Krolći tego ſkárbu ieſt pan/ A iemuć ſpráwnie ma być dan. BierEz E3; PatKaz III 93v; HistAl K4; LibMal 1551/164; Leop 1.Esdr 6/9, 1.Mach 8/28; UstPraw I2v; WyprKr 1; BibRadz Esth 5/3, 6, Dan 4/13, 7/4; BielKron 377v marg; Fundam tibi nunc nimis vellem dari, O yákobych rad abyć procá teraz byłá dána. Mącz 247b, 214c; RejAp 61v, 69v, Ff2v; RejPos 252v; GrzegŚm 31; KuczbKat 140, 406; RejZwierc 194v; WujJud L12; WujJudConf 261; BudBib Dan 4/16 [17]; CzechRozm 258; KochFr 123; ActReg 11, 25; GrabowSet Mv; WujNT 330, Iac 1/5; SarnStat 283, 373, 560, 1040 [2 r.], 1168, 1207; CiekPotr 57; Złodźieyſtwo ieſt, [... ] Kiedy bierze nie ſwą rzecż nád wolą iey Páná/ A z iego wiádomośćią nie bywa mu dáná. KlonWor 3. Cf dany komu na co; komu za co; Przysłowia, Wyrażenie.

dany komu na co (2): Bogáctwá ná co nam ſą dáne. RejZwierc 139 marg [idem] Aaa3.

dan komu za co [= jako] (2): A iż to tylko Páńſki grunt ieſt/ ktory mu ieſt dan zá właſny [quae itti propria tradita essent] ModrzBaz 48; SarnStat 632.

Przysłowia: bibl. czo yesth boze bogv bylo dano a czo Czeſarſkie Ceſzarzowy LibLeg 7/69v.

bibl. SeklKat K; RejPos 170, 170v; Dawayćie/ á będźie wam dano [date et dabitur vobis]. WujNT Luc 6/38; SkarKaz 279a [ogółem 5 r.].

bibl. SeklKat F4v, S, T2v; MurzNT Matth 7/7; Prośćie/ á będzie wam dano [Petite et dabitur vobis] Leop Luc 11/9, k. B4v; BibRadz Luc 11/9; RejPos 45v, 131v, 132v, 144v; BiałKat 221; BudNT Matth 7/7, Luc 11/9; KołakSzczęśl B2v; Abowiem káżdemu proſzącemu będzie dano WujNT 80, Matth 7/7 [ogółem 17 r.].

bibl. MurzNT Mar 4/25; Bo temu ktho ma/ będzie ieſſcże więcey dano [qui enim habet, dabitur ei] Leop Matth 13/12, Luc 19/26; BibRadz Matth 25/29, Mar 4/25; Kto ma będzie mu dano więcey. RejAp 69v marg, 69v, Ee; RejPos 336v, 337; WujNT Matth 13/12, 25/29, Mar 4/25, Luc 8/18, 19/26 [ogółem 15 r.].

Wyrażenie: »dany w posagu« (1): ktora [spiska ziemia] była dana w poſágu zá Iudytą Stefanowy wtoremu. BielKron 353.
Szeregi: »dany abo prowidowany« (1): choćby téż tákowé beneficium z dobréy woli/ y z pewnéy wiádomośći było dáné abo prowidowáné [daretur aut provideretur JanStat 198] SarnStat 923.

»dan i puszczon« (1): A ieſliby część oná imienia byłá białéygłowie zgołá/ przez bráćią w poſseſsią dáná y puſczoná SarnStat 1168.

»dan i wzięty« (1): BOg nikogo nie ſądźi z tego/ áni licżby ſłucha/ cżego komu nie dał: ále tylko z rzecży dánych y wźiętych CzechRozm 259.

a. Darowany, dany darmo, rozdany; datus Vulg (44): GroicPorz a3; Dar potáiemnie dány [Donum in abscondito] vśmierza popędliwość BibRadz Prov 21/14; Mącz 65d; A iáka moc ieſt iáłmużny/ ták dáney iżem nie zginął. SkarŻyw 98; Phil I3.

dan komu (25): PatKaz III 140; BielŻyw 2; Niepewne mu dary da⟨n⟩e Wszytki mnima podej⟨ź⟩rzane BierRozm 13; SeklWyzn f3; MurzNT Ioann 12/5; Leop Deut 18 arg, Sap 11/4; BielKron 21 v; Mącz 237b; HistRzym 13; gdiż im nie ſą dáne ták hoyne dáry á tákie vpominki od niego. RejPos 206, 94, 113, 205v; WujJudConf 223v; WierKróc A2v; BudNT Apoc 6/2; SkarŻyw 98 marg; KochFr 76; PaprUp Cv; Xenium ‒ Podarek przeſpolnemu albo goſciowi dani. Calep [1149]b, 288b; LatHar 575; WujNT przedm 38. Cf dan komu ku czemu.

dan komu ku czemu (1): Tákże dźiewká co iey ieſt od Rodźicow dano ku iey ochędożnoſći/ w ſzátách/ w ſprzęćie domowym/ tego nie powinná kłáſć GroicPorz ff4.

dany w co (1): Dar ſkrity vkraca gniew: á podárze w łono dane/ ſkromi nawiętſze rozgniewánie [extinguit... donum in sinu indignationem maximam]. Leop Prov 21/14.

dan za co (1): Precarius, Co bywa zá proźbę dano/ vproſzony, wyproſzony. Mącz 320b.

W charakterystycznych połączeniach: dan(-e) dar (6), podarek (2), podarze, upominek (5).

Wyrażenia: »darem, darmo dan« (1 : 1): SeklWyzn f4v; Vbogiego/ śirotkę wfpomagay cżym możeſz/ S tych dármo dánych dárow/ wſzák ná to nie orzeſz. RejWiz 51.

»z łaski dany« (2): SeklWyzn f4v; Gratuitus – Z łasky dani, vcziniony, nienągrodni. Calep 464a.

α. Ofiarowany, poświęcony; datus Vulg (9): A od wlaſnégo oycá ſwoiégo [córka] Ma być ná mieyſcu bydlęcym daná/ Y iéy ćepła kreẃ ma być wylaná? ZawJeft 30.

dan komu (6): SeklKat L3; Pirwoſtki pokármow wáſſych dáne kápłanowi/ áby błogofláwyeńftwem oddał domowi twemu. KromRozm III K6v; Leop 3.Reg 18/23; BibRadz Deut 18/4; SkarŻyw 491 marg; ten Teſtáment niech wam będźie dány/ Krwie moiey zá grzechy wáſze wylaney RybGęśli B4v.

dany za kogo (1): ták te fłowá znáczą iáſnie/ iż ták ieſt obecne/ iáko [ciało] dáne y ofiárowáne zá nas. WujNT 286.

Szereg: »dany i ofiarowany« (2): A iż nie tylko potym ná krzyżu miáło być [ciało] dáne y ofiárowáne: ále y tám ná oſtátniey wieczerzy WujNT 286, 286.
b. Płacony, dany z obowiązku lub pod przymusem; datus Mącz (50): Yako troiakym obyczaiem bywa dawanie/ także też troiaka zaplata bywa dąna. SeklKat L3v, L4v; Diar 41; Gdy dwor nás ieſt dáleko/ thedy ćiąża ma być daná do dworu UstPraw G, C, E3v, G2; Mącz 463d; ModrzBaz 125; Phil F2; ma káráć ſtem grzywien: z których dwie częśći do ſkárbu náſzego máią bydź dáné [fisco nostro applicamus JanStat 280] SarnStat 287, 335, 359, 892, 924.

dan komu [w tym: komu za co (5)] (29): BierEz F3v; wſzakosz stharoſtham sthego dzyeszyathy groſz dan bycz ma. MetrKor 34/135; ZapWar 1549 nr 2657; Diar 32, 38, 41; Leop 2.Mach 8/1 0; UstPraw F4, G2; Suma daná ieſt ſześćią tyſiąc ſłużebnym z Málborku BielKron 392; Mącz 97d, 339d; BudBib 2.Esdr 13/10; Phil E3; WujNT przedm 39, s. 67 marg; A té pieniádze [!] przewodnikowi záraz dáné bydź máią SarnStat 974, 170, 253, 366, 477, 512 (12). Cf dan komu od czego.

dan komu od czego (1): Woźnemu od oglądániá zábitego ma bić dan groſz. UstPraw D3v.

dany za co (11): wſzákże żydowie rzeczy krádźione/ [...] mogą kupowáć y pieniędzy ſwych zá nie dánych nie trácą GroicPorz h3v; RejWiz 18v; UstPraw F4; HistRzym 4v; WujNT 67 marg; á konie ich temuż Podkomorzemu zá winę y wyſtępek niech będą dáné [applicentur JanStat 707]. SarnStat 477, 515, 653, 804, 818, 1239.

W charakterystycznych połączeniach: dan (-a, -e) ciąża, dań (2), grosz (3), opatrzenie (4), pamiętne (3), pieniądze (10), wina (3), zapłata (3).

Szereg: »dan albo zapłacon« (1): ieslize by thy pieniądze przerzeczony niebyly iemu na then czas wyssey vypisany dany albo zaplaczony volen bendzie ku nam movicz czo bendzie iego vola ZapWar 1549 nr 2657.
c. Sprzedany; wymieniona rzecz za rzecz lub za pieniądze (3): MurzNT 121 marg; áni téż ſucceſsorowie náſzy Królowie Polſcy to czynić będą/ á zwłaſczá gdźie dobrá zá dobrá/ źiemiá zá źiemię ieft dána SarnStat 1040.

dan komu (1): á wſzákże zá káżdy groſz ma mu być to dano iáko takie groſze idą miedzy kupcámi UstPraw E3.

d. Oddany, zwrócony [komu] (3): FAnth ieſli pożytku nie nieſye/ [...] iuż w they mierze wierzyćielowi ma być dan GroicPorz dd2; ktore bydło ma być dano z obory krom rękoiemſtwá temu czyie ieſt. UstPraw F, F.
e. Pożyczony, zastawiony, dany z zamiarem odebrania w przyszłośd; concenssus, datus, oblatus JanStat (23): A ieſliby od nas kto tákowé Ziemie álbo Zamki ták w zaſtáwie wźiął/ pieniądze przezeń dáné [per eum datas JanStat 90] tym ſámym niech tráći. SarnStat 910, 256.

dan komu [w tym: komu na co, na kogo (3)] (8):GroicPorz dd; Ale ieſli máły dług/ tedy rękoymiowi ma być daná ſłuſzna zaſtáwá UstPraw F4v; ActReg 26; tedy przyśięże Zyd ná zákład ſobie dany [sibi oblato JanStat 1117] SarnStat 250, 83, 263, 669. Cf dany komu w co.

dan na co, na kogo (14): tedy tákowy zákład nie ma ſię śćiągáć ani ma być dan ná iednę perſonę UstPraw I4v; ActReg 26; Calep 717b. Cf »na lichwę dany«, »na rękojemstwo dan«.

W charakterystycznych połączeniach: dan (-a, -e) kaucyja, pieniądze (5), zakład (2), zastawa.

Wyrażenia: praw. »dany w depozyt« (1): iż ſye tho ma rozumieć/ ieſli zmárłemu Rękoymiemu były dáne pieniądze w depozyt od onego zá kogo ręczył GroicPorz r3v.

praw. »w fancie dany« (1): KOń álbo inne źwierzę w fanćie dáne ieſliby zdechło/ tedy ten ktho ie przyiął niebędźie go winien płáćić GroicPorz rv.

praw. »na lichwę, zysk dany« = foeneraticius Mącz, Calep (3 : 2): Foeneraticius, Záſtáwny/ Ná lichfę dány. Mącz 133b; SkarŻyw 26; Calep 163a, 427b, 994a.

praw. »dan na rękojemstwo« = ad fideiussoriam assignatus JanStat [szyk 3 : 3] (6): GroicPorz m4v, r4, xv; tákie bydło ma być dano ná rękoiemſtwo UstPraw A; ModrzBaz 84v; SarnStat 669.

2. Podany, wręczony; praebitus Mącz, Calep (96):

dan komu (11): Czamlyethi y yedwab yemu przi dzyalie dane powyedzyal yſz thamze na boru zoſtawyl LibMal 1548/146v; UstPraw G3v; Mącz 316d; RejAp 89; RejPos 35v; GrzegŚm 60; Poniewaſz iuż dawno przedtym ná gorze Syná dány był Moyżeſzowi zakon. CzechRozm 86v; ActReg 120; Calep 829a; SarnStat 118, 514, 526, 756.

Wyrażenie: »w, na ręce dan [komu]« [szyk 4 : 1] (4 : 1): A gdy mu [Chrystus] był dan s trefunku máłym dzyeciątkiem przy ofiárowániu iego ná ręce iego/ [...] [Symeon] poznał go RejPos 35v; á gołoćie wſzędźie w ręce może bydź dány pozew/ álbo w páráfiiéy położony. SarnStat 118, 514, 526, 756.
Szereg: »dan i wniesion« (1): A pozew przećiwko tákowému mężobóycy/ ma bydź dan y wnieśion przez Woźnégo y dwu Szláchćiców w dom SarnStat 1172.
W przen (1):
Wyrażenie: »w ręce dan« (1): Cżemu rácżey niebierzeſz ná pomoc vrzędu/ ktoremu y ſądy y miecż w ręce ieſt dan [datus est]? ModrzBaz 62.
a. O pokarmach i lekach (81): Też ſok tego ziela ſtrochą driakwie dany albo piti zwinem quartanę lecży. FalZioł I 14c; NAprzod piłuły z Reubarbarum/ połtori dragmy zaraz dane na ſwitaniu/ ſą barzo dobre. FalZioł V 84, I 27a, 34b, 45a, 54b, 58d (20); ModrzBaz [38]v; Oczko 22; Parentalia — Obyad przipogrzebie rodziczow dani. Calep 755b; Iákakolwiek przycżyná do śmierći cżyieykolwiek/ nie mądrze y nieumieiętnie dánymi lekárſtwy/ ábo cżym inſzym. LatHar 115; WujNT 155, Zzzzz4.

dany dla czego (1): a to tylko ku trzeźwośći a rzadko/ iżeby to picie więcey dla ſtrawienia pokarmu niżliże dla vgaſzenia pragnienia bylo widźiane dane. KwiatKsiąż D2v.

dan komu, czemu [w tym: komu w czym (1)] (9): A dla tego ieſt dobra w gorączich niemoczach, w febrach z kaſſiją dana niemocżnemu cżłowiekowi. FalZioł III 4d, I 53b, 70b; Leop 1.Cor 9 arg; w kthorym Ráiu [tureckim'] ná iáką potráwę kto pomyſli/ táka mu będzie daná do ſytośći BielKron 260v; Mącz 446d; KuczbKat 225, 285;Oczko 38.

dany ku czemu (37): tedy nie ieſt ſacrament ale proſti chleb y wino ku poſfyleniu ciala czlowieczego dani SeklKat Y2v; Calep 1021a. Cf Wyrażenia.

dany na co (3): Theż na tercijanę febrę/ trzy korzonki á trzy liſtki Koſziſzcżkowe s kthorymkolwiek piciem dane/ vcżynią zimniczę FalZioł I 153a, I 110c, 153b.

dany w czym (7): Opuchłym też pomaga vryna wieprzowa/ albo y machierzyna iego w piciu dana FalZioł IV 3d, I 70b, 88d, 111b, 135a, III 6c, 26c.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): ale karmia dla tego dana żeby z niey ciało roſło, á ſiła ſie mnożyła GlabGad F5.

Wyrażenia: »dany ku jedzeniu, do jedzenia« (2 : 1): á ktemu też proch ſthego ziela w iaiu dany ku iedzeniu/ ieſt barzo dobry y pomoczny FalZioł I 135a, III 2c; SkarKaz 157b.

»dany ku piciu« [szyk 23 : 10] (33): Theż ſok żorawin ſlodkich dany ciepło ku piciu/ żiwot otwiera y ftholcze cżyni FalZioł I 85b; Scżaw w cierpniączem winie vwarzony á ku piciu paniey ono wino dane kielko razow/ nie będzie pani brzemienna FalZioł V 83, I 34b, 38d, 40d, 55c, 58d (33).

3. Przeznaczony na coś, powierzony; umieszczony; datus Mącz (214): CzechRozm 175v; Starostwo Łeczyckie y innepodług prawa będą dane ActReg 12; CzahTr Iv [2 r.].

dan dla kogo, dla czego (4): KromRozm I Bv: Liberorum quaerendorum causa ei credo uxor data est, Mam za to żemu żoná daná yeſt dla nábywánia płodu. Mącz 335d; CzechRozm 175v [2 r.].

dan do kogo, do czego [w tym: do kogo na co (2)] (10): BielKron 199; Roſło dziećię dobre y wſzytkim miłe: á do náuki dáne/ prętko wiele vmiáło. SkarŻyw 331, 200 [2 r.], 461; KlonŻal E4; ArtKanc D13v; Depositum – Rzecz ktora mi do chowanią ieſt dana. Calep 308a, 308a; SarnStat 372.

dan komu [w tym: komu ku czemu (12), komu na co, na kogo (4), komu za kogo (3), komu dla kogo, dla czego (2), komu do czego (1)] (88): a ta [korona] ſama bywá dána pannám OpecŻyw 187v, 4, [61], 186v, 187v, 188 [2 r.]; PatKaz III 91v; FalZioł [*8]; GlabGad A7, F3v; RejPs 166; RejRozpr B3, F4v; SeklWyzn 4v; RejJóz F4; KromRozm I Bv; MurzHist Hv; MurzNT Matth 21/43, Ioann 6/66; Leop Sap 3/14; BibRadz Gen 47 arg, Iudic 14/20, l.Reg 18/19, Eccli 26/27, Matth 21/43; Druga Márya/ thá byłá daná krolowi Węgierſkiemu Lodwigowi. BielKron 190, 65v, 76, 97v, 108v, 175 (17); Ego id agam mihi ne detur, Ia ták chcę czinić áby mi nie była daná. Mącz 243a, 310c, 335d, 418d; RejAp 56v [2 r.], 89v, 90 [2 r.]; HistRzym 10, 21, [39]v, 129; RejPos 235, 250v, 344v; RejPosWiecz3 98v; KuczbKat 435; RejZwierc 57v, 97v, 142; BudBib Num 18/6; BudNT Apoc 11/2; CzechRozm 145v; ále iáko ptakom ſkrzydłá do latánia/ ták cżłowiekowi dáne ſą cżłonki do roboty [pro instrumentis sunt]/ iáko nacżynie. ModrzBaz 37, 14v; Oczko 1v; SkarŻyw 14, 87, 242, 429, 596; StryjKron 462; NiemObr 31; ArtKanc I20v, N9; KmitaPsal A2; ActReg 74; Calep 308a; Przetoż powiedam wam/ iż będźie odięte od was kroleſtwo Boże/ y będźie dáne narodowi [dabitur genti] czyniącemu owoce WujNT Matth 21/43, s. 93, 392, Apoc 11/2; SarnStat 491; KlonKr wstęp A3.

dan ku czemu (17): OpecŻyw 4; FalZioł [*8]; Kopyta dany bydłu ku obronie GlabGad F3v, A7; BibRadz Gen 47 arg; BielKron 76; HistRzym 21; RejPos 235; KuczbKat 435; Oczko 1v; ArtKanc N9. Cf »ku wiernej ręce dan«.

dan na co [w tym: na co do czego (1)] (19): PatKaz III 91 v; MetrKor 62/171v; MurzHist Hv; BielKron 199; A ná pierwſą [!] naukę piſm w ten cżas maią być dani/ gdy napierwey pocżną dobrze mowić. KwiatKsiąż N3v, N3v; Mącz 153b, 310d, 377c; RejZwierc 97v; Bo y tá cżłonkow cżłowiecżych rozmáitość/ nie ná proznowánie daná ieſt [non ad ocium data est] ModrzBaz 37; SkarŻyw 86, 117, 200 marg, 248, 308 (7); KochPieś 17.

dana za kogo (7): á dla twey miłooći [!] cżekáłam ábych zá ćie byłá daná HistRzym 77. Cf »dana za mąż«.

dan za kogo, za co [= jako] (22): ktore [wyznanie] mi było za articuli wiary dano SeklWyzn 4v; BudBib Num 18/6. Cf »dana za małżonkę«.

cum inf (1): Potym dánam ieſt ſlużytz bogu wſſechmogącemu do koſciola OpecŻyw 89.

W charakterystycznych połączeniach: dan do klasztoru (2), do nauki; ku (wy)chowaniu (2); na naukę (5), na wychowanie (2).

Wyrażenia: »dana w małżeństwo, w małżeński stan, ku małżeństwu« [w tym: komu (6), za kogo (1)] [szyk 6 : 2] (4 : 3 : 1): ten ieſt doſtoien/ aby iemu dziewitza Maria dána byla ku manżelſtwu. OpecŻyw 4; BibRadz I 453d marg; A ſioſtrá iego Mágdálená daná w małżeńſtwo Szkockiemu krolewicowi Iákubowi. BielKron 191, 144v, [3322], 423v, 424; StryjKron 462.

»dana za małżonkę, żonę [komu]« = data in uxorem PolAnt [szyk 17 : 3] (15 : 5): á oná niechay iemu będzie daná zá żonę. HistAl N2; MurzNT 166 marg; BibRadz Gen 20/12, 3.Reg 2/21; daná byłá Beatá krolowi Cżeſkiemu Włádziſłáwowi zá małżonkę ſpołu y z kroleſtwem. BielKron 305, 301v, 302, 304, 305, 358 (12); HistRzym 123; RejZwierc 124v; BudBib 1.Reg 18/19; BiałKaz Kv.

»za mąż dana« = maritis traditur JanStat [szyk 4 : 2] (6): MurzNT 156 marg; á tá wáſzá dźiewicá Márya mátká iego daná byłá Iozeffowi zá mąż CzechRozm 145v, 153v; SkarŻyw 242, 580 marg; SarnStat 635.

»w moc dan« (1): Gotuyćie Pánu o wierni poddáni Okázáć rádość/ cośćie mu w moc dáni. KmitaPsal A2.

»dan w opiekę [komu]« (4): RejJóz F4; Będąc młody po oycowey śmierći/ był dan w opiekę Henrykowi Báworſkiemu kſiążęciu BielKron 175; RejPos 344v; SkarŻyw 242.

praw. »k(u) wiernej ręce, ku schowaniu dan« [szyk 4 : 2] (3 : 3): LibLeg 6/116v; Depositarius, Ten któremu co bywa dano ku wierney ręce. Mącz 310c, 310c [3 r.], 384c.

Szeregi: »dan albo poruczon« (1): Prawdáć yeſt/ iżby kſyężey przyſtoynyey było tym dobrze ſſáffowáć/ co im nye tylko dla ich ſámych/ ále y dla vbogich yeſt dano álbo poruczono KromRozm I Bv.

»dany i zlecony« (1): ieſlibyſmy kędy táką zacność y władzą/ [...] iemu od Chriſtuſá dáną y zleconą/ y od Piotrá wykonywáną/ vpátrzyć mogli. NiemObr 31.

»dany i zostawiony« (1) : ſwiątośći iego od niego ſámego koſciołowi iego ſwiętemu ku wielkiey pocieſze dáne y zoſtáwione RejPos 235.

a. Skazany, wydany, poddany; datus Mącz, Vulg; traditus Vulg (64): vkradla ſuknyą y rzeczy ynnych nyemalo skthorimy yeſth pogimana y do vrzendu dana LibMal 1553/175, 1548/138v, 1550/151v, 153v, 1551/161, 1552/171; GroicPorz ſv; Dána do domu nierządnego. SkarŻyw 444 marg; CzechEp 317; ArtKanc D13v.

dan komu, czemu [w tym: komu w co (9), komu na co (2), komu pod co (1)] (18): RejKup f5, p5; HistAl C5; miecżowi dáni ſą z ludem moim [gladio traditi sunt] Leop Ez 21/12, Dan 5/28, Os 10 arg; BielKron 237; Obses, Więzień/ to yeſt oſobá nieprziyacielóm w zaſtawie miáſto záſtáwy dána. Mącz [380]a; BiałKat 221; ModrzBaz 23v, 122; SkarJedn 308; SkarŻyw 306; KochPieś 8; ArtKanc E3v; GrabowSet I2; PowodPr 75. Cf dany czemu ku czemu.

dan czemu ku czemu (1): dał nań ſkazánie áby był dan lwowi ku pożrzeniu. HistRzym 117v.

dan na co (22): Wybyſcie mieli bytz dáni na wiecżné potępienijé OpecŻyw 93; WróbŻołt Z6v; GroicPorz hh2v, ii2, ii3; BibRadz Prov 21/18; BielKron 237v; Se venum a primoribus datos, Ná przedánie być dan od ſtárſzych. Mącz 483d; RejAp 161; HistRzym 91v; RejPos 253; thákże ze wſzytkiemi máiętnoſciámi y roſkoſzámi twemi maſz być dan ná ſrogie rozdrapánie. RejZwierc 259v; SkarJedn 138; SkarŻyw [407], 444, 473; CzechEp 317; ArtKanc N16; GórnTroas 47; SkarKaz 81b. Cf »dany na pośmiech«.

dan pod co (3): Laſki [...] dan pod ſtraż BielKron 311v; BiałKat 221; ModrzBaz 113v.

dan w co (14): Dla Báłwochwálstwá Izráel dan w niewolą Aſſyriycżykom Leop Os 10 arg, Is 65/16; BielKron 81v; HistRzym 19v; ModrzBaz 122. Cf »dan w moc«, »dan w ręce«.

dany za kogo (2): BiałKat 346; W tenże czás Márſzałek Liflandſki był wypuſzczony z więzienia/ á zá niego był dány Fiedor Buczacki StryjKron 577.

Wyrażenia: »dan w, pod moc« [szyk 5 : 4] (7 : 2): Cżem bys ſobie już miął pomocz Abys niedan w Cżartowſka mocz RejKup bb2v, f5, p5; BiałKat 221; vpádniećie przed nieprzyiaćioły wáſzymi: będźiećie dáni pod ich moc [subiiciemini eis] ModrzBaz 113v; SkarŻyw 306, 358, 559; GrabowSet I2.

»dan na okup« (1): Złośnik będźie dan ná okup ſpráwiedliwego [pro redemptione iusti dabitur impius] BibRadz Prov 21/18.

»dany na pośmiech« [szyk 1 : 1] (2): inne kośćioły [.,..] dane ſą pogáńſtwu ná pośmiech y vpadek. SkarJedn 308; SkarKaz 117a.

»dan w ręce« = datus est in manum Vulg [szyk 2 : 1] (3): Leop Iob 9/24; KochPieś 8; dan w ręce ludu grzeſznemu. ArtKanc E3v.

»dany do więzienia, na więzienie« [szyk 5 : 3] (6 : 2): GroicPorz ſ2; BielKron 210v, 378v, 407; Potym ná więzienie długie dány był SkarJedn 138; SkarŻyw 473 marg; Phil H2; Bo ieſzcze Ian nie był dány do więźienia [missus fucrat Ioannes in carcerem] WujNT Ioann 3/24.

II. Uczyniony ῾factus’ (1285):
1. Uczyniony, sprawiony, spowodowany; zesłany, obdarzony, zdarzony (przez Boga i naturę); udzielony; datus, tributus Mącz, Vulg, JanStat (721): ZapMaz II Ł 1/42v; bo ieſſcże duch ſwięty niebyl dán ijż mily Iezus ieſſcże niebyl pochwálon. OpecŻyw 75v; GlabGad C5v, M, Mv; LibLeg 11/27v, 170v, 181; SeklWyzn f4; SeklKat Q3, V3; RejKup k5v; MurzNT 18v, 33v; KromRozm III K8v, L7v, M5v; Dana odpowiedź od panow przez pana Kanclerza Diar 43, 22, 40, 42, 58, 60; KrowObr A4v, 18, 178; Leop Ez 32/23, 2.Mach 1/18, Rom 4 arg; BibRadz I 1d marg, II 64c marg; Też vſtáwił áby małżeńſtwá były dáne iáwnie/ á nigdzyey iedno w kościele. BielKron 149, 217; GrzegRóżn B3v, I3v; Mącz 87d; GórnDworz Hh6v; BiałKat a4, 28v, 201, 256, 257; GrzegŚm 19; KuczbKat 85, 180; Bo rozgrzeſzenie od kápłaná dáne/ známieniem ieſt pozwirzchnym odpuſzcżenia grzechow WujJud 160, 160, 160v; RejPosRozpr b4v; CzechRozm 53, 64v, 107v; ModrzBaz 98v; SkarJedn 102, 162; SkarŻyw 2, 493, 565; CzechEp 151, 292, 302, 307, 315 (7); NiemObr 10; ArtKanc N16; wielekroć wiárę dáną łamią/ y prżywiłeiow nie trżymáią GórnRozm M2v; ZawJeft 34; WyprPl C2; Przyiął y Iob święty rádę od iednego przyiaćielá ſwego/ temi ſłowy dáną LatHar 327; WujNT przedm 13 [2 r.], Ioann 7/39, s. 402 marg, 536, 541 (8); A iżby Sędźia mógł wiedźiéć/ ieſli ieſt dána albo nie dána przyczyná [data necne fuerit plebeio causa JanStat 604] álbo okázya ránienia Szláchćicá SarnStat 619, 186, 194, 210, 581, 619 [2 r.] (14); SkarKaz 349b, 516b, 518a.

dan dla kogo, dla czego (2): KochPam 86; KRYſte národzony/ dla nas ná świát dány/ Rácżże nas pośilić ArtKanc B12v.

dan z czego (16): KrowObr 105; Niechciał ſie w ſwych modlitwach ni ocż więcey pytáć/ Aby mu iedno mądrość z łáſki byłá daná RejWiz 46v; Mącz 463d; RejAp 28v [2 r.], 158; KuczbKat 405; RejZwierc 237; BudBib Iob 37/10; [namiętności] ponieważ z przyrodzenia dla tego ſą dáne [quia a natura data sint]/ áby nas pobudzáły do cżynienia cżegokolwiek ModrzBaz 7v, 70; ZawJeft 25; LatHar 117; WujNT 656, 763; SkarKazSej 657a.

dan komu, czemu [w tym: komu z czego (11), komu na co (14), komu za kogo, za co (6), czemu kim (2), komu w czym (1)] (542): thedi iemu od Rzemieſla ma odpuſſczenie bycz dane. ListRzeź w. 29, 35; BierRaj 19; MetrKor 34/135; OpecŻyw 131, 171, 188v, 189v, 190; PatKaz I 6v [2 r.]; PatKaz II 77; PatKaz III 94v, 96, 107, 117v, 131v (9); TarDuch D5; GlabGad A2v; WróbŻołt H2v, H3, 17, P5, eev, ee4v; LibLeg 6/116 [2 r.], 7/104v, 10/71v, 11/132v; RejPs 91; Bywa dano nam vſprawiedliwienie SeklWyzn d4, c4; ConPiotr 30; RejJóz E4v; SeklKat A2, P2, S2, S4v; RejKup h3v, m4v, ſ5v; HistAl G2; wſſákże nye ma mu [ciału] być modłá daná/ áni potćiwoſć wyrządzaná. KromRozm I [H3]v, [H3] marg, [H3]v, I3, I3v; MurzNT Matth 11/27, 28/18, Mar 6/2, Luc 4/6, 10/22 (7); KromRozm II f4v; KromRozm III B4v, E6v, F4v, G5, N (8); Diar 30, 32, 36, 71; BielKom D3v; Abowyem tá ćirpliwość mnye od nyego daná LubPs O6v, Y6, Z2v; GroicPorz p3v, x2v, x4, y3, aa, ppv; KrowObr 27v, 31 marg, 44, 45v [2 r.], 46 (20); RejWiz A2, 30, 46v, 105; Wiedz że mądrość y vmieiętność dáne ſą tobie [data sunt tibi] Leop 2.Par 1/12, Is 9/6, 35/2, 2.Mach 8/15, 20, 3.Mach 6/34 (14); OrzList h2v; LeszczRzecz A4, A5v; BibRadz I 2c marg, 4d marg, 378d marg, Sap 3/14, 11/4 (16); OrzRozm F3v, G4v, O3v, P; Papieżowi ma być pierwſze mieyſce wſzędzye dano. BielKron 407v, 31, 55v, 76v marg, 81v, 231 (13); GrzegRóżn B3v [2 r.], F4v; KwiatKsiąż E; OrzQuin D3v, G3v, L4v; SienLek 5; LeovPrzep E4v; RejAp 4, 9, 28v [2 r.], 33v [2 r.], 56v [3 r.] (40); HistRzym 47, 68v; Daná ieſt theż nam obietnicá druga RejPos 142, 23v, 58, 67v, 70, 76v (33); RejPosWiecz2 94; BiałKat 141, 223v, 251, 258v, 263v (8); BielSat G2v; KuczbKat 80 [2 r.], 150, 180, 210, 345 (9); Y ſzácuie ſobie drugi ty poſtępki źwirzętom od przirodzenia dane. RejZwierc 99, 34v, 99 [2 r.], 128, 138, 225 (11); WujJud 86 [2 r.], 111, 146, 152, 160v (8); WujJudConf 14, 152v, 251v; RejPosRozpr c, c4; RejPosWstaw [213]v, [412]v; BudBib Is 9/6, 35/2, Dan 7/6, Eccli 15/17 [18]; BudNT Matth 28/18, 1.Cor 1/4 [2 r.], Eph 3/2, 6/19, Rom 15/15 (10); StryjWjaz B4; Dźiećię vrodźiło ſie nam á ſyn dan ieſt nam CzechRozm 142, 2, 19, 34v, 40, 45v (22); ModrzBaz 9, 24, 29v, 57v, 58 (11); SkarJedn 18, 43, 49 [2 r.], 50, 66 (18); Oczko A3v, 5v, 23v; KochPs 145; SkarŻyw A4v, A5v, 26 [2 r.], 30, 35 (15); CzechEp 8, 34, 70, 70v, 73 (21); KochJez A2v; NiemObr 29, 33, 49, 94, 111; KochWz 135; BielSen 16; Wielekroć miłość Oycá niego tobie daná ArtKanc E15, A11v, E9v, H16, I11v, M4v (12); GórnRozm Fv; ZawJeft 25; Phil E, Fv, S3v; KochCz A4v; GrabowSet K, P3v, R4v; Bogu cześć ma bydź/ naprzód y nákoniec/ dáná KochFrag 41; LatHar 12, 106, 114, 384, 485 (10); Przypomina Tymotheuſzowi dáne roſkazánie WujNT 1.Tim 1 arg, s. 21, Matth 11/27, 12/39, s. 56 [4 r.], Matth 16/4 (71); SarnStat 311, 370, 606, 634, 1027 (7); SiebRozmyśl I; KlonKr wstęp A4, E4v; SkarKaz 206b, 312a, 349a, 607a, Oooo2b, Oooo3b; SkarKazSej 657, 657a, b, 660b marg; KlonFlis C2; SapEpit A3. Cf dan komu ku czemu, ku komu; komu nad kim, nad czym.

dan ku czemu (11), ku komu (1): KrowObr 89v; Kryſtus Pan Kxiążęćiem Zydow y Pogánow ku zbáwieniu/ dan ieſth Leop Is 49 arg; BiałKat 263v [2 r.]; WujJud 238v; WujJudConf 98; CzechRozm 249v; ModrzBaz 97; CzechEp 318; CzechEpPOrz **4; NiemObr 87; A káżdemu bywa dáne okazánie ducha ku pożytkowi [datur manifestatio spiritus ad utilitatem']. WujNT 1.Cor 12/7.

dan na co (13), na kogo (1): abi zadna prziczina ſrvſchenya they prziyazny [...] dana nyebila. LibLeg 11/169v; LibMal 1548/144; RejWiz 30; CzechRozm 204, 226; SkarJedn 18; StryjKron 155; CzechEp 297; SarnStat 224, 311; Niech ſię my w tych ſiećiách na pyſzne dánych nie wichlem SkarKaz 85b, 518a [2 r.]; SkarKazSej 692b.

dan na co [ = jako] (9): Atak chrzeſt ſwięty/ ieſtci znak widomy/ niewidomei łaſki bożei/ na ſwiadecztwo dany odpvſzczania naſzych grzechow SeklWyzn d3v; Abowyem yest [obrzezanie] dano ná znák przymyerza myędzy bogyem á żydy. KromRozm II k4v; RejPos 103v, 281v. Cf »na przykład dan«.

dan za kogo, za co [= jako] (7): WujJudConf 251v, 261v; Gdyż też y ten Iezus Chriſtus cżłowiek/ dány nam iest zá Bogá CzechRozm 34v, 40, 143, 321; WujNT 1.Cor 11/15.

dan kim, czym (1): Zwłaſzcża gdzie lekarzſtwem pomocz może być dana. FalZioł V 31v.

dan kim [= jako] (2): Syn Boży/ [...] wſzytkiemu ſwiátu od oycá dan ieſt Miſtrzem á Doktorem. RejPos Rozpr c; SkarŻyw 593.

dan nad kim, nad czym (8): A vważay ſobie/ ſkąd mu tá moc daná/ y nád kim mu daná. RejPos 79v; SkarJedn 63; KochOdpr B2v; CzechEp 295; KochPieś 46; Przez te klucze/ rozumne ſię nawyżſza zwierzchność y przełożeńſtwo dáne Piotrowi nád wſzytkim kośćiołem WujNT 68, 76, Apoc 6/8.

dan za czym [= przez co] (1): cżęſtokroć więcey zá życżliwośćią/ álbo zá płochośćią Páńſką/ niż zá ſtátecżnym vważeniem bywáią dáne [quam certa rationis expensione tribuuntur] [dostojeństwa i sława]. ModrzBaz 57.

dan w czym (2): CzechEp 205; Tá miłość Boża [...] bywa nam daná w vſpráwiedliwieniu náſzym WujNT 540.

W charakterystycznych połączeniach: dan (-a, -e) chwała (11), cześć (5), dobrodziejstwo (6), duch (19), łaska (32), mądrość (11), moc (96), nauka (7), obietnica (7), odpowiedź (13), odpuszczenie (7), przyczyna (10), rada (5), sąd (5), wiara (17), władza (12), znać (4), znak (3), znamię (2), zwierzchność (22).

Wyrażenia: »od (Pana) Boga, Pana dan« = datus est a Deo Vulg, PolAnt, Modrz; concessus a Deo Modrz [szyk 111 : 28] (135 : 4): PatKaz I 11; PatKaz III 114 [2 r.]; Iuż by więc wſzytkie miały ſtradać dobra a od Boga cżłowieku danego. GlabGad A2v; WróbŻołt H3; RejPs 91; RejJóz E6; SeklKat S3v; HistAl G2; KromRozm III F4v, N6v; GroicPorz ppv; Michále Swięty tobie ieſth daná naprzednieyſza moc od Bogá KrowObr 174, 50v, 54 [2 r.], 55v, 89v, 127 (9); RejWiz 105; Leop 3.Mach 6/34; LeszczRzecz A4; BibRadz II 130d marg; OrzRozm F3v, I; BielKron 31, 329v; Mącz 91c; OrzQuin L4v; LeovPrzep E4v; RejAp 4, 80, 158; GórnDworz Ffv; RejPos 23v, 58, 145v marg; BiałKat 223v, 373v; RejPosWstaw [213]v, [412]v; KuczbKat 395; Bo prawdá ieſt miotłá ſroga/ A práwie dána od Bogá. RejZwierc 233v, 34v, 99, 254; BielSpr 46; WujJud 111, 166v, 235v; WujJudConf 98; BudNT Rom 15/15; CzechRozm 2, 19, 40, 58, 66 (17); ModrzBaz 9 [2 r.], 58, 65v, 104v; SkarJedn 49, 50, 83, 121, 123 (8); Oczko A3v, 5v, 23v; Duchá prorockiego hoynie miał danego od P. Bogá. SkarŻyw 311, 35, 56, 90, 227, 332 (10); CzechEp 8, 34, 70, 70v, 73 (25); CzechEpPOrz **4; NiemObr 94; ArtKanc E20, M4v; GórnRozm Fv, F3v; KmitaPsal A2v; WujNT 21, 132, 407, 417, 537 (7); SkarKazSej 662a; Leśne bogáctwá nieoſzácowáne/ Hoynym Polakom od Bogá ſą dáne. KlonFlis C2; SapEpit A3.

»darmo, daremnie dany« (4 : 1): a tak my też mamy dla tey laſki daremnie nam daney/ odpuſczać winy albo wyſtępy bliznem naſzem SeklKat S4v; Diar 71; KrowObr 44; WujNT 521, Zzzzz4.

»z nieba dan« = datus de caelo Vulg [szyk 13 : 5] (18): FalZioł I 64b; RejKup ſ5v; Abowiem żadny tzłowiek niemoże nic wziąć/ iáko Kryſtus powieda/ chybaby mu było dano z niebá. KrowObr 27v, 27v, 46, 47, 55v, 139; Leop 2.Mach 8/20; RejAp 80v; RejPos 242v; RejZwierc 225, 251v; SkarŻyw 580, 593; KochTr 21; Nie miałbyś nádemną żadney zwierzchnośći/ kiedybyć nie byłá daná z niebá. WujNT 568, 408.

»na przykład dan« [szyk 4 : 1] (5): SeklKat A2; A ſtąd [Penelopa] ná przykład wſzytkim cnotliwym pániam ná ſwiecie ieſt daná BielKron 25v; BiałKat 153v; ktore [przykłady i obyczaje] z rozſądku ludźi dobrych bywáią pochwalone á ná przykład dáne [exempla... proponenda, moresque imitandi] ModrzBaz I4; ArtKanc P14v.

Szeregi: »obiecan i (a) dan« [szyk 4 : 1] (5): RejAp 56v; przypátrzywſzy ſie coś ieſt/ y iákoś od niego ſtworzon ieſt/ y co ieſt dano/ y ieſzcże obiecano tobie. RejPos 219, 158v; CzechEp 296; WujNT 366.

»dan i okazan« (1): Iż gdy byli vćiśnieni głodem/ obrzydźili theż ſobie przyrodzoną chuć ſwoię y potrzebną/ dla rzecży im od ćiebie dánych y okazanych. BibRadz Sap 16/3.

»dan i oznajmion« (1): á iż tobie wſzytko będzye dano y oznáymiono odemnie RejPos 285.

»dany i posłany« [szyk 1 : 1] (2): znácżnie to ſam Zbáwićiel náſz Iezus C. od niego nam poſłány y dány wyraża tymi ſłowy CzechEp 270, 217.

»dany i postanowiony« (4): ále iż ſie cżłowiek ſtał Bogiem náſzym/ Wybáwićielem y odkupićielem nam od Bogá dány y poſtánowiony. CzechRozm 58, 203v; CzechEp 291; NiemObr 68.

»przyniesion i dan« (1): aby tę łáſkę niewidomą/ z nieba nám przynieśioną/ y daną/ widomemi znáki w nas zápietzętował. KrowObr 46.

»sprawiony i dany« (1): one wſzytkie krwáwe zakonne ofiáry: ktore nie Bogá iákiego znácżyły/ [...] ále cżłowieká/ ktory ná to był od Bogá y ſpráwiony y dány CzechEp 297.

»dany i użyczony« (1): tedyby iáko dáry oſobie tylko Piotrowey dáne y vżycżone/ przy oſobie tylko Piotrowey zoſtawáły NiemObr 49.

»dany i zalecony« (2): ktorego wolą cżynił Iezus Chriſtus Pan náſz/ nam od onego ſámego y iedynego Bogá Izráelſkiego dány y zálecony. CzechRozm 70v, 211.

»dan i złożon« (1): Komu dádzą winę o zápaleniu boru álbo láſá/ s tákim ma być dano y złożono polſkie práwo UstPraw E4v.

2. Pozwolony, dopuszczony [komu, cum inf] (4): tedy mv niemoze dąno dluzey bycz iedno na roki bliſſe onych Xiąg do ktorych ſie bierze ComCrac 19v [idem] 19v; UstPraw C4v; Iż wiernym dány ſą rozymieć [!] táiemnice kroleſtwá niebieſkiego RejPos 64.
3. Nakazany, polecony; datus Vulg (12):

dan komu (11): LibLeg 7/30v, 11/188; Ktorego wykupiwſzy/ ma mu być dano prowádzenie álbo rumowánie zá ſzeſć niedzyel UstPraw A; BibRadz Matth 10/19; RejPos 298; Boć wam będźie dano [dabitur enim vobis] oney godźiny/ cobyśćie mowili. WujNT Matth 10/19 [przekład tego samego tekstu BibRadz, RejPos 298], Mar 13/11, Ioann 3/27, 6/65. Cf dan komu w co.

dan ku czemu (1): Atho czo kv yey mczi y sina yey mczi ſtanv vichowanya yeſth dano yndzyey krom volyey yey mczi rzeczam ſzwim folgowacz LibLeg 11/187.

dan komu w co (2): ponyewaſch tho yey mczi w wladzam y wroſkazanye dano od Czeſarza yego mczi bilo. LibLeg 11/187, 11/187v.

4. Wyznaczony, mianowany, przydzielony; datus Vulg, JanStat; attributus Vulg; collatus JanStat (106): ZapWar 1507 nr 1984, nr 1985, 1550 nr 2665; Aczi Voiievodovie, Caſtellani Czeſniczy [...] przez nas dani, doſtateczną poſſeſſią dziedziczną a niezmyſlioną miecz mayą. ComCrac 14v; GroicPorz ſ3; KrowObr 36v; Leop Prov 21/18, Ez 32/29; UstPraw B3; RejPosRozpr cv; SkarŻyw 28, 391; StryjKron 637; Recuperatores ‒ Commiſsarz dani od wierzchwoſczi [!]. Calep 900b; áni rękoymia dány od tego [nec fideiussor datus JanStat 586]/ który wygrał będźie mógł bydź poćiągnión o dług. SarnStat 707, 725, 746, 803, 1151, 1153 (9).

dan z czego (5): PatKaz II 52; ma ſtráćić rżecz ſwoię/ iż czego potrżebnego ábo on/ ábo procurator iemu z práwá dány nie dołożył? GórnRozm F3v; OrzJan 92; dla tego z Boſkiégo zrządzenia ſą dáni Królowie [Ideo divina sententia dati sunt Reges JanStat 1018] ludźiom/ y Pánowie poddánym SarnStat 953, 152.

dan komu, czemu [w tym: komu z czego (4), komu na co (4), komu za kogo, za co (4), komu, czemu kim, czym (2), komu ku czemu (1)] (58): ZapWar 1521 nr 2273; PatKaz II 52; Czwarthy przyuyley wzyąła yſz od tey godzyny narodzenya dana yey byla ſtroza anyelſka PatKaz III 114v, 108; KlerWes A2v; SeklWyzn d3v; KromRozm I G3; POwodowi odwłoki ku zgotowániu ná ſwą ſpráwę niebywáią dáne. GroicPorz f3, f3v, i4v, ſ2v, ſ3; KrowObr 171; Leop Deut 29/26; UstPraw C3; OrzRozm D3v, L4v; BielKron 74; RejPos 251, 284; Páſtérz kośćiołowi dány. BiałKat 133 marg; RejZwierc 199; RejPosRozpr b4; BiałKaz 14; CzechRozm 176v; ModrzBaz 24v, 44; SkarJedn 25, 65, 364; SkarŻyw 412 marg, 491 marg, 492, 501; MWilkHist B2; CzechEp [394]; ReszPrz 107 [2 r.]; GórnRozm F3v; GostGosp 2; GrochKal 27; OrzJan 92; Nieumieiętnym y vbogim Prokurator niech będzie dan. SarnStat 569, 8, 72, 73 [2 r.], 80, 327 (14); SkarKazSej 693b, 700b. Cf dany komu dla czego.

dany komu dla czego (1): A ták dzień dla wjfługi/ miejſce dla chwały/ przenáſládowcá dla (doświadcżenia) cnoty ich dánj im bjł. SkarJedn 91.

dan ku czemu (2): KrowObr 171; Apoftoł ś. opiſawſzy trochę wyżſzey vrzędniki zborowe ku poſługowániu dane/ pożytki tego pofługowánia przypomina NiemObr 44.

dan na co, na kogo (12): LibLeg 11/158v; O szędziach Comifzarzech granicznich abo na Vikupno ymienia danych ComCrac 17v; SeklWyzn 2; GroicPorz f3v, ſ3 [2 r.]; Leop Ez 21/29; UstPraw C3; RejZwierc 199; SkarŻyw 355 marg, 501; SarnStat 683.

dany na miejsce kogo (1): Subditivus ‒ Nawieiſcze inſzego dani. Calep 1015b.

dan za co, za kogo [= jako] (5): Ktoremu iuſz po koronáciey. dan był zá Márſzałká/ zacny koronny ſláchćic. BiałKaz I4; CzechRozm 176v; SkarJedn 25, 65; SkarKaz 81a.

dan kim, czym [= jako] (5): PatKaz II 23; gdyż on ieſt dan przednieyſzym páſterzem páńſtwá onego RejZwierc 40v; RejPosRozpr b4; SkarJedn 65; OrzJan 92.

W charakterystycznych połączeniach: dana odwłoka (5), dylacyja (2).

Wyrażenie: »od (Pana) Boga dan« [szyk 19 : 1)] (20): A ták mamy krolewnę/ od bogá nam daną. KlerWes A2v; SeklKat H2; KromRozm III H2; OrzRozm D3v, L4v; BielKron 74; CzechRozm 111; KarnNap ktv; SkarJedn 364; był on ták zacny y wielki wodz y vrzędnik od Bogá dány SkarŻyw 481; CzechEp 73, [394]; ReszPrz 107; Záśiądź ſzcżeśliwie ná ſwym złotyrn Thronie/ Od Bogá dány Polakom Pátronie GrochKal 27; PowodPr 4; SkarKaz 81a; SkarKazSej 678b, 693b [2 r.], 700b.
Szereg: »dan i obran (a. wybran)« [szyk 4 : 4] (2): Henryk trzeći brát/ niektóre młynárſkié wyſtępki przed Sędźim ná to wyſádzonym/ dánym/ y wybránym [dato, vel electo, debito JanStat 1077]/ ſłuſznym obyczáiem kazał Młynárzá ſądźić SarnStat 683; SkarKaz 81a.
5. Ustanowiony, uchwalony; nadany; datus Vulg, PolAnt, JanPrzyw, JanStat; concessus, donatus JanPrzyw, JanStat; traditus Modrz, JanStat (436): LibLeg 10/69; ZapWar 1545 nr 2646; Dla czego dan był ſtáry zakon. KromRozm II i3v marg; KromRozm III G5v; GroicPorz kkv; KrowObr 43v; Leop 3.Esdr 9/39, Rom 3 arg; Liſty ná dożywoćie przes nas dáne ták iáko w ſobie brzmią káżdemu záchowamy. UstPraw H2; BibRadz I 1, 31, Deut 5 arg; BielKron 92v; Desponsa provincia nondum decreta, Obiecáne ſtároſtwo ále yeſzcze nie dáne. Mącz 410b; SarnUzn C5v, D2v; HistRzym 114; BiałKat 23v, 33v, 53v; KuczbKat 190, 265 [2 r.], 345; WujJudConf 79; CzechRozm 37v, 89v, 94v; SkarJedn 342; SkarŻyw 2; StryjKron 597; CzechEp 265, 320; PaprUp I4; ActReg 3v, 81; GórnTroas 50; GrabowSet P3v, Q4; LatHar 318, 556; WujNT Ioann 1/17, s. 656, Gal 3/21; [cła] pod którymkolwiek ſpoſobem ſłów y przyczyn dáné [concessa JanStat 59]/ [...] pſuiemy SarnStat 67, 12 [3 r.], 19, 53 marg [2 r.], 54 [2 r], 84 (43); PowodPr 16, 67; iákoby wſzytko było proſto/ y pod linią y ſznurem woley Bożey/ y práwá od niego dánego SkarKaz 310a, 157b, 310b, Oooo2; SkarKazSej 680a.

dan komu, czemu [w tym: komu na co (6), komu w co (4), komu czym (3), komu o co (1)] (144) : Abowiem ktorego Rzemioſło opuſſcza, themu żaden liſt niema bycz dan. ListRzeź w. 30; OpecŻyw 22; PatKaz I 3, 16; PatKaz II 69v; HistJóz E3; LibLeg 11/71, 72v, 108v; Abowiem ſceptrum krolewſkie twoie będzie tobie dano RejPs 165, 109v; ZapWar 1545 nr 2646; RejKup e7v, y8, y8v, z2v, ee6; MurzHist R4; KromRozm II f, i2, k4v; KromRozm III M3v; Diar 80; BielKom D3; LubPs R5v marg; GroicPorz a3 [3 r.], 13; KrowObr 9; Y w ten cżás go rycerzem zacnie páſowano/ Y Orle mu do herbu ſkrzydło było dano. RejWiz 97v, 162; Leop Ios 24/33, Esth 16/16; UstPraw E4, F4; BibRadz Num 26/54, Deut 9/6, I 128d marg, 1.Par 5 arg; OrzRozm N3v, R3; BielKron 18, 263v, 289v, 304, 377v, 387v; A tenże przywiley ieſt dan ná ten cżás y inym RejPos 179v, 18v, 181v, 282v; RejPosWstaw [1102]v; KuczbKat 265; WujJud 4v, 194v; BudBib Ios 24/33, 4.Esdr 7/9; WierKróc Bv; CzechRozm 67, 142v, 166v; ModrzBaz 79v, 100 [2 r.], 122; SkarJedn 151, 206; SkarŻyw 2, 166 marg, 208, 259 marg, 260 [2 r.] (11); CzechEp 32, 367; WerGośc 209; ZawJeft 36; ActReg 4, 24; WujNT 307, 366, 659, Hebr 7/11; Dożywoćié mężowi z żóną dáné SarnStat 86; Gléyt y vprzeſpieczenié przez nas y potomki náſzé było dáné tym/ którzy o nie proſzą [dari debeat petentibus JanStat 628] SarnStat 157, 7, 53 [2 r.], 68 [2 r.], 86 [5 r.], 91 (51); PowodPr 17; Bo iż ſądowe [ustawy] ony práwne/ iedney tylo y máłey nácyey Zydowſkiey dáne były SkarKaz 311a, 313b; SkarKazSej 679a.

dany dla kogo (2): CzechRozm 17; Zakon dla nieſpráwiedliwych ieſt dány. WujNT 1.Tim 1 arg.

dany z czego (1): ábowiem to kroleſtwo ieſt dáne z dobrodzyeyſtwá Papieſkiego BielKron 194v.

dan przeciw komu (3): Ale thu Páweł ſwięty mowi o żądzy złey/ [...] przećiw ktorey dan ieſt zakon RejPosWstaw [1103]; SarnStat 97, 400.

dan na co, na kogo (20): LibLeg 7/11v; Cżemuſz tedy zakonowi ná niewiáſty ſkáżone/ y niecżyſte dánemu/ ty Pánno bez ſkázy podlegaſz SkarŻyw 112; LatHar 318; dárowánia ſtale y mocnie máią ſtać/ choćby téż Przywiléy ná nie nie był dan [concessum non fuerit JanStat 125] SarnStat 136, 95, 759, 768, 954, 964 [2 r.] (15); SkarKaz 315b; VotSzl D3v.

dan o co (5): O Bar Dany są lysthy LibLeg 7/100; UstPraw A3, I2; SarnStat 7, 918.

dan w co (6): powodnéy ſtronie w poſseſsią ma bydź dano [imienie] przez tenże ſąd SarnStat 1171. Cf »w dziedzictwo dan«, »w ręce dan«.

dan czym (4): Ten Státut nieſćiąga ſię ná wśi co ſą zdawná ptzywileymi miáſtam dáne. UstPraw F4; SarnStat 89, 966, 1047.

W charakterystycznych połączeniach: dan (-a, -e) cło (5), dekret (2), dożywocie (6), dziedzictwo, glejt (5), list (32), odpust, pokuta (2), prawo (15), przykazanie (2), przywilej (50), ustawa (3), wolność (6), zakon (42).

Wyrażenia: »od (Pana) Boga, Pana dan« [szyk 7 : 2] (8 : 1): KromRozm II f, i2; LubPs R5v marg; oſiádłość oney przewybornej źiemie będźie wam daná od Páná Bogá waſzego [Dominus Deus tuus dat tibi] BibRadz Deut 9/6; BielKron 263v; CzechRozm 182; SkarJedn 206; A práwo któré ludźióm od Bogá ieſt dano/ Zadnym ogniem ni czáſem będźie zepſowano. ZawJeft 36; SkarKaz 315b marg.

»w dziedzictwo dan [komu]« = datus in haereditatem PolAnt [szyk 2 : 1] (3): Dawid [...] zábił Goliaſzá onego/ y było dano w dziedzictwo miáſtecżko ono iemu RejPos 18v; BudBib 4.Esdr 7/9; CzechRozm 182.

»dan przez ręce [czyje]« [szyk 2 : 1] (3): LubPs R5v marg; Dan ieſt práwi zakon przez ręce Mediatorowe. SarnUzn D2v, D2v.

»w ręce dan« = manus datus Modrz; in manus traditus JanStat (2): ModrzBaz 108v; y około máiętnośći y żywotá ich przez oſobné ſwoié królewſkié liſty/ któré máią bydź w ręce náſzé dáné/ vprzeſpieczył SarnStat 1102.

Szeregi: »dan, (i) darowan« = datus et donatus JanPrzyw (2): [prawa, wolności] w któréykolwiek ſłuſznéy rzeczy dáné/ y dárowáné/ áby były mocné y vgruntowáné SarnStat 941, 942.

»postanowion (a. ustawion) i dan« (2): ſwięty koſcioł chrzeſcijanſki/ [...] ſwiątoſciami od Chriſtuſa vſtawionymi/ y danymi/ potwirdzon y vmocznion. SeklWyzn Bv; CzechRozm 90.

»dan i po(z)wolon« = datus a. donatus et concessus JanStat, JanPrzyw (4): tákże y obrony dáné y pozwoloné [data et concessa JanPrzyw 7]/ ták przez nas y potomki náſzé [...] pſuiemy SarnStat 885, 170, 1054, 1055.

»uczynion, dan i uchwalon« (1): áby Exequucia ich ſámych [...] wedla [...] Conſtituciy/ y Vchwał Séymowych w Koronie Polſkiéy vczynionych/ dánych/ y vchwalonych iákichkolwiek przeſzłych około dóbr Stołu Iego [...] żadnégo ſtołu niedoległá SarnStat [1023].

»dan i wydan« = datus et exhibitus JanStat, JanPrzyw; datus et donatus JanPrzyw (3): [obowiązujemy się] y Liſty przez Przodki náſzé [...] ſłuſznie y ſpráwiedliwie dáné y wydáné/ mocnie á nieporuſzenié dźierżéć SarnStat 13, 13, 164.

»dan albo zapisan« (2): CO ſie tycze rzeczy nam dánych álbo zápiſánych/ [...] máią [one] ſwą drógę wedle Conſtituciiéy Piotrkowſkiéy. SarnStat 91, 91.

a. Wystawiony, sporządzony, datowany; naznaczony; datus Modrz, JanStat, JanPrzyw (130): Mącz 302a; ModrzBaz 125; á zá kożdym dániem raty quity máią bydź dáné [quitantias tenebuntur assignare JanStat 855]. SarnStat 1078, 416, 514, 914, 1114 marg.

W połączeniu z datą i miejscem (93): ListRzeź w. 52; Dan wgrudzyądzu wſzobothą przed nyedzyelą kthorą zową oculi Anno domini 1520 MetrKor 37/1v, 34/135v, 288 [2 r.], 288v, 37/1v, 2 (8); March1 Wiet A2; OpecŻywSandP ktv; ForCnR Wiet Av; BielŻyw nlb 5; GlabGad A4; MiechGlab *3; LibLeg 6/160v, 8/26v, 133v, 10/65, 92v (10); WróbŻołtGlab A5v; SeklKat A3; LubPs A2v; GroicPorz B2; OrzList g2, i3; UstPraw K3v; BibRadz I *3; Dan z Adrynopolá mieſiącá Lipcá od národzenia Iezuſá 1444. BielKron 245v, 246, 253 [2 r.], 254, 254v, 338; SienLek a4v; SienLekAndr a3v; KwiatOpis A3; RejZwierc [283]v, 182v; CzechEpPOrz *v; ReszPrz 113; WerGośc 205; WerKaz 277; PaprUp A2v; GrabowSet A3; KochFragJan 4; JanNKarOrz F3v; Dan na Zamku náſzym [Datum in Castro nostro JanStat 863] Márienburgu w Niedźielę Srzodopoſtną: Roku Národzenia Páńſkiégo 1436. SarnStat 1085, 11, 129, 195, 219, 220 (36); SiebRozmyśl A2; VotSzl A3; CiekPotr ktv; KlonWor ded **4.

Wyrażenia: »na piśmie dan« (2): Libellus, Sądowna żáłobá ná piśmie dána. Mącz 191d, 353a.

»dan przez ręce [czyje]« = datum per manus JanStat, JanPrzyw (20): Dan przez ręce Zbigniewá/ Proboſczá Krákowſkiégo/ Kánclérzá náſzégo. SarnStat 259, 381, 384, 889, 896, 899 (20).

Szeregi: »działo się i dan (jest)« = actum et datum JanStat, JanPrzyw [szyk 7 : 1] (8): Dźiało ſie y dan ieſt w Piotrkowie w Piątek przed Niedźielą Iudicá/ Roku Bożégo 1563. SarnStat 1214, 885, 905, 957, 1106, 1122 (8).

»(na)pisan i (a, albo) dan« = scriptum et datum JanStat [szyk 3 : 1] (4): MetrKor 34/135v; Literae recentissimae, Nie dawny/ dopieruczko dány álbo nápiſány. Mącz 348b; Piſan y dan ná tymże Séymie ſpólnym Lubelſkim SarnStat 1026, 220.

b. Nazwany, mianowany; datus Vulg [w tym: o imieniu (24), o nazwisku (1), o przezwisku (1)] (26): BartBydg 48; Iż niemáſz inſzego imieniá pod niebem danego miedzy ludzmi/ przes ktorebyſmy mieli być zbáwieni? KrowObr 155, 45; CzechRozm 194v.

dan komu (22): KromRozm III M3v; Rzekł Ezau/ ſpráwiedliwie ieſt imię iemu dano Iakob BielKron 14v, 92v; Ex forma inditum nomen est, Wedle twarzy á wzroku ymię dáne mu yeſt. Mącz 92c; OrzQuin I4v; BiałKat 81; RejPosWstaw [1433]v; KuczbKat 25; RejPos Rozpr c2; CzechRozm 46v, 53, 53v [3 r.]; Zowią mię Bálſam/ á ná chrzćie S. dáne mi ieſt imię Piotr. SkarŻyw 40, 2; CzechEp 289, 347; NiemObr 120; Phil K4; WujNT Act 4/12. Cf dan komu ku czemu.

dan komu ku czemu (2): Iákoż ſię to iuż z niektorych znácżnych świádectw/ o wypełnieniu Abráhámowi vcżynioney obietnice/ [...] y imieniu ludźiom dánym ku zbáwieniu/ [...] przypomináło y okázowáło. CzechEp 311, 289.

Wyrażenie: »od Boga, Pana dan« [w tym: imię (4), nazwisko (1)] [szyk 4 : 2] (4 : 2): dano iemu imię od Páná Nieludmoy/ po Zydowſku Loami BielKron 92v; KuczbKat 25; RejPosRozpr c2; Oprocż ktorego nie ieſt dáne żadne imię ludźiom od Bogá ku zbáwieniu CzechEp 289, 286; NiemObr 120.
6. Wymierzony, uderzony (3):
Wyrażenia: »policzek dany [komu]« (1): Do teyże należy policżek dány v Annaſzá od ſłużki nędznego/ Pánu niewinnemu LatHar 316.

»raz pięścią dany« (2): Talitrum percussio quae fit digitis complicatis in condylos, Raz pyeſćyam dany. Murm 59 [idem] BartBydg 155b.

*** Bez wystarczającego kontekstu (3): n pán/ dán/ kárán MurzOrt B2v; Datus ‒ Dany Calep 337b, 337b.

Synonimy: I. 1. prowidowany; a. α. ofiarowany; b. zapłacony; c. przedan; 2. podany, wniesiony; 3. poruczony, zlecony, zostawiony; a. skazany; II. 1. okazany, oznajmiony, posłany, postanowiony, przyniesiony, sprawiony, użyczony, zalecony, zesłany, złożon; 4. obran, wybran; 5. darowan, postanowiony, pozwolony, uchwalon, uczynion, ustawion, wydan, zapisany; a. napisan, pisany.

Cf DAĆ, NIEDAN

SB