[zaloguj się]
[pdf]

POLEROWAĆ (28) vb impf

polerować (23), polorować (5); polorować KrowObr, RejZwierz, RejAp, Calag; polerować : polorować RejZwierc (2:1).

Pierwsze o oraz a jasne; -e-, [-é-]; drugie o prawdopodobnie jasne (tak w -ować); polorować z tekstów nie oznaczających ó.

Fleksja
inf polerować
indicativus
praes
sg
1 poleruję
3 poleruje
praet
sg pl
3 m polerowåł m pers polerowali
fut
sg pl
3 m będzie polerowåł m pers polerować będą
imperativus
pl
2 polerujcie
conditionalis
sg pl
3 m by polerowåł m pers by polerowali
f by polerowała m an
n subst by polorowały
impersonalis
con by polerowano
participia
part praes act polerując

inf polerować (4). ◊ praes 1 sg poleruję (9) [w tym: -e (2)]. ◊ 3 sg poleruje (6). ◊ praet [3 sg m polerowåł.] ◊ 3 pl m pers polerowali (1). ◊ fut [3 sg m będzie polerowåł.] ◊ 3 pl m pers polerować będą (1). ◊ [imp 2 pl polerujcie.] ◊ con 3 sg m by polerowåł (1). f by polerowała (1). ◊ 3 pl m pers by polerowali (1). subst by polorowały (1). ◊ impers con by polerowano (1). ◊ part praes act polerując (2).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde także XVII i XIX w.

Pocierać czymś jakąś powierzchnię w celu jej wygładzenia, nadania jej połysku, odświeżenia lub zaostrzenia; szlifować; polire Vulg, Calag, Calep, Cn; limare Mącz, Cn; excolere Modrz, Calep; depolire, elimare, expolire, interpolare, perpolire Calep, Cn; tergere PolAnt; complanare, edolare Cn (28): Limo, Piłuyę. Gładzę/ Poleruyę. Mącz 193d; Calag 378b; Elimo – Poleruie, piełką oczierąm Calep 356a; Expolio – Poleruie, wioſtrząm Calep 395a; Polio – Chędozę, wiczierąm, poleruię. Calep 817a, 308a, 384b, 553b, 788b, 914a.
Zwrot: »polerować strzały, [włocznie]« = ostrzyć; tergere sagittas PolAnt; polire lanceas Vulg (1): A Krol Bábilońſki ſtánie miedzy rozſtániem dwu drog ſzukáiąc wieſzcżby/ á poleruiąc ſtrzały/ pytał ſię báłwánow BibRadz Ez 21/21; [Záprzągayćie konie/ a wſiádayćie iezdni/ ſthoyćie w helmiech poleruice [!] włocżnie/ obłocżćie ſie w pancerze. Leop Ier 46/4 (Linde)].
Przen [kogo (3), co (14)] (17): Gron [pokój] dodawa okwićie z iágód pożądliwych. [...] Zelázá źiemię rzniącé ná chléb poleruie: Zawiſné zbroie prochem w kąćiéch przytrzęſuie. GosłCast 9; [Już pogodny wiatr żagle rozpięte sprawował, A powietrze łaskawy Febus polerował StryjPocząt 61].
a) Doskonalić (16): RejWiz 100; (nagł) Woiewodá Wileńſki. (–) NIe przećiẃ ſie chociać glánc/ z wirzchu Gágátkowy/ Ale iedno kęs doźrzy/ tám głębyey do głowy. Znaydzieſz Rubinowy bláſk/ Szmaragdową cnotę [...]. Ale trzebá klenoty/ cżęſto polorowáć/ Bo gdy prochem przypádną/ wnet ſie pocżną pſowáć. RejZwierz 90v; Cżemuby też kto nie wnioſł owego obycżáiu do nas/ ktori ieſt we Włoſzech/ iż ſláchtá zacna/ poleruiąc rozumy ſwoie/ wynáyduie ná bieſiedzie gry rozumne/ y tych vżywa GórnDworz B8v; Gorą záwżdy lata cnotá/ A tho iey wdzyęcżna robotá/ Aby myſl polerowáłá/ A ná dobre wpráwowáłá. RejZwierc 231, 20v, 71; Przydayże ktemu y śláchetność rodu/ to ieſt/ herby y męſtwá przodków/ ktorych ieſli potomkowie polerowáć niebędą/ tedy im bywáią ku wielkiey ſromoćie ModrzBaz 57.

[polerować z czego: Gdyż on [Pan Jezus] ieſt iáko ogień poleruiący/ y ziele Fárbierſkie plugáſthwá wytrawiáiące. Was tedy s przyſkwárow wáſzych/ zabobonow / y plugáſtwem zápſowánych grzechow będzieli polerował GilPos 247.]

polerować czym (4): nyemáła thego potrzebá yeſt áby dzyatki z młodosći pokąd ſie dádzą náwiesć rodzicy wypráwyáli/ á polerowáli boyáźnyą Bożą/ á ſpráwą ſtátecżną GliczKsiąż Ev, N4v; RejWiz 141v; że nie bez przycżyny Páweł Apoſtoł Tymotheuſzá ſwego nápomina/ áby dar od Bogá dány w ſobie wzbudzał/ á ſtárániem y vſtáwicżną zabáwą polerował. ModrzBaz 9; [GilPos 129v].

polerować w czym (1): A więc kiedy potrzebá [Mikołaj Gulski] nic ſie nie ſzánuie/ Syny w Rycerſkiey ſpráwie záwżdy poleruie. PaprPan Yv.

W porównaniu (1): KrowObr 238 cf Zwrot.

Zwrot: »w ogniu polorować« (1): Kiedy ich Pan doſwiadtza/ y w ogniu poloruie/ iáko bywa doſwiadtzone y polorowáne ſrebro w kominie? KrowObr 238.
Szeregi: »polerować a probować« (1): Pátrzże ieſli ſie też co przytrefi wiernemu/ Wſzędy mu to przypádnie záwżdy ku lepſzemu. Bo iuż tym iego cnotę Pan Bog poleruie/ A oney cney ſtałośći w nim iego probuie. RejWiz 141v; [thák też Pan y teraz zoſthawia pocżęśći niektore trapienia kthorymi nas poleruie á probuie GilPos 129v].

»polerować a zaostrzyć« (1): iż prokurator [...] cudzego rozumu polerować á záoſtrzyć nye może. GliczKsiąż N4v.

α) O języku (3): [Polſczyzna [w dawnym przekładzie utworu Ceriola] trochę nie wedle wieku. [...] Vćieſzyłem ſie, że mi prace vbyło: lżéy bowiém trochę polérować, niż wſzytko przekłádáć CerGórJan 7.]
Zwrot: »język polerować« [w tym: czym (1)] (3): MączLub nlb 13; Bo on [Rej] prawie ten ięzyk z nowu poloruie/ Ktory iuż był ták zgrubiał RejAp [Ff5]; JanNKar C2v.

Synonimy: gładzić, odnawiać, piłować, pogładzać, wycierać, wyrownawać.

Formacje współrdzenne: polerować się, przepolerować, wypolerować, wypolerować się; wypolerawać.

Cf POLEROWANIE, POLEROWANY, POLERUJĄCY

SBu