[zaloguj się]
[pdf]

NIEUCZCIWOŚĆ (23) sb f

nieuczciwość (19), nieućciwość (2), nieutciwość (2); nieuczciwość GliczKsiąż, GórnDworz (2), BiałKat (3), WujJud (3), SkarJedn (3), SkarŻyw, LatHar, SarnStat (3), SkarKaz; nieućciwość Calep [zapis: -uczi-]; nieutciwość GroicPorz (2); nieuczciwość : nieućciwość Leop (1:1).

W pisowni łącznej (19), w rozłącznej (4).

e oraz o jasne.

Fleksja
sg pl
N nieuczciwość
G nieuczciwości
A nieuczciwość nieuczciwości
I nieuczciwością
L nieuczciwości

sg N nieuczciwość (8). ◊ G nieuczciwości (5). ◊ A nieuczciwość (5). ◊ I nieuczciwością (2). ◊ L nieuczciwości (2). ◊ pl A nieuczciwości (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde brak.

1. Niegodność, brak poważania; nieprzystojność, niegodne, nieprzystojne zachowanie się, postępowanie; inhonestamentum Cn (20):
Wyrażenie: »nieuczciwość słow« = obelgi (1): NIEVCZCIWOSC ſłów y vſczypliwość do tegóż tytułu Calumnia ma ſie przyłożyć SarnStat 753.
Szereg: »niegodność a nieuczciwość« (1): ále tenże Pan Chriſtus/ iáko tych śił y dárow ſwoich godnym rad vżycża; ták ich niegodnym nie dáie/ y owſzem ie dla niegodnośći á nieucżćiwości karze WujJud 258v.
a. Nieposzanowanie; uwłaczanie, zelżywość, zbeszczeszczenie; irreverentia Calep, Cn; contumelia, flagellum, imminutio, indignitas, mala tractatio Cn (12): GroicPorz k3v marg; żadna wzgárdá y ſromotá ćiáłu Páńſkiému być nie może: choć też y zwiérzchnie znáki niewidomégo ćiáłá páńſkiégo w iáką nieuczćiwość przychodzą. BiałKat 338v; Irreverentia Reverentiae contraria – Nie vcziwoſc. Calep 563b.

nieuczciwość kogo, czego (5): Nieuczćiwość pánny Máryey/ Chryſtuſá Páná nieuczćiwość ieſt. BiałKat 226 marg; SkarJedn 345, 346; SECVRITAS SĄDOW ET INHONORATIO. O tym naydźieſz Státuty wysſzéy. [...] O nieuczćiwośći ſądu [De inhonorato Iudicio JanStat 510]. SarnStat 786.

W przeciwstawieniu: »nieuczciwość ... chwała« (1): Bywa/ [...] ćiálo wśiano ſkáźitelne/ á powſtanie w nieſkáźitelnośći: Bywa wśiano w nievcżćiwośći/ powſtánie w chwale WujJud 70v.

Szeregi: »lekkość i nieuczciwość« (1): A kto ſie wáſzym pieśniam przypátrzy/ lekkośći y nieucżćiwośći wnich doſić y báłámuctwá naydźie. WujJud 186.

»śmiałość i nieuczciwość« (1): A coż z ſprożnośći [!] y hárdośći rozumu co [o tajemnicach boskich] świegotáć/ iáko wielka śmiáłość y nievczćiwość rzeczom Bozkim z tego rośćie? SkarKaz 278b.

»nieutciwość albo zhańbienie« (1): ſpráwy o mnieyſzą ſummę/ niż czterdźieſći groſzy/ ſpráwy o nieutćiwoſći álbo zháńbienia GroicPorz i3.

b. Niemoralność, nieobyczajność, bezwstyd (6): Y práwye pan nyechce áby z nyeucżćiwosći yákyey myał lud ná ſwyát wychodzić/ co theż pokazał [...] gdy onęgo ſyná Dawidowego/ ktorego był Dawid doſtał z żoną Vryaſſową/ [...] vmyſlnye s ſwyátá wzyął. GliczKsiąż B4; [Scipijo] ſkoro ſie dowiedział/ iż [przywiedziona białagłowa] byłá ſlubną w támteyże zięmi iednemu pánu: nietelko ſie ſtrzymał od wſzelákiey nieucżćiwośći/ ále ią czáło y z wielkiemi dáry/ á vpominki/ właſnemu mężowi wroćił. GórnDworz Aa, Aav.

nieuczciwość w czym (1): Ożenienie z którąkolwiek przeſzkodą przyrodzoną/ Boſką/ ábo Kośćielną. Pewna nieucżćiwość w małżeńſkich ſpráwách. LatHar 116.

Szeregi: »nierząd i nieuczciwość« (1): áby ſię nierządem y nie vcżćiwośćią S. ſtan kápłánſki nie zelżył SkarJedn 358.

»nieuczciwość i szkarade postępki« (1): gdy [...] niewſtydliwie ſię záchowáłá: gromić iey nieucżćiwość y ſzkáráde poſtępki brzydząc ſię iey niecnotą/ pocżął SkarŻyw 308.

2. Hańba, niesława, wstyd; ignominia Vulg, Cn; dedecus JanStat, Cn; turpitudo Vulg; labecula, labes, macula, opprobrium, probrum Cn [w tym: czyja (2)] (3): zgromádzę ie ná ćię ze wſſąd/ y obnáżę nieuććiwość twoię [ſromotę twoię WujBib] przed nimi/ á oglądáią wſſyſtkę ſſkárádość twoię. Leop Ez 16/37; Mężobóyſtwá dobrowolné y wiádómé/ któré [...] z náſzą wielką nieuczćiwośćią [cum nostro dedecore JanStat 608]/ w króleſtwie náſzym w korzeniły ſie od vpornych SarnStat 605.
Szereg: »nieuczciwość i lekkość« (1): ktory cudzołożnikiem ieſt/ [...] nieucżćiwość y lekkość [turpitudinem et ignominiam; zelżywość y ſromotę WujBib] ſobie zbiera/ á zelżywość iego zgłádzona nigdy niebędzie Leop Prov 6/33.

Synonimy: 1. niegodność, nieobyczajność, nieprzystojność; a. lekkość, nieposzanowanie, sromocenie, uwłaczanie, zelżywość, zhańbienie, zmazanie; b. wstyd, rozpusta, wszeteczeństwo; 2. hańba, niesława, sromota, wstyd.

Cf NIEUCZCZENIE, NIEUCZLIWOŚĆ, UCZCIWOŚĆ

KK