[zaloguj się]
[pdf]

GŁUPOŚĆ (41) sb f

o jasne.

Fleksja
sg pl
N głupość
G głupości
D głupośc
A głupość
I głupością
L głupości(a)ch

sg N głupość (13). ◊ G głupości (13). ◊ D głupości (2). ◊ A głupość (11). ◊ I głupością (1). ◊ pl L głupości(a)ch (1).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde XVI – XVII(XVIII)w.

Głupota, brak rozumu, szaleństwo; nieuctwo, prostactwo; amentia, caecitas mentis, fatuitas, imperitia, ineptia, rusticitas, stultitia, vecordia Mącz (41): Odpowieday głupiemu podług iego głupoſći/ á by go nie miano zá mądrego. March1 A4v [idem March3 V5v]; BierEz F2v, M3v, O4v, P3; Mnimáles ſie bytz lepſſym/ mędrſſym/ naucżenſſym/ nad doktory ij naſſe biſkupy/ mowiątz onich przed ludzmi/ tutz iuż vkazuie ſie ſmialoſtz ij glupoſtz twoia OpecŻyw 115v; TarDuch A2v, A6; Y ty chceſzli być od zwierząt rozny A ich też głupoſci prożni Chciey ſie w naucę [!] obierać BielŻyw nlb 6; Ale inſzeć ſą rzecży kthoreć przodki naſze wielkie á zączne [!] vcżyniły. To ieſt doma opatrznoſć, rozum w radzie zdrowy, ani głupoſci ani ktorey żądzey poddany. BielŻyw 126; Smyſł zaczny pamięć wyraża, zapomnienie cżyni á głupoſć przynaſza. BielŻyw 169, 92; March3 V5v; To pienie o tym/ [...] iż cżłouiek niema o ſobie wiele trzymać/ ani też ma chodzić w dwornoſciach w prożnoſciach/ y w głupoſciach tego ſwiata. WróbŻołt rrv, M8, nn4v; LibLeg 11/13v; GliczKsiąż 16; LubPs K4v; RejWiz 23; KwiatKsiąż F3v; Cimmeriae tenebrae, Sylna ciemność głupość Mącz 53d; Rusticitas, [...] Grubſtwo/ Nieobyczáyność/ Głupość/ Próſtotá/ Nietráfność. Mącz 362b, 29d, 65b, 119d, 166c, 216b (9); Chceli tedy Litwá [...] Polſzce być równą/ niechayże oná [...] [zmieni] głupość w mądrość/ á hrubość ſwą w ćwiczóną náturę Polſką co rychléy/ gdy po temu czás máią/ á gdy ich Polſka Koroná [...] wzywa OrzQuin Q3; Prot D4v; HistRzym 4.

W charakterystycznych połączeniach: głupość ludzka (2), silna, sprosna, tego świata, uporna, wielka (5), wrodzona.

Szeregi: »mądrość abo (jako i) głupość« (2): Mądrość ábo głupość białey głowy po cżym poznáć Leop Prov 14 arg; BielKron 79v. [Ponadto w innym połączeniu strukturalnym 1 r.].

»głupość a nieobaczenie« (1): Ale yáko w inſſych rzecżách cżłowyek głupoſcyą á z nyeobacżenyá podknął ſie/ ták theż y wtym ſzwánkuyąc obácżyć ſie/ á ku ſobye przysć nyechce. GliczKsiąż F.

»szaleństwo i głupość« (1): ne si ille stulte dixit, tu stultius facies, id est, num ideo, I wieręś zá rázem to miał czinić co on z ſzaleńſtwá y głupośći rzekł. Mącz 447b.

Wyrażenia przyimkowe: »prze głupość« = per stultitiam Vulg (2): Rozgnoili ſie (záś) y pokáźili blizny moie: prze głupość moię [a facie insipientiae meae]. Leop Ps 37/6, Eccli 6/2.

»z głupości« (3): A wpadłem tu z ſwey głupoſći/ Gdzie niemáſz żadney lutoſći. BierEz L2; LubPs K3v; Mącz 447b.

Synonimy: grubijaństwo, grubość, grubstwo, niebaczność, nierozum, nietrafność, nieumiejętność, niewiadomość, prostość, prostota, szaleństwo, szaloność.

Cf GŁUPSTWO

MM