[zaloguj się]
[pdf]

MUZA (41) sb f

muza (27), musa (13), musza (1); muza Prot, StryjWjaz (3), KochFr, KochMarsz, KochMuza (3), BielSen, KochPam, KochPieś (2), PudłFr (5), GrabowSet, OstrEpit (5), GosłCast; musa KłosAlg, Mącz, KochList, KochPs, KochFrag, KołakCath, RybWit (2), SzarzRyt; musza StryjKron; muza : musa SapEpit (2 : 4).

M- (39), m- (2).

Fleksja
sg pl
N muza muzy, muze
D muzie muzóm, muzåm
A muzy
I muzą muzami
V muzo, muza muze, muzy
inne pl A (lat.) - muzas

sg N muza (5). ◊ D muzie (1). ◊ I muzą (1). ◊ V muzo (1), muza (1) SapEpit. ◊ pl N muzy (5), muze (9) [w tym: -ae (3), -ę (3)]; -y Prot, SzarzRyt; -e StryjWjaz, KochPs, StryjKron, OstrEpit (2), RybWit (2); -y : -e PudłFr (3 : 2). ◊ D muzóm (5), muzåm (1) Mącz; -óm (2) KochPieś, GosłCast, -om (2) KochFr, KochMuza, -(o)m (1). ◊ A muzy (2). ◊ I muzami (1). ◊ V muze (5) [w tym: -ae (2)], muzy (1) GrabowSet. ◊ (lat.) A pl muzas (3).

Sł stp, Cn brak, Linde XVIII w.

1. W mitologii greckiej jedna z dziewięciu bogiń, opiekunek nauki i sztuki (33): MVſzę ktore porządnie wiecie przeſzłe rzeczy/ [...] Otworzcie Ielikońſkie teraz źrzodłá ſwoie StryjKron 742; (nagł) Ku Muzom. (‒) PAnny/ któré ná wielkim Párnáźie mieſzkaćie KochFr 41; KochMarsz 155; KochPam 86; To ták Muzy dniá tego wdźięcznie winſzowáły/ To z twégo vrodzenia ták ſye rádowáły. Ták piękność wyſławiáły ſłodźiuchnémi ſłowy: A ia/ bym wſzytko ſłyſzał/ nákłádałem głowy. PudłFr 67, 66, 72, 73, 74; GrabowSet R4; Apollo: bądź gotowy z twą lutnią weſołam/ Przygráwáć [...] Niechay ſpółecznie známi y Muze śpiéwáią [...] A ty śliczna Errato/ weź do ręku złotą Cytrę OstrEpit A2, Av, A2, A3v; KołakCath C5; Cżás Muſae iuż przychodźi/ poczęty konayćie Wierſz weſelu/ á pieśni weſoło śpiewayćie. SapEpit A4v, Bv, B3v; Iák kto vmie witay z drogi Páná/ Niech y Muſae ſkłaniáią koláná. RybWit kt, A3.

Tytuł utworu J. Kochanowskiego (2): MVZA Ianá Kochánowskiégo. KochMuza 25, 26 żp.

Przysłowie (1): SObie ſpiéwam á Muzom KochMuza 25.
Wyrażenia: »Boginie Muzy« (1): Boginióm Muſam służyć/ offiáry ym czynić. Mącz 81b.

»Muze z Helikonu« (1): NYe wzywam tu Apollo ciebie z lutnią ſtroyną/ Ni Muze z Helikonu was z wymową hoyną. StryjWjaz A3.

»Muzy Parnaskie« (2): KochPieś 53; (nagł) MVZAE PARNASKIE. (‒) WChodź zacny oblubieńcze do Tálámu ſwégo/ Tyś bo ſam godźien dźiśia Páłacu tákiégo. OstrEpit A2v.

peryfr. »Muzom poświęcony ptak« = łąbędź, symbol śpiewaka poety (1): Teraz że nád Ikárá prędſzy przeważnégo [...] Muzóm poświęcony Ptak KochPieś 55.

»wszytki Muzy« = dziewięć muz (1): Wy [poeci] ktore ſłodkim pićiem ná vczonym łonie/ Karmiły wſzytki Muzy w ſwoim Heliconie. Prot D4v.

Szereg: »Musae to jest panny mądrość dawaiące« (1): Poetowie też dziewięć muſas to ieſt panny mądroſć dawaiąćze policżaią KłosAlg A4.
W przen (3): Bowiem Wielmożność twoię Muze wychowáły/ W Helikonie/ gdzieć mądre náuki podáły. StryjWjaz Av; Kart kilká/ [...] owych któré ſie y Iego M. Pánu Woiewodźie Krakowſkiému/ y W.M. mym M. Pánóm podobáły ná on czás/ kiedyśćie W.M./ obádwá przez Iędrzeiow/ przed dwiemá láty iádąc/ zbiegłé przed powietrzem Muſas liché moie/ z Miłośćiwéy łáſki ſwéy náwiedzáć raczyli KochFragJan 3; żywotá, wiém, podobnégo; Symon Symonideſá, muzóm kochánégo. GosłCast 4.
2. Poezja, sztuka poetycka, talent poetycki [Musa – śpiewanie, piosnka Mącz 238c; – śpiewanie Calep; musa – pieśń, piosnka Cn] (8): Ale iż V m też wliscie ſwym Muſas nieprzepominaſz, tim smielej ia tez earum wliſcie ſwy memini KochList nlb 2; Ciebie mdłe Muze moie chcą mieć Mecenáſem/ Prágną ku twey cżći ſławney ſpiewáć wiecżnym cżáſem. StryjWjaz A2v; KochPs 2; Co ią rácżey ná inſzy cżás Muzom odkłádam/ A teraz ćię niebáwiąc wierſz ći máły dawam. BielSenJoach 4; Y iam weſoł z ſwą Muſą przy orſzaku ludźi SapEpit B4, B4; SzarzRyt A2v.
W przen (1): Ledwie ſię co dotknęłá młoda Muzá moiá Helikońſkich ogrodow/ párnáſkiego zdroiá. SapEpit ktv.

Synonimy: 1. »panny helikońskie«; 2. pieśń, piosnka, śpiewanie.

JB