[zaloguj się]
[pdf]

BŁAZEŃSTWO (63) sb n

błazeństwo (52), błażeństwo (11); błazeństwo OpecŻyw, BielŻyw (6), GlabGad, RejRozm, KromRozm I, GliczKsiąż, RejWiz (2), Leop, BielKron (7), RejPos (2), GrzegŚm, BielSpr, HistHel (2), ModrzBaz (2), KochOdpr, NiemObr, KochFr, WerGośc, BielSjem, Calep (2), GosłCast (2); błażeństwo HistAl, BibRadz, GórnRozm; błazeństwo : błażeństwo Mącz (6 : 1), GórnDworz (4 : 5), SkarŻyw (1 : 1), CiekPotr (3 : 1).

a pochylone, e oraz o jasne.

Fleksja
sg pl
N błåzeństwo błåzeństwa
G błåzeństwa błåzeństw
D błåzeństwu
A błåzeństwo błåzeństwa
I błåzeństw(e)m
L błåzeństwie

sg N błåzeństwo (25). ◊ G błåzeństwa (8). ◊ D błåzeństwu (2). ◊ A błåzeństwo (12). ◊ I błåzeństw(e)m (4). ◊ L błåzeństwie (2). ◊ pl N błåzeństwa (1). ◊ G błåzeństw (3). ◊ A błåzeństwa (6).

Sł stp brak, Cn notuje, Linde XVI(XVII) – XVII w.

1. Zawód błazna, zachowanie się właściwe błaznowi, błaznowanie, komedianctwo, stąd: blaga, zwodzenie; scurrilitas Mącz; nugamentum Calep; nugae Cn (10): Chocziacz to ſtare blazenſtwo Alie więtſſe podobienſtwo Chlopa kotu przeſz bloto wliecz Niſz lwowi przed kurem vcziecz RejRozm 402; Scurrilitas, Wſzeteczność/ błazeńſtwo/ lekkość. Mącz 376c; GórnDworz N6v, S6; cżłek ieden/ ktory z błazeńſtw pożywienia ſzukał/ przededrzwiámi zmáłpą ſtanął/ y zágrał. SkarŻyw 497; Calep 707a.
Zwrot: »błazeństwa stroić«: Skaránie tego co w święto błażeńſtwá ſtroił á kápłaná nieucżćił. SkarŻyw 497 marg.
Wyrażenie: »kunszt błazeństwa«: Aleć iuż y okrom Károluſá tego/ naydźie ſię w kuńſzćie błażeńſtwá wielkiego/ ſzydząc Polak ieden z drugiego/ gdy tráfi na opiłego WerGośc 247.
Szeregi: »błazeństwo abo szybalstwo dworskie«: Te obycżáie/ naywięcey zbłazeńſtw/ ábo ſzybalſtw dworſkich okázowánia vrosły/ cżłowiekowi ſtátecżnemv nieprzyſtoyne ModrzBaz 60.

»żart i błazeństwo«: ktoby mowię ich żárty y błazeństwá mogł wypowiedźieć? ModrzBaz 54v.

2. Rzecz błaha, niepoważna, głupstwo; głupota, nierozsądek; ineptia Mącz, Calep, Cn; deridiculum, moria, ridiculum, stultitia, stultiloquium Mącz; nugae Cn (51): OpecŻyw 115v; Wielki nazbvt gniew błazeńſtwo przynaſza. BielŻyw 102, 43, 65, 128, 151; GlabGad Gv; HistAl H2v; KromRozm I F3; GliczKsiąż Dv; Nieupodoba ſie iemu błazeńſthwo [vecordia] iego Leop Iob 8/14; BibRadz I 161 marg; Y vyrzałem áno ták wiele przeſięga mądrość błazeńſtwo BielKron 79v; á w wielomowieniu náyduie ſie błazeńſtwo. BielKron 80, 79; Mącz 169c, 233b, 355d, 356a, 401d, 423d; miłość/ w lećiwym cżłowiecże/ więtſze błazeńſtwo ieſt/ niż co inego GórnDworz Kkv, X5v, Kk7v, I3v [2 r.], I7v, D8; RejPos 1, 162v; GrzegŚm 6; Kśiążki do Cżytelniká. DOſyć ſie inſzy w Polſcże błazeńſtw nápiſáli/ Y koło nich rozumy domá vwikłáli. BielSpr c2; BielSjem 9; HistHel B, D2v; KochOdpr A2; NiemObr 154; GórnRozm G; Calep 530a; CiekPotr 36, 51, 92 [2 r.]; GosłCast 48, 66.
Zwroty: »obrócić w błazeństwo«: A gdy Dawid wſtępował ná gorę boſo płácżąc/ y wſzytek lud prośił Páná Bogá áby Achitofelowę rádę obroćił w błazeńſtwo. BielKron 72.

»parać się błazeństwem«: Powiedzyał on ſwięty mąż/ [...] Bo ſie tám tym błazeńſtwem nie paráią ſwięći. RejWiz 184v.

Wyrażenia: »błazeństwa ludzi głupich«: Wiedz żeto ieſt mądroſć wielką ktorąby mogł znoſić, błazenſtwo ludzi głupicb. BielŻyw 131.

»błazeństwa świata tego«: Tho dzyecię Rácio/ [...] iáko mu [młodzieńcowi] rozwodzi krotkość ſwiátá/ [...] y miłość y káżdą iną ſpráwę/ vrzędy Wenuſowe/ y ine błazeńſtwá ſwiátá tego. RejWiz A6.

Szeregi: »błąd i błazeństwo«: Obroćiłem ſie ábych ſpátrzył mądrośći/ błędow y błázeńſtwá BielKron 79v.

»śmiech i błazeństwo«: Dobrze by ſię niekłániáć nieprziiaćielowi/ Ale tym ſákiem miłosć iuż o płátné łowi. A im ſię kto chce mężniéy popiſáć w téy mierze/ Tym więcéy śmiéchu ná ſię/ y błazeńſtwá bierze. KochFr 109.

3. Obłęd (2): Vchodząc śmierći Brutus/ vcżynił ſie ſzalonym/ błáznował krolowi chodząc s kijem iáko błazen/ bacżąc to krol/ niechał go ták w błazeńſtwie. BielKron 105v. A gdy go chcieli o to káráć/ obacżyli go być nie zupełnego ſmyſłu/ przeto záchowan w błazeńſtwie. BielKron 192v.

Synonimy: 1. błazgonienie, lekkość, naśmiewisko, szaleństwo, wszeteczność; 2. baśń, klatka, szybalstwo, żart; 3. szaleństwo.

KN