[zaloguj się]
[pdf]

BEZMIERNIE (25) av

bez- (24), beſ- (1).

Wszystkie e jasne (tak też Cn).

Sł stp brak, Cn s.v. bez miary, Linde bez cytatu.

a. Z zabarwieniem uczuciowym dodatnim lub obojętnym (ze znaczeniem ‘w dużej ilości’): bez miary, niezmiernie, niezwykle, nie do objęcia (nie do ogarnięcia), bardzo, wielce, w najwyższym stopniu; in astra (tollere), incredibile, in immensum, insanum, valde Mącz (11): Tę gadkę gdy Ligurgus wźiął/ Bezmiernie śię ſmućić pocżął: Myśląc iákoby ią gádáć/ Słuſzną poſłom odpowiedź dáć. BierEz F3v; Incredibile est omnium civium odium in M. Antonium. Bez miernie wſziſcy mieſzczánie máyą w nienawiśći M. Antoniuſá. Mącz 259d; 367d, 388b, 457c; Możeſz zacna Kráino ſpráwnie ſie fráſowáć/ Ták zacnego Hetmáná bezmiernie żáłowáć. PaprPan Ffv; SkarŻyw 111; [do Boga] y chceſz/ iáko bezmiernie dobry/ dogodźić duchowney tey potrzebie moiey LatHar 35, 151, 503.

Cytat z Bogurodzicy (1): ieſzcże trudy ćierpiał bezmiernie/ ieſzcże był nieprzyśpiał zá wierne/ áliſz ſam Bog zmartwych wſtał. SkarŻyw 357.

b. Z zabarwieniem uczuciowym ujemnym: ponad miarę, zbytnio, nazbyt, nieumiarkowanie, niepowściągliwie, niepohamowanie, nieskromnie, nierządnie; acerbe, immodeste, immodice, luxuriose, punice Mącz; immoderate Cn (14): Aleś ty bezmiernie żádny/ A moiey kupi niegodny. BierEz A4; Gdy wino kto bezmiernie pije ſmyſly vraża/ y ſuche żyły mdli/ á gdi ie pije z miodem zmieſzawſzi nietak ſzkodzi. FalZioł I 156a; pokarm zły á bezmiernie pożywany/ [...] nie telko złą krew mnoży/ ale żywot kazi y cżłonki mdli. FalZioł V 63v; ſądził go być złich obycżaiow, á żwłaſzcża plugawymj pſotliwim bezmiernie GlabGad L8; Immodice Bezmiernie/ nádmiárę/ názbyt. Mącz 228b; Acerbe severus in filium. Bezmiernie cięſzki ná ſyná. Mącz 390a, 201c, 228d, 331b; Phil K3; od kátow okrutnych/ bezmiernie obćiążony LatHar 338; Zydowie ná śmierć Páná bezmiernie żądáli LatHar 521, 318.
Szereg: »bezmiernie a niepotrzebnie«: Bo wekrwi zależy wſzytek żywot cżłowiecży/ kto ią bezmiernie á nie potrzebnie puſzcża: ſam ſie żywota zbawia FalZioł V 61v.

Synonimy: bardzo, nazbyt, nieobyczajnie, nierządnie, niewstydliwie, zbytnie.

Cf NIEZMIERNIE

KN