[zaloguj się]
[pdf]

PRZESTĘPNIK (16) sb m

przestępnik (15), przestąpnik (1); przestępnik : przestąpnik RejPos (3:1).

e jasne.

Fleksja
sg pl
N przestępnicy
G przestępnik(o)w
D przestępnikowi
A przestępnika przestępniki
I przestępniki(e)m przestępniki

sg D przestępnikowi (1). ◊ A przestępnika (1). ◊ I przestępniki(e)m (1). ◊ pl N przestępnicy (2). ◊ G przestępnik(o)w (5). ◊ A przestępniki (6). ◊ [I przestępniki.]

Sł stp notuje, Cn s.v. przestępca, Linde XVII w.

Ten, kto postąpił wbrew obowiązującemu prawu lub zarządzeniu; praevaricator, transgressor Vulg, Cn; violator iuris a. legis Cn (16):

przestępnik czego (3): Ale przedśię wam/ ábyśćie tákowégo Státutu przeſtępniki [...] y ſkázowáli przymuſzáiąc ku doſyćuczynieniu/ y karáli/ [...] dáiemy y zlécamy zupełną moc. SarnStat 902 [idem 904], 287, 904.

Zwrot: »przestępnika karać« (4): po poſtánowieniu téy [ustawy] przez Ráyce w mieśćiéch y w miáſteczkách ma bydź chowána/ y exequowána. Którzy to Ráyce/ przeſtępniki téy Conſtituciiéy będą káráć winą cztérnaśćia grzywien SarnStat 287, 270, 902, 904; [Konst 1565/52].
a. Wbrew prawu boskiemu: grzesznik, też: odstępca, wiarołomca (11): Radbich záwżdi był wyłącżon s pocżtu przeſtępnikow Ktorzy o twoy zakon ſwyęty Pánye nic nye dbáyą LubPs bbv; Leop Is 48/8, Ier 9/2; RejPos 227v, 253v; o ktorym [starym zakonie] Piotr S. mowi: Iż go áni ſami/ áni oycowie ich nośić nie mogli. zá cżym przedſię ná przeſtępniki/ przeklęctwo obalał/ iáko mowi Moiżeſz: Przeklęty ktory nie wypełni wſzytkiego/ co wtych kśięgách nápiſano ieſt. SkarŻyw 3; [Leop Ez 15/8].

przestępnik czego (3): [Pan przypomina każdemu] áby tego záwżdy zoſtáwował przy tym/ co komu ſłuſznie á ſpráwiedliwie należy. Wiedząc pewnie/ [...] iż przeſtępnikowi tey rády á tey náuki Páńſkiey wiecżne pomſty á wiecżne vpadki záwżdy ſą zgotowáne RejPos 253v. Cf Wyrażenia.

W połączeniu szeregowym (1): Boſmy zgrzeſſyli á niepráwieſmy cżynili/ odſtępuiąc od ćiebie: [...] y daleś nás w ręce nieprzyiaćioł náſſych nieſpráwiedliwych y bárzo złych/ y przeſtępnikow/ y krolowi nieſpráwiedliwemu y nagorſſemu náde wſſyſtkę źiemię. Leop Dan 3/32.

Wyrażenia: »przestępnik wolej świętej« (1): A gdym widzyał przeſtępniki woley twoyey ſwyętey/ Byłem dziwnye żáłośćiwym z ich złośći przeklętey/ Iż nye ſtrzegli prawdy twoyey od wyekow pocżętey. LubPs cc.

»przestępnik zakonu bożego« (1): Bych był Izáiaſzem: chodźiłbych boſo y ná poły nági/ wołáiąc ná was roſkoſzniki/ y roſkoſznice/ przeſtępniki y przeſtępnice zakonu Bożego: [...]SkarKazSej 705b.

Szeregi: »przestąpnik a jawnogrzesznik« (1): PRzybliżáli ſie przeſtąpnicy á iáwnogrzeſznicy ku Pánu/ áby ſłucháli ſłowá iego/ á oni náucżeni w zakonie y oni Licemiernicy ſzemráli o tym ták mowiąc: Iż ten z grzeſzniki poſpolituie RejPos 165v.

»przestępnik i przestępnica« (1): SkarKazSej 705b cf »przestępnik zakonu bożego«.

b. Złoczyńca, człowiek występny (1): [Brutus przeciwko Kollatynowi, który ujął się za swym krewnym – okrutnym królem Tarkwiniuszem:] Do cżegoż ſie y tho przedſięwzięcie iego teráznieyſze ma s ſthrony wyſwobodzenia tych przeſtępnikow/ iedno do tego/ áby wolnośći wáſzey/ ktorey wam zayrzy/ więcey zdrádziec przywrocenim do Miáſtá Krolow/ pomocą domową y cudzoziemſką przygotował. Phil E3.

Synonimy: gwałtownik, łamacz, łamca, prawołomca, występca; a. grzesznik; b. złoczyńca.

Cf PRZESTĄPACZ, PRZESTĘPCA

ZCh