[zaloguj się]
[pdf]

1. LUB (321) cn i pt

lub (216), lubo (104), leb (1); lub LibLeg (2), MurzNT (2), BielKom, BielKron, SienLek, BiałKat, BudBib (26), BiałKaz (2), BudNT (10), CzechRozm (17), ModrzBazBud (2), Oczko (6), StryjKron (2), CzechEp (23), KochSz (2), GosłCast (23), ZawJeft (2), GrabPospR, LatHar (4), RybGęśli (4), WitosłLut (2), KlonKr, CiekPotr (5), CzahTr (4), KlonFlis (2), ZbylPrzyg (4); lubo BierEz (2), BierRozm (2), MetrKor (11), KłosAlg, WróbŻołt (2), HistAl, KromRozm I, KromRozm II (4), KromRozm III (7), Mącz (4), OrzQuin (6), SarnUzn (2), HistRzym, KuczbKat (3), SkarJedn (2), KochDryas, KochEpit (2), KochFr (2), ReszPrz (10), ReszList (11), KochPam (2), KochWr, ActReg (2), KochCz, KochFrag (4), SarnStat, CiekPortŚredz; leb ListRzeź; lub : lubo ModrzBaz (20:3), KochPs (4:3), KoctiTr (3:4), KochPieś (4:1), GrochKal (2:1), WujNT (18:2), KmitaSpit (6:1), KlonWor (3:1), SzarzRyt (6:1).

W lubo o jasne; leb z tekstu nie oznaczającego é.

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

I. W funkcji spójnika (320):
1. Jako spójnik współrzędny zespala człony jednorodne; si, sive, utrum, utrumvis Cn (307):
a. Wskazuje na stosunek włączny wprowadzając człon wymienny wyjaśniający, dokladniej precyzujący treść członu poprzedniego (przeważnie przy tlumaczeniu, komentowaniu tekstu); to jest, inaczej; seu, vel Modrz (62): Ta napierwſza licżba rozdzielanie prziymuie/ gdyż ze dwu rzecży lubo cżęſći ſie zkłada KłosAlg A2; BielKron 336v; tákie tłumacżenie poſpolićie ſuperſtycią/ lub zbytnim do ſłow przywięzowaniem zową BudBib b3v, b4v marg, c4v [4 r.], I 421c marg, d marg, 462c marg (12); BudNT przedm d2v, k. F8v marg, 14v marg, x2v marg, Ee4 marg, Kk3; CzechRozm 249v; męſtwo/ lub cnotá/ ieſt naywiętſze dobre [ipsa virtus summum bonum est] ModrzBaz 39; Trzy záráźliwe wády/ Hárdość/ lub domagánie vrzędow/ zbytek y łákomſtwo/ rownáią ſię [Tria pestifera vitia, ambitio, luxus et avaritia inter se comparantur] ModrzBaz 55v; Práwá lub Státuty dla złych vſtáwione [Legem iniustis esse positam]. ModrzBaz 69v, 1v, 31v, 67v, 69v, 91 (18); ModrzBazBud ¶6; PRZEMYSL, lub LESKO PIRWSZY/ Moráwczyki zgromił (marg) Przemyſl Pierwſzy Leſzko pirwſzy rzecżony (‒). KlonKr A2v; A moy miły ſamśiedźie cożeś to zgromádźił/ Ktożći ná takie Druſzki lub Przydánki rádźił. ZbylPrzyg A2v.

Połączenia: »... a(l)bo ... lub, ... lub ... albo« (14:1): A ktemu y ſłowo Metewaenen/ niemoże znácżjć odmieniáły ſię/ ále właſnie wyſtępowáły álbo wyłáziły/ lub wyprowádzáły ſię ná źiemię. BudBib c2v, I 169c marg, 174c marg, 299a marg, 311c marg, 409a marg (10); BudNT Ii; CzechRozm 54v; Ma tedy káżda náſzá wola być stwierdzoná/ tłumieniem/ ábo miárkowániem lub hámowániem tákowych namiętnośći ModrzBaz 8; ModrzBazBud ¶6 marg; wyznawam tobie, ábo chwalę ćię, lub, wysławiam.WujNT 46 marg.

»albo ... lub ... abo też« (1): oto ia przywiodę sługę mego Cemáchá. (marg) Albo wſchod/ lub zarodek/ ábo też zawiązek (‒) BudBib I 462d.

»... lub ... albo ... albo raczej« (1): Nohámá/ tłumácży ſię wdzięcżna/ záś Chowelim kázićielowie/ lub ſkazce/ álbo/ gubićielowie/ álbo rácżey powrozy lub ſznury BudBib I 465b marg.

»... lub ... lub« (1): Ieſli kto ma dar prorokowánia/ lub przepowiádánia przyſzłych rzeczy/ lub wykłádánia piſmá [...] niechże go vżywa WujNT 566.

b. Wskazuje na stosunek rozłączny (167):
α. Wprowadza człon wymienny, treściowo nierównoważny; albo, bądź, czy; aut, vel Modrz (158): ListRzeź w. 33; Mącz 98b; BudBib b4v; A Sżedſzy poſłáni/ nálezli Iáko im rzekł (marg) Láć. ſtoiące ośle/ lub zrzebcá. (–) BudNT Y8, o3v marg; Záś młodźieńcy prácowni ná mále przeſtáią/ Około źiemie robią/ lub miaſt dobywáią [Aut rastris terram domat, aut quatit oppida bello] ModrzBaz 110, 99, 142; KochDryas [A3]; KochPs 118; KochTr 6; CzechEp 335; KochWr 20; GrochKal 21; Inni niech ięzykiem śieką/ lub rękomá/ Ia ſobie śiądę ćichuchno domá RybGęśli B3v, C3v, C4; W mieśćie záśię ácż rowne kámienice wſtáią/ Rzekłbyś że tám iáſkołki/ lub kreći mieſzkáią. KmitaSpit C3v; CiekPotr 22; GosłCast 15, 32, 42, 66 [2 r.]; KlonFlis B3; Kiedy mu dobrá mieyſkie porucżą do rządu/ Lub iáką Prowincyą podádzą do ſądu KlonWor 18, 13, 16, 72; Sukienká proſtym kroiem záwſze nacudnieyſza [...] Rychley ſię będźieſz zdáłá/ niż w onych chobotách Fráncuſkich/ lub wymyślnych Hiſzpáńſkich robotách ZbylPrzyg B4, A3v.

Połączenia: »lub też (i)« (18): á ſądzić też miał nikomu niefolguiąc/ áni ſie ná żadne oſoby oglądáiąc. Tákże złoſniká karząc/ lub też y zábijáiąc CzechRozm 179v, 26, 38v, 57v, 127v, 209v; CzechEp 12, 30, 326, [385]; KochPieś 53; ZawJeft 41; KochFrag 52; WujNT 730; GrabPospR K3; GosłCast 13, 42, 49.

»lub ... albo« (3): SienLek 153v; KmitaSpit B3v; Lub w ćichą gołębicę álbo w lámentliwą Iáſkółkę ſie przekinie/ w chwilę nieſczęśliwą GosłCast 52.

»... abo ... abo ... lub też« (1): ieſliby tu v Ianá/ ſłowo to/ Nápocżątku/ znácżyć miáło/ przed wſzyſtkimi wieki: ábo/ bez wſzelákiego pocżątku: ábo przed wſzelákim pocżątkiem: lub theż ieſzcże przed wſzyſtkimi rzecżámi: to ieſt/ iáko ſámiſz wykłádáią/ nigdy CzechRozm 26.

»abo ... lub ... abo« (1): Gdy záraz gniewánim y nienáwiścią ſercá/ ktemu iákim żelázem/ ábo woiennym nacżyniem lub kijem/ pięśćią/ ábo kámieniem ku morderſtwu kto przychodźi: to pewny znák ieſt/ iż to iuż z Szátáná kłamliwego mężoboyſtwo to pochodźi CzechRozm 239v.

»... abo ... lub ... abo« (1): zmyſlay ſobie iáko chceſz inſzego nádeń: [...] ábo z Bożego ſyná cżłeká vrodzonego: lub ſyná Bożego w iednego cżłowieká: ábo z cżłowiecżeńſtwem złącżonego CzechRozm 59v.

»... a(l)bo ... lub (też i)« (6): CzechRozm 38v, 54v, 127v, 209v; Co [jest] złoty Apuleow ośieł/ álbo ſztucżne Száchy Kochanowſkiego/ lub orzechy tłucżne Nazonowe: iedno to iż vcżone głowy/ Dowćipem ſwym igráły/ y ſmyślnymi ſłowy. KmitaSpit Av; KlonFlis C3v.

»albo ... albo ... albo ... lubo« (1): Bo to imię Polak/ nowé ieſt/ y tu dopiéro w tych kráiach vroſło: od polá bez chyby: względem inſzych/ ktorzy álbo przy leśiéch/ álbo przy górách/ álbo przy niźinách/ lubo doléch mieſzkáią/ y od tych mieyść imioná nioſą. KochCz B2v.

»alboż ...alboż ... alboż ... lub też i« (1): áżby pierwey przed Krolem Iego Mośćią [...] okazał ieśliż vmie to co iego rycerſkiemu ſtanowi należy/ álboż vſárſką/ álboż ráytárſką/ álboż kozácką/ lub też y pieſzo GrabPospR K3.

»czy ... lub« (1): Idźie przed tobą corká iákoby dźiw iáki/ A ty zá nią drugi dźiw/ czy więtſzy/ lub táki. ZbylPrzyg B.

»-li ... -li, lub też« (1): y ſam X. K. w przedmowie ſwey/ cżuiącli ſię/ nie cżuiąc li/ lub też tu cżego inſzego w tym/ iáko bacżę/ ſzukáiąc/ nápiſáć racżył. CzechEp 12.

»lub ... lub (też i)« (36): wſziczki rzeczi abo kupye ktore ſą ktoremv kolwyek Czlowyekv lyvbo zmoldawſki zyemye, lyvbo skrolewki. poddamemv nyewymne zabrany, yeſcze za czaſſv pyerwſchich woyewod mayą bicz zupelnye vroczonye. MetrKor 40/818, 40/816, 817, 818, 825; LibLeg 7/41v; Tákyeż y w grzeſſnicy/ lubo táż Márya/ lubo ina byłá/ pochwalił/ iż mu nogi cáłowáłá KromRozm II h3v, KromRozm III G8v; OrzQuin B4v, Aa3v; SarnUzn B4; KuczbKat 5; CzechRozm 57v; SkarJedn 366; Oczko 7, 11v; Lubo kto ſkárby/ lub kto hard dźielnośćią/ Wſzyſcy przed tobą pádną z vczćiwośćią. KochPs 68; CzechEp 4, 11v, 313, 326 [2 r.], [385]; KochEpit A3v; ZawJeft 41; GrochKal 9; KochFrag 52; LatHar 191; A ták nie diabelſka náuká/ ále dobra y święta rzecz ieſt [...] wſtrzymáć ſię od pewnych potraw/ ábo od winá/ lub do czáſu/ lub też y do śmierći. WujNT 730, 664; WitosłLut A6; KmitaSpit A2v; GosłCast 38, 49; Y w zborách rádzą/ áby głowę moią Lub ſkrytą zdrádą/ lub przez iáwną zbroię Stráćili SzarzRyt B, C3.

»lub ... albo ... lub« (1): Doſyć było bogóm/ lub miedźi/ álbo złotá/ Lub żelázá tyle dáć/ ile máłé látá/ Swieżo przeważyć mogły dźiéćięćiá rodnégo GosłCast 45.

»lub ... lub ... a(l)bo (i)« (4): KromRozm III G; tákże y ći co z łodki kośćiołá Bożego wypádli/ lubo ná pirwſzym ſtopniu/ lubo ná wtorym álbo ná dźieſiątym ſzcżeblu bluźnierſtwá ſtánęli/ zbáwieni być żadną miárą nie mogą ReszList 192, 151; WujNT 44.

»lub ... lub ... lub« (3): Poćieſz mię/ iáko możeſz: á ſtáw ſye przedemną Lubo ſnem/ lubo ćięniem/ lub márą nikczemną. KochTr 10; CzechEp 30; WujNT 314.

»lubo ... lubo ... lubo ... lubo ... lubo ... lubo ... lubo ... lubo ... (lubo ... lubo)« (2): ReszPrz 9; á iáko Dawid ś. prorok piſze: Cathedra pestilentiae, via peccatorum, consilium impiorum, lubo kto z Lutrem/ lubo z Confeſſyą Augſzpurſką/ lubo z Noremberſką/ lubo z Kálwinem/ lubo z Anábáptyſty/ lubo z Trydeiſty/ lubo z Wolą/ lubo z Brogiem trzyma ReszList 191.

β. Wprowadza człon alternatywy o treściach wykluczających się wzajemnie; albo (9): Ieśli rzecż można dáry lekarſkimi/ Vśmierz ſam proſze wſzyſtkowładny Pánie/ Lub doraź á day bezbiedne mieſzkánie. RybGęśli Dv; CiekPotr 65.

Połączenia: »albo ... lub« (1): MOiá wdźięczna Orſzulo/ boday ty mnie byłá Albo nie vmieráłá/ lub ſye nie rodźiłá. KochTr 12.

»lub ... lub (też i)« (3): Abowiemieſliś w cnotách ſwych dawnych poſłábiał, Lub chciałbyś obyczáymi nowemi baczenie Zátłumić, lub ći one przyrodzenie mienią: Cięſzki fráſunek zádaſz wſzyſtkim przyiaciołom CiekPotr 7; Chcęć piérwſzé zdrowié wróćić: lecz ſłucháć potrzebá/ Lub chceſz miłośći téy zbydź/ á tegoby trzebá. Lub téż dowiéźdź myśli ſwéy GosłCast 38, 13.

c. Wprowadza człon pozornie wymienny (przeważnie o treściach przeciwstawnych) w rzeczywistości wskazując na stosunek łączny; zarówno, jak i; et Modrz (78): Tym ſpoſobem Káſztellan znałby wſzytkę ślachtę lub żołnierze powiátu ſwego [singulos milites et equites municipii sui] ModrzBaz 117v; CiekPotr 15.

Połączenia: »lub (że) też (i a. więc)« (3): Wſzákże/ áby w tobie wątpliwość iáka/ błędow iákich ſtárych/ lub też y nowych nie zoſtáłá/ rad y o tym z tobą mowić będę. CzechRozm 41; CzahTr B; GosłCast 43.

»albo ... lub« (1): Zá iych świádectwem/ bezpiecżniem niektore słowá/ abo y wirſze całe od Heretykow podrzucone/ albo od głupich piſarzow/ lub od mędrkow wmieſzáne/ powyrzucał. BudNT przedm d2.

»lub ... a(l)bo« (3): HistAl K5v; Loſem wſzelka rzecż przychodzi/ Lub dobrze álbo zle zbrodzi BielKom F2; Mącz 5a.

»bądź ... lub« (1): [śmierć] Wſzytko co ſie rodźi/ Bądź po źiemi chodźi/ Lub w morſkiey wnętrznośći/ Y wietrzney prożnośći/ Iáko koſarz źiele Oſtrą koſą ściele SzarzRyt A.

»lub(o) ... lub(o)« = sive ... sive Vulg (35): Lubo prawie, lubo krzywie, Co weźmie, to trzyma chciwie. BierRozm 16; WróbŻołt S; MurzNT 51; KromRozm II gv; Mącz 113a; OrzQuin Tv; BialKaz E3v; CzechRozm 231; Oczko 21v; KochPs 133, 202; Lubo wſtáiąc gore iáſnie/ Lubo pádnąc Słonce gáſnie: Mnie iednáko ſerce boli/ A nigdy ſye nieutoli. KochTr 17; StryjKron 712; CzechEp 4, 17, 254, 352; KochFr 112; KochSz C3v; KochPam 82; KochPieś 40, 52; KochFrag 22; LatHar 642; WujNT 600, 2.Cor 5/10, s. 633, 647; KmitaSpit A3; Ale káżdemu rádzę ná ſzcześćie wſzelákie/ Lub zyſk lub też więc ſtrátá mieć ſerce iednákie. CzahTr B, H; GosłCast 16, 43, 64; SzarzRyt Dv.

2. Jako spójnik podrzędny wskazuje na stosunek przyzwolenia [w tym: lubo (12)] (13):
α. Wprowadza wypowiedzenie (lub jego równoważnik) (10): Tákci zá ſobą myał piſmo Arius/ yáko Sabellius/ lubo przećiwnych błędow bronili KromRozm I M3v; KromRozm III K8v, L2v; Mężu boży proſzę ćie [...] posłuchay mie ſpowiedzi/ lubo ták nieotwieráiąc okienká. HistRzym 45v; ten to wyżſzéy námieniony Kácérż powiádał być/ kłádąc trzy Bogi/ iáko troie ludźi od śiebie rózne/ y rozgrániczoné/ iednym Bostwem tylo złączoné: iáko troie ludźi iedną náturą człowieczą złączeni ſą/ lub od śiebie rozni. BiałKat 111; CiekPotrŚredz )?(4.

Połączenia: »lubo też« (1): a yeſlibi ktory yyechal nyeſzwiklimi drogami lyvbo by theſz mytho zaplaczil, ma bicz zabran ze wſzithkimi rzeczemy thak yako bi theſz przeyachal mytho MetrKor 40/826.

»lubo ... lubo« (1): [Ksantus chce kupić szpetnego Ezopa od Kupca] On rzekł zá ſześćdzieśiąt groſzy/ Lubo ieſt tań lubo drożſzy: Kiedyć ſie táko ſpodobał/ Day Boże by k niemu ſzcżeśćie miał BierEz B3.

»lubo ... wszakoż« (1): A lubo wſſyſtcy byli ápoſtoły/ wſſákoż Pyotrowi dano yeſt od páná [...] áby on wſſyſtkim inym ápoſtołom przełożonym był KromRozm III N6.

β. Wprowadza okolicznik przyzwolenia (3): W tych dniach miałem dwoie pisanie wḿ naktore lubo wvstawicznym kieraciemym odpisuię wḿ ActReg 124; SarnStat 227.

Połączenie: »lubo ... ale« (1): Moie tez słuzby rozumiem ze od WKMsci lubo nie godne aleyzyczliwe y vprzeime na stronę nie będą odrzuczone ActReg 57.

II. W funkcji partykuły (1):
Wyrażenie: »lubo co« = cokolwiek (1): Abowiem lubo co będźie powiedano/ coby ku Wierze/ lubo coby ku Nádźiei/ lubo coby śię ku iákiemu vczynkowi śćiągáło/ záwżdy w tym miłość náſzego Páná zálecona być ma KuczbKat 5.

Synonimy: 1. abo, albo, bądź, czy; 2. acz, aczkoli, aczkolwiek, chociaż, choć.

Cf [LUBCI]

JZ