ODRZUCONY (177) part praet pass pf
odrzucony (136), odrzucon (41).
Pierwsze o jasne. ◊ W formach złożonych -on-. ◊ W formach niezłożonych -on (3), -ón (1); -on MurzHist (2); -on : -ón MurzNT (1:1); -ono.
Fleksja
| sg |
| m | N | odrzucon, odrzucony |
f | N | odrzuconå, odrzucona, odrzucon(a) |
n | N | odrzucon(e), odrzucono |
| G | odrzucon(e)go |
G | |
G | odrzucon(e)go |
| D | odrzuconemu |
D | |
D | |
| A | odrzucon(e)go |
A | odrzuconą |
A | odrzucon(e) |
| I | odrzuconym, odrzucon(e)m |
I | |
I | |
| L | odrzuconym |
L | |
L | |
| pl |
| N |
m pers |
odrzuceni |
| G |
odrzuconych |
| D |
odrzuconym, odrzuconem |
| A |
m pers |
odrzuconé |
| subst |
odrzucon(e) |
| I |
m |
odrzuconymi, odrzuconemi |
| L |
odrzuconych |
| inne formy |
|
pl N subst m - odrzucon(e), odrzucony; pl N subst f i n - odrzucon(e)
|
sg m N odrzucon (30), odrzucony (24); ~ (praed) -on (30), -ony (16); -on ListRzeź, RejPs, MurzNT (2), KromRozm III, GroicPorz, KuczbKat (2), SkarJedn, ActReg (3); -ony KromRozm I (2), KrowObr (2), BudBib, CzechRozm (2), GosłCast; -on : -ony MurzHist (2:1), KromRozm II (1:1), LubPs (4:2), BibRadz (4:1), RejPos (2:1), ModrzBaz (2:1), WujNT (3:1). ◊ G odrzucon(e)go (1). ◊ D odrzuconemu (2); -emu (1), -(e)mu (1). ◊ A odrzucon(e)go (6). ◊ I odrzuconym (15), odrzucon(e)m (1) LubPs. ◊ L odrzuconym (1). ◊ f N odrzuconå (8), odrzucona (5), odrzucon(a) (1); ~ (attrib) -å (1); ~ (praed) -å (7), -a (5); -å Leop, KwiatKsiąż, KuczbKat, CzechEp (2), WujNT (2); -a RejPs, KromRozm I, KromRozm III, WujJudConf, ReszPrz. ◊ A odrzuconą (1). ◊ n N (praed) odrzucon(e) (6) WujJudConf (2), SkarJedn, WujNT (3), odrzucono (5) MurzNT, BudNT, CzechRozm (3). ◊ G odrzucon(e)go (1). ◊ A odrzucon(e) (1). ◊ pl N m pers odrzuceni (26); -eni (2), -ęni (2), -(e)ni (22); -eni ZawJeft; -eni : -ęni MurzHist (1:2). subst m odrzucon(e) (4), odrzucony (1); ~ (attrib) -(e) (2); ~ (praed) -(e) (2) Leop, MycPrz, -y (1) PatKaz III. f i n odrzucon(e) (12). ◊ G odrzuconych (8). ◊ D odrzuconym (1) BibRadz, odrzuconem (1) MurzHist. ◊ A m pers odrzuconé (5). subst odrzucon(e) (2). ◊ I m odrzuconymi (5) CzechRozm (2), WujNT (3), odrzuconemi (3) MurzHist, BibRadz, BudNT; -emi (1), -(e)mi (2). ◊ L odrzuconych (1).
Składnia dopełnienia sprawcy: odrzucony od kogo, od czego (41), przez kogo (1) KromRozm III, czym (1) Mącz.
Sł stp s.v. odrzucić, Cn notuje, Linde XVII w. (z Cn) s.v. odrzutek; odrzutny oraz w objaśnieniu s.v. odrzutek.
1.
Który wskutek działania siłą znalazł się dość daleko od swego poprzedniego miejsca, zwykle drogę lub jej część przebywając w powietrzu;
abiectus Vulg; reiectus Mącz; proiectus PolAnt (2):
Vento reiectus ab illo in Macedoniam, Odrzucony/ zánieſiony wiátrem. Mącz 162d.
odrzucony przez co [= którędy] (1): Ieſzczéſz nierozumiéćie: iſz wſzyſtko co wchodźi w vſtá/ w brzuch idźie i wzadu śię zoſtaie (marg) wżád bywá wyrzuczono abo przes wychód przyrodzony od rzuczono bywá (–) MurzNT Matth 15/17.
Wyrażenie: »jeden od drugiego odrzucony« (1): A ieden od drugiego odrzucony [alius alio proiectus]/ oznáymował będąc ná poły martwym dla cżego vmierał. BudBib Sap 18/18.
Przen (1): Zaliſz nacżynie gliniáne y ſtłucżone mąż ten Iechoniás? y zaliż ſąd bezewſſey wdźięcżnośći? Cżemuż odrzuceni ſą/ on y náſienie iego/ á zárzuceni do źiemie o kthorey niewiedzieli? Leop Ier 22/28.
a.
Odłożony jako nieprzydatny;
derelictus BartBydg; reprobatus Vulg (4):
Toć ieſt on kámień/ kthory ieſt od budownikow odrzutzony KrowObr 213;
Podobieńſtwo [...] o kámieniu odrzuconym. WujNT Mar 12 arg.
Szereg: »odrzucony, opuszczony« (1): Derelictum, dicitur res, quae caret possessore, vel quae in nullius est possessione, odrzuczona, opusczona rzecz BartBydg 40b.
Przen (1):
W przeciwstawieniu: »odrzucony ... wybrany i uczczony« (1): Do ktorego przyſtąpiwſzy/ kámieniá żywego/ ácz od ludzi odrzuconego/ ále od Bogá wybránego y vczczonego WujNT 1.Petr 2/4.
2.
Do którego ustosunkowano się negatywnie (156):
a.
O ludziach: nie przyjęty; odsunięty od łask; wyklęty;
abiectus Vulg, PolAnt, Mącz, Modrz (110):
Syn człowieczy/ muśić wielé cierpieć/ i być od ſtarſzych i Biſkupów i doctorów ſromotnie odrzucon MurzNT Luc 9/22,
Mor 8/31;
KromRozm II x;
KromRozm III P8v;
LubPs H2v [2 r.];
Ktoby chćiał ná vczynki pátrzyc tedy pozna iż Ezau był posłuſznem Izáákowi/ á Iákob go podſzedł zdrádą/ A wſzákoż iednák odrzuczon ieſt Ezau BibRadz I 16a marg,
Eccli 26/33;
Bo ktoreykolwiek godźiny grzeſzny będźie śie chciał ku pokućie náwroćić/ náucżył Zbáwićiel nas/ iż odrzucon być niema KuczbKat 85;
ModrzBaz 91v;
GosłCast 65.
W połączeniu szeregowym (1): Táć ieſth przyczyná dla kthorey Kryſtus miał ſię okázáć ták odrzuconym/ wzgardzonym y vtrapionym BibRadz I 376a marg.
Wyrażenie: »z pośrzodku [kogo] odrzucony« (1): Wſzákże przedſię ći obádwá Prorocy/ iáko y wſzyſcy ini bárzo cżęſto wzmiánkę cżynią Doktorow álbo náucżycielow koſcielnych/ ktore Pán poſłáć miał ludowi ſwemu: cżegoby nie vcżynili/ gdyby rozumieli żeby vcżyciele s pośrzodku ludzi odrzuceni być mieli. RejPosRozpr cv.
Szeregi: »odrzucony a (i, albo) przeklęty« (
2):
Yeſli wam kto każe mimo to/ coſćye przyyęli/ nyechay będźye Anathema/ to yeſt odrzucony á przeklęty. KromRozm I Fv,
I3v;
KromRozm II b3.
»wzgardzony, (i) odrzucony« = despectus et abiectus PolAnt [szyk 2:1] (3): LubPs Fv; Wzgárdzony ieſt y odrzucony do [lege: od] ludźi/ człowiek zboláły á świádomy w boleśći BibRadz Is 53/3; Mącz 161d.
α.
Wykluczony z jakiejś społeczności [od czego] (5):
A nye mnimay iżeby to lżeyſſa kaźń byłá/ odrzuconym być od koſćyołá KromRozm I O3;
KrowObr A3;
ieſli ktorzy Luteryany chcą od rzecży pocżętey przeſtáć/ niemáią być odrzuceni od krześćiáńſtwá BielKron 232v;
WujJud 40;
Odrzuconemi od ſzkoły vcżynią was. BudNT Ioann 16/2.
Szereg: »odcięty i odrzucony« (1): A iż tedy kxiądz Biſkup naprzod mię názwał Apoſtátą/ tho ieſt/ odciętym y odrzuconym/ od kośćiołá ſwiętego krześćijáńſkiego. KrowObr A3.
β.
Nie obdarzony łaską bożą;
reprobus Mącz, PolAnt, Vulg; proiectus PolAnt; maledictus Mącz; anathema, reprobatus Vulg (86):
ieſtem od Boga odrzucon/ ani żádną miarą mogę być zbawion MurzHist F3,
D4,
F4v,
Gv,
G2,
I3v (
12);
KromRozm II t2;
iż kto koſćyołá nyeſlucha [...]/ ma być myąn zá pogániná y celniká/ to yeſt odrzuconego człowyeká KromRozm III F4;
LubPs D4v,
S6v;
KrowObr 184v;
Leop Is 27/8,
Ier 33/24,
Os 9 arg;
Niechayże ſię nędzniczek od ćiebie nie wráca z pohańbieniem (marg) To ieſt/ gdy ſię do ćiebie vćieka niechay nie będźie odrzucon. (–) BibRadz Ps 74/21,
I 273v,
II 95c marg,
141b marg;
Mącz 324a;
RejPos 20v,
45v,
148,
214v;
BudNT 2.Cor 13/5,
7;
CzechRozm 246,
268v;
ale iż drogę [Saul] Przykazánia Bożego opuſzcżał/ przetoż był y od Bogá odrzucony/ y Kroleſtwo Izráelſkie od niego oderwáne/ á drugiemu dáne było ModrzBaz 23v;
przetoż też miłośierdzia nie doſtąpili/ ále ſpráwiedliwie ſą od Bogá odrzuceni WujNT 520,
57,
505,
520 marg,
552,
564 [2 r.] (
17).
odrzucony od kogo, od czego (2): iżby on był pilen náwſzem tego Páná á ſthworzycielá ſwego/ á nie dał przycżyny prze wyſtępek ſwoy/ áby był odrzucon od ſwięthego Boſtwá iego. RejPos 83v; Abowiem ia ſam żądałem odrzuconym być od Chriſtuſá [anathema esse a Christo] zá bráćią moię WujNT Rom 9/3, s. 248, 555 [2 r.], Aaaaaa4. Cf »odrzucony od łaski«.
W przeciwstawieniach: »odrzucony ... wdzięczny (2), przyjęty« (2): RejPos 33, 106; Zydowie odrzuceni/ á Pogáni przyięći. WujNT Matth 21 arg.
W porównaniach (2): [grzesznicy] będą odrzuceni od oblicza bożego tak lekce iako proch (abo plewy) WróbŻołt B2; áby nie był odrzucon od Páná Bogá/ iáko wierna oblubienicá od wdzyęcżnego małżonka ſwoiego LubPs A3v; iż nas odrzucone iáko błędne owiecżki przez ſrogość gniewu Bogá Oycá ſwoiego/ przywiodł zá ſię do łáſki RejPos 141.
W charakterystycznych połączeniach: odrzucony(-a, -e) człowiek (lud, ludzie) (5), dusza, stworzenie, syn; słusznie odrzucony, sprawiedliwie (2), wiecznie (na wieki, od wieków) (5); prze grzechy odrzucony, przez niewdzięczność; odrzucony od bostwa, od Chrystusa.
Wyrażenia: »odrzucony od łaski« (
2):
Mącz 205c;
A ták iuż nie dźiw/ żechmy odrzuceni Od łáſki twoiéy: y byli wzgárdzeni ZawJeft 18.
»precz odrzucony« (1): Ieſt tedy Zawiſna miłośc Boża/ bárzo cicha y ſzcżyra ſpráwiedliwość iego/ przez ktorą duſzá ludzka zepſowana fáłſzywymi náukámi y zlymi chciwośćiámi/ precż odrzucona [...] bywa KuczbKat 280.
Szeregi: »odepchniony a odrzucony« (
1):
á maſz ſie obroćić w Anyołá ſproſnego á w ſtworzenie wiecżnie odepchnione á odrzucone od Páná ſwoiego RejPos 201.
»przeklęty a odrzucony (3): Mącz 205c; á vcżynił nas s przeklętych á z odrzuconych ſynow wdzięcżnemi ſyny Bogu Oycu ſwemu RejPos 33, 106.
»odrzucony a (i) wzgardzony« (2): iż then Pan náſz Pan Iezus Kriſtus/ nas iáko odrzucone á wzgárdzone ſyny od Bogá Oycá náſzego [...] ofiárował znowu Bogu Oycu RejPos 343v; ZawJeft 18. [Ponadto w połączeniu szeregowym 1 r.]
W przen (5):
Wyrażenie: »odrzucony od oblicza bożego, obliczności pańskiej, obliczności oczu« (3:1:1): Grzeſznici iż ſą odrzuceni od oblicża bożego (nie powſtaną) ku wielebnoſci ciała WróbŻołt B2, B2; Pokorna proźbá áby grzeſzny prze vpadek nie był odrzuczon od oblicżnośći Páńſkiey. LubPs B5 marg, H3; Alem ia mowił/ Odrzuconem od oblicżnośći oczu twoich [Proiectus sum e conspectu oculorum tuorum]/ á wſzákoż ieſzcże oglądam kośćioł twoy święty. BibRadz Ion 2/5.
αα.
W funkcji rzeczownika (13):
otości ieſt znak ſktorego wiem iżem iá ieſt zliczby odrzuconych od boga MurzHist G3v;
A ktemu że śię niemamy za odrzuconé rozumieć/ gdyſz miłośierdźie boże/ może nám teſz: naoſtatecznieiſzyi godźiny pomoc MurzHist O4v,
F4v,
G4;
KromRozm II t4,
x;
KromRozm III D,
P7v;
Dwie cżęſći znácżą niewierne y odrzucone/ á trzećią wierne y wybráne ktorzy zoſtháną BibRadz II 141b marg,
II 143d marg;
CzechRozm 113;
Ktorymi ſłowy iáśnie to wyznawa/ iż ćierpliwość Bozka długo czekáłá odrzuconych áby ſię náwroćili WujNT 557.
W przeciwstawieniu: »wybrany ... odrzucony« (1): Boc Bóg inaczyi zwybranémi/ a inaczyi zodrzuconemi pochodźi MurzHist O2v.
b.
O elementach abstrakcyjnych (46):
α.
Oceniony jako niesłuszny, nieważny, niepotrzebny (o elementach systemu religijnego: nie pochodzący od Boga); zlekceważony;
repudiatus Modrz; exclusus Vulg (41):
SeklWyzn Cv;
KromRozm I F3;
A ták błędna to táka dumá o koſcyele y kácyrſka/ á dawno od ſámego koſcyołá odrzuconá. KromRozm III Dv;
A ieſliby Literá ná mieyſtcu ſzkodliwym byłá odnowioná/ kthora by iákie podeźrzenie przynośiłá/ táki liſt ma być odrzucon. GroicPorz y3;
KwiatKsiąż Iv;
od Grzegorzá poſtánowione śpiewánie/ iż ma w ſobie wiele báłámuctw y rzecży nieſłuſznych/ przeto odrzucone ieſt od nas/ y od inſzych wiele kośćiołow. WujJudConf 185v,
254,
255v;
MycPrz I [A3]v;
Ze wſzelkie ſtworzenie Boże dobre á nic (nie ma być) odrzucono/ co by zdziękowaniem było przyimowano. BudNT 1.Tim 4/4;
CzechRozm 128v,
148;
Ow też obycżay/ że świádkowie przyśięgåią o cżem niewiedzą/ iáko bywa ná gránicách y v ſądow/ ma być odrzuczon [abrogandus est]. ModrzBaz 85v,
95v,
120v;
SkarJedn 76;
SkarŻyw 364;
CzechEp 109,
202,
223,
347;
ktore piſmo miedzy ták wielą inſzych odrzuconych mamy mieć zá prawdźiwe ReszPrz 11;
WujNT Rom 3/27,
s. 570 marg,
765 marg,
790 marg,
k. Xxxxx4,
Zzzzz2;
Kśięgi o dziećińſtwie Chryſtuſowym odrzucone. SkarKaz 38b marg.
W połączeniach szeregowych (2): KrowObr 227v; á záraz wſzyſtkie tym przeciwne błędy y odſzcżepieńſtwá iákieżkolwiek od Kośćiołá potępione y odrzucone/ y przeklęte/ ia takież potępiam/ odrzucam/ y przeklinam. WujJud 27.
W przeciwstawieniach: »chowany, przyjęty ... odrzucony« (2): á ktoſz o tych niezbożnych ludziach to przyrzecże/ żeby oni y ſámo dzieſięćioro przykazánie zá Boże podánie mieli? A ieſliby theż ták mowili iż máią/ á cżymże tego dowiodą/ iż to Bog podał? iż też to tylko chowano ma być/ á inſze odrzucono? CzechRozm 101, 96v.
Wyrażenia: »precz odrzucony« (
1):
Mſza rzecż ieſt y zła/ y ſzkodliwa [...]: á ták ma być precż odrzuconá ReszPrz 56.
»na stronę odrzucony« (1): Moie też służby rozumiem ze od WKMsci lubo nie godne ale y zyczliwe y vprzeime na stronę nie będą odrzuczone ActReg 57.
Szeregi: »zaniedbany i odrzucony« (
1):
á rzecży od świátá zániedbane y odrzucone ſobie obierać racży áby zawſtydźił á poſromoćił ty ktore ſię tu wedle świátá zacnemi zdádzą BibRadz *5.
»zganiony i odrzucony« (1): A przeto cokolwiek nie ieſt z Boga ále z ludzi/ to też beſpiecżnie od ludzi drugich może być ábo pochwalono y przyięto/ ábo też záś zgániono y odrzucono. CzechRozm 96v.
αα. Nie spełniony, przyjęty odmownie; explosus Mącz (3): Mącz 303c; A ácżkolwiek to niemoże być bez obráżenia onych/ ktorych wotá/ choćia ich więcey/ odrzucone będą [repudiari animadvertant]. ModrzBaz 29v; inſze trzy ich condicie iáko ſię niegodne być zdáły/ ták też od Senatu Polſkiego gruntownie odrzucone były StryjKron 722.
ββ.
Skasowany, unieważniony (2):
Szeregi: »zgładzon a odrzucon« (
1):
á iáko miał być zgładzon á odrzucon zakon ſtáry z yego ofiarámi y ze wſzytkiemi cerimoniámi. LubPs N2v.
»zniszczony ani odpuszczony« (1): Obácz/ iż kápłáńſtwo nie zgołá ieſt zniſzczone áni odrzucone/ ále ono Lewitſkie kápłáńſtwo ieſt odmienione WujNT 765.
β.
Zaprzestany, w którym przestano trwać (4):
á co nam każe/ Rzymſką wiárę odrzuconą záſię przyiąć/ tego niemożem bez złego ſumnienia vcżynić BielKron 208v.
odrzucon czym [= czymś zastąpiony] (1): nye wmouye zalezy kroleſtwo boze ale wſamey cznoczye a nyedoſzycz yeſt yedną myecz ale wſzytky a wſzytkymy cznotamy wſzytky grzechy były odrzuczony PatKaz III 150.
Wyrażenie: »niedbale odrzucony« = zlekceważony (2): Pocżątki wzruſzenia niedbále odrzucone ieſt grzech/ ále ieſzcże nie do śmierci WysKaz 17, 17.
γ. Nie przyjęty jako dar (1): wiedząc iż to tobie ieſt na przyiemnieyſſa ofiárá á nigdy od ćiebie niebywa odrzuconá. RejPs 77v.
3. Którego pozbawiono udziału, prawa do czegoś [od czego] (9): ListRzeź w. 31; WTobie moy pánie położoná ieſt wſſytká nádzieiá moiá proſſę ábych odniey niebył odrzucon RejPs 103, 76; thedyć iáwna rzecż ieſt/ iż od omyćia Swiętego ſłuſznie ma być odrzucon ten/ ktory w złośćiách y w grzechách trwáć vmyślił KuczbKat 135; práwá żadnego do kápłáńſtwá/ náuki/ y ſpráwowánia ſakrámentow nie miał/ y był od tego vrzędu odrzucon. SkarJedn 47; ActReg 108, 109, 116; WujNT Hebr 3 arg.
*** Bez wystarczającego kontekstu (4): Reiectus, et Reiectitius, Oddalony/ odrzucony. Mącz 163a, 163a; Abiectus ‒ Podlij wzgardzonij, Odrzuczonij. Calep 5b, 857a.
Synonimy: 2.b.α. odmowion; ββ. abrogowany, kancellowan, odmieniony, odwołany, rewokowany, skażony, »w niwecz obrocony«.
Cf NIEODRZUCONY, ODRZUCIĆ
MP, RS
![[zaloguj się]](/static/img/icons/lock.png "Zaloguj się"){kind=icon}
![[SŁOWNIK POLSZCZYZNY XVI WIEKU]](/static/img/spxvi-logo.jpg){kind=logo}
![[pdf]](/static/img/icons/document-pdf-text.png "Pobierz artykuł hasłowy w formacie PDF"){kind=icon}