[zaloguj się]
[pdf]

ŁACNO (696) av

łacno (694), łacnie (2); łacno: łacnie Diar (7 : 1), GrzegŚm (3 : 1).

-c- (667), -cz- (29).

a jasne (w tym 12 r. błędne makowanie).

comp i sup (117 + 2) -łacniéj (119); -éj (17), -(e)j (102). nå- (1) RejPos, na- (1) BibRadz.

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVIII w.

Znaczenia
Bez trudu; facile PolAnt, Vulg, Modrz, JanStat, Cn; cito Vulg; melius Modrz; expedite, faciliter, facillime, leviter, nullo labore, nullo negotio, perfacile, pellevi momento Cn (696): á tą maſcią namazuy ſwierzb/ ſpędziſz gi łacżno FalZioł TU 39b, I 1b, 42c, 110d, 152b, III 35a (15); Cżemu wargi ſą miękkie. Odpo. Aby tim łacniey mogły głos rozdzielać ku wytwarzaniu ſłow GlabGad C2, B4, D5v, E8, N3, N5 (8); á także ſpraczowani w bitwie pierwſzey laczno byli od Tatarow porażeni/ á niektorzi ſcieſkami vciekali. MiechGlab 8; RejRozpr C4, D3, D3v; RejJóz C2v; RejKup b5, k5v, 08, bb3v [2 r.], dd6; KromRozm I E4v, F2, I4v, [L]3v; kto zdrowy ieſt łacno niemocnémv radę dawá a ſám lekarza potrżéby niemá MurzHist P3; KromRozm III L7v; za porządkiem wnętrznym łacnie by się zawsze mogła obrona i mocna a za łaską boską pewna postanowić Diar 67, 48, 67, 68, 74; DiarDop 102, 103, 111; GliczKsiąż C7, K2, M8v; LubPs E2 marg, I marg, R3v, Y3 marg, hh6v; KrowObr 75v; RejWiz 8v, 23, 31v, 43 [2 r.], 47v, 173v; UstPraw K3; RejFig Cc2v, Dd [2 r.]; RejZwierz 25, 68v; BibRadz *4v, I 3b marg, 2.Reg 20/8, Eccli 22/3, 18; Nie ták ſie łácno s tego wymowiſz iákoś łácno zábił. BielKron 151; Dopuſzcżaſz też łotrom rozboiow/ kthore by łacno wykorzenił gdy by chćiał BielKron 393, 9, 13v, 261v, 353v, 403 (37); KochZg A3; RejAp 3v; Alem ia tu po proſtu/ iáko nałácniéy mogło być/ piſał GrzepGeom B2, B2v, Fv, F2v, F4v, G4v, N2v; RejPos 77v, 115, 256, 257, 281 (9); BielSat G3, G4; GrzegŚm 51; Bo ieſli wierzymy że Pan Chriſtus vmárł/ tedy łácno też temu mieyſce damy/ iż ieſt pogrzebion. KuczbKat 40, 120, 150; RejZwierc 17v, 27, 64, 64v, 67v (16); Wiele tych fortelow bywa/ ktorymi nieprzyiaćielá nieopátrznego łácno pożyć BielSpr 27, 2, 6v, 7 [2 r.], 20, 22 (25); WujJud 33v, 203v; WujJudConf 255v; RejPosRozpr c2v; RejPosWstaw [412]v, [413], [414]v; MycPrz II A2v, C, Cv, C2; Strum M4; BudNT przedm a3v, b4v, Mar 2/9; Bá/ łácnoć ták mowić/ ále niewiem áby tego porządnie świádectwy z ſłowá Bożego mogli dowieść. CzechRozm 117, 40, 49, 69, 73, 73v (21); PaprPan G3, Z4v, Gg2; Bo trudno śię może náleść inſza drogá/ ktorąby kto łácniey mądrości doſtąpić mógł [qua faeilius ad sapientiae laudem perveniatur]/ iáko cżytáiąc wiele y słucháiąc/ á w pámięć ſobie biorąc. ModrzBaz [16]; Ieſliby tákiey pilnośći nieprzyłożono/ dochody rocżne bárzo by śię łácno [facile] rozlázły ModrzBaz 22, 1, 11, 14 [2 r.], 15, 17v [2 r.] (65); SkarJedn 12, 98, 106, 175, 247, 379; SkarŻyw 4, 36, 57, 59, 82 (22); KochTr 15; CzechEp 36, 99 [2 r.], 149, 161, 342; CzechEpPOrz **1; A ia [lipa] ſwym ćichym ſzeptem ſpráwić vmiem ſnádnie/ Ze człowiekowi łácno ſłodki ſen przypádnie. KochFr 43, 50; ReszPrz 103; ReszList 185; Obżárſtwo [...] wſzyſtkie inſze grzechy łácno zá ſobą ćiągnie. WerGośc 255, 227; BielSen 16, 17; BielSjem 24, 26, 31; A podpiwſzy łácniéy iuż błáznowáć. KochPieś 23, 19, 22; KochSob 61; Iać łacno w to vgodzę/ iż mé piſmo zgińie/ Ale twoiá niecnotá iuż ná wieki ſłynie. PudłFr 23, 75; ArtKanc P7v; BielRozm 30; Owa nievmiéſz ieno gánić/ co ieſt łácno: ále vkazać drógę/ iákoby to nápráwić/ to by mądrégo rzecz. KochWr 41, 36; PaprUp Fv; ZawJeft 13; ActReg 135, 148, 159; GostGosp 106; Phil C; KochCzJan A2v [2 r.] A3; Bez twey pomocy życżney/ Y tarcże láſkl [...] Lácno mnie zwalcży/ Smok w złośći ćwicżony GrabowSet S4v, B, D2v, 13; gdy żyli przodkowie náſzy/ wſzyſcy pilnuiąc vrzędu ſwégo/ łácno bronili zgody OrzJan 50, 3, 12, 13, 22, 34 [2 r.] (21); WujNT 21, Matth 9/5, s. 38, 51, 85 (12); JanNKar B, D4, E3, E4, F (8); SarnStat 5v, 111, 138, 240, 651 (8); GrabPospR K4, K4v, L2, N3v [2 r.]; PowodPr 26, 35, 45, 50; SkarKaz 40ai 245b, 310a, 314a, 417a (8); VotSzl E4 [2 r.]; CzahTr D4, E2v; By to ták było łácno ćiérpieć/ iáko rádźić? GosłCast 36, 11, 26, 51; SkarKazSej 684a marg, 690b, 691a, 695a [2 r.]; SapEpit ktv; ZbylPrzyg ktv, Bv.

łacno u kogo (2): [Bóg] nie oſtáwi nas ſierotámi/ bo to v niego wſzytko y podobno y łácno. BibRadz *3; VotSzl D2v.

łacno komu (66): LibLeg 11/42v; Lacznoć tobie żes męſzcżyżna RejJóz B7, B7, D7, E2v, F5; Lacznocz tobie o tim gdakacz Yz czi wolno wſſędzie ſkakacz RejRozm w. 15; RejWiz 168v; RejKup Pv, x3v, gov; KromRozm III M6, Q4; BielKom F2v; RejWiz 78 marg, 132v [2 r.], 168v, 178v, Cc6v; RejFig Bb8v; RejZwierz kt, 38v, 119v; BielKron 116v, 253v, 400v; RejAp C3v, 43, 88v, 177; RejPos 283v [2 r.] 284v, 290v, 330v; RejZwierc 74v [2 r.], 115, 219v, 234; BudBib Ioel 3/4; MycPrz I B, II Av; Strum D4v; WierKróc B2; CzechRozm 69, 228 [2 r.]; SkarJedn 84 [2 r.]; KochDryas A2v [2 r.]; SkarŻyw A3v, A5v, 319; KochTr 4; CzechEp 113; Bogu łacno hárdégo ſkróćić KochJez A3; KochFr 92; BielSen 6; ZawJeft 37; OrzJan 79; SkarKazSej 664a, 686b; GosłCast 68.

łacno ku czemu (1): ták ieſt kſztałtowniéy/ łácniey ku poięćiu/ pámiętániu/ y wyrozumieniu naiuram legum patriae. SarnStat 550.

łacno o kogo, o co (18): BielKom F2v; RejWiz 78 marg, Cc6v; RejFig Bb8v; BielKron 400v, 444; Lácno było o Koniá/ y o Służebniká BielSat D3v; RejZwierc 74v [2 r.], 80v; ModrzBaz 114v; KochFr 92; Póki czás był/ póki ſczęśćié ſłużyło/ Czegoś żądał/ o wſzyſtko łácno było. KochPieś 25; BielRozm 29; PowodPr 83; pewnie ieſli w ktorym Kroleſtwie/ tedy v nas łácnoby było o pieniądze/ á zá tym y o żołnierzá do obrony VotSzl D2v, C; CiekPotr 40.

łacno z kim (12): RejKup b3; Ale wierz mi że łáeniey tám s tymi pogány/ Ieſzcże więcey kłopotu z wámi krześćiány. RejWiz 164v, 6v, 168v, 169, 178v; RejZwierz kt,^ 3v, 38v, 45; RejZwierc 56v; GostGosp 62.

W przeeiwstawieniach: »łacno ... trudno (trudne [co], trudna, z trudnością, przytrudniejszym) (18), z ciężkością, z pracą« (20) : FalZioł IV 2b, V 17v, 32v; RejJóz D4; Lácnoć więc bywa poznáć z Murzynem Cygáná/ Ale trudniey obácżyć co we wnątrz v páná. RejWiz 76, 178v; BielKron 113, 203, [3322]; RejZwierc 56v, 239; ModrzBaz 73; SkarŻyw 285; Róznémi ſzláki łácno mu chodźić: Lecz ná praẃdźiwy trudno vgodźić. ZawJeft 37; WujNT przedm 17, s. 143; SarnStat 121; SkarKaz 420b; Ulituj ſie proſzę ćie/ złego zdrowia ſwego/ Któré łácno vtráćić/ á z prácą nápráwić GosłCast 68; SkarKazSej 677a.

W porównaniach (2) : GrzepGeom B; Y ták w oney proſtoćie y práwośći/ cżynili wolą Bożą/ ták łácno/ iáko gdy kto po wodzie płynie. SkarŻyw 260.

W charakterystycznych połączeniach: łacno dokazać (4), dowieść (5), nauczyć (5), otrzymać (6), pokazać (się) (10), porazić (6), przyść (13), przywieść (10), rzec (5), sprawić (się) (6), uczynić (8), uprosić (się) (4), wziąć (5); nie... tak łacno (8), tak (3), bardzo (22); tym łacniej (3).

Przysłowia: Lácno ćieſzyć chorégo gdyſmy zdrowi ſámi KochPieś 39.

záwżdy łácno o drewno kto chce psá vderzyć. RejZwierc 80v.

Lácnoć tu durowáć/ kiedy (iáko mowią) przyſtępuie CzechEp 99; KochSz C3.

Lácno náleść mądrość tym/ ktorzy ią miłuią SkarKaz 664a.

bibl. łácniey [...] niebu y źiemi przeminąć/ niż iedney kreſce z zakonu vpáść [Facilius est autem caelum et terrum praeterire, quam de lege unum apicem cadere Vulg Luc 16/17] CzechEp 113.

Boć to łácno rozeznáć cżarno álbo biało RejWiz 76; CzechEp 161.

wżdy łácno rozeznáć groſz od ſzelągá. RejZwierc 146v.

Lácniey rzéc [...] niż czynić KochTr 16.

ſwoy z ſwoim łaczno ſie zgodzi. GlabGad G3v.

w ſzczęſciu łácno ciągnąć kotá. RejZwierc 215.

Y trućinyć by ſye łácno vſtrzec/ by yey nye ſlodzono KromRozm I [L3].

bibl. laczniey vielblądowy. Przez ygielne vcho wynić Nis bogaczowy wniebo wnić [Facilius est enim camelum per foramen acus transire quam divitem intrare in regnum Dei Vulg Luc 18/25] RejKup g6v; RejAp 88v.

Cudze przypadki łácno nam oſądzić/ Gdy ná ſwe przydzie/ thu muśimy zbłądzić. RejZwierc 219v.

łácnoć zbroię wźiąć/ ále ią trudno złożyć BielKron 203, [3322].

Zwroty: »łacno domyślić się« (7): KromRozm III L8; Ale oto bárzo łácno ſie tego domyſliſz/ co Pan mowił onym wymyſlácżom zakonnym onym Fárizeuſzom RejAp 43, 161; CzechEp 169, 232, 351; SkarKaz 454a.

»łacno (do)wiedzieć (się)« (6) : LibLeg 9/54; i jako to ine wszytkie sprawy dobre zatrudnia, WKM nasz MP łacno wiesz i baczyć raczysz. Diar 74; SarnUzn B3; BielSat L3; Ale Krol będąc oblicżnie w Powiećie/ łácno by śię wſzytkiego dowiedźiał [facile omnia expiscaretur]/ á nie dałby śię Stárośćie oſzukáś ModrzBaz 21; KochSz C3.

»łacno obaczyć (a. (po)baczyć) (się)« = facile videre Modrz [szyk zmienny] (57): LibMal 1548/142v; FalZioł V 2; Diar 72, 74; co jako jest rzecz dziwna a niesłychana, każdy najgłupszy człowiek łacno baczyé może DiarDop 99, 100, 108, 112, 115; BibRadz *5, *5v; SarnUzn C8v; RejPos 228v; GrzegŚm 39, 51, 57; KuczbKat 175; RejZwierc 29v; BielSpr 15; CzechRozm 50v, 89, 112v, 134, 147 (7); A iáko ieſt ſzyrokie prac ludzkich pole/ łácno obacży ten/ ktory w potrżeby żywotá ták tego iáko y onego przyſzłego pilnie weyrzy. ModrzBaz 37, 22v, 34v, 83v, 13iv; SkarJedn 16; CzechEp 85, 96, 104, 108, 112 (17); NiemObr 124; KochPhaen 6; ReszPrz 33; OrzJan 57, 87; JanNKar Dv; SarnStat 667, 751.

»łacno pojąć« (7): A toć ſą prawdziwe kſiięgi [!] z ktorych y naproſtſzy poznánie pána Bogá łácno poiąc może.BibRadz I 1v marg; RejPos 91; GrzegŚm 19; CzechRozm 146v; CzechEp 119; WujNT przedm 17; JanNKar H4.

»łacno (po)znać (a. rozeznáć, a. poznawać)« (53): FalZioł III 34b; KrowObr 50v, 95v; RejWiz 76; RejZwierz 58; GrzegRożn N2; RejPos 188v, 324v, 340; CzechRozm 28v, 38, 39, 64, 207 (16); Ale to zpraw Rzymſkich łácniey poznáć może [scd haec melius ex legibus Romanis cognoscentur] ModrzBaz 82, 57; SkarJedn 16 [2 r.], A7v; SkarŻyw A3, 319; CzechEp 95, 104, 124, 156, 168 (19); CzechEpPOrz *3v; WujNT 397.

»łacno (wy-, z)rozumieć (a. (do-, po)rozumieć) (się)« (16): Diar 65; KrowObr 50v; A łácno ſie thego káżdy dorozumie s ſłow iego SarnUzn F8v; RejAp 152, 182; A ieſliby ſye kto dáléy chćiał w tym obiéráć/ to vmiawſzy/ łácno może porozumieć Euklid. y inſzé co o tym piſáli. GrzepGeom B3, O4v; RejPos 91, 200v, 340; WujJudConf 251; CzechRozm 28v [2 r.], 146v; CzechEp 119; CzechEpPOrz.

Szeregi: »łacno, (i) lekce« [szyk 1 : 1] (2): zawſze dziewka z więtſzą cięſzkoſcią przychodzi ku rodzeniu. A ſyn zawżdy lżey y łaczniey. FalZioł V 17b; RejAp 43.

»łacniej i lepiej« (1): łácniey y lepiey nowe ludźi náucżyć wſzyſtkiego/ niż ſtáre rozgromione zwieść. BielSpr 16.

»otworzyście i łacno« (1): [papież Leon] rzecży trudne y głębokie otworzyśćie y łácno dáie zrozumieć. SkarŻyw 317.

»prędko a łacno« (1): lekarſtwo wziąć takowo: ktoreby prętko á łaczno rodzenie ſprawowało FalZioł V 20a.

»łacno a za barzo małą pracą« (1): Też ſobie y Winecżká y Rożycżek możeſz przyſádzić/ bo ſie to bárzo łácno wſzytko á zá bárzo máłą pracą prziymie. RejZwierc 107.

»łacno a leda za przyczyną« (1): Tedy niewiaſty na wioſnę rodzące, łaczno á leda za przycżyną odchod płodu miewaią FalZioł V 30v.

»łacno, śpieszno« (1): [Archimedes] ćiągnął po źiemi Okręt [...] bez trudnośći/ bez pracéy/ iákoby gráiąc: ták łácno/ ták śpieſzno/ iáko kiedy by miał po wodźie bieżéć. GrzepGeom B.

Synonimy: dobrze, jaśnie, lekce, prędko, rychło, snadnie, śpieszno.

Cf ŁACWIE, ŁATWIE, NIEŁACNO.

JZ