Słownik polszczyzny XVI wieku

« Poprzednie hasło: BIJĄC

Następne hasło: BIJĄCY SIĘ »

BIJĄCY (22) part praes act

bijący (20), bijąc (2); bijąc Calep; bijący : bijąc OpecŻyw (1:1).

Fleksja

sg
m	N	bijący, bijąc	f	N	bijącå	n	N
	G	bijąc(e)go		G			G
	D	bijąc(e)mu		D			D
	A	bijąc(e)go, bijący		A			A	bijąc

pl
G		bijących
D		bijącym
A	m pers	bijąc(e)

sg m N bijący (5), bijąc (1). ◊ G bijąc(e)go (1). ◊ D bijąc(e)mu (5). ◊ A bijąc(e)go (1), bijący (1). ◊ f N bijącå (1). ◊ n A bijąc (1). ◊ pl G bijących (3). ◊ D bijącym (2). ◊ A m pers bijąc(e) (1).

Sł stp s.v. bić, Cn, Linde brak.

Znaczenia

1. Zadający razy, chłoszczący (11)
2. Walczący, zabijający (3)
3. Uderzający coś lub o coś (6)
- a. O zegarze (1)
4. Rzucający, miotający (1)
*** Bez wystarczającego kontekstu (1)

1. Zadający razy, chłoszczący; percussor, percutiens Vulg (11): Blogoſlawioná dziewitza Mariá wzrzawſſy ſwé milé dziécię tako nędznie bijątz/ chciala k niemu przyſtępitz. OpecŻyw 111v; BudBib Is 50/6, Thren 3/30; á kto będzie ninie prawdę mowić/ muſi biiącemu głowy náſtáwić. HistRzym 49 [idem] 51; WujNT 434, 1.Tim 3/3, Tit 1/7; A Gdyby Woźny ná vrzędźie ſwym/ ſpráwuiąc ji álbo y iny wſzeláki vrząd był vbit od którégo ſzláchćicá/ tákowy biiący ma bydź od Woźnég^o wedle práwá pokonan SarnStat 1162.

bijący kogo: Cialo moię dálem bijący^m mnie OpecŻyw 109v.

bijący w co: Iż pan Chriſtus nie każe nigdy nikomu złym zá złe oddawáć: ále rácżey bijącemu w lice/ drugiey ſtrony nádſtáwić CzechEp 29.

2. Walczący, zabijający; percutiens, proelians Vulg (3): ktorych było ſiedḿ ſet mężow bárzo mocnych zárownie lewą iáko práwą bijących Leop Iudic 20/16.

bijący kogo: A gdy Angioł Boży wyćiągnął rękę ſwoię ná Ieruzálem áby w nim wytráćił lud/ zlutował ſie Pan nád vtrapieniem ludu/ y rzekł do Angiołá biyącemu [!] lud Leop 2.Reg 24/16.

Przysłowie [bibl Matth 26/52]: Ktore wſzytkie rzecży każą złocżyńce z ludzkiego zgromádzenia wyłącżáć: bijące miecżem/ miecżem tráćić ModrzBaz 141.

3. Uderzający coś lub o coś; percutiens Vulg; pulsator Calep (6): Leop Ez 3/13; gdyż popędliwość okrutnikow ieſt iáko niepogodá biiąca w śćiánę. BibRadz Is 25/4; Pulsator ‒ Byaci, brząkaiąci. Calep 770b.

Wyrażenia: »ku jednemu cylu bijący« = zmierzający: A tho żeś po wtore widział ſen ku iednemu cylu bijący [pertinens] Leop Gen 41/32.

»wiatr bijący«: Cżynią rozność miedzy fáłſzem á nieprawdą: iákoby nie rzecży ſámey ále dźwięku wiátr bijacego [!] [sonus aerem verberans] pátrzyć trzebá. ModrzBaz 61.

a. O zegarze (1):

Wyrażenie: »zegar bijąc«: Horarium – Zęgar, biiac albo cziekacy. Calep 488a.

4. Rzucający, miotający; iaciens Vulg (1):

Wyrażenie: »bijący z proce«: Y popiſano ich z pokolenia Beniámin ktorzy mogli miecżem boiowáć [...] á thák miernie bijących z proce/ że też y włoſu niechybili Leop Iudic 20/16.

*** Bez wystarczającego kontekstu (1): Zydzi mowią Michah/ tłumácży ſię/ kto tu? Albo/ nędzny/ álbo bijący. BudBib I 455b marg.

Synonimy: 2. walczący, zabijający; 3. brząkający, uderzający; 4. miotajęcy, rzucający.

Cf BIĆ