[zaloguj się]
[pdf]

ROZPUSTNIE (35) av

roſ- (30), roz- (4).

o oraz e jasne.

Sł stp, Cn notuje, Linde bez cytatu.

Nie podporządkowując się normom moralnym i obyczajowym, niepowściągliwie, samowolnie, zuchwale; grzesznie; korzystając w sposób nieumiarkowany z przyjemności; luxuriose Mącz, Calep, Vulg, Cn; intemperanter Mącz, Modrz, Calep; licenter Mącz, Modrz, Cn; libidinose Mącz, Modrz; dissolute, insolenter, petulanter Mącz, Cn; arroganter, immoderate, procaciter, solute, superbe Mącz; incontinenter, intemperate, nequiter, prodige, profuse Calep; effrenate, proterve Cn (35): nycz [nie było] w uczynku [Maryi Panny] czego by ſyą ſromacz myala poſzczya ſobye nyelamala/ roſpuſthnye nyechodzyla/ gloſu fryownego nyemyala PatKaz III 149; Delicatus, Roskoſzny/ Miękki Pieſzczący/ roſpuſtnie wychowány. Mącz 182a; Petulanter, Niewſtydliwie/ roſpuſtnie. Mącz 296c; Per luxuriam effundere atque consumere omnia bona, Márnie/ ropuſtnie [!] vtráćić wſziſtki dobrá. Mącz 432d, 17d, 400c, 401b; Naydźie tákiego/ ktory z przodkow ſwych ma bárzo wielką máiętność: ten nád ludźmi ſwemi beze wſzego wſtydu hárdźie roſkázuie: á cokolwiek mu śię podoba ſwowolnego roſpuſtnie broi [licentiosissime perpetrat]. ModrzBaz 32; Calep 548a, [696]a.

W połączeniach szeregowych (4): Servandum est decorum in unaquaque re, Niemamy ſobie pierzchliwie nieobyczay nie [!] á roſpuſtnie poczynáć. Ale obyczáynie á vczćywie ſie ſpráwowáć. Mącz 79d; Libidinose, Roſpuſtnie/ zápalcziwie/ niepowśćiągliwie/ cieleſnie. Mącz 192a; Insolenter etiam pro arroganter et superbe, Pyſznie/ buynie/ roſpuſtnie. Mącz 399a, 324b.

W charakterystycznych połączeniach: rozpustnie broić, chodzić, sobie poczynać, utracić [co], wychowany.

Zwrot: »rozpustnie żyć, żyjący« = luxuriose vivere Mącz, Calep, Vulg, Cn; bacchari, bacchanalia a. dissolute vivere Mącz, Cn; nepotari, perbacchari Calep, Cn; immoderate a. intemperanter vivere Mącz; libidinose vivere Modrz; prodige vivere Calep; insolenter se gerere Cn [szyk zmienny] (14:1): Bachanalia vivere, Roſpuſtnie w obżárſtwie y w piyańſtwie żyć. Bachor, Hucżę/ Krzyczę/ Roſpuſtnie żywę/ Mięſzopuſtuyę. Mącz 22c; Immoderate et intemperanter vivere Roſpuſtnie żyć. Mącz 228c, 73d, 132a, 201c, 401b; ModrzBaz 55v; WerGośc 221; ArtKanc L8; Y by oni [wasi przodkowie] byli ták żyć mieli roſpuſtnie/ iáko wy żyiećie teraz/ nie zoſtáwiliby wam byli znáku żadnego Rzeczypoſpolitey GórnRozm L2v; Nepotor, Luxuriose et prodige vivo – Rozpuſtnie zyę. Calep [695]b, 775a; Dźiękuię tobie [Panie Jezu Chryste]/ żeś mię roſpuſtnie y ſwowolnie żyiącego ták ćierpliwie znośił LatHar 26; A po nie wielu dni/ zebrawſzy wſzyſtko młodſzy ſyn odiáchał w dáleką kráinę: y roſproſzył tám máiętność ſwą żywiąc roſpuſtnie. WujNT Luc 15/13 [przekład tego samego tekstu WerGośc]; [WujBib Luc 15/13].
Szeregi: »hojnie a rozpustnie« (1): Młodość náſzę w grzechách ćięſzkich márnieſmy ſtrawili/ boſmy nigdy nic dobrego cżći thwey nie cżynili/ żywiąc hoynie á roſpuſtnie/ náśláduiąc Cżártá ſproſnie. ArtKanc L8.

»swowolnie, (a, i) rozpustnie« = licenter et libidinose Modrz [szyk 2:1] (3): Mącz 193a; ODprawiliſmy iuż rozbieránie o zbytku/ ktory bywa w pokármiech/ w ſzátách/ y w rzecżách Wenerze należących. Teraz mowmy o vtráćie y o inſzych wádách ktemu przyłącżonych. Bo ktorzi ludźie ſwowolnie á roſpuſtnie żywą/ ći muſzą wiele vtrácáć/ y hárdźie rozdáwáć ModrzBaz 55v; LatHar 26.

a. W sferze seksualnej: rozwiąźle, bezwstydnie, uprawiając nierząd (5):
Zwrot: »żyć rozpustnie« [szyk zmienny] (5): to dla tego/ iżeſmy my męſzcżyzni/ vcżynili to práwo ſámi ſobie/ że nam niemáſz ſromothy/ áni nieſławy żadney/ żyć roſpuſtnie: á białeygłowie ták tho ieſt wielka/ y hániebna lekkość/ iż [...] GórnDworz T8, Xv, Z7, Z8v; Ludźie proznuiący cáły dźień wnich [w karczmach] przełeżą [!]/ piją/ á żywą z nierządnicámi bárzo roſpuſtnie [vivunt cum scortis intemperantissime] ModrzBaz 36v.

Synonimy: niemiernie, nieobyczajnie, niepowściągliwie, nierządnie, nieskromnie, niewstydliwie, rozchełznano, rozkosznie, swowolnie, wszetecznie, zbytecznie; a. cieleśnie, psotliwie.

Cf NIEROZPUSTNIE

MPi, SBu