[zaloguj się]
[pdf]

GŁUPSTWO (266) sb n

-p- (265), -b- (1).

Fleksja
sg pl
N głupstwo głupstwa
G głupstwa głupstw
D głupstwu
A głupstwo głupstwa
I głupstwem
L głupstwie
inne sg N a. V - głupstwo

sg N głupstwo (77). ◊ G głupstwa (55). ◊ D głupstwu (4). ◊ A głupstwo (76). ◊ I głupstwem (35); -em (1), -(e)m (34). ◊ L głupstwie (11). ◊ N a. V głupstwo (2). ◊ pl N głupstwa (1). ◊ G głupstw (1). ◊ A głupstwa (4).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI(XVIII) – XVIII w.

Głupota, brak rozumu, szaleństwo; nieuctwo, prostactwo (czasem czyn lub słowa świadczące o głupocie); stultitia Mącz, Calep, Cn; stupiditas Mącz, Calep; deliramentum, stupor Mącz, Cn; amentia, deliratio, dementia, fatuitas, insipientia, insulsitas, perperitudo, secordia, vecordia Calep, Cn; error, ineptia, inscitia (błędnie lusticia Mącz:) Mącz, Cn; alogia Calep; deliramentum, deliritas, delirium, desipientia, insania, insanitas et aegritudo animi, mania, alienatio a. diminutio a. impotentia a. valetudo mentis, phrenesis, phrenitis, defectio a recta ratione, vesania Cn (266): Głupſtwo Kupcowi przypiſał/ Iż nieroſtropnie przedawał BierEz Bv, I2, K2v; Głupſtwo ieſt zazrzeć bogatemu, też ieſt głupſtwo przegarzać niedoſtatecżnego. BielŻyw 41; MiechGlab *8v; gdiz iednak y kxięza tego glupſtwa wſwych wycretalech dotknęli 22. q 4. roſwięzuiąć od tego ſamnięnia ludzke/ temy ſłowy. SeklKat F2, Y2v, Z; RejKup a7; MurzHist A2, Q3v, Tv; BielKom F5, G5v; LubPs N2, Y5; GroicPorz a2; Leop 1.Reg 25/25, Prov 14/17, 18, 29, Eccli 13/11, 41/18, Is 9/17; Abowiem mądrość świátá tego głupſtwem ieſt v Bogá BibRadz 1.Cor 3/19 [idem GroicPorz a2, WujNT Zzzzz4v, WysKaz 5], *4v, 123c marg, Ps 69/6, Prov 14/24, Eccle 1 arg, Sap 10/8, Eccli 22/16; OrzRozm H4v; BielKron 416v; GrzegRóżn K3; Ktory cżyniąc głupſtwu ſwemu doſyć/ niekiedy mawiał/ żądam tego yżebym był nigdy piſma/ to ieſt nauk wyzwolonych nieumiał KwiatKsiąż F4; Wktorym rodzaiu takowych niesłuſnych poſtępkow/ niektory Dominicianow właſny potkomorzy/ iego nikcżemność a głupſtwo obyczainym pośmiewiſkiem opiſal. KwiatKsiąż G3; Mącz 31c, 368a, 424a, 507d; GórnDworz A2v, B, F8, Lv, L8 (17); RejPos 17v; RejPosWiecz3 97; Aleć iuż prożne rzecży ſámá dobrze cżuię/ Ze nie wcżás gdy ſie sſtáło głupſtw ſwoich żáłuię. HistLan Dv, Bv, Cv, Dv, D2v; Wpoione ieſt głupſtwo w ſerce dzyecięce/ ále ie rozgá karánia oddali od niego. RejPosWstaw [413]v, [414]v; Głupſtwo to ieſt mową iedney kráiny gardzić BudBib przedm c, Ps 69/5[6], Eccle 1/17, 2/3; MycPrz I A2; WierKróc A4v; ktorym ſwoim głupſtwem ták wiele ſzkodliwych błędow námnożyli/ że ie trudno y wylicżyć. BudNT przedm b5; Co mowię/ nie wedle Bogá mowię/ ále iáko wgłupſtwie/ wtem przedśięwzięćiu pochwały. BudNT 2.Cor 11/17, przedm b4, b5, 1.Cor 2/14, 2.Cor 11/21; Ale wżdy iż rzekł oblicża/ á nie oblicże/ tedy ſie y tu głupſtwo ich wielkie w tym pokázuie CzechRozm 17, 2v, 18, 26v, 32v, 48v (23); TYch wierz mi nie prze głupſtwo Dubkowſkiemi zową PaprPan P4v; ModrzBaz 12v, 56, 59v, 133v; O nie znośne głupſtwo: Kronikę świata wſzytkiego w Dzieiách Apoſtolſkich mieć chcą SkarJedn 85, 20, 49, 52, 236, 297, 344, 353; A co to zá głupſtwo kłániáć ſię twárzy niemey SkarŻyw 532, 126, 179, 189 [2 r.], 373, 443, 490, 581; StryjKron 537 marg; CzechEp 46, 70, 84, 151; Wierzyć bowiem/ w Iezuſá Chriſtuſá vkrzyżowánego/ ieſt Zydom zgorſzenim/ á Grekom głupſtwem [bibl. 1.Cor 1/23] NiemObr 10 [przekład tego samego tekstu GrzegRóżn K3, WujNT], 21, 45, 99, 121, 145; KochPieś 26; GórnRozm H2v [2 r.], H3, I4v, K4; Mnie/ mnie/ zá właſné głupſtwo niech kaźń nágotuią ZawJeft 43, 29, 35, 40, 43; Calep 55b, 410b, 543b, 547a, 960b, 1012b, 1013a; GostGosp 70; GostGospSieb +2v; Phil E4, G2, K3; Znák niężycżliwym [!]/ żeś mnie wſpomogł/ Pánie Przeyźrzy me głupſtwá/ á potwierdz vfánie. GrabowSet Iv, B4v, C, Cv, G4, K3 (12); RybGęśli B2, C3, Dv; WujNT 1.Cor 1 arg, 18, s. 578 marg, 1.Cor 1/23, 25 (14); WysKaz 5; Iuſtitia, eſt ſtultitia: ſpráwiedliwość głupſtem [!] ieſt. PowodPr 64, 10; SkarKaz 83a, 118b, 417a, 420a, 421a, 487a, 580b; CiekPotr 56; Nlkczemné głupſtwá Y podeyźrzánia: W vſzy im biie Táyné ſzeptánié. GosłCast 75, 22; SkarKazSej 658a, 676a, 698a marg; KlonWor 60, 64, 81; Toż chćiał (mnimam) w pierścieniu co dał Ośley głowie Mieyſce naprzod: by głupſtwá ſproſność potomkowie Ná ten ználi Herb pátrząc/ mądrość mieli w cenie SzarzRyt D3v.

W przeciwstawieniu: »umiejętność ... głupstwo« (2): BibRadz Prov 15/14; obracam mądre názad/ y vmieiętność ich w głupſtwo obracam [et scientia eorum stultitiam facit]. BudBib Is 44/25.

W charakterystycznych połączeniach: głupstwo boże, gospodarskie, heretyckie, jasne, jawne, ludzkie (3), niemałe, niepoślednie, nierozumne, niewymowne, nieznośne, nikczemne, osobliwe, ostatnie, potworne, silne, sprosne (2), szalone, szczere (2), tego świata (4), wielkie (19), własne, zmyślone (3), znaczne, żydowskie; głupstwo błędu, ludu (ludzi) (2), niewiernych, ojcow, przodkow, szalonych; głupstwo gromić, hamować, karać, przypisać (przypisować, opisać) (4), pokazać (pokazować, ukazać, okazować) (12), porozumieć, rozważyć (2), wiedzieć (2), wydawać, zadać, znać (poznać) (3); za głupstwo mieć (2), przyczytać (poczytać) (3); głupstwem grzeszyć, karać się, zdać się (2); w orzeczniku zdania z podmiotem w inf (21).

Szeregi: »mądrość ani głupstwo« (1): pán Chriſtus gdy tu wykładá ktoby był na dobréi źięmi zaśiany/ a kto na nietrafnyi niewſpominá mądrośći ani głupſtwá MurzNT 66. [Ponadto w innych połączeniach strukturalnych 17 r.].

»niebaczność i głupstwo« (1): Collátinus zá nimi przycżynę cżynić pocżął/ obmawiáiąc ich niebácżność y głupſtwo/ zá zwiedzienim towárzyſtwá. Phil E2.

»głupstwo a (i) nieumi(ej)ętność« [szyk 12 : 1] (13): SeklKat F2; Lusticia capitalis, Wielkie głupſtwo/ á nieumiętność. Mącz 37d; GórnDworz Ee5v, Ff3, Ff3v, Gg5v; Mogą oni iáko chcą odpowiedáć: á coż po tym gdy y w tym głupſtwo y nieumieiętność ſwą pokázuią. CzechRozm 109, 83, 129v, 136, 235v; LatHar 597; WujNT 216.

»głupstwo a (i) niewiadomość« = ignorantia ac stultitia Modrz [szyk 3 : 1] (4): bo to/ cżym wygrawa chćiwość ná rozumie/ nic inego nie ieſt/ iedno głupſthwo/ á niewiádomość GórnDworz Ff5, Ff4 [2 r.]; ModrzBaz 67.

»prostość (a. prostota) i głupstwo« (2): GliczKsiąż 13; Nad to ieſzcże/ Filoſofia/ Sofiſtica/ y wſzytki namowy mądrośći ludzkiey kthore ſię z rozumem zgadzáią/ wnet vſtąpią proſtoćie á głupſtwu Bożemu/ ktore ieſt mędrſze nizli wſzyſcy ludźie GrzegRóżn A2v.

»głupstwo, (a) sprosność« = stultitia et fatuitas PolAnt (2): kiedy chcze być naytrefnieyſzym/ á naywięczey mowić/ thedy ſie więcz we wſzythkim głupſtwie á ſproſnośći popiſze GórnDworz N7v; BudBib Eccle 7/25.

»szaleństwo (a. szaloność), (i, a) głupstwo« = insania et stultitia Pol Ant [szyk 7 : 6] (13): Zá wielą prac/ przychodzą ſny/ á wielomownośći naydzie ſie wiele głupſtwá y ſzalonośći [in multis sermonibus invenietur stultitia]. Leop Eccle 5/2; BibRadz Eccle 1/17; KwiatKsiąż F4; Mącz 195c, 423d; Tákći twoi/ ktorzi śię teraz ćiebie boią/ wydádzą potym ſzaleńſtwo y głupſtwo twoie [stultitiam tuam] wſzytkiemu świátu ModrzBaz 40v; WerGośc 203, 226; Calep 60b, 301b, 303a, 1104b; WujNT 658. [Ponadto w innym połączeniu strukturalnym 1 r.].

»(ani) głupstwo, (ani, i, abo, lecz) złość« = impietas et fatuitas PolAnt [szyk 5 : 2] (7): BibRadz Eccle 7/26; A mamyli prawdę rzec/ piſm ćwicżenia/ áni głupſtwá/ ani złosći w ludziech záſlepionich odeymuią KwiatKsiąż F3v; HistLan D2v, E3; Calep 787b; GrabowSet C3; SkarKaz 548a.

Wyrażenia przyimkowe: »prze głupstwo« (1): Zgniły y ſkáźiły ſię blizny moię/ prze głupſtwo moie. LatHar 162.

»z głupstwa« = in insipientia PolAnt; ex insania Modrz (12): We wſzelkiey obietnici zley/ albo prziſiędze zmień wolą ſwą/ á czos zglupſtwa ſlubował/ nieczin tego SeklKat F2v, F2; KromRozm III N6v; BibRadz 2.Cor 11/21; GórnDworz K8v; Ach miła corko y ktoż tho ná on cżás wiedział/ Iżeś tho nie ze złośći lecż z głupſtwá cżyniłá HistLan D2v, D2; CzechRozm 83, 129v; ModrzBaz 67, 81v; CzechEp 26.

Synonimy: grubijaństwo, grubość, grubstwo, niebaczność, nierozum, nietrafność, nieumiejętność, niewiadomość, prostość, prostota, szaleństwo, szaloność.

Cf GŁUPOŚĆ

MM