[zaloguj się]

1. BEZPRAWIE (28) sb n

bez- (25), beſ- (3).

Pierwsze e oraz a jasne; końcowe e z tekstów nie oznaczających é.

Fleksja
sg pl
N bezprawi(e)
G bezprawiå
A bezprawi(e) bezprawiå
I bezprawi(e)m

sg N bezprawi(e) (6).G bezprawiå (9).A bezprawi(e) (8).I bezprawi(e)m (1).pl A bezprawiå (4).

stp brak, Cn notuje, Linde XVIXVIII w.

Nieprawość, postępek niezgodny z prawem, nadużycie, samowola, gwałt; niesłuszność, niesprawiedliwość, krzywda; iniuria Calag; iniquitas Cn (28): Ale iż iuż zá żywotá Apoſtolſkiego ſpráwowáłá ſię tá táiemnicá niezbożnośći/ ábo właſniey mowiąc/ bezpráwia Antychryſtowſkiego/ iáko tego piſmo ś. otworzyśćie dokłáda. CzechEp 352.

W połączeniach szeregowych (2): Beſpráwie/ Vćiſk/ Zdrády/ Máiętnośći/ to wſſyſtko márność Leop Eccle 4 arg; SarnStat 435.

Fraza: »bezprawie się dzieje« (3): Záprawdę y bezpráwie ſię dźieie/ y wielką ſię nieludzkośc okázuie/ gdy y tę potrzebę bronienia Rzecżypoſpolitey ná nie [na kmieci] wkłádáią. ModrzBaz 124; GórnRozm K2; PaprUp Iv. Cf »bezprawie a wielka krzywda«.
Zwroty: »bezprawie cierpieć« (3): To mowi Pan zaſthępow/ Potwarz á beſpráwie ćierpią [calumniam sustinent] ſynowie Izráelſci/ ſpołu y ſynowie Iudſcy Leop Ier 50/33; Calag 531b; Aleć y sſtąd mogłby bácżny cżytelnik obacżyć/ kto tu był co gwałtem y mocą węzły rozwięzował/ á kto gwałt/ y bezpráwie ćierpiał. CzechEp 94.

»bezprawie (od)nieść, odnosić« (4): Błogosłáwieni ći ſą ktorzy tą to chwilą/ bezpráwie tu nioſą, á łkáią y kwilą ArtKanc K2v; WIelkié bezpráwia/ y gwałty rózné odnoſzą do nas częſtémi ſkárgámi Krákowſkiégo miáſtá obywátele SarnStat 504, 961; Lecż y owi co máią ſzpitale w ſwey mocy [...] Choć ſię zdádzą nabożni/ y ná twarzy ſrodzy: Przećie od nich bezpráwie odnoſzą vbodzy. KlonWor 50.

»ucisnąć bezprawiem«: Kxiążę potrzebuiące mądrośći/ mnogie vćiſnie bez práwiem Leop Prov 28/16.

»(u)czynić bezprawie« (9): ComCrac 13; Leop Lev 25/17, Eccle 5 arg; Calag 531b; [Cesarzowa] Nieśmiáłá cżynić bez práwia kośćiołowi: ále wołáiąc/ y przed wſzytkim ſię ludem oświadcżáiąc/ muśiáłá ſię z ſromotą wroćić. SkarŻyw 88, 318; SarnStat 645; Ktorych [królów] moc práwy okreſzona/ żadnego wam bezpráwia nie cżyni/ żadnego y od poſtronnych pánow y od ſwoich vćiśnienia nie ćierpićie. SkarKazSej 666a; KlonWor 59. Cf »ubliżenie i bezprawie«.

Szeregi: »(krzywda) gwałt i bezprawie; bezprawie i gwałt« (2 : 2): CzechEp 94; wſzitkich ci to bela krzywda y ten gwalt y bezprawie tego iednego zacnego domu PaprUp Kv; SarnStat 504, 961. Cf »bezprawie cierpieć«, »bezprawie (od)nieść«.

»bezprawie a wielka krzywda«: w czym nie tylko oney oſobie co poniewoli iednáć ſię muśiáłá/ ále wſzyſtkiey Rzeczypoſpolitey bez práwie/ á wielka krżywda ſię dźieie. GórnRozm K2.

»potwarz a bezprawie« (2): OBroćiłem ſie ku rzecżam innym/ y vźrzałem pothwarzy á bezpráwia ktore ſie pod słońcem dzieią Leop Eccle 4/1, Ier 50/33. Cf »bezprawie cierpieć«.

»nie prawo ale bezprawie«: Nieſłycháne v wſzytkiego Chrześćijáńſtwá/ niezbożne/ nieludzkie/ y tyráńſkie/ nie práwo ále bezpráwie. SkarKazSej 700a.

»sprawiedliwość a bezprawie«: Nie bądźćież ſprzężeni/ w drugie iárzmo z niewiernymi/ ábowiem/ co zá towárzyſtwo ſpráwiedliwośći/ á bezpráwia? NiemObr 12.

»ubliżenie i bezprawie«: A wſſakozmy niechczącz wtym nikomv spoddanych naſſych vblizenia y bezpravia vczynicz takeſmy na tem Szeymie zoſtavieli y zoſtaviąmy ComCrac 13.

Przen (1):
Zwrot: »czynić bezprawie«: Máłoćby nam po zyołach bychmy przyrodzeniu/ Nie cżynili bezpráwia w piciu á w iedzeniu. RejWiz 61v.

Synonimy: krzywda, niesłuszność.

Cf BEZPRAWNOŚĆ, PRZEZPRAWIE

KN