[zaloguj się]
[pdf]

NIEWSTYDLIWIE (52) av

W pisowni łącznej (44), w rozłącznej (8).

Oba e jasne.

comp niewstydliwi(e)j (1).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde brak.

1. Nieumiarkowanie, bezczelnie, zuchwale; impudenter Modrz, Cn; procaciter Vulg; inverecunde Cn (37): Y ſtakowymi blvznierzmi nietrzymam/ ktorzy nie wſtydliwie grzeſzą/ na miłoſierdzie boże/ mowiącz SeklWyzn Dv, o3, E; haniebny zabiacze [...] ktorzi niewſtidliwie przeciw ſczeremu przikazaniu temu pańſkiemu vſtawyły/ aby wolno człowiekowy człowieka zabyć y zapłacić go SeklKat I4, Fv [2 r.]; MurzHist E; Leop Prov 21/29; Wydrukowáli kártę ná kthorey powiáda nie wſtydliwie/ ktoby wierzył być iednego Bogá Oycá Syná y Duchá s. tho ieſth práwy Heretik. SarnUzn G7; bo by thym wſzytko popſował/ zwłaſzcżá ieſliby ſie ieſzcże ſam/ niewſtidliwie chwalił. GórnDworz D7, F2v; á wſzechmocność iego [Chrystusa] niewſtydliwie bluźnią WujJud 254v, 44, 233v; przeto oni z więtſzą beſpiecżnośćią przećiw nám piorá ſwe oboſtrzyli/ á niewſtydliwie vſtá ſwe ſmiele roſpuśćili. CzechRozm Av; ModrzBaz 60v; SkarJedn 100; CzechEp 112, 171, 387; y ważył ſię [Klemens VI] w tych nádętych Bułłách/ nie wſtydliwie bluźnić NiemObr 153; ReszPrz 87; Y niewſtydliwie prży oczach Sędźiow biorą pieniądze/ żeby o tákich rżeczách prżysięgáli/ o ktorych iáko żywi nie niewiedzą. GórnRozm G3v; PaprUp F2v, K2; ReszPrz 87; Proco ‒ Niewſtidliwie żadąm. Calep 852a; ták niewſtydliwie zgrzeſzył: máieſtatu twego świętego y obecnośći twey ſpániáłey nie vcżćiwſzy LatHar 144; WujNT 43, 808; CzahTr B2; A on teraz/ nieſtétyſz/ w czaſy nieſczęśliwé/ Ze mnie triumphuie [...] Smieie ſie niewſtydliwie/ z ſwoiey złéy roboty. GosłCast 61.

W przeciwstawieniu: »wstydliwie ... niewstydliwie« (1): Leop *B2 cf »wszetecznie a niewstydliwie«.

W charakterystycznych połączeniach: niewstydliwie bluźinić (3), chwalić się, (z)grzeszyć (2), hańbić, mowić (2), się odzywać, pleść, potwarzać, powiadać (2), pozywać, przeć (2), przypisować, przysięgać, przywłaszczać, swarzyć się, zdradzać.

Szeregi: »niewstydliwie a jawnie« (1): dawaią ieſzcże/ proſtym lvdziam/ pić ſ kielicha/ nie krew bożą/ ale proſtą wodę/ a bogatſzym wino/ nie wſtydliwie á iawnie lvdzie zdradzaiącz. SeklWyzn e2.

»niesłusznie i niewstydliwie« (1): Pozowie vbogi/ á zły do źiemſtwá dobrego człowieká/ y nie ſłuſznie/ y nie wſtydliwie. GórnRozm Iv.

»niewstydliwie a (i) niezbożnie« [szyk 1:1] (2): Iáko tych cżáſow Micháel Serwet Hiſzpan/ y inſzy przez ktore ſzátan bluźnierſtwá nieznośne [...] niewſtydliwie á niezbożnie rozśiewa. WujJudConf 69v; CzechRozm 23.

»upornie a niewstydliwie« (1): Heretykowie [...] dla nich [obrazów] nas vpornie á niewſtydliwie w báłwochwálſwie potwarzáią. SkarŻyw 189.

»wszetecznie a niewstydliwie« (1): ſtał ſie pielgrzymem/ y vcżniem: woląc ſie cudzych náuk wſtydliwie vcżyć/ niżli ſwe wſſetecznie á niewſtydliwie wtrącáć. Leop *B2.

W przen (1): Iż Kryſtus ty fáłſzyrże ták znośi ćierpliwie/ Ktorzy Oycá iego thák ſzcżypią nie wſtydliwie GrzegRóżn N4.
2. Nieobyczajnie, rozpustnie, nierządnie; impudice, inverecunde Modrz, Cn; petulanter Mącz (11): BielKron 24v; Mącz 296c; ty ktorziby śię w chodzeniu y w poſtáwie niewſtydliwie ſpráwowáli/ w nocy (kiedy wſzytcy ſpią) przechodząc śię/ wołánieby cżynili/ w máſzkáry się vbrawſzy do domowby śię cudzych wdźieráli [...] áby ten vrząd imał/ y ſadzał. ModrzBaz 36; Mnichom ſię żenić y ſluby łámáć kázał/ żony cudze niewſtydliwie gwałćił SkarJedn 200; NIe obruſzay ſye/ że kto niewſtydliwie W grzechu ſye kocha / y wſzetecznie żywie KochPs 52; SkarŻyw 118, 308.
Zwroty: »[z kim] niewstydliwie się w uczynkach przyrodzonych sprawować« = dopuszczać się nierządnych czynów (1): Ten ze trzemi ſioſtrámi niewſtydliwie ſie w vcżynkach przyrodzonych ſpráwował/ y z vmárłą ſie tego cżynić nie wſtydził/ cżego zakon Boſki y ludzki broni. BielKron 141.

»pod stoł niewstydliwie upuścić« = zwymiotować (1): Y cżego ſromotá mowić/ żeby przed ſługámi ábo domownikámi/ tego co wypili niemieli zwroćić/ ábo pod ſtoł niewſtydliwie vpuśćić/ z wielką ludźi dobrych y bogoboynych przygáną PowodPr 73.

Szereg: »sprosnie a niewstydliwie« (2): GórnDworz X; álbo ſkacżą/ ábo igráią/ ábo ſproſnie á niewſtydliwie [obscoene et impudice] mowią? ModrzBaz 36.
*** Bez wystarczającego kontekstu (4): Immodeste, Bezmiernie/ niewſtydliwie. Mącz 228d, 484d; Impudenter Petulanter, inverecunde ‒ Nie wſtidliwie. Calep 514b, 558b.

Synonimy: 1. bezmiernie, bezpiecznie, niemiernie, zbytnie, zuchwale; 2. nieobyczajnie, niesromieźliwie, rozpustnie.

Cf WSTYDLIWIE

AK