[zaloguj się]
[pdf]

KANIKUŁA (9) sb f

kanikuła (7), kanikula (2); kanikuła FalZioł (2), Oczko (3), GrabowSet, SarnStat; kanikula Mącz (2).

k- (6), c- (3); -ku- (6), -cu- (3).

ka- (6), kå- (1); ka- : kå- Mącz (1 : 1); koncowe a jasne.

Fleksja
sg
N kanikuła
A kanikułę
I kanikułą

sg N kanikuła (2). ◊ A kanikułę (4). ◊ I kanikułą (3).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII – XVIII w.

1. astron. Psia gwiazda, gwiazda Syriusz w gwiazdozbiorze Wielkiego Psa; największe jej zbliżenie do Słońca w początkach sierpnia uważano w starożytności za przyczynę upałów; Canicula, Procyon Mącz, Cn; Sirius (Anticanis) Mącz; Anticanis (a. Antecanis), Canis Minusculus, Canis Minor Cn [Canicula – Psia Gwiazda Murm 4, BartBydg; – psianka Mymer1 2v, BartBydg] (2): Procyon stella quae et Canicula dicitur vel Syrius Anticanis, Gwiazdá którą kániculą/ álbo pſianką/ álbo pſią gwiazdą zową. Mącz 324c, 396b.
2. Upały, najgorętszy okres lata; calidi aestatis a. caniculares a. caprificales dies Cn [caniculares dies – psie dni Murm 5, Mymer1 2v, BartBydg, Calag; – psie dni, które się o świętej Małgorzacie poczynają a ku świętemu Bartłomiejowi trwają Mącz 33c; aestus Caniculae – psie dni Calag] (6): Sok z łayna Pſiego gdy gi w kanikułę zbiera/ z winem zmieſzawſzy/ biegunkę zaſthanawia FalZioł IV 6c, IV 36a; Oczko 7v; Gdy w Kánikułę niebá ognie dáią/ Ląki/ role zápalone; Ze polá/ ſwych traw/ Rzeki wod zbywáią GrabowSet F4v.

W porównaniu (1): To ták o kázdéy rzeczy muśi ſie kłuſáć czytelnik z myślą ſwą, tułáiąc ſie tám y ſám by ſzalony w Kánikułę. SarnStat *6.

Szereg: »zima i kanikuła« (1): iáko wſzyſtkim lékárſtwam którém źimá y kánikułá podeyźrzána/ ale Ieśiéń á Wióſná naprzyſtoynieyſza Oczko 29.
3. Pomieszanie zmysłów, szaleństwo, wściekłość (1): Miéwa kto wielkie głowy záwracánié [...]: máło mu bárzo ćieplice pomogą. Ruſza kogo Kánikułá/ á odrzeczna mowá: nie tą to wodą/ ále czém inſzym rozum mu kieruymy. Oczko 14.

Synonimy: 1. pies, »psia gwiazda«, psianka; 2. »psia grań«, »psie dni«; 3. szaleństwo.

AL