[zaloguj się]
[pdf]

PRZEKUPIEŃ (54) sb m

Oba e jasne.

Fleksja
sg pl
N przekupień przekupniowie, przekupni(e)
G przekupniow
D przekupni(e)wi, przekupniowi przekupni(o)m
A przekupni(e)
I przekupni(e)m przekupni(a)mi
L przekupniach

sg N przekupień (28). ◊ D przekupni(e)wi (2), przekupniowi (1) LibMal (2:1). ◊ I przekupni(e)m (2). ◊ pl N przekupniowie (8), przekupni(e) (2); -e Diar; -owie : -e Mącz (1:1). ◊ G przekupniow (5); -ow (1), -(o)w (4). ◊ D przekupni(o)m (1). ◊ A przekupni(e) (2). ◊ I przekupni(a)mi (1). ◊ L przekupniach (2).

Sł stp, Cn notuje, Linde XVII w.

Sprzedawca towarów, handlarz; propola Murm, Mymer1, BartBydg, Mącz, Modrz, Calep, Cn; dardanarius Mącz, Calep, Cn; sensalis BartBydg; fornicarius Mącz; monopolis, negotiator Modrz; agoraeus, nugivendus Calep; annonarius, caupo, circuitor, coactor, institor, macellarius, manceps, propala Cn (54): Murm 183; Mymer1 14v; BartBydg 124b, 141b; Item zupiczą lunſka ſſchymkiem Znowey grobly v Mertin Brantha ſluzill vkradli Mikolaiewy przekupnyewy LibMal 1550/152, 1543/67, 1550/152v; Przekupnie kthorzyby przećiw Rádźieckiemu ſkazániu álbo poſpolitey vchwale wykracáli [!]/ káráć GroicPorz b3v; Frumentarius negociator, Przekupień. Mącz 137d; Quaestum facere, Hándel nieyáki prowádźić dla zisku przekupniem być. Mącz 336c, 78a, 134c, 326d, 364d; Abowiem wiele Przekupniow chowáią zboża ná długi cżás/ áby ie záśię cżáſu ſwego drożey przedawáli. ModrzBaz 33v, 33v, 141v [2 r.]; Aby káżdy żywność miał trzebá w to vgodzić/ Przekupniom y máchlerzom nie dáć ſie rozwodzić. BielSjem 24; Agoranomus – Przełozoni nad przekupniami. Calep 46b, 46a, 288a, 707a; PRZEKVPNIOWIE targowé máią płáćić/ ále pomiernie SarnStat 290, 277 [2 r.], 290; [TarnConsil 3; wybierać czynsz na każdy ś. Marcin z ról, z domów, od rzemiosł, od szynków, od przekupniów i od kupiectw wszelakich wedle zwyczajów LustrRaw 26; SzczerbSpecSax 332; MetrKor 1582 129/127v; Volck Ttt4].

przekupień czego (14): Porcinarius, Rzeźnik/ álbo przekupień świniego mięſá/ kupiec który wieprzmi kupczi. Mącz 312d, 365a; Cetarius – Przekupien albo ribak wielgich rib morskich. Calep 185a; Pomarius – Prżekupien iabłek. Calep 820b, 334a, 635b, 808b, 862a, 938a, 938b [2 r.], 980a; O Przekupniách winá Węgierſkiégo, Moráwſkiégo, Máłmáziiéy: czytay 1581. sta.8. SarnStat 277, 292; [Volck 554].

W połączeniu z przymiotnikiem od nazwy towaru [w tym: rybny (2), chwastowny, solny, żytny] (5): Piscarius, Przekupień rybny Który ryby woźi do miáſtá. Mącz 301a; Frumentarius – Przekupien zytny. Calep 437a; Lachanopola – Chwaſtowni przekupien. Calep 576b, 499b; SarnStat 967.

W przeciwstawieniu: »przekupień ... kupień« (1): Venditiones simplariae, Przedánie yednoſtáyne/ to yeſt gdy przekupień kupniowi nie yeſt dáley powinien/ yedno to co nád zwyſz [...] wziął/ wroćyć/ gdy ſie yáki brak á fáłſz ná kupi okażę [!]. Mącz 394b.

Szeregi: »kupiec, przekupień« [szyk 3:1] (4): Mącz 312d; Aby káżdy Kupiec/ przekupień/ furman/ którykolwiek iákimżekolwiek towarem kupczy/ ták z Kśięſtwá Litewſkiégo/ [...] winien był z towarem ſwym do Poznániá iecháć SarnStat 969, 958; Nárzeka ieſzcże tenże Doktor S. ná bucżny lud dworſki/ y wolnośćią wynioſły sláchecki/ y ná inſze im podobne/ (á może kupce/ przekupnie/ y rzemieſłniki przydáć) iż w poſpolitey rozmowie/ rzadko w brod idą PowodPr 48. [Ponadto w przeciwstawieniu 1 r.: kupień].

»przekupień, (albo) prasoł« [szyk 1:1] (2): Calep 938b; MIeſczánie Oświęćimſcy vkázowáli Przywiléy Kśiążęćiá Mieſzká Opolſkiégo/ [...] ná Skład [...] ſoli y ołowu/ [...] pożytek który Kśiążę miáło z ołowu/ ná pożytek mieyſki oddał/ y ktemu przydał Marcam argenti vſualis z przekupniow álbo z Práſołów ſolnych SarnStat 967.

»przekupień i przekupka« (1): Przekupnie i przekupki, ktore są w mieściech aby dali po sztyry gr, a ktore we wsiach, po dwu gr od osob swych. Diar 80.

α. W funkcji obraźliwego epitetu (1): bo kto dla pożytku/ [...] ná to [na niebezpieczne czyny wojenne] ſie vda/ ten/ naprzod iż nigdy nic dobrego nie ſpráwi/ á pothym nie godzien ieſt/ áby go ſláchćicem zwano/ ále iednym naynędznieyſzym przekupniem. GórnDworz G4v.
a. Handlarz niewolników; venalitiarius Mącz, Cn; mango Calep, Cn; venalitius Cn [kogo] (2): Venalitiarius, Kupiec/ przekupień niewolnych ludźi. Mącz 479d; Mangones – Przekapniowie [!] ludzi niecwolnich [!]. Calep 635b.

Synonimy: handlownik, kupiec, przedawacz, przedawca; a. ludokupiec, ludzikrajca, ludzioprzedawca, mango, martahuz, uwodziciel.

Cf PRZEKUPNIK

MN