[zaloguj się]
[pdf]

PRZEZPRAWIE (5) sb n

Pierwsze e oraz a jasne, końcowe e pochylone.

Fleksja
sg pl
N przezprawié
G przezprawiå
D przezprawiu
A przezprawié przezprawi(a)

sg [N przezprawié.] ◊ G przezprawiå (2). ◊ [D przezprawiu.] ◊ A przezprawié (3); [-é], -(e) (3). ◊ [pl A przezprawi(a).]

Sł stp notuje, Cn, Linde brak.

1. Niesprawiedliwość, krzywda (5): FRyderyk Kſiążę Sáſkie iádąc s Ceſárzem do Wormáciey ná Seym vprośił to v Ceſárzá Kárłá [...] áby przyiał do Wormáciey zá XXI dni/ á niebał ſie żadnego przez práwia. BielKron 196v; trudno áby ſie wſzythkiego s kſiąg/ ábo s piſánego práwá náuczyć miał/ ále muśi tho mieć w ſerczu ſwym [...] iákoby poddáni iego kwitnęli/ á żaden z nich przezpráwia nie vcżuł. GórnDworz Gg5v; [kmiecie mienią sobie mieć od pana chorążego przezprawie wielkie LustrRus II 223].
[Fraza: »przezprawie się dzieje« [szyk zmienny]: ludziom zameskiej włości dzieje się przezprawie, gdyż dlatego bydła wiele chować nie mogą. LustrRus II 226; AktaSejmikPozn 1587/60.]
Zwrot: »przezprawie [komu] (u)czynić« (3): BielKron 194; [ani dworzaninowi do tego przyjdzie] áby on przezpráwie cżynić mężowi/ oicu/ brátu ábo przyiaciołom tej/ ktorą vmiłuie [...] miał GórnDworz Mm4; PaprUp E2v; [A ſtanowi przednieyſzemu/ y owſzem wſzem ſtanom Koronnym [...] y Bogu ſámemu ſámi thákié przeſpráwié czynimy: Mnie ſye thá ſpráwá y Exekucya [...] nie podoba. SolikZiem E3v].
[Szereg: »gwałt i przezprawie«: Upominając i prosząc, aby to zaniechano było, a nam i wolnościam naszym aby się ten gwałt i tez przesprawie nie działo AktaSejmikPozn 1587/60.]
2. [Niezgodność z prawem:

przezprawie czego: Y przetoż/ co kolwiek dniá wczoráyſzego w niebytnośći náſzey dźiało śię/ ku przesprawiu [! błędne znakowanie] Kanonow/ prośimy/ ábyśćie to roſkazáli káſowáć HerburtArt 198.

Zwrot: »o przezprawie sądzić«: na wojewodzin [!] ta powinność włozona jest, aby oni te zastawce o takowe przezprawia sądzieli i winą czternaścia grzywien karali. SenatDelib 149.]

Synonimy: 1. bezprawie, krzywda, nieprawość, niesłuszność, niesprawiedliwość.

Cf BEZPRAWIE

DDJ