Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: 1. PASAĆ

Następne hasło: 1. PASAĆ SIĘ »

2. PASAĆ (3) vb impf i pf

impf (2) RejZwierz, SkarŻyw, pf (1) BielKron.

W inf på-, [pa-], drugie a jasne (w tym 1 r. błędne znakowanie). ◊ W pozostałych formach pá- (2), [pa-].

Fleksja

indicativus
inf	pasać
praes
	sg	pl
1	pasåm
3		påszą

praet
	sg
3	m	påsåł

fut
	sg
3	m	påsać będzie

[inf pasać.] ◊ praes [1 sg pasåm.] ◊ 3 pl påszą (1). ◊ praet 3 sg m påsåł (1). ◊ fut 3 sg m påsać będzie (1).

Sł stp notuje, Cn brak, Linde bez cytatu.

Znaczenia

1. Przewiązywać pasem, zakładać, wiązać pas (1)
- Przen: Przygotowywać kogoś do drogi i prowadzić go wbrewjego woli (1)
2. Dokon(yw)ać pasowania, tj. w uroczysty sposób poprzez opasanie pasem rycerskim i trzykrotne uderzenie mieczem przyjmować (przyjąć) młodzieńca do stanu rycerskiego, a rycerza wyróżni(a)ć za waleczność (uhonorowany zyskiwał prawo noszenia złotych ozdób, a nieszlachcic zostawał też nobilitowany) (2)

1. Przewiązywać pasem, zakładać, wiązać pas [kogo (A)] (1): [páſam Cingo. Volck Qqq2.]

Przen: Przygotowywać kogoś do drogi i prowadzić go wbrewjego woli (1): A ná ten vrząd co mu [św. Piotrowi Pan] dał zá dochody? wnetże zátym vſłyſzał: Záprawdę powiádam: gdyś był młodſzy/ paſałeś ſię ſam [cf ſameś ſię opáſował WujNT Ioann 21/18; cingebas te]/ y chodziłeś gdzieś chćiał: á gdy ſię zſtárzeieſz/ śćiągnieſz ręce/ á drugi ćię paſać będzie [cf inny ćię opaſze WujNT Ioann 21/18; alius te cinget]/ y powiedzie ćię gdzieby nie rad. A to mowił Pan/ dáiąc znać/ ktorą śmierćią Boga vwielbić miał SkarŻyw 599.

2. Dokon(yw)ać pasowania, tj. w uroczysty sposób poprzez opasanie pasem rycerskim i trzykrotne uderzenie mieczem przyjmować (przyjąć) młodzieńca do stanu rycerskiego, a rycerza wyróżni(a)ć za waleczność (uhonorowany zyskiwał prawo noszenia złotych ozdób, a nieszlachcic zostawał też nobilitowany) (2):

Zwrot: »pasać rycerze, na rycerstwo« [w tym: czym (1)] [szyk zmienny] (1:1): (nagł) Płázowie. (–) PLázą paſzą Rycerze RejZwierz 67; [Cesarz] herby ludziom rycerſkiego ſtanu rozmáithe rozdał/ ná rycerſtwo paſał BielKron 325; [Autorare ... cingulo militem, [...] Páſáć ná rycerſtwo, albo ſwięcicz Cervus F40 257 [idem] F46, F58].

Formacje współrdzenne: pasać się, odpasać, odpasać się: opasać, opasać się, podpasać, podpasać się, przepasać, przepasać się, przypasać, przypasać się, rozpasać, rozpasać się; pasiać; pasować, pasować się, odpasować, opasować, opasować się, podpasować, podpasować się, przepasować, przypasować, przypasować się, rozpasować, rozpasować się.

Cf PASAN, [PASANIE]

ZCh