[zaloguj się]
[pdf]

OBMAWIAĆ (69) vb impf

obmawiać (68), obmowiać (1); obmawiać : obmowiać Calep (2:1).

o oraz drugie a jasne. ◊ W inf -ma- (2) KromRozm I, WysKaz. ◊ W pozostałych formach -må- (51), -ma- (1) BudNT; obmowiać z tekstu nie oznaczającego ó.

Fleksja
inf obmawiać
indicativus
praes
sg pl
1 obmåwiåm
2 obmåwiåsz
3 obmåwiå obmåwiają
praet
sg pl
3 m obmåwiåł m pers obmåwiali
imperativus
sg pl
2 obmåwiåj obmåwiåjcie
conditionalis
sg
1 m bym obmåwiåł

inf obmawiać (3). ◊ praes 1 sg obmåwiåm (5). ◊ 2 sg obmåwiåsz (1). ◊ 3 sg obmåwiå (44). ◊ 3 pl obmåwiają (7). ◊ praet 3 sgm obmåwiåł (1). ◊ 3 pl m pers obmåwiali (1). ◊ imp 2 sg obmåwiåj (1). ◊ 2 pl obmåwiåjcie (1). ◊ con 1 sg m bym obmåwiåł (1). ◊ part praes act obmåwiając (4).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVI – XVII w.

1. Mówić o czymś, omawiać, opisywać; circumloqui Mącz (48):

obmawiać co (7): Ci ktorzy ich namniey máią/ Swoie cnoty obmawiáią BierEz M2; RejJóz G5; RejKup y3, y3v; Circumloquor, Obmawiam/ Ogradzam/ álbo opiſuię którą rzecz słowy. Mącz 197c; ZLotołucżny Apollon/ śmierć twoię przedcżeśną/ Obmawia ná ſwey lutni żáłobliwą pieśnią KlonŻal B; Elevo — wznoſzę, Lzę, ganię, złoſcż obmawiąm. Calep 355b; [Bo pierwey wſtał/ poł dniem/ iako Euangeliſtowie obmawiąią [!]. NowModl E2].

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): Hiſtoria bowiem obmawia/ że tego przećiwko niemu poſtępku celerius Athenienſes quam ipſum poenituit. Phil S.

a. praw. Orzekać, przedstawiać; disponere JanStat (40): gdy ſie wiedźie pozew o to imięnié/ á widzenie ná imięniu ábo ná mieyſcu inymby było vkázowano/ y ináczéy niżli pozew obmawia/ z téy przyczyny [...] idzie vtrátá pozwu SarnStat 1163.

obmawiać co (5): Diar 25; śioſtrá tá álbo przyrodzona/ [...], Mężowi tey to vmárłey s tákowych rzeczy/ ma zoſtáwić co Práwo obmawia. GroicPorz gg3v; SarnStat 304, 394, 1219.

obmawiać o czym (15): O czym wſzyſtkim liſty y Przywileie [...] ſpiſáné/ y vczynioné/ y poprzyśiężoné ſzérzéy obmawiáią SarnStat 1027, 206, 410, 451, 965. 976 (15).

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): Conſtitucia Séymu Wárſzáwſkiégo Anni 1581. około ſkłádów ſolnych to obmawia/ áby w mieśćiéch vprzywileiowánych ſkłády ſolné w mocy ſwéy zoſtawáły SarnStat 394.

Fraza: »jako przywilej (a. pozew, a. konstytucyja itp.) obmawia« (30): ZapWar 1502 nr 1936; ile vżywa źiemie Kroleſtwá/ wedle tego poddány ſtan ten Krolowi Polſkiemu ieſt/ iáko też y Státutá náſze obmawiáią. OrzRozm V2; ActReg 16; iáko pozew y poſtępek ſpráwy iego w kśięgách Ziemſkich ſzérzéy obmawia [prout citatio ad processus causae ipsius in actis terrestribus latius disponit JanStat 536] SarnStat 828; [postanawiamy] że oſoby wſzelákié cudzoźiemſkié miáſtu temu od towáru wſzelákiégo [...] płáćić będą powinni czáſy wiecznémi/ iáko ſzérzéy przywiléy im ná to dány w ſobie obmawia. SarnStat 964, 84, 206, 364, 410, 413 (27); [a w miłoſciwym leczie ieſt lath pięcdzieſzyąth iako ſtari zakon obmawia. NowModl B4v].
Zwroty: »szerzej obmawiać« [szyk zmienny] (12): y tám [pozwalamy] dóm Sądowy ſchowánié ná kśięgi zbudowáć/ iáko o tym ſzérzéy Przywiléy náſz ná to dány obmawia. SarnStat 1029; iáko o tym zapis w Aktćiéch Ziemſkich ſzérzéy obmawia [prout de hoc inscriptio in actis terrestribus latius canit JanStat 533]. SarnStat 1242, 451, 965, 976, 983, 1011 (12).

»w sobie obmawiać« = zawierać (2): będźiemy winni vchylić im tego/ co Conſtituciá Królá Zygmuntá/ [...] vczyniona/ w ſobie obmawia SarnStat 1219, 84.

Szeregi: »brzmieć i obmawiać« (1): STátut Królá Alexándrá Stryiá náſzégo ták ij wykłádáć y rozumieć náyduiemy/ iáko ſłowá tego Státutu ſámé w ſobie brzmią/ y obmawiáią SarnStat 84.

»obmawiać i świadczyć« [szyk 1:1] (2): za którégo pánowánia [króla Zygmunta Starego] do korony per ſucceſsiońem przypádły: czego datá ich Státutu ſzérzéy świádczy/ y obmawia. SarnStat 84; iáko o tym Liſt Przywileiu náſzégo zá władzą tegóż bliſko przeſzłégo Séymu Piotrko⟨wskiego⟩ wálnégo wydány ſzérzéy obmawia y świádczy. SarnStat 1215.

»obmawiać i uczyć« (1): Deputaći pomienieni máią bydź obieráni/ [...] iáko Conſtitucia o Tribunale Anno 1578: obmawia y vczy. SarnStat 866.

2. Mówić przeciw komu, pomawiać, szkalować; obloqui Vulg, PolAnt, Cn; conlatrare, diffamare Calep; allatrare, (circum)rodere, deblaterare,. detrahere, incestare, lacerare, mordere, obtrectare, taxare, vellicare Cn [w tym: kogo, co (8)] (11): Wyęcby lepyey [...] o nyerządnych á plugáwych rzeczach mowić? [...] czyli ludźye á ſtany obmáwyáć? KromRozm I Nv; Żadnego cżłeká wnienawiśći nie mieyćie: [...] bráćiey ſwey nie obmawiayćie/ á ſzátáńſka zazdrość/ niech wam nie pánuie. SkarŻyw 455; Diffamo – Srąmocę, obmowiam Calep 322a, 242b; Ani Páweł ś. tego twierdźi/ żeby káżdy grzech miał mieć śmierći zapłátę/ áni ſię naydźie [...] żaden kátolik ktoryby ták kiedy piſáć miał/ żeby ſię nie mogły naleść grzechy tákowe/ iáko śmiać ſię zbytnie/ mowić ſłowá prożne/ vkráść co bárzo máłego/ obmáwiáć kogo ále nie ſzkodliwie/ y tym podobne/ á iż nam one nie odeymuią łáſki Bożey WysKaz 16.

W połączeniu szeregowym (1): ktorem tu dla tego wypiſał s kxiąg wáſzych kośćielnych/ ábyś nie rzekł/ iż nas obmawiaſz/ potwarzaſz/ y ſromoćiſz. KrowObr 98.

W przeciwstawieniu: »obmawiać ... chwalić« (1): W ocży niekogo chwalić, á krom ocżu obmawiać, nie ilachetnego rzecż ieſt. BielŻyw 52.

Zwroty: »obmawiać fałszywie« (1): Calumnior – Obełguię, obmawiam fałſziwie. Calep 153b.

»[kogo] obmawiać jako złoczyńce« (1): Máiąc obcowánie wáſze dobre miedzy narody: áby wtem co was obmáwiáią iáko złocżyńce [ut in quo obloquuntur vobis ut malefactoribus]/ zdobrych vcżynkow bacżąc (ie/) ſławili Bogá wdzień náwiedzenia. BudNT 1.Petr 2/12.

Szereg: »złorzeczyć i obmawiać« (1): Ktore zapalenie przyſzło namię/ od ſlow tego ktori złorżecżi y obmawia mię [A voce exprobantis et obloquentis] WróbŻołt 43/17.
W przen (1):
Zwrot: »obmawiać słowa prawdy« = kłamać (1): [św. Dunstanus] śpiewał [...] nieſzpor z bráćią [...] y gdy przyſzło do Antyphony na Mágnificát do onych ſłow: Cżemuśćie obmawiáli ſłowá prawdy [Quare detraxistis sermonibus veritatis Vulg Iob 6/25]. [...] wſzyſcy zámilkli SkarŻyw 509.
3. Namawiać, skłaniać słowami [kogo ku czemu] (1): Wſpomni (Pánie) żem ſtawał przed oblicżnośćią twoią/ ábym ich ku dobremu obmawiał [ut loquerer pro eis bonum Vulg Ier 18/20] y zagniewánie twoie od nich odwracał. PowodPr 19.
4. Bronić, tłumaczyć [w tym: kogo, co (8)] (9): RejJóz O6; Powieda pirwey Piotr/ iáko wielką krzywdę wźiął od Páwłá/ y w kłáda winę nań. záśię przećiwko temu Páweł powieda/ że niemnieyſzą tákże od Piotrá krzywdę wźiął/ y nań wſzytkę winę zgania/ ieden ná drugiego winę wkłádał ſwoię/ ábo ią iednák obmawiał [Uterque sua in alterum peccata dissimulant aut certe extenuant]/ ieden drugiego winnym chćiał vcżynić. ModrzBaz 64v; PowodPr 65; Nie poſądzay go/ nie czyń krzywdy ſławie iego/ nie ták prędko wierz gdy o nim źle mowią, ráczey obmawiay z miłośierdźia ku niemu/ mowiąc: Nie pewne to rzeczy. SkarKaz 279a.

obmawiać za czym [= czym] (1): Collátinus zá nimi [skazanymi na śmierć] przycżynę cżynić pocżął/ obmawiáiąc ich niebácżność y głupſtwo zá zwiedzienim towárzyſtwá. Phil E2.

Ze zdaniem dopełnieniowym (1): wyzwolił zwygnániá Athánázego/ y poſlał go z ſwemi liſty ná Biſkupſtwo iego/ do Alexándryey: obmawiáiąc wtym y oycá ſwego/ iſz Athánázego tylko był dla beśpiecżeńſtwá zdrowia iego tám záſłał/ widząc iáko wiele miał nieprzyiaćioł. SkarŻyw 390.

W przeciwstawieniu: »winić ... obmawiać« (1): krzyknęli: rátuyćie Rzymiánie rátujćie: ta Cżárnoksiężnicá/ ſyná Starośćinego zábiłá. Y zbieżał ſię lud z wielkim tłumem: iedni ią winiąc/ drudzy obmawiáiąc. SkarŻyw 69.

Zwrot: »pięknemi słowy obmawiać« (1): onę rzecż pięknemi ſłowy obmawia á iáko może zdobi/ á kędy może nadobnemi obmowkámi ſwemi ná wſzem go niewinnym cżyni. RejZwierc 90v.
Szereg: »zdobić a (albo) obmawiać« [szyk 1:1] (2): RejZwierc 90v; A nie iedno postempku Pana Kanclerzowego nie zdobiąc, albo obmawiaiąc ale cos mu trochę przypisuiąc magis ferale q(antu)m Reip: salubre. ActReg 139.

Synonimy: 1. opiewać, opisawać, opisować; 2. ostawiać, oszczerzać, szczypać, szkalować, uwłaczać; 3. nakłaniać; 4. bronić, tłumaczyć.

Formacje współrdzenne cf MOWIĆ.

Cf OBMAWIAJĄCY, OBMAWIAN, OBMAWIANIE, OMAWIAĆ

MC